Nowy Browiniec
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nowy Browiniec (niem. Deutsch Probnitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią Potok Browiniecki.
wieś | |
Centrum wsi (2011) | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
230 m n.p.m. |
Liczba ludności (2011) |
448[1] |
Strefa numeracyjna |
77 |
Kod pocztowy |
48-231[2] |
Tablice rejestracyjne |
OPR |
SIMC |
0498388 |
Położenie na mapie gminy Lubrza | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa opolskiego | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego | |
50°20′36″N 17°44′24″E[3] |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa opolskiego.
Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 431 osób[5].
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 3 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Lubrza z gminą Głogówek, po obu stronach Potoku Browinieckiego. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Leży na wysokości 230 m n.p.m.
W Nowym Browińcu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Nowego Browińca wynoszą 628 mm. Dominują wiatry zachodnie[7].
Nazwa Browiniec przypuszczalnie pochodzi od prasłowiańskiego słowa borvъ, które oznacza „bydło”. W gwarze funkcjonuje słowo browek, czyli „wieprz”. W języku czeskim brav znaczy „trzoda chlewna”[8].
Do 1936 używana była niemiecka nazwa Deutsch Probnitz. Ze względu na jej polskie pochodzenie, w 1936 w miejsce nazwy nazistowska administracja III Rzeszy wprowadziła nową, niemiecką – Kranzdorf[9].
W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Browiniec[10]. 15 marca 1947 ustalono urzędową nazwę miejscowości – Nowy Browiniec, określając drugi przypadek jako Nowego Browińca, a przymiotnik – nowobrowiniecki[11]. Nazywana też Nowy Browieniec i Browieniec Nowy[12].
W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Deutsch Probens (1534), Deutsch Provintz (1631), Probnitz, Deutsch- (1845), Browiniec, niem. Deutsch Probnitz (1880), Browiniec (Deutsch Probnitz) – Kranzdorf (1939), Nowy Browiniec – Kranzdorf (Deutsch Probnitz) (1951), Nowy Browiniec, -wego, -ńca (1980)[8].
Wieś wzmiankowana była po raz pierwszy w 1379 pod nazwą Profencz, pochodzącą z 1232. Następnie wzmiankowana w 1534 jako Browinitz. Zabudowa pierwotna usytuowana była wzdłuż północnego skraju doliny rzeki Młynówki[13].
W kronice Racławic Śląskich podano informację, że w czasie rejzy husytów na Śląsk, w marcu 1428 husyci zdewastowali Nowy Browiniec. W czasie wojny trzydziestoletniej, w 1643 szwedzki feldmarszałek Lennart Torstensson rozbił obóz na granicy Nowego Browińca i Laskowic[14]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16].
W latach 1845–1848 wzniesiono obecny kościół Wszystkich Świętych w Nowym Browińcu[17]. Powstała również szkoła[13]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z cepem nad głową, nad nim ptak, a w otoku napis: DEUTSCH PROBNITZ · G: S: / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Nowy Browiniec / Powiat Prudnicki)[18].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 751 mieszkańców Nowego Browińca 89 posługiwało się językiem niemieckim, 648 językiem polskim, a 14 było dwujęzycznych[19]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej. W wyborach parlamentarnych w Republice Weimarskiej w 1919 najwięcej głosów w Nowym Browińcu zdobyli chrześcijańscy demokraci[20].
W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Nowy Browiniec znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[21]. Do głosowania uprawnionych było w Nowym Browińcu 600 osób, z czego 379, ok. 63,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 361, ok. 60,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 593 głosy (ok. 98,8% uprawnionych), w tym 591 (ok. 99,7%) ważne; za Niemcami głosowały 543 osoby (ok. 91,9%), a za Polską 48 osób (ok. 8,1%)[22].
W czasie działań wojennych w marcu 1945 w okolicy Nowego Browińca zginęło 50 niemieckich żołnierzy, którzy następnie zostali pochowani przez miejscową ludność na pobliskim polu[23]. Wśród zabitych znajdował się generał Georg Koßmala, zastrzelony przez radzieckiego snajpera na drodze do Wierzchu. Mieszkańcy Nowego Browińca pochowali Koßmalę na cmentarzu w dole, który był przygotowany na mający się odbyć tego samego dnia pogrzeb[24]. W roku 1947 ówczesne władze nakazały ekshumację pochowanych na polu i przeniesienie ich na cmentarz we wsi[23]. W 2015 przeprowadzono ekshumację masowych grobów. W mogile, w której miał zostać pochowany Koßmala znaleziono jedynie jego czapkę, co wskazuje na to, że jego ciało zostało zaraz po pochówku przeniesione w inne miejsce we wsi[24].
Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[25]. Mieszkańcom Nowego Browińca, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
W latach 1945–1950 Nowy Browiniec należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Racławice Śląskie[26], w latach 1954–1959 do gromady Wierzch[27], a w latach 1959–1972 do gromady Olszynka.
W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[28], stolarz[29]. W 2001 zlikwidowano szkołę podstawową w Nowym Browińcu[30]. W 2002 oddano do użytku nową remizę ochotniczej straży pożarnej z salą z zapleczem kuchenno-sanitarnym[31]. W 2007 Nowy Browiniec przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[32].
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[33]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Goloki[34].
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[43]:
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Nowym Browińcu chronione są ponadto[44]:
Grunty Nowego Browińca zostały ocenione jako mające wysokie warunki akroekologiczne[45]. Prowadzona jest tu hodowla zwierząt gospodarskich[45]. We wsi znajduje się placówka zajmująca się handlem artykułami spożywczo-przemysłowymi[46]. W 2010 we wsi działały 2 podmioty gospodarcze prowadzące działalność transportową[47].
Nowy Browiniec wraz z całą gminą Lubrza podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku[48].
Przez Nowy Browiniec przebiega droga krajowa
W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1256O relacji Nowy Browiniec – Browiniec Polski – Solec – Biała – Ligota Bialska – Otoki[49].
Nowy Browiniec posiada połączenia autobusowe z Prudnikiem, Głogówkiem i Lubrzą. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – Górka, Nowy Browiniec, Przedszkole[50].
Transport autobusowy w Nowym Browińcu obsługiwany był przez PKS Prudnik[51]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[52]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[53], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[54]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[55]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Nowym Browińcu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[56]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[57].
W Nowym Browińcu funkcjonuje przedszkole, będące oddziałem Gminnego Przedszkola Publicznego w Lubrzy.
Do 2001 we wsi funkcjonowała filialna szkoła podstawowa. Została zlikwidowana w 2001 z powodu małej ilości uczniów i braku pieniędzy w budżecie gminy Lubrza na utrzymywanie szkoły[30]. Mieszkańcy wsi oraz część radnych gminy nie zgadzali się z likwidacją, ponieważ dzieci z Nowego Browińca, posługujące się dialektem śląskim, były w szkole przygotowywane do późniejszego kontaktu z dziećmi mówiącymi w języku polskim[58].
W Nowym Browińcu znajduje się katolicki kościół Wszystkich Świętych, który jest siedzibą parafii Wszystkich Świętych (dekanat Głogówek)[17]. Przy kościele znajduje się cmentarz[59], założony w 1848[60].
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Nowym Browińcu[61].
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Nowym Browińcu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[62].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[63].
Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[64]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[65].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.