Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe – polska formacja wojskowa istniejąca w latach 1974–2001, podległa ministerstwu spraw wewnętrznych. Żołnierze tej formacji pełnili zadania ochronno-reprezentacyjne na obiektach administracji państwowej[2][3].
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1 września 1974 |
Rozformowanie |
31 grudnia 2001[1] |
Tradycje | |
Rodowód | |
Kontynuacja | |
Dowódcy | |
Pierwszy |
gen. bryg. Jan Siuchniński |
Ostatni |
płk dypl. Damian Jakubowski |
Organizacja | |
Dyslokacja |
Warszawa (Dowództwo NJW) |
Podległość |
Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW powstały 1 września 1974 r. z przekształcenia Nadwiślańskiej Brygady MSW im. Czwartaków AL. Było to związane z rozbudową Nadwiślańskiej Brygady MSW im. Czwartaków AL podległej ministrowi spraw wewnętrznych[4].
Swoją nazwę Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe zawdzięczają położeniu siedziby ich dowództwa i koszar min. 1 Warszawskiej Brygady Zmotoryzowanej im. Czwartaków AL w Warszawie przy ulicy Podchorążych 38 w pobliżu Wisły[5].
Do 1990 r. pełniły tylko zadania ochronno-reprezentacyjne na obiektach administracji państwowej[3]. Po zmianach ustrojowych zostały rozbudowywane i otrzymały nowe zadania[6][7]. Były nadal podporządkowane ministrowi spraw wewnętrznych, jednocześnie wchodząc w skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej[5].
W 1990 r. z rozkazu ministra spraw wewnętrznych z dnia 13 lipca 1990 (nr 001/90) powołano w strukturze NJW MSW jednostkę specjalną GROM Grupa Reagowania Operacyjno-Manewrowego, funkcjonującą jako jednostka wojskowa 2305. Dowódcą został gen. Sławomir Petelicki. GROM przekazano z MSW do MON w 1999 r[8].
W 1992 r., w czasach transformacji ustrojowej, pojawiła się koncepcja przekształcenia Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych w Gwardię Narodową Rzeczypospolitej Polskiej, która byłaby podporządkowana prezydentowi[9][5]. Koncepcja nie została jednak zrealizowana[7].
Od 1 stycznia 1997 r., po zniesieniu urzędu Ministra Spraw Wewnętrznych i utworzeniu w jego miejsce urzędu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, na mocy ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. pt. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące funkcjonowanie gospodarki i administracji publicznej, Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW zmieniły nazwę na Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA)[10].
22 stycznia 2000 r. MSWiA podjęło decyzję o likwidacji jednostek (decyzja nr 23). Decyzja została przesądzona zapisem art. 134 ust. 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku, który określa rolę Prezydenta RP jako najwyższego zwierzchnika Sił Zbrojnych, sprawowaną poprzez Ministra Obrony Narodowej. Według Ustawy o działach administracji rządowej, polscy żołnierze mogą pozostawać tylko pod komendą Ministerstwa Obrony Narodowej[11]. Zadania, za które były odpowiedzialne Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSWiA, zostały przejęte przez Biuro Ochrony Rządu[12][13].
Ostatnim dowódcą i likwidatorem Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSWiA był płk Damian Jakubowski[14]. 1 Warszawską Brygadę Zmotoryzowaną im. Czwartaków AL liczącą prawie 3 tysiące żołnierzy wraz z kilkoma innymi jednostkami przejęło w części Biuro Ochrony Rządu BOR[15]. MSWiA postanowiło, że pozostały sprzęt likwidowanych jednostek zostanie rozparcelowany między policję i straż graniczną.103 Pułk Lotnictwa dysponujący śmigłowcami wejdzie w skład krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, budynki i nieruchomości zostaną przejęte przez Ministerstwo Obrony Narodowej lub pozostaną w gestii MSWiA zaś tereny, które zajmowały Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe w całym kraju zostaną przekazane starostwom powiatów. Część żołnierzy rozwiązanych jednostek znalazła zatrudnienie w BOR, GROM-ie i Straży Granicznej. Około pół tysiąca żołnierzy zawodowych i 200 pracowników cywilnych straciło pracę w wyniku likwidacji NJW[7].
Do końca grudnia 2001 r. Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSWiA zostały ostatecznie zlikwidowane[16].
Zadania tej formacji w zakresie ochrony obiektów pełni obecnie Służba Ochrony Państwa[17].
Do zadań, które wykonywały Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW od 1974 do 1990, należała ochrona ważnych obiektów rządowych Urzędu Rady Ministrów i reprezentacyjnych jak Belweder, Wilanów, obecny Pałac Prezydencki, Natolin itp.[5], oraz specjalnych w Warszawie i na terenie kraju np. ochrona ośrodków łączności MSW czy wypoczynkowych URM w Łańsku, Trójcy, Juracie i Arłamowie – Ośrodek Wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów.
Wykonywanie usług specjalnego transportu lotniczego, poczty specjalnej realizowane przez 103 pułk lotniczy.
Zadania ochrony i reprezentacyjne realizowała 1 Warszawska Brygada Zmotoryzowana im. Czwartaków AL JW 2610[18][19].
W latach 90. XX wieku, w czasach transformacji ustrojowej, przeorientowano zakres zadań Nadwiślańskich Jednostek MSWiA, skupiając się w większym stopniu na ochronie obiektów rządu i państwa, Sejmu i Senatu, w tym na ochronie pirotechnicznej, oraz poszerzając zakres zadań o ochronę zagranicznych placówek dyplomatycznych w Polsce i polskich misji dyplomatycznych i konsularnych za granicą, a także na działaniach antyterrorystycznych[6][7]. W ramach prowadzonego systemu ochrony NJW MSWiA dysponowało stałymi posterunkami wartowniczymi oraz dokonywało pieszych i zmotoryzowanych patroli[20]. Na terenie ochranianych obiektów NJW MSWiA przeprowadzały rozpoznania radiologiczne, chemiczne i pirotechniczne oraz w przypadku wykrycia któregoś z ww. zagrożeń były odpowiedzialne za jego neutralizację, np. materiału wybuchowego[20].
Żołnierze NJW MSWiA ochraniający obiekty posiadali od 1996 r. uprawnienia Policji, umożliwiające im podejmowanie interwencji wobec osób naruszających prawo, np. zakłócających porządek publiczny czy dokonujących kradzieży w rejonach pełnionej przez nich służby. Uprawnienia te obejmowały możliwość legitymowania, zatrzymania, dokonywania kontroli osobistej, przeglądania bagaży, stosowania środków przymusu bezpośredniego, a nawet użycia broni palnej[20].
Ponadto w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSWiA miały obowiązek wspierać Straż Graniczną oraz Państwową Straż Pożarną[5]. Trzystu żołnierzy NJW MSWiA od 1 lipca 1998 r. patrolowało ulice wraz z policjantami w łączonych patrolach[5].
Wzór charakterystycznego munduru żołnierzy tej formacji, noszonego podczas pełnienia służby wartowniczej i reprezentacyjnej, ze stojącym kołnierzem bluzy z wyszywanymi patkami, bryczesami, długimi czarnymi butami, pasem typu oficerskiego, granatowym sznurem służbowym lub srebrnym typu oficerskiego w przypadku kompanii honorowej, był oparty na mundurze przedwojennej Kompanii Zamkowej. Na głowie żołnierze mieli czapki garnizonowe okrągłe do 1993 roku a później rogatywki[21].
Żołnierzy 1 Warszawskiej Brygady Zmotoryzowanej MSW oraz żołnierzy pełniących służbę w innych jednostkach NJW MSW obowiązywały przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego, które dotyczyły umundurowania oraz sposobów noszenia oznak wojskowych, orderów, odznaczeń, medali itd[22].
Do 1980 r. podoficerowie i szeregowi służby zasadniczej NJW MSW (z wyjątkiem 1 WBZmot.) nosili umundurowanie koloru i wzoru obowiązującego w wojskach lądowych Ministerstwa Obrony Narodowej, ich otoki na czapkach garnizonowych były koloru granatowego (mundury identyczne jak żołnierzy WOWewn), zaś żołnierze 103 pułku lotniczego NJW MSW nosili umundurowanie koloru i wzoru obowiązującego w wojskach lotniczych[22], lecz z pewnymi zastrzeżeniami dotyczącymi umundurowania w czasie pełnienia służby. Po 1980 r. wszyscy żołnierze NJW (z wyjątkiem 103 pułku lotniczego) otrzymali umundurowanie wzoru obowiązującego w 1 WBZmot.
Szeregowcy i podoficerowie zasadniczej służby wojskowej 1 Warszawskiej Brygady Zmotoryzowanej w czasie pełnienia służby wartowniczej i reprezentacyjnej oraz jako mundur wyjściowy nosili[22]:
Żołnierze zawodowi NJW MSW posiadali mundur wyjściowy oraz służbowy wzoru i koloru wojsk lądowych MON. Podczas pełnienia służby reprezentacyjnej nosili mundur wzoru NJW MSW[22].
W 1993 r. zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych Nr 98 straciły moc przepisy ubiorcze z 1972 r. Według nowych przepisów w czasie pełnienia służby reprezentacyjnej oraz służby wartowniczej na posterunkach o charakterze reprezentacyjno-ochronnym żołnierze służby zasadniczej Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW nadal nosili mundur wyjściowy (w kolorze khaki) charakterystyczny dla NJW, czapkę rogatywkę (otok czapki i kolor patek zmieniono na szafirowy), buty bukatowe czarne, czarny pas oficera z koalicyjką i sznur służbowy NJW[23]. Na pozostałych posterunkach żołnierze zasadniczej służby wojskowej NJW MSW nosili beret w kolorze szafirowym i umundurowanie polowe[23].
Żołnierze zawodowi NJW MSW w czasie pełnienia służby reprezentacyjnej na posterunkach o charakterze reprezentacyjno-ochronnym nosili[23]:
W pozostałych sytuacjach nosili umundurowanie polowe[23].
W początkowym okresie stanu wojennego w Polsce 1 Warszawska Brygada Zmotoryzowana im. Czwartaków AL została wyznaczona do ochrony obiektów RTV w ramach operacji Azalia po zajęciu ich przez pododdziały 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej[24][25]
W trakcie prezydentury Lecha Wałęsy i Aleksandra Kwaśniewskiego utrzymały swoją pozycję w MSW[5][26].
W czerwcu 1992 r. w mediach pojawiły się informacje o próbie wyprowadzenia wojsk NJW z koszar w związku z ogłoszeniem tzw. Listy Macierewicza, która zawierała nazwiska domniemanych agentów SB w Sejmie i wśród najwyższych urzędników państwowych. Doszło do upadku rządu Jana Olszewskiego i odejścia Antoniego Macierewicza, który był ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Jana Olszewskiego. Sprawa ta nie została w pełni wyjaśniona[6][27].
Dowódcy
Oficerowie
W skład Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych, wbrew nazwie, wchodziły także jednostki niestacjonujące nad Wisłą. Najwięcej spośród dwudziestu kilku jednostek stacjonowało w Warszawie i okolicy, lecz niektóre były rozlokowane w innych miejscach w kraju np. Katowicach, Kielcach, Olsztynie i w Bieszczadach[6].
Od 1992 r., po przejęciu 6 jednostek z WOWewn, do jesieni 1999 r. (w czasie pokoju) NJW MSW liczyły około 12,5 tysiąca żołnierzy[34], w tym 2 tysiące żołnierzy zawodowych[5].
Struktury operacyjne NJW obejmowały: dowództwo, brygadę zmotoryzowaną, brygadę łączności, dwa pułki ochrony, dwa pułki zabezpieczenia, pułk zmotoryzowany, pułk lotniczy, pułk dowodzenia, ośrodek szkolenia, oddział Żandarmerii Wojskowej, oraz jednostki i instytucje pomocnicze[5].
Dowództwo Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW mieściło się w Warszawie przy ul. Podchorążych 38[5].
Dowództwo NJW MSW (JW 2601) – Warszawa;
Brygady:
Pułki:
Bataliony:
Inne jednostki:
Na podstawie decyzji Prezydenta RP z dnia 4 listopada 1991 roku od 1 stycznia 1992 r. Nadwiślańskim Jednostkom Wojskowym MSW zostało podporządkowanych pięć jednostek wojskowych z rozwiązanych Wojsk Obrony Wewnętrznej, wraz ze strukturą sztabową oraz Oddział Zabezpieczenia Stanowisk Kierowania[40][41][42]:
W związku z realizacją ważnych zadań na obiektach państwowych przez żołnierzy NJW MSW, w 1965 powołano własną służbę zdrowia. Do jej głównych zadań należało m.in.;
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.