Kwaszenina

Kwaszenina – osada w Polsce w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Ustrzyki Dolne^[2][4].

Zobacz też: zimne nóżki (potrawa).

Kwaszenina

osada
Dawne Wojskowe Gospodarstwo Rolne w Kwaszeninie
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	bieszczadzki
Gmina	Ustrzyki Dolne
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-712[1]
Tablice rejestracyjne	RBI
SIMC	0361784[2]
Położenie na mapie Polski Kwaszenina
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Kwaszenina
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego Kwaszenina
Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne Kwaszenina
49°33′12″N 22°39′01″E[3]

Szlachecka wieś prywatna Quaschenina własność Herburtów położona była w 1589 roku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego^[5]

Położenie geograficzne

Kwaszenina położona jest w Górach Sanocko-Turczańskich w Karpatach Wschodnich w południowo-wschodniej Polsce. Przez miejscowość z zachodu na wschód przepływa rzeka Wyrwa. Od wschodu graniczy z Ukrainą z miejscowością Michowa w rejonie starosamborskim obwodu lwowskiego. Od południa graniczy z Jureczkową i Liskowatem, z zachodu z Wojtkówką, Wojtkową i Jamną Górną i od północy z Makową i Arłamowem. Najwyższe wzniesienie leży na południu osady i są to Kopce 610 m n.p.m. Przez miejscowość przebiega droga powiatowa nr 2089R Jureczkowa – Kwaszenina – Arłamów, a od niej droga gminna prowadzi do granicy państwowej. Najbliższe miasto to Ustrzyki Dolne odległe o 25 km. Do Przemyśla jest 40 km, a do Sanoka 50 km. Powierzchnia osady wynosi 2570 ha.

Historia

Kwaszenina wspominana była po raz pierwszy w dokumentach w 1511 i wchodziła obok między innymi Arłamowa, Paprotna i Sopotnika w skład klucza dobromilskiego Herburtów. Właścicielem dóbr dobromilskoch a więc i Kwaszeniny był wówczas podkomorzy przemyski Jan Herburt, a później kolejno kasztelan lwowski Stanisław Herburt (do 1584), kasztelan przemyski Szczęsny Herburt (do 1601), sekretarz królewski Jan Szczęsny Herburt (do 1616) i jego syn Jan Leon Herburt. W 1622 Jan sprzedał majątek Czuryłom, a ci z kolei Koniecpolskim. W 1693 dobra dobromilskie (także Kwaszeninę) nabył wojewoda płocki Jan Dobrogost Krasiński. Do czasów rozbiorów dobra były jeszcze w posiadaniu Białogłowskich i Lubomirskich. W czasie zaborów Kwaszenina należała do austriackich dóbr kameralnych. W końcu XIX wieku we wsi działał tartak wodny oraz wydobywano amatorskimi metodami olej skalny do celów gospodarskich.

Za II RP gmina jednostkowa w powiecie dobromilskim w woj. lwowskim. W 1921 w Kwaszeninie było 164 domy i liczyła 1018 mieszkańców (953 wyznania gr-kat, 19 rz-kat, 45 mojż.). Podczas spisu 529 osób (pomimo wyznania greckokatolickiego) podało narodowość polską. Z kolei w 1939 wieś zamieszkiwało 1220 osób w tym 1140 Ukraińców, 25 Polaków i 55 Żydów. 1 sierpnia 1934 weszła w skład nowo utworzonej zbiorowej gminy Dobromil^[6], w granicach której utworzyła gromadę^[7].

Po II wojnie światowej wieś włączona do ZSRR, gdzie weszła w skład rejonu dobromilskiego w obwodzie drohobyckim. W maju 1948, w związku z korektą granicy państwową między Polską a ZSRR, wieś włączono prawie w całości z powrotem do Polski^[8]. Z Kwaszeniny wysiedlono łącznie 827 osoby (168 rodzin)^[9][10]. Włączono ją do gminy Wojtkowa w powiecie przemyskim w nowo utworzonym województwie rzeszowskim^[11]. 1 lipca 1952 gmina Wojtkowa weszła w skład nowo utworzonego powiatu ustrzyckiego^[12].

Po wysiedleniu mieszkańców w latach 1945-1948 we wsi pozostało 6 polskich rodzin. W latach 1960. wysiedlono także ostatnich mieszkańców. W latach 1962–1992 wyludniona wieś wraz z sąsiednimi miejscowościami: Arłamowem, Grąziową, Jamną Górną, Jamną Dolną, Krajną, Łomną i Trójcą wchodziła w skład Ośrodka Wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów. W 1973 powstała tu z inicjatywy płk. Kazimierza Doskoczyńskiego, na podstawie zarządzenia nr 85 prezesa Rady Ministrów z listopada 1972, oraz zarządzenia ministra spraw wewnętrznych nr 19/org. z 8 lutego 1973, JW Nr 2667 w ramach Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW^[13], która miała za zadanie, zagospodarować niezaludnione tereny oraz zaopatrywać w żywność, bazę hotelową ośrodka URM W-2 Arłamów. W 1983 utworzono Wojskowe Gospodarstwo Rolne w Kwaszeninie^[14]. Gospodarstwo funkcjonowało do 1992^[15].

• 
• 
• 

Religia

We wsi była parafia greckokatolicka i drewniana cerkiew pw. św. Mikołaja z 1797, rozebrana w 1954 przez WOP^[16] oraz założona w 1835 szkoła trywialna.

Osobny artykuł: Cerkiew św. Mikołaja w Kwaszeninie.

Turystyka

Wieś leży na terenie założonego w 1992 Parku Krajobrazowego Gór Słonnych.

Szlaki piesze

• Górski szlak turystyczny (niebieski) Rzeszów – Grybów na odcinku Ustrzyki Dolne – Jureczkowa – Kwaszenina – Suchy Obycz 618 m n.p.m. – Kalwaria Pacławska
• Szlak Arłamowski: Leszczawa Dolna – Grąziowa – Kiczera – Jamna – w Kwaszeninie dojście do Górskiego szlaku turystycznego (niebieskiego) Rzeszów – Grybów

Szlaki rowerowe

• Śladami Dobrego Wojaka Szwejka R-63: na odcinku Jureczkowa – Kwaszenina – Medyka^[17]

Przypisy

1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 646 [zarchiwizowane 2022-10-26].
2. GUS. Wyszukiwarka TERYT
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66028
4. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 6.
6. Dz.U. 1934 nr 64 poz. 541
7. Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 94
8. УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР (15 травня 1948 р.) ПРО ЗМІНИ В АДМІНІСТРАТИВНО-ТЕРИТОРІАЛЬНОМУ ПОДІЛІ МЕДИКІВСЬКОГО, ДОБРОМИЛЬСЬКОГО, НИЖАНКОВИЦЬКОГО І МОСТИСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ.
9. APP, PUR Przemyśl, sygn. 9, Odpis Ogólnego Ostatecznego Protokołu przebiegu granicy państwowej między Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, k. 11–12.
10. Zapałowski, A. (2016). Granica w ogniu: 35." Przemyska" Komenda Odcinka WOP w działaniach przeciw OUN i UPA w latach 1945-1948. Oficyna Wydawnicza Aspra-JR.
11. Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej (1948): Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 175.
12. Dz.U. 1951 nr 65 poz. 446
13. Krzysztof Potaczała: Bieszczady w PRL-u. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2012, s. 224-225. ISBN 978-83-7576-154-2.
14. PawełP. Piotrowski PawełP., „Militarne dzieje Bieszczad w XX wieku”, w: „Bieszczady w Polsce Ludowej 1944-1989, Rzeszów 2009 [online] [dostęp 2024-05-15].
15. Krzysztof Potaczała: Bieszczady w PRL-u. Część 2. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2013. ISBN 978-83-7576-187-0. Brak numerów stron w książce
16. Krzysztof Zieliński: Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego. PRO CARPATHIA, Rzeszów 2015, s. 365. ISBN 978-83-61577-68-3.
17. Opis szlaku

Bibliografia

• Stanisław Kryciński, Pogórze przemyskie, Warszawa 1992
• Stanisław Kryciński, Pogórze przemyskie – informator krajoznawczy, Demart, Warszawa 2006
• StanisławS. Kryciński StanisławS., Przemyśl i Pogórze Przemyskie, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2014, ISBN 978-83-62460-51-9. Brak numerów stron w książce
• GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2013, ISBN 978-83-62460-31-1, OCLC 840316814. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Kwaszenina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 18.