Loading AI tools
polski historyk i krytyk literatury Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Juliusz Adam Zaleski[uwaga 1] (ur. 29 maja 1889 w Sanoku, zm. w listopadzie 1940 w Kijowie) – polski nauczyciel polonista z tytułem doktora, pedagog, historyk i krytyk literatury. Żołnierz, uczestnik trzech wojen, kapitan rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
Juliusz Zaleski podczas zjazdu z okazji 50-lecia sanockiego gimnazjum (12 czerwca 1938) | |
Data i miejsce urodzenia |
29 maja 1889 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
listopad 1940 |
Zawód, zajęcie |
nauczyciel, pedagog |
Tytuł naukowy | |
Edukacja | |
Uczelnia | |
Stanowisko |
wizytator szkół średnich |
Pracodawca |
Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego |
Rodzice |
Karol Zaleski |
Krewni i powinowaci |
Tadeusz, Jakub, Karol, Zygmunt, Władysław, Maria, Jadwiga, Zofia (rodzeństwo) |
Odznaczenia | |
|
Juliusz Zaleski w mundurze c. i k. armii przed 1918 | |
kapitan rezerwy piechoty | |
Data i miejsce urodzenia |
29 maja 1889 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
1940 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1920 |
Siły zbrojne | |
Jednostki |
45 Pułk Piechoty Austro-Węgier, |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa, |
Juliusz Adam Zaleski urodził się 29 maja 1889[1][uwaga 2]. Był wnukiem Ludwika Zaleskiego z Mikuliczyna (powstaniec listopadowy)[2][3] oraz drugim dzieckiem lekarza i społecznika dr Karola Zaleskiego (1856–1941) oraz nauczycielki Wilhelminy z domu Leixner (1859–1912)[1] [4]. Miał ośmioro rodzeństwa: (pięciu braci i trzy siostry), byli to kolejno Tadeusz (ur. 1887), Karol (ur. 1890), Zygmunt Jan (ur. 1892[5][6]), Władysław (ur. 1894), Maria Elżbieta (1896-1967[7][8], po mężu Hanus[2]), Jakub (ur. 1899), Jadwiga (ur. 1900) i Zofia Ludwika (1903–1906, zmarła w dzieciństwie[9][10][11] na zapalenie opon mózgowych[2][12]). Rodzina zamieszkiwała w tzw. Willi Zaleskich. W 1907 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku (w jego klasie był m.in. Wojciech Stepek)[4][13][14][15]. Następnie kształcił się na studiach filozoficznych na kierunku filologii polskiej na Wydziale Filozoficznego Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie do 1912[4]. W 1910 był stypendystą w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (wówczas stypendystą był także Władysław Dajewski, późniejszy profesor sanockiego gimnazjum)[16][17]. Na początku 1910 został uznany przynależnym do gminy Sanok[17]. Od 1912/1913 był członkiem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych[18]. Należał do Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza[19].
Jako kandydat stanu nauczycielskiego w roku szkolnym 1911/1912 przysłuchiwał się lekcjom szkolnym w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie[20]. 29 sierpnia 1912 został mianowany zastępcą nauczyciela w tej szkole i złożył przysięgę służbową 10 września tego roku[21]. Uczył tam języka polskiego, języka łacińskiego, języka greckiego[22]. W roku szkolnym 1913/1914 do kwietnia 1914 przebywał na urlopie[23].
Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 podjął decyzję o wstąpieniu do formowanych Legionów Polskich, jednak nie powiodło się usiłowanie przystąpienia w szeregi Legionu Wschodniego[4]. Jesienią 1914 został asenterowany do C. K. Armii, w szeregach której służył początkowo jako jednoroczny ochotnik[24][25]. Najpierw był kadetem-aspirantem w Wiedniu[4]. Został awansowany na stopień podporucznika rezerwy z dniem 1 sierpnia 1916[26]. Służył w rezerwowej kompanii w Przemyślu[4]. Brał udział w działaniach wojennych na froncie litewskim, bukowińskim, siedmiogrodzkim oraz włoskim, gdzie został ciężko ranny, po czym przebywał w szpitalu polowym[4][25]. W 1917, 1918 pozostawał podporucznikiem rezerwy 45 Pułku Piechoty Austro-Węgier w Sanoku[27][28][29]. W służąc w tej jednostce w Przemyślu w 1918 przystąpił do struktur Polskiej Organizacji Wojskowej, organizowanych przez por. Leona Kazubskiego (także sanoczanina)[30]. Na skutek zdrady sierżanta Mżika był objęty śledztwem, rewizją oraz inwigilacją[30].
Po zwolnieniu ze służby i otrzymaniu urlopu powrócił na Uniwersytet Lwowski, gdzie zdał rygorozum i na podstawie dysertacji pt. Monolog w dramacie 18 kwietnia 1918 uzyskał stopień doktora filozofii (promotorem przewodu doktorskiego był prof. Wilhelm Bruchnalski)[4]. Pierwotnie przygotowywał się do pracy nauczycielskiej w macierzystym lwowskim gimnazjum przed rokiem szkolnym 1918/1919[4]. U kresu wojny na przełomie października i listopada 1918 przebywał w Sanoku i był organizatorem Wojska Polskiego tamże polskiego garnizonu w mieście i powiecie sanockim (z tego czasu zachowały się notatki i zapiski Juliusza Zaleskiego oraz jego artykuł opublikowany w tygodniku Ziemia Sanocka z 7 grudnia 1918)[4][31]. W listopadzie 1918 został dowódcą kompanii tzw. „Batalionu Dzieci Sanockich”[32][33] (później był autorem wspomnień tej jednostki publikowanych w 1919/1920 na łamach czasopisma „Ziemia Sanocka”[34][35]). W szeregach tej jednostki brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej[4][36]. Był także w składzie pociągu pancernego „Kozak”[37]. Dekretem Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z 19 lutego 1919 jako były oficer armii austro-węgierskiej został przyjęty do Wojska Polskiego z dniem 1 stycznia 1918 wraz z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1918 (mianowanie na ten stopień uzyskał tym samym rozkazem także jego brat Władysław)[38] i rozkazem z tego samego dnia 19 lutego 1919 Szefa Sztabu Generalnego płk. Stanisława Hallera mianowany komendantem Szkoły Podoficerskiej w Sanoku od 1 listopada 1918[39]. Później uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, odbywając służbę w Obozie Warownym „Przemyśl”[4]. Został zwolniony z czynnej służby w sierpniu 1920[4]. Został awansowany do stopnia kapitana rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[40][41]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym 39 pułku piechoty Strzelców Lwowskich, stacjonującym w garnizonie Jarosław[42][43]. W 1934 jako kapitan rezerwy piechoty był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr I jako oficer po ukończeniu 40 roku życia i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III[44].
W okresie II Rzeczypospolitej pozostawał nauczycielem. W roku szkolnym 1912/1922 odbył praktykę w Miejskim Gimnazjum Herbertów w Dobromilu[4]. Od roku szkolnego był profesorem w macierzystym gimnazjum we Lwowie, przemianowanym na III Państwowe Gimnazjum im. Stefana Batorego, w którym uczył języka polskiego, historii i był zawiadowcą biblioteki nauczycielskiej, opiekunem Kółka Polonistycznego[4][45][46]. W maju 1924 uzyskał dyplom kwalifikacyjny uprawniający do nauczania języka polskiego w szkołach średnich ogólnokształcących i seminariach nauczycielskich[4]. Poza gimnazjum równolegle pracował także w Zakładzie Naukowym Żeńskim z prawem publiczności im. Zofii Strzałkowskiej we Lwowie (ucząc języka polskiego do ok. 1926)[47][48], w wyższych kursach nauczycielskich oraz wykładał historię literatury na Wydziale Ogólnym Politechniki Lwowskiej[4]. W 1926 otrzymał tytuł profesora gimnazjalnego[4]. W III Gimnazjum pracował do 26 maja 1930, po czym od 1 czerwca 1930 pełnił obowiązki okręgowego wizytatora szkół w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego[49][50][51]. Następnie, od 1 grudnia 1930 pełnił obowiązki ministerialnego wizytatora szkół w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[4][52][53]. Z tej funkcji został zwolniony z dniem 31 sierpnia 1932 i ponownie powierzono mu pełnienie obowiązków okręgowego wizytatora szkół w KOSL – w tym czasie pozostawał na stanowisku profesora Państwowego Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie[4][54]. Stanowisko wizytatora szkół średnich KOSL pełnił do 1939[55][56][57][57][58]. W czerwcu 1938 był przedstawicielem lwowskiego kuratorium na I Zjazd Absolwentów z okazji 50-lecia pierwszej matury w sanockim gimnazjum[59]. Publikował w zakresie historii i krytyki literatury zarówno wydawnictwa zwarte, jak również w czasopiśmie „Pamiętnik Literacki”[60], ponadto był wydawcą.
Po wybuchu II wojny światowej, agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 oraz nastaniu okupacji sowieckiej ziem polskich został aresztowany przez Sowietów 13 marca 1940 w miejscu swojego zamieszkania przy ulicy Józefa Piłsudskiego 23 we Lwowie[4] (późniejsza ul. Iwana Franki[61]). W listopadzie 1940 został zamordowany w siedzibie NKWD w Kijowie[4]. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 41/2-24 oznaczony numerem 347, dosłownie określony jako Julian Zaleski)[uwaga 3][62][63][64]. Ofiary tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.
Juliusz Zaleski był żonaty z Jadwigą z domu Bursztyńską, z którą miał córkę Danutę (ur. ok. 1928)[4]. W kwietniu 1940 oboje zostały deportowane w głąb ZSRR na obszar Kazachskiej SRR[4]. Jego brat Jakub także został ofiarą zbrodni katyńskiej (został zamordowany w Katyniu). W artykule prasowym o rodzinie Zaleskich z 1982 roku na łamach czasopisma „Podkarpacie” podano, Juliusz zginął podczas II wojny światowej, a Jakub w trakcie kampanii wrześniowej[2].
Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 nazwisko Juliusza Zaleskiego zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945[72] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum (wskazany w gronie zmarłych na terenie Z. S. R. R.)[73][74].
W 1962 Juliusz Zaleski został upamiętniony wśród innych osób wymienionych na jednej z tablic Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na obecnym Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.