Garnizon Jarosław

Garnizon Jarosław – garnizon w Jarosławiu zajmowany kolejno przez jednostki wojskowe Cesarskiej i Królewskiej Armii, Wojska Polskiego.

Panorama Jarosławia

Prestiż miasta podnosił fakt, że było ono średniej wielkości garnizonem wojskowym. Stacjonowały w nim na przestrzeni lat różne jednostki wojskowe.

Garnizon cesarsko-królewski

Opactwo benedyktynek – C-k koszary Św. Anny

Wydarzenia polityczne okresu tzw. zbrojnego pokoju po 1871 roku i rosnąca możliwość austriacko-rosyjskiego konfliktu zbrojnego spowodowały, iż Jarosław położony stosunkowo niedaleko granicy zaczął zmieniać się w coraz większy ośrodek wojskowy. Od 1871 roku w budynku poklasztornym opactwa benedyktynek i dawnym szpitalu wojskowym zakwaterowano 10 Pułk Piechoty, trzy szwadrony jazdy i dwie baterie armat. Oficerów zakwaterowano w mieście.

Po kongresie berlińskim w 1878 roku władze austriackie rozpoczęły powiększanie garnizonów stacjonujących w Galicji. Jarosław zaliczono do mniejszych punktów obronnych. W 1881 roku przybyły do jarosławskiego garnizonu oddziały kawalerii, dla których wynajęto prywatne budynki na Blichu i Brzostkowie (tzw. koszary Goldfingera i Pfeffera). Wobec postępującej militaryzacji miasta w latach 1887–1897 zbudowano baraki wojskowe obok dworca kolejowego (tzw. Gergont) i przy klasztorze reformatów. Zakwaterowano tam 34, 89 i 90 Pułk Piechoty. Wybudowano również magazyny i ujeżdzalnię. W latach 1888–1889 fortyfikowano przedpole Jarosławia ziemnymi szańcami nad Sanem, na przedmieściu górnoleżajskim, na Olszanówce, na tzw. wądołąch i obok wsi Munina.

W 1880 i 1889 roku odbyły się pod Jarosławiem wielkie manewry wojskowe z udziałem cesarza Franciszka Józefa, który kwaterował w Pałacu Siemieńskich w Pawłosiowie i zwiedzał Jarosław. W 1893 roku z okazji urządzanych ponownie w okolicy manewrów wojskowych, cesarz Franciszek Józef oświadczył, że zamierza z Jarosławia uczynić miasto typowo garnizonowe z komendą korpusu, do czego jednak nigdy nie doszło.

Pod koniec XIX w. miasto stało się obwarowanym przyczółkiem mostowym Twierdzy Przemyśl. Załoga wojskowa garnizonu składała się z 3 pułków piechoty, pułku artylerii, pułku dragonów (kawalerii) i mniejszych oddziałów. Stacjonował tu również sztab 6 Dywizji Kawalerii i 5 Brygady Kawalerii.

Koszary artylerii Głęboka

C. i k. władze wojskowe

• C. i k. Komenda Dywizji Piechoty Nr 2
• C. i k. Komenda Dywizji Kawalerii Nr 6
• C. i k. Komenda Brygady Piechoty Nr 4
• C. i k. Komenda Brygady Kawalerii Nr 5
• C. i k. Wojskowa Komenda Stacji w Jarosławiu
• C. i k. Komenda Placu
• C. i k. Komenda Uzupełnień Pułku Piechoty Nr 90
• C. i k. Magazyn zaopatrzenia wojska
• C. i k. Filia oddziału wojskowego budownictwa
• C. i k. Komenda Stacji Obrony Krajowej
• C. i k. Komenda Brygady Obrony Krajowej
• C. i k. Komenda uzupełniająca Obrony Krajowej pułku Nr 34
• C. i k. Komenda powiatowa pospolitego ruszenia Nr 34
• C. i k. Komenda oddziałowa żandarmerii Nr 13
• C. i k. Komenda powiatowa żandarmerii.

Jednostki cesarsko-królewskie

• 1 Pułk Ułanów
• 8 Pułk Dragonów
• 10 Pułk Piechoty
• 34 Pułk Piechoty k.k. Landwehry
• 89 Pułk Piechoty
• 90 Pułk Piechoty
• 29 Pułk Armat Polowych
• 10 Dywizjon Artylerii Konnej

Garnizon Wojska Polskiego II RP

Zgodnie z obowiązującymi w okresie międzywojennym zasadami pod pojęciem garnizon rozumiano miejscowość, w której na stałe przebywają różne formacje zbrojne. Obszar garnizonu zamknięty był strefą, którą ustalał dowódca okręgu korpusu. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości struktura organizacyjna władz garnizonowych była zróżnicowana i oparta głównie na wzorcach armii zaborczych. Organizacja władz garnizonowych zmieniała się kilkakrotnie, jednak zasadą było: najstarszy rangą dowódca pełnił funkcję dowódcy (później komendanta) garnizonu. Organem wykonawczym były – w zależności od wielkości garnizonu – Komendy Miast, Komendy Placu i Oficerowie Placu.

Oddziały i pododdziały broni

Koszary 39 ppSL – obecnie SP ZOZ Jarosław

• Dowództwo 24 Dywizji Piechoty
• 39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich (1 batalion w Lubaczowie)^[1]
• 3 pułk piechoty Legionów^[2]
• 2 pułk łączności
• 6 batalion telegraficzny
• kompania łączności 24 DP
• Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty 24 DP
• 10 zapas młodych koni
• 10 dywizjon artylerii konnej (do października 1933)
• 24 pułk artylerii lekkiej im. Króla Jana III Sobieskiego
• pluton żandarmerii Jarosław

Dom Żołnierza w Jarosławiu.

Jednostki garnizonowe

• Komenda Placu
• strzelnica garnizonowa "Szczytna"
• strzelnica garnizonowa "Widna"
• plac ćwiczeń "Makowisko"
• kasyno oficerskie
• Dom Żołnierza

Służby

• Kierownictwo Rejonów Służb
• XXVI Powiatowa Komenda Uzupełnień (1919) → PKU 39 pp
• Powiatowa Komenda Uzupełnień 39 Pułku Piechoty (1919-1921) → PKU Jarosław
• Powiatowa Komenda Uzupełnień Jarosław (1921-1938) → KRU Jarosław
• Komenda Rejonu Uzupełnień Jarosław (1928-1939)
• Służba remontu koni

Komenda Uzupełnień Koni (do 1926), następnie Rejonowy Inspektorat Koni.

• Służba intendentury
  • Rejonowy Zakład Żywnościowy w Jarosławiu
  • Składnica Materiału Intendenckiego nr 24
  • Garnizonowa Administracja Koszar
• Służba duszpasterska
  • Dziekanat duszpasterstwa
    • Parafia wojskowa obrządku rzymskokatolickiego
    • Parafia wojskowa obrządku greckokatolickiego
• Wojskowy Sąd Rejonowy Jarosław (od 1926 roku)
• Garnizonowa Izba Chorych

Obsada personalna komendy placu

Obsada personalna komendy placu w marcu 1939^[3][a]:

• komendant placu – mjr piech. Karnecki Jan Aleksander
• kierownik referatu mobilizacyjnego i OPL – kpt. adm. (piech.) Stokłosiński Stanisław Karol

Garnizon Wojska Polskiego po 1945

• 26 pułk piechoty (od 11.06.1945 do września 1947).

• 40 pułk artylerii lekkiej (od 3 września 1945, przemianowany w 1956 roku na 40 pułk artylerii^[5], a od 16 kwietnia 1959 40 Budziszyński pułk artylerii).

• 12 samodzielny dywizjon artylerii zmotoryzowanej. (Początkowo otrzymał numer 13 dappanc., przeformowany następnie^[6]) na:

• 12 dywizjon artylerii pancernej 9 DP (do października 1946).

• JW 2299 – 25 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (sformowany w 1951^[7]).

• 74 pułk piechoty 30 DP^[8]. (W październiku 1952 r. podporządkowany 9.DP, rozformowany^[9] w grudniu 1952 roku).

• JW 2460 – 92 Pułk Piechoty 30 DP. (W październiku 1952 r. podporządkowany 9 DP, przemianowany^[10] następnie na 26 Pułk Piechoty 9 DP. Jednostka ta rozformowana została w sierpniu 1957 roku^[11]).

• JW 2638 – 34 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej 30 DP. (Rozformowany w 1952 roku^[9]).

• JW 2714 – 168 Dywizyjny Warsztat Uzbrojenia 9 DP. (Sformowany w sierpniu 1957 roku^[11]).

• 12 Bateria Dowodzenia (bez numeru JW) (Sformowana w 1962 roku^[12]).

• JW 3177 – 9 Ruchome Warsztaty Naprawy Czołgów. (Sformowane w 1962 roku^[12]).

• 38 Pułk Inżynieryjno-Budowlany (Wojskowy Zakład Remontowo-Budowlany).
• 4 Ośrodek Materiałowo Techniczny (4 OMT)
• 23 batalion rozpoznawczy (23 brozp.)/9 DZ
• JW 2516 – 5 Rejonowa Składnica Kwatermistrzowska.
• JW 3371 – 14 dywizjon artylerii przeciwpancernej (14 dappanc.)/14 BPanc.
• JW 3957 – 14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej (14 das)/21 BSP
• 14 dywizjon artylerii rakietowej (14 dar)/14 BPanc.
• 14 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (14 daplot.)/14 BPanc.
• 14 kompania saperów (14 ksap.)/14 BPanc.
• 16 pułk przeciwlotniczy (16 pplot.)
• PŻW
• Garnizonowy Węzeł Łączności do roku 2011
• Węzeł Łączności w Jarosławiu podporządkowany pod Region Wsparcia Teleinformatycznego W Krakowie – od końca 2011 r.
• Wojskowa Komenda Uzupełnień

Dowódcy Garnizonu Jarosław

• por. Siegmund von Benigni (1914)
• Franz Gross (1914-1915)
• gen. mjr Johann Schubert (1915- 1 listopada 1918)
• ppłk Wiktor Jarosz-Kamionka (1918-1921)
• gen. bryg. Franciszek Daniel Paulik (1921-1924)
• gen. bryg. Jan Hempel (1924-1926)
• gen. bryg. Wacław Scewola-Wieczorkiewicz (1926-1935)
• gen. bryg. Michał Pakosz (1935-1938)
• płk dypl. Bolesław Maria Krzyżanowski (1938-1939)
• płk. piech. Bolesław Schwarzenberg-Czarny (1939)
• kpt. Jan Gołdasz (1939)
• kpt. Wincenty Rutkowski
• kpt. Ernest Wodecki
• kpt. Wojciech Szczepański (1943-1944)
• mjr Stanisław Janobis (1944-1949)
• mjr Wiktor Kozak (1949-1951)
• mjr Mieczysław Starkiewicz (1951-1953)
• mjr Tadeusz Kula (1953-1956)
• mjr Marian Sawłaszkow (1956-1965)
• ppłk Witold Stukan (1965-1974)
• mjr Aleksander Kapłoński (1974-1975)
• ppłk Stanisław Jędrzejec (1975-1982)
• mjr dypl. Stanisław Skupień (1982-1985)
• mjr dypl. Janusz Batiuk (1985-1987)
• mjr dypl. Henryk Kozyra (1987-1993)
• ppłk dypl. Jan Pacuła (1993-1996)
• mjr dypl. Wiesław Sanowski (1996-1998)
• kpt. dypl. Krzysztof Błażowski (1998-2001)
• ppłk dypl. Kazimierz Piotrowicz (2002-2006)
• ppłk dypl. Robert Matysek (2006-2012)
• ppłk inż. Ryszard Sugalski (2012-2015)
• ppłk inż. Dariusz Słota (2015-obecnie)

Kapelani Garnizonu Jarosław

• Jan Grębiński (1611-1634)
• Wawrzyniec Motyl (2 poł. XIX w.-1907)
• Stefan Fus (1907-1917)
• Mieczysław Lisiński (1917-1924)
• st. kpl. Walenty Pączek (1924-1937)
• st. kpl. Jan Leon Ziółkowski (1937-1939)
• mjr Walenty Pączek (1939-1944)
• płk. Józef Rożek (1944-1946)
• mjr Walenty Pączek (1946-1952)
• Bronisław Fila (1952-1966)
• Antoni Ślusarczyk (1966-1992)
• ks. prałat ppłk Andrzej Surowiec (1993-2013)
• ks. mjr dr Tomasz Skupień (2013-obecnie)

Uwagi

1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[4].

Przypisy

1. Satora 1990 ↓, s. 85.
2. Satora 1990 ↓, s. 32.
3. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 841.
4. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
5. Rozkaz MON Nr 0026/Org. z dnia 04.09.1956 r.
6. Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP Nr 046/Org. z dnia 27.02.1946 r.
7. Rozkaz MON Nr 0046/Org. z dnia 17.05.1951r
8. 30 DP rozformowana została rozkazem MON Nr 0079 /Org. z dnia 20.11.1952 r. w terminie do dnia 20 grudnia 1952 r.
9. Rozkaz MON Nr 0079 /Org. z dnia 20.11.1952 r.
10. Rozkaz MON Nr 0079 /Org. z dnia 20.11.1952r
11. Rozkaz MON Nr 0025/Org. z dnia 02.04.1957 r.
12. Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 023/Org. z dnia 07.03.1962 r.

Bibliografia

• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2/III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• JerzyJ. Majka JerzyJ., Garnizon Rzeszów w latach 1918-1939, Rzeszów: Wydawnictwo LIBRA, 2005, ISBN 83-89183-17-X, ISBN 83-88085-21-2, OCLC 69449360. Brak numerów stron w książce
• 100 rocznica wybuchu I wojny światowej w artyleryjskim Garnizonie Jarosław Historia, doświadczenia i rozwój artylerii do działań w środowisku górskim, Wydawnictwo Diecezji Rzeszowskiej, Rzeszów 2014, ISBN 978-83-64519-37-6