Dirrty

Dirrty – piosenka R&B stworzona na czwarty album studyjny amerykańskiej wokalistki Christiny Aguilery pt. Stripped (2002). Wyprodukowany przez Aguilerę i Danę „Rockwildera” Stinsona oraz nagrany z gościnnym udziałem rapera Redmana, utwór wydany został jako pierwszy singel promujący krążek 14 września 2002 roku. W 2003 kompozycja została nominowana do nagrody Grammy w kategorii najlepsza współpraca wokalna – muzyka pop.

Dirrty

Wykonawcy singla z albumu Stripped
Christina Aguilera oraz Redman
Wydany	14 września 2002 (Zobacz dokładne daty wydania)
Nagrywany	2002; Enterprise Studios (Burbank), Conway Studios (Hollywood)
Gatunek	R&B, dance-pop, electronica, hip-hop
Długość	4:58 (wersja albumowa) 4:45 (wersja teledyskowa) 4:01 (wersja bez udziału Redmana)
Wydawnictwo	RCA Records
Producent	Rockwilder, Christina Aguilera
Format	singel CD, 12" Winyl, airplay
Autor	Christina Aguilera, Dana Stinson, Balewa Muhammad, Reginald Noble, Jasper Cameron
Singel po singlu
„Just Be Free” (2001) „Dirrty” (2002) „Beautiful” (2002)

Utwór spotkał się z różnorodnymi opiniami krytyków muzycznych, a także odniósł ogromny sukces komercyjny. Choć w Stanach Zjednoczonych dotarł do czterdziestej ósmej pozycji w notowaniu Billboard Hot 100, stając się wówczas najmniej sukcesywnym singlem artystki w tym kraju, na terenie Wielkiej Brytanii cieszył się już miażdżącą popularnością i osiągnął miejsce #1 zestawienia UK Singles Chart. „Dirrty” okazało się europejskim przebojem końca 2002 roku, plasując się wysoko na listach przebojów w Irlandii, Niemczech, Holandii, Hiszpanii czy Szwajcarii.

Piosenkę promował kontrowersyjny wideoklip, nakręcony przez Davida LaChapelle’a. Definitywnie zmienił on wizerunek Aguilery, która z idolki nastoletnich dziewcząt przeistoczyła się w wyuzdaną, pewną swej seksualności młodą artystkę.

Informacje o utworze

Raper Redman nie tylko wziął udział w nagrywaniu utworu, ale jest też jego współautorem.

Piosenka „Dirrty” została skomponowana przez Christinę Aguilerę, Danę „Rockwildera” Stinsona, Balewę Muhammeda, Jaspera Camerona i hip-hopowca Redmana, który ostatecznie gościnnie w niej zarapował. Powstała także w oparciu o jeden z singli rapera, „Let’s Get Dirty (I Can’t Get in da Club)” (2001)^[1]. Z Rockwilderem Aguilera miała okazję nawiązać współpracę już podczas produkcji coveru szlagiera „Lady Marmalade” (2001) z repertuaru Patti LaBelle. W późnym etapie nagrywania albumu Stripped zwróciła się do producenta z chęcią powtórnej kolaboracji, chcąc stworzyć piosenkę „brudną i niegrzeczną”, która pomoże jej we wzbudzeniu wokół siebie medialnego szumu. Nagranie realizowano w 2002 roku w pracowni Royal Z Entertainment budynku The Enterprise Studios w Burbank oraz w hollywoodzkim Conway Studios. „Dirrty” to dance-popowy utwór o popowo-hiphopowej stylistyce, wzbogacony o brzmienia typowe dla muzyki elektronicznej. Komponowany był w tonacji g-moll. Treść utworu dotyka czynności seksualnych, takich jak taniec erotyczny^[2]. Według wykonawczyni, „Dirrty” jest utworem opowiadającym o czasie, gdy leczyła się ona ze złamanego serca bawiąc się w klubach muzycznych^[3]. Kompozycję nagrywano w 2002 roku w dwóch kalifornijskich studiach: The Enterprise Studios w Burbank oraz Conway Studios w Hollywood. Aguilera zastosowała w tytule piosenki błąd ortograficzny, celem jego spersonalizowania (właściwy zapis anglojęzycznego przymiotnika „brudny” to dirty). Rozważała także nadanie utworowi tytułów „Dirtee” lub „Dirdee”^[4]. W 2006 na swym piątym albumie studyjnym Back to Basics Aguilera zawarła piosenkę „Still Dirrty”, kontynuującą wątek tematyczny przedstawiony w utworze niniejszym. Po latach, w listopadzie 2012 roku, redaktorzy magazynu Billboard uwzględnili transformację, jaką Aguilera przeszła po wydaniu singla „Dirrty” (zerwanie z wizerunkiem idolki nastoletnich dziewcząt) na liście dziesięciu najważniejszych momentów jej kariery^[5].

Obecność w kulturze masowej

Nawiązanie do utworu padło w singlowej kompozycji „Show Me Your Soul”, którą P. Diddy, Lenny Kravitz i Pharrell Williams nagrali z myślą o ścieżce dźwiękowej filmu Bad Boys II (2003). Piosenka stała się podmiotem coverów i parodii. Najbardziej znaną parodią jest utwór „Dirty” w wykonaniu Baby Christiny, zrealizowany jako pastisz dla strony internetowej flowgo.com.^[6] Wersje coverowe nagrały takie zespoły, jak Hanson, Dirty Loops i Friski. W styczniu 2003 fragment nagrania wykorzystany został w czternastym odcinku piątego sezonu sitcomu Will i Grace, w scenie, w której Will (Eric McCormack) i Jack (Sean Hayes) uczą Barry’ego (Dan Futterman), jak tańczyć seksownie^[7].

Na początku maja 2015 komik Stephen Merchant wziął udział w programie telewizji Spike Lip Sync Battle, gdzie wykonał piosenkę przed zgromadzoną w studio publicznością^[8]. W październiku tego roku „Dirrty” został zaśpiewany przez aktorkę Zofię Zborowską podczas jednego z odcinków programu telewizyjnego Twoja twarz brzmi znajomo^[9]. W styczniu 2016 roku kreacja noszona przez Aguilerę w teledysku do piosenki zainspirowała kolekcję brytyjskiego projektanta mody Bobby’ego Ableya^[10][11][12]. W kwietniu 2016 piosenkarka Josephine Wendel zinterpretowała utwór na łamach greckiej edycji programu Twoja twarz brzmi znajomo^[13]. Dwa miesiące później aktor Ashton Kutcher ujawnił za pośrednictwem swojego konta na Facebooku, że jest fanem piosenki, dodając: „Nie ma to jak pop z początku lat dwutysięcznych”^[14]. W czerwcu 2017 utwór stał się częścią nowojorskiej manifestacji LGBT, NYC Pride, gdzie wykonany został przez duet Years & Years^[15]. Singel Louisy Johnson, „Yes” (2018), został zainspirowany brzmieniem „Dirrty”^[16]. Drag queens Monique Heart i Vanessa Vanjie Mateo – uczestniczki dziesiątej edycji programu RuPaul’s Drag Race – wskazały „Dirrty” jako swoją ulubioną piosenkę Aguilery^[17]. Amerykańska piosenkarka Halsey przyznała, że wideoklip do utworu wpłynął na stylistykę jej własnego teledysku – do singlowej piosenki „You Should Be Sad” (2020)^[18][19]. Inspiracje klipem do „Dirrty” można też dostrzec w teledysku „My My My!” Troye’a Sivana (2018)^[20].

Cover utworu pojawia się w odcinku serialu The CW Katy Keene (2020)^[21].

Wydanie singla

Linda Perry, która pracowała z Aguilerą nad balladą „Beautiful”, wyznała w jednym z udzielonych wywiadów, że wspólnie z menadżerstwem wokalistki zalecała jej wydanie utworu przez siebie współtworzonego jako głównego, inauguracyjnego singla z krążka Stripped. Aguilera i zarządcy RCA Records działali według własnego planu, publikując najpierw singel „Dirrty”, a następnie „Beautiful”. Celem tego zabiegu było zwrócenie uwagi mediów na kontrowersyjny materiał (był on następnie promowany mocno erotycznym wideoklipem), a co za tym idzie – także na album, z którego pochodził^[22]. 16 października 2002 piosenkę wydano w Stanach Zjednoczonych, a na przestrzeni października i listopada w krajach europejskich. Niemiecka premiera singla przypadła na 14 października, francuska – 18 października, a brytyjska – 11 listopada. Jesienią 2002 single CD „Dirrty” opublikowano także na terenie Australii i Kanady.

Utwór spotkał się z powodzeniem komercyjnym na całym świecie, lecz odniósł umiarkowany sukces na listach przebojów w Ameryce Północnej. W Stanach Zjednoczonych osiągnął zaledwie czterdziestą ósmą pozycję zestawienia Billboard Hot 100, co – w porównaniu do przebojowości czterech singli z debiutanckiego albumu Aguilery (wszystkie uplasowały się w Top 3 tej listy, trzy z nich zdobyły jej szczyt) – stanowiło słaby wynik. Mimo to, „Dirrty” okupywał ranking Hot 100 przez czterdzieści tygodni. Utwór nie był sukcesywny także pod kątem obecności w innych notowaniach Billboardu; w tychże najwyższe, czternaste miejsce odnotował na dwóch listach, Top 40 Mainstream i Hot 100 Airplay. Brak powodzenia w USA wiązany był w publikacją „Dirrty” nie na singlu CD, a na płytach gramofonowych (format 12" Winyl). Dodatkowo piosenka nie zyskała wyraźnej promocji radiowej^[23]. Na oficjalnej kanadyjskiej liście przebojów, jak i w notowaniu przebojów Meksyku, singel ulokował się na szczytnej pozycji #5. W Kanadzie, na Canadian Hot 100, debiutował z pozycji siódmej, by w czołowej dziesiątce spędzić w sumie trzy i pół miesiąca. W Ameryce Środkowo-Południowej singel okazał się sukcesem – zajął m.in. pozycje w Top 10 w notowaniach Argentyny, Chile, Kostaryki i Peru. Większą popularnością niż w USA „Dirrty” mógł pochwalić się także w Australii (miejsce #4 listy ARIA Top 50 Singles) i Nowej Zelandii (#20 na RIANZ Top 50 Singles Chart), lecz prawdziwym hitem stał się w Europie. Na UK Official Top 75 Singles Chart piosenka osiągnęła pozycję #1 dnia 23 listopada 2002 roku i spędziła na niej dwa tygodnie. W innych europejskich notowaniach odniosła podobne sukcesy, plasując się w Top 5 list przebojów Austrii, Belgii, Danii, Niemiec, Irlandii (miejsce #1), Hiszpanii, Holandii, Norwegii, Szkocji (miejsce #1), Szwajcarii, Turcji (miejsce #1) i Węgrzech oraz Top 10 na Łotwie, w Portugalii, Szwecji i we Włoszech. W Holandii „Dirrty” był szesnastym najlepiej sprzedającym się singlem roku 2002, a w Irlandii – dziewiętnastym. Wysokie pozycje „Dirrty” odnotowało również w zestawieniach azjatyckich (między innymi miejsce pierwsze w Indonezji, Izraelu, na Filipinach i w Zjednoczonych Emiratach Arabskich oraz miejsce drugie na Taiwanese Top 50 Singles Chart). Singlowa kompozycja odniosła natomiast porażkę we Francji, gdzie zdołała wspiąć się zaledwie na dziewięćdziesiąte ósme miejsce listy SNEP Top 100 Singles. Wyprzedano prawie dwa miliony czterysta tysięcy egzemplarzy singla na całym globie.

Opinie

Nicole Hogsett, redaktorka serwisu internetowego Yahoo! Voices, przypisała singlowi pozycję drugą w rankingu dziesięciu najlepszych piosenek Christiny Aguilery^[24]. W podobnym zestawieniu portal PopCrush.com umieścił „Dirrty” na miejscu dziewiątym, argumentując: „Mimo iż Entertainment Weekly nazwał kawałek ‘zdesperowanym i ostrym’, ‘Dirrty’ zostało nominowane do nagrody w kategorii najlepsza współpraca wokalna – muzyka po na 45. gali Grammy Awards. My, po odsunięciu na bok krążących opinii, wciąż uważamy, że jest to jeden z najlepszych utworów w karierze Aguilery”^[25]. Christopher Rosa (thecelebritycafe.com) wskazał „Dirrty” jako drugą najlepszą piosenkę w dyskografii wokalistki^[26]. Pismo Q uwzględniło kompozycję na liście tysiąca jeden najlepszych piosenek wszech czasów^[27]. W 2002 „Dirrty” zostało uznane za jedno z najlepszych nagrań roku przez dziennikarzy czasopism The Village Voice^[28], Face^[29] oraz Rockdelux^[29]. Według grupy redaktorów strony internetowej the-rockferry.onet.pl, „Dirrty” to jedna z czterdziestu najlepszych kompozycji nagranych przez Aguilerę w latach 1997–2010^[30]. W sierpniu 2014 roku Jason Lipshutz, redaktor magazynu Billboard, wskazał singel jako jeden z dwudziestu największych hitów Aguilery w Stanach Zjednoczonych^[31]. Christopher Rosa (Glamour) okrzyknął „Dirrty” jako nagranie, które „zdefiniowało okołomilenijny pop”^[32]. Witryna Freaky Trigger sklasyfikowała „Dirrty” jako jedną z najlepszych piosenek w historii muzyki^[29].

Recenzje

Piosenka odniosła umiarkowany sukces artystyczny, spotykając się wśród krytyków muzycznych zarówno z recenzjami korzystnymi, jak i negatywnymi. Stephen Thomas Erlewine, współpracujący z portalem internetowym AllMusic, określił „Dirrty” mianem „nie-piosenki” oraz stwierdził, że kompozycja ta – w odróżnieniu od poprzednich nagranych przez Aguilerę – epatuje słuchacza „wąskim zakresem wokalnym”^[33]. Magazyn Entertainment Weekly przyznał utworowi ocenę „D–” (w odwołaniu do skali szkolnej, A–E); recenzent Craig Seymour uznał wokale Aguilery za „zdesperowane i zbyt ostre”, a ogół utworu podsumował jako „nieudaną próbę osiągnięcia ulicznej wiarygodności”^[2]. W opozycji do omówień nieprzychylnych, pozytywne recenzje wydali dziennikarze czasopism The Guardian i Slant Magazine; pierwszy z żurnalistów określił utwór jako „majestatycznie plugawy”^[34], drugi zaś bezsprzecznie przypisał „Dirrty” honorowy tytuł „najbardziej satysfakcjonującej piosenki z albumu Stripped”^[35]. Z jeszcze większym entuzjazmem utwór przyjął Todd Burns z witryny Stylus Magazine, nazywając go najlepszym singlem roku 2002, a także doceniając jego stronę instrumentalno-produkcyjną (między innymi efektywne zastosowanie overdubbingu)^[36]. Finalnie wielu krytyków wypowiadających się na temat utworu „Dirrty” doceniało samą Aguilerę, która poprzez realizację tego nagrania gruntownie zmieniła swój image oraz udowodniła, że jest artystką kreatywną i oryginalną^[37].

Katie Hawthorne (The Guardian) podsumowała „Dirrty” jako „najgorętszy hit parkietowy, jaki kiedykolwiek powstał”^[38]. W omówieniu dla dziennika The Daily Telegraph Adam White stwierdził, że „Dirrty” stoi w absolutnej opozycji do innych nagrań z albumu Stripped, ale dodał, że jest to najważniejsza piosenka na płycie^[39]. „To absurdalnie ‘brudny’, napędzany alkoholem banger o nietypowym brzmieniu”, pisał White^[39].

Teledysk

Wideoklip do utworu wyreżyserował David LaChapelle w dniach 8–9 września 2002 roku^[40][41]. Na produkcję wydano około pięć milionów dolarów^[42]. Autorem choreografii jest Jeri Slaughter^[43][41]. Do pracy nad klipem zaangażowano kilkudziesięciu tancerzy i statystów, wyłonionych z grona ponad stu ochotników. Castingi odbyły się w studio tańca Millennium Dance Complex w North Hollywood; uczestniczyła w nich Aguilera. Jednym z uczestników castingu był Jorge Santos, były partner wokalistki. Tuż przed premierą uznano, iż teledysk jest zbyt „odważny” i zawiera nieodpowiednie sceny, więc ocenzurowano go. Jego oficjalna wersja, również śmiała, zdefiniowała nowy wizerunek artystki, zmieniając go ze skromnego i niewinnego na wyzwolony. Ostatecznie wideoklip zdobył w 2003 roku cztery nominacje do MTV Video Music Awards – w kategoriach najlepszy teledysk żeńskiego artysty, najlepsza choreografia, najlepszy teledysk pop i najlepszy teledysk dance. Był też wyróżniany na innych galach, uzyskując nagrody i nominacje.

„Może i byłam w tym teledysku dziewczyną z gołym tyłkiem, ale jeśli przyjrzysz się dokładnie, jestem też na pierwszym planie. Nie jestem jakąś bezradną laską, jak w teledysku rapera, moja pozycja jest silna, kompletnie panuję nad wszystkim wokół mnie. Bycie tak totalnie odważnym jest według mnie cechą prawdziwego artysty.”

– Komentarz Christiny Aguilery do teledysku, uznanego przez niektórych za obsceniczny; wypowiedź dla czasopisma Blender[44][45].

Kontrowersyjny klip do singla „Dirrty” określono mianem „postapokaliptycznej orgii”^[46]. Akcja teledysku rozgrywa się w nocnym klubie, a jego bohaterami są roznegliżowani tancerze. Również Aguilera jest skąpo ubrana – ma na sobie kusy stanik i skórzane spodnie z wyciętą z tyłu na pośladki dziurą. Wokalistka i tancerze tańczą między innymi na ringu bokserskim (Aguilera walczy na nim z zamaskowaną kobietą) oraz w zdewastowanej toalecie, gdzie żeńskie bohaterki polewane są strugami wody tryskającej z dziurawych rur. Emanujący seksem wideoklip wzbudził skrajne emocje, między innymi z powodu zawartych motywów męskiej masturbacji oraz odwołań do specyficznych fetyszy – sthenolagnii, błotnego wrestlingu czy urofilii^[47]. Teledysk zyskał miano obrazoburczego. Po jego obejrzeniu swoją dezaprobatę wyraziła między innymi Linda Perry^[48]. Dwa tygodnie po premierze wideoklipu jego parodia w programie rozrywkowym telewizji NBC Saturday Night Live podjęła się aktorka Sarah Michelle Gellar. W programie Gellar, wcielając się w rolę Aguilery opowiadającej o swoim nowym teledysku, zasłynęła kontrowersyjną wypowiedzią: „Gdy ludzie zobaczą ten klip, przestaną myśleć o mnie jako o blondwłosej, bubblegum-popowej zdzirze z branży muzycznej i zaczną postrzegać mnie, jak prawdziwą zdzirę.”^[49] Aguilera skomentowała wkrótce parodię, uznając ją za rozczarowującą, a także stwierdziła, że „mogłaby obmyślić zabawniejszy skrypt dla skeczu”^[50]. W Tajlandii skrajne emocje wzbudziły tajskojęzyczne postery widoczne w tle teledysku – zachwalały one to państwo jako raj dla turystyki seksualnej^[51][52]. Reżyser utrzymywał, że nie miał pojęcia o istnieniu tychże w swoim wideoklipie. Emisja klipu została zabroniona w tajlandzkiej telewizji^[53]. Teledysk wylansował popularny ruch taneczny, znany pod nazwą slutdrop^[54].

Spuścizna

Klip osiągnął wielką popularność na całym świecie, między innymi w muzycznych stacjach telewizyjnych. 2 października 2002 roku wszedł na listę Total Request Live – notowanie dziesięciu najpopularniejszych klipów dnia stacji MTV^[55]. Na liście spędził ogółem czterdzieści cztery dni, połowę z czego – na jej szczycie^[56]. Twórcy TRL wskazali „Dirrty” jako czwarty najlepszy teledysk pokolenia MTV^[57][58] i włączyli go do tak zwanej „TRL Hall of Fame”, hołdującej wybitne widea^[54][59]. W 2010 teledysk zajął pozycje #69 na liście „100 najlepszych wideoklipów wszech czasów” kanadyjskiej stacji muzycznej MuchMore^[60] oraz #40 w zestawieniu „50 najbardziej pamiętnych klipów minionej dekady (2000–'10)” również kanadyjskiej telewizji MuchMusic^[61]. Slant Magazine uznał „Dirrty” za jeden z najlepszych teledysków w historii muzyki^[62]. Brytyjski dziennik The Sun umieścił klip w zestawieniu „dwunastu najbardziej sprośnych teledysków wszech czasów”, pisząc: „Pomimo swojej złej sławy, ‘Dirrty’ przyniósł Aguilerze powszechną popularność oraz pomógł jej stać się znakomicie sprzedającą się divą popu na długie lata”^[63]. „Dirrty” często wpisywany jest na listy najseksowniejszych i najbardziej wyzywających klipów muzycznych. W tego typu rankingach został umieszczony przez: stację telewizyjną Fuse^[64], strony internetowe HollyScoop.com^[65], Heavy.com^[66] i WhatCulture.com^[67] oraz pismo For Him Magazine (FHM), którego czytelnicy, w ogólnoświatowym głosowaniu, wybrali wideo Aguilery najbardziej seksownym teledyskiem^[68]. W zorganizowanym w 2013 przez telewizję VH1 rankingu najbardziej skandalizujących klipów wszech czasów „Dirrty” umieszczono na drugim miejscu^[54], tuż za singlowym „Hooked on a Feeling” aktora i muzyka Davida Hasselhoffa^[69]. Dziennikarze związani z telewizją VIVA Polska choreografię wykorzystaną w teledysku „Dirrty” uznali za jedną z najlepszych, jakie kiedykolwiek opracowano^[70].

Reżyser teledysku, David LaChapelle (na zdj. w 2005).

Reprezentanci przemysłu rozrywkowego chwalą klip jako pamiętny i przełomowy. „Dirrty” spotkał się z publiczną afirmacją ze strony piosenkarek Kelly Clarkson, Taylor Momsen oraz Miley Cyrus^[71][72]. Issy Beech (i-d.vice.com) wierzyła, że teledysk zmienił pogląd na kobiecą seksualność w branży muzycznej, a jego erotyczna wymowa zainspirowała wizerunek artystek, jak Nicki Minaj czy Miley Cyrus^[73]. Choreografia z widea często wykonywana jest przez hollywoodzkich instruktorów tanecznych^[74]. Modelka Crystal Renn wspomniała o klipie w swojej książce Hungry (2009). Pisała o sile, jaką przejawia w nim Aguilera, o „kontroli nad mężczyznami” i seksualnej ekspresji. Wyznała, że to za sprawą teledysku chciała „zdobyć władzę nad swoim ciałem”^[75].

Dziennikarze polskiego Vogue’a uznali wideoklip za jeden z najbardziej kultowych dla współczesnej muzyki rozrywkowej: „brud ulega tu estetyzacji, zmysłowość ociera się o kicz, feminizm staje się popowy”^[76].

Współtwórcy

• Reżyseria: David LaChapelle^[40][41]
• Producent: Coleen Haynes^[77]
• Montaż: Spencer Susser^[77]
• Koloryzacja klipu: Dave Hussey^[40]
• Scenografia: Laura Fox^[78]
• Kostiumy: Trish Summerville^[40]
• Choreografia: Jeri Slaughter^[43][41]
• Tancerze: Gil Duldulao, Tiana Brown Gandelman, Clifford McGhee, Gilbert Saldivar, Jorge Santos, Telisha Shaw, Monique Slaughter, Bethany Strong, Erin Yvonne^[41], Cesar Garcia^[79]
• Makijaż: Troy Jensen, Sharon Gault^[78]
• Stylizacja fryzury: Peter Savac, Rob Talty^[78]
• Best boy: Doug Ednie^[43]

Promocja i wykonania koncertowe

Christina Aguilera wykonuje utwór „Dirrty” podczas trasy koncertowej Back to Basics Tour.

Promocja medialna

Gdy 28 października 2002 roku ruszyła medialna promocja albumu Stripped, Christina Aguilera gościła w studio chicagowskiej radiostacji B96 96.3 FM. Przedstawiła wówczas słuchaczom cztery piosenki z płyty: „Dirrty”, „Impossible”, „Beautiful” i „Get Mine, Get Yours”^[80]. W listopadzie 2002 roku Aguilera zaprezentowała utwór na gali MTV Europe Music Awards w Barcelonie. Miała na sobie ubrane spodnie bez „siedzenia”, podobnie jak w klipie^[81], a na scenę wjechała na motorze^[82]. Kolejną okazją do zaprezentowania singla był zajestrowany w Nowym Jorku koncert, który w telewizyjnym dokumencie Stripped in NYC wielokrotnie emitowało później MTV^[82]. Sierpniem 2003 artystka wystąpiła podczas ceremonii MTV Video Music Awards, na której klip do singla pretendował do czterech nagród^[83]. Miał też miejsce jej występ na kolejno rocznej gali MTV Europe Music Awards^[82]. Pojawienie się na scenie Christiny było wydarzeniem obu tych gal, podobnie jak w przypadku MTV EMA '02^[82][83][84].

W połowie grudnia 2002 roku Aguilera wystąpiła w programie libańskiej telewizji LBC The Pepsi Chart, promując w nim singel. Pod koniec lutego 2003 artystka pojawiła się między innymi w towarzystwie Method Mana i Redmana na koncercie MTV Mardi Gras 2003; zaśpiewała medley trzech piosenek: „Dirrty”, „Fighter” i „Infatuation”^[85]. Utwór „Dirrty” Aguilera wykonała także w trakcie mniej hucznych imprez muzycznych – Top of the Pops produkcji BBC w listopadzie 2002^[86], japońskiej Pop Jam w roku 2002, gali Wango Tango 2003 w maju 2003 w Południowej Kalifornii oraz MTV Xelibri Launch Party 2003 w Los Angeles.

Późniejsze występy

Piosenka jest stałym elementem tras koncertowych Aguilery. Artystka występowała z „Dirrty” podczas tras Justified and Stripped Tour po USA i Kanadzie (czerwiec–wrzesień 2003) oraz Stripped World Tour po Europie, Japonii i Australii (wrzesień–grudzień 2003). Od listopada 2006 do lipca 2007 Christina koncertowała z utworem w tournée po Europie, Ameryce Północnej, Azji i Australii podczas Back to Basics Tour. „Dirrty” był elementem segmentu trasy Circus oraz wykonywany był w widowiskowej, erotycznej i cyrkowej wersji. W trakcie tego koncertu w utwór wpleciono ponadto elementy dwóch kompozycji: „Cell Block Tango” z broadwayowskiego musicalu Boba Fosse Chicago oraz klasyczny marsz „Wejście gladiatorów” autorstwa Juliusa Fučíka.

23 listopada 2008 w Los Angeles, podczas gali '08 American Music Awards, Aguilera wykonała medley sześciu swych największych hitów, w grupie których znajdowały się ówcześnie promowany singel „Keeps Gettin' Better” oraz „Dirrty”. 22 lipca 2011 odbył się koncert przygotowany specjalnie dla firmy Microsoft. Aguilera była jednym z gości muzycznych, a na scenie zaśpiewała między innymi „Dirrty”^[87][88]. Pod koniec września 2013 wokalistka zagrała koncert w Waszyngtonie. Podczas imprezy wystąpiła między innymi z piosenkami „Dirrty”, „Let There Be Love” i „Moves Like Jagger”^[89]. 31 grudnia tego roku artystka dała prywatny, sylwestrowy koncert w Moskwie. Na setlistę złożyło się czternaście utworów, wśród nich „Dirrty”^[90]. Piosenkarka miała wystąpić z utworem podczas festiwalu muzycznego Twin Towers Alive w Petronas Towers w Kuala Lumpurze dnia 28 marca 2014. Koncert został odwołany z powodu katastrofy lotu Malaysia Airlines 370. Mimo to, zorganizowano występ artystki przed prywatną publicznością^[91][92][93]. 2 maja 2014 Aguilera wykonała utwór w trakcie New Orleans Jazz & Heritage Festival^[94]. 27 lipca 2015 wokalistka dała koncert podczas prywatnej imprezy Cisco Rocks, organizowanej przez firmę Cisco Systems. Przed publicznością wykonała między innymi „Dirrty”^[95]. 28 maja 2016 występ artystki przed dwustutysięczną widownią zamknął marokański festiwal muzyczny Mawazine. Wśród dwudziestu odśpiewanych przez Aguilerę piosenek znalazła się „Dirrty”^[96][97][98]. Dwa miesiące później, 30 lipca, Aguilera zaśpiewała utwór na koncercie inaugurującym otwarcie hali widowiskowej Black Sea Arena w Gruzji^[99], a w grudniu – na gali wręczenia Rosyjskich Nagród Muzycznych^[100][101].

Piosenka wykonywana była podczas trasy koncertowej The Liberation Tour (2018)^[102][103], a wkrótce później wpisano ją na setlistę rezydentury The Xperience (2019)^[104][105]. Latem 2019 roku Aguilera ruszyła w europejską trasę The X Tour: set koncertowy obejmował między innymi utwór „Dirrty”^[106][107].

15 września 2019 artystka pojawiła się na Londyńskim Tygodniu Mody, gdzie wykonała między innymi „Dirrty”^[108][109].

Nagrody i wyróżnienia

Rok	Ceremonia	Nagroda	Rezultat
2002	GAFFA-Prisen Awards	najlepszy teledysk zagranicznego artysty[110]	Nominacja
	Cyprus Music Academy Awards	najlepszy występ na żywo (wykonanie „Dirrty” na MTV Europe Music Awards 2002)
	Mnet Asian Music Awards	najlepszy artysta międzynarodowy (za singel "Dirrty")[111]
2003	Grammy Awards	najlepsza współpraca wokalna – muzyka pop
	MOBO Awards	najlepszy teledysk[111]	Wygrana
	MVPA Video Awards	najlepsza teledyskowa stylizacja artysty
		najlepsza charakteryzacja w teledysku
	Q Awards	najlepszy utwór muzyczny[112][113]
		najlepszy teledysk[114]	Nominacja
	Teen People Readers’ Choice Awards	najlepszy utwór taneczny	Wygrana
	MTV Video Music Awards	najlepszy teledysk żeńskiego artysty[111]	Nominacja
		najlepszy teledysk dance[111]
		najlepszy teledysk pop[111]
		najlepsza choreografia do teledysku[111]
	BM Awards – BAMBI’S	najlepszy utwór pop
		najlepsza wokalna kolaboracja pop
		najlepsza choreografia do teledysku
	Cyprus Music Academy Awards	najlepszy występ grupowy lub kolaboracja
	MTV Video Music Brazil Awards	najlepszy teledysk międzynarodowego artysty[111]
2005	TRL Awards	TRL Hall of Fame (nagroda hołdująca wybitne teledyski)[115]	Wygrana
2008		najbardziej ikoniczny teledysk[116]	Wygrana (V m-ce)

Listy utworów i formaty singla[117]

Amerykański 12" Winyl „Dirrty” – 4:58 „Dirrty” (No Rap Edit) – 4:01 „Dirrty” (Instrumental) – 3:58 Amerykański/europejski CD maxi singel „Dirrty” (No Rap Edit) – 4:01 „I Will Be” – 4:12 „Dirrty” – 4:58 „Dirrty” (wideoklip) – 4:49 Amerykański CD maxi singel #2 „Dirrty” – 5:00 „Dirrty” (No Rap Edit) – 4:01 „Dirrty” (Intro/Rap Edit) – 4:35

Brytyjski singel CD „Dirrty” (Radio Version) – 4:00 „Dirrty” (Full Length Version) – 4:58 „I Will Be” – 4:12 „Dirrty” (wideoklip) – 4:49 Kanadyjski singel CD „Dirrty” – 4:58 „I Will Be” – 4:12 Australijski singel CD „Dirrty” (No Rap Edit) – 4:01 „I Will Be” – 4:12 „Dirrty” (Full Length Version) – 4:58

Remiksy utworu

Aguilera podczas Back to Basics Tour.

Oficjalne

• „Dirrty (MaUVe Main Mix)” (8:11) – znany także jako „Dirrty (MaUVe Vocal Mix)”
• „Dirrty (MaUVe Dub)”
• „Dirrty (MaUVe Radio Mix)”
• „Dirrty (Tracy Young Club Mix)” (8:39)
• „Dirrty (Tracy Young Radio Mix)” (4:05)
• „Dirrty (Sleaze Sisters Anthem Mix)”
• „Dirrty (Sleaze Sisters Radio Edit)”
• „Dirrty (George Moniev Remix)”

Nieoficjalne

• „Dirrty (Coco Snatch Club Mix)”
• „Dirrty (Jensen’s Rowdy Anthem Mix)”
• „Dirrty Magic (Go Home Productions)”
• „Dirrty/I’m a Slave 4 U (Dance Remix)” (featuring Britney Spears)
• „Upside Down And Dirrty”

Twórcy

• Główne wokale: Christina Aguilera
• Producent: Dana” Rockwilder” Stinson, Christina Aguilera
• Autor: Christina Aguilera, Dana „Rockwilder” Stinson, Balewa Muhammad, Reginald „Redman” Noble, Jasper Cameron
• Inżynier dźwięku: Oscar Ramirez, Wassim Zreik, Dylan „3-D” Dresdow
• Mixer: Dave „Hard Drive” Pensado
• Asystent mixera: Ethan Willoughby
• Wokale wspierające: Reginald „Redman” Noble

Pozycje na listach przebojów

Kraj/region	Notowanie (2002)	Wydawca	Najwyższa pozycja
Argentyna	Top 100 Singles[118]	IFPI	6
Australia	Top 100 Singles[119]	ARIA Charts	4
	Urban Singles Chart[120]		1
Austria	Top 75 Singles[119]	Ö3 Austria Top 40	5
Belgia (Flandria)	Ultratop 50[121]	Ultratop	4
Belgia (Region Waloński)	Ultratop 40[121]		8
Brazylia	Top 100 Singles[122][123]	Billboard Brasil	25
Chile	Top 100 Singles[118]	Nielsen Chile/IDERE/Monitec	4
Dania	Top 40 Singles[119]	Tracklisten	4
Europa	Hot 100 Singles[124]	Billboard	2
Filipiny	Official Singles Chart[123]	PARI	1
Finlandia	Top 20 Singles[119]	ÄKT	20
Francja	Top 100 Singles[119]	SNEP	98
Grecja	Top 50 Singles[125]	ΕΕΠΗ	24
Hiszpania	Top 40 Airplay[126]	PROMUSICAE	7
	Top 50 Singles[127]		3
Holandia	Dutch Top 40[127]	MegaCharts	2
	Mega Single Top 100[128]		2
Indonezja	Official Singles Chart[125]	LIMA	1
Irlandia	Top 50 Singles[119]	IRMA	1
Islandia	Top 20 Singles[129]	Íslenski Listinn	16
Izrael	Official Singles Chart[125]	IFPI	1
Japonia	Top 100 Singles[119]	Oricon	16
Kanada	Top 200 Singles[119]	Nielsen SoundScan	5
Kostaryka	Top 40 Singles[125]	IFPI	1
Łotwa	Top 50 Airplay[125]		7
Meksyk	Official Singles Chart[125]		5
Niemcy	Deutsche Black Chart[130]	Deutsche Trend Charts	6
	Top 100 Singles[118]	Media Control Charts	4
Norwegia	Top 20 Singles[119]	VG-lista	3
Nowa Zelandia	Top 40 Singles[119]	RIANZ	20
Peru	Top 100 Singles[125]	IFPI	1
Polska	Top 30 Airplay[131]	ZPAV	18
Portugalia	Top 50 Singles[118]	AFP	7
Republika Południowej Afryki	Top 100 Singles[132]	RISA	5
Stany Zjednoczone	ARC Weekly Top 40[125]	ARC	11
	Billboard Hot 100[125]	Billboard	48
	Billboard Hot 100 Airplay[133]		14
	Rhythmic Top 40[125]		20
	Top 40 Mainstream (Pop Songs)[125]		14
	Top 40 Tracks[125]		22
Szkocja	Top 75 Singles[125]	OCC	1
Szwajcaria	Top 100 Singles[119]	Schweizer Hitparade	3
Szwecja	Top 60 Singles[119]	Sverigetopplistan	6
Świat	United World Chart[125]	Media Traffic	5
	World Chart Show[123]	High Energy Radio/Radio Express	1
Tajwan	Top 50 Singles[118]	RIT	2
Tokio	Hot 100 Singles[134]	J-Wave	16
Turcja	Official Singles Chart[125]	IFPI	1
Wenezuela	Official Singles Chart[135]	Record Report/IFPI	1
Węgry	Top 10 Singles[136]	MAHASZ	5
Wielka Brytania	UK R&B Chart[123]	OCC	1
	UK Singles Chart[119]		1
Włochy	Top 50 Singles[119]	FIMI	8
Zjednoczone Emiraty Arabskie	Official Singles Chart[125]	IFPI	1

Listy końcoworoczne

Kraj/region	Notowanie (2002)	Wydawca	Pozycja
Australia	Top 100 Singles[133]	ARIA Charts	33
	Urban Singles Chart		12
Austria	Top 75 Singles	Ö3 Austria Top 40	65
Belgia (Flandria)	Ultratop 50	Ultratop	33
Holandia	Mega Single Top 100	MegaCharts	16
Irlandia	Top 50 Singles	IRMA	19
Szwajcaria	Top 100 Singles[133]	Schweizer Hitparade	22
Wielka Brytania	UK Singles Chart	OCC	30
Włochy	Top 50 Singles[133]	FIMI	32
Kraj	Notowanie (2003)	Wydawca	Pozycja
Austria	Top 75 Singles	Ö3 Austria Top 40	58
Holandia	Mega Single Top 100	MegaCharts	53

Listy dekadowe

Kraj	Notowanie (2000−2009)	Wydawca	Pozycja
Niemcy	Top 100 Singles[133]	Media Control Charts	153

Sprzedaż i certyfikaty

Kraj Wydawca Certyfikat Sprzedaż Australia ARIA platyna 70,000+ Belgia IFPI złoto 25,000+ Dania IFPI złoto 5,000+ Holandia NVPI złoto 40,000+ Norwegia IFPI platyna 10,000+ Nowa Zelandia RIANZ złoto 5,000+ Szwajcaria IFPI złoto 20,000+ Szwecja IFPI platyna 30,000+ Wielka Brytania BPI platyna[137][138] 593,000+[139]

Streaming Kraj Wydawca Sprzedaż Wielka Brytania BPI 30,600,000+[139]

Historia wydania

Region	Data	Format	Wytwórnia	Katalog
Dania[140]	14 września 2002	airplay	BMG, RCA Records	–
Stany Zjednoczone	16 września 2002	12" Winyl		07863606171
Chorwacja[141]	28 września 2002	airplay		–
Francja[142]				–
Niemcy	14 października 2002	singel CD, 12" Winyl		B00006J9RF
Francja	18 października 2002	singel CD		B00008LMRZ
Europa	listopad 2002			74321962712
Wielka Brytania	11 listopada 2002			B00006J9RF
Australia	jesień 2002		BMG Music (Australia)	74321976352
Kanada			RCA Records	7432196836-2

Przypisy

1. Hiatt, Brian (2002-10-29). „'Dirrty’ Work”. Entertainment Weekly. (ang.) [dostęp 2010-07-05].
2. Seymour, Craig (2002-09-13). „Dirty”. Entertainment Weekly. (ang.) [dostęp 2010-07-05].
3. „CHRISTINA AGUILERA: POLSKIE TŁUMACZENIA WYWIADÓW. Elle (2004)”. xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].. xtina.pl. [dostęp 2012-07-05].
4. Moss, Corey (2002-11-13). „Y Kant Artists Spell? Christina, Jimmy Jam, K-Ci Explain”. MTV News. MTV. (ang.) [dostęp 2010-10-27].
5. Lipshutz, Jason (2012-11-21). „Christina Aguilera’s Top 10 Biggest Career Moments”. Billboard. (ang.) [dostęp 2012-12-17].
6. „More Dancing Baby Songs....”. ivillage.com. 2004-02-19. (ang.) [dostęp 2014-04-04].
7. „Will & Grace – Season 5, Episode 14 – Fagmalion Part Two: Attack of the Clones”. tv.com. (ang.) [dostęp 2016-06-05].
8. Reed, Ryan (2015-05-08). „Watch Stephen Merchant Don ‘Dirrty’ Leather Chaps on 'Lip Sync Battle'”. rollingstone.com. (ang.) [dostęp 2016-01-14].
9. „'Twoja Twarz Brzmi Znajomo’: Zachwycająca Glinka”. film.interia.pl. 2015-10-17. [dostęp 2015-10-19].
10. „Christina Aguilera: Bobby Abley disegna una linea ispirata a lei”. bitchyf.it. 2016-01-12. (wł.) [dostęp 2016-01-12].
11. „Xtina Honored @ Bobby Abley Fashion Show”. afterld.com. 2016-01-11. (ang.) [dostęp 2016-01-12].
12. „'Xtina Inspired’ at Bobby Abley Fashion Show”. fotpforums.com. 2016-01-12. (ang.) [dostęp 2016-01-12].
13. „YFSF3: Ανέβασε τη θερμοκρασία η Josephine ως Christina Aguilera (video)”. greek-web-tv.com. 2016-04-18. (gr.) [dostęp 2016-05-03].
14. „Ashton Kutcher: There’s nothing like early 2000s pop music”. facebook.com. 2016-06-28. (ang.) [dostęp 2016-06-29].
15. „let’s get dirrty (...)”. twitter.com. 2017-06-24. (ang.) [dostęp 2017-06-25].
16. Copsey, Rob (2018-03-09). „Just say YES to Louisa Johnson’s new single: First listen preview”. officialcharts.com. (ang.) [dostęp 2018-03-17].
17. Crowley, Patrick (2018-03-21). „'RuPaul’s Drag Race’: Season 10 Cast Picks Favorite Songs From Guest Judge Christina Aguilera”. billboard.com. (ang.) [dostęp 2018-03-23].
18. „h: 'Xtina, Gaga, Carrie, and of course Shania, this was one loaded with nods to badass idols of mine (...)'”. Twitter. Twitter, Inc. 2020-01-10. (ang.) [dostęp 2020-01-10].
19. „h: 'references to other female artists (...)'”. Twitter. Twitter, Inc. 2020-01-10. (ang.) [dostęp 2020-01-10].
20. Daw, Stephen (2018-04-02). „Christina Aguilera & Troye Sivan Meet and Snuggle Up For An Instagram Photo”. Billboard. Billboard-Hollywood Media Group (Valence Media). (ang.) [dostęp 2020-01-10].
21. Zuckerman, Esther (2020-02-28). „'Riverdale’ Spinoff ‘Katy Keene’ Is the Silly Show You Should Be Watching”. Thrillist. Group Nine Media. (ang.) [dostęp 2020-04-14].
22. Hiatt, Brian (2002-11-01). „Rump Shaken”. Entertainment Weekly. (ang.) [dostęp 2010-10-27].
23. „Dirrty by Christina Aguilera Songfacts”. songfacts.com. (ang.) [dostęp 2012-05-13].
24. Hogsett, Nicole (2009-05-06). "The Top Ten Songs by Christina Aguilera". voices.yahoo.com. (ang.) [dostęp 2012-05-07].
25. „RANKING: 10 najlepszych utworów Aguilery według PopCrush”. xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)].. xtina.pl. 2012-07-25. [dostęp 2012-07-26].
26. Rosa, Christopher (2013-02-28). „The ‘Beautiful’ ‘Fighter’: Christina Aguilera’s 10 Best Songs”. thecelebritycafe.com. (ang.) [dostęp 2013-03-30].
27. „Q – 1001 best songs ever (2003)”. muzieklijstjes.nl. (niderl.) [dostęp 2013-07-16].
28. Village Voice – Pazz & Jop Lists (2002). rocklistmusic.co.uk. (ang.) [dostęp 2013-08-16].
29. „Acclaimed Music – Dirrty”. acclaimedmusic.net. (ang.) [dostęp 2019-09-23].
30. „# 31, 32, 33, 34 Christina Aguilera 'Keeps Gettin Better – a Decade of Hits’ (2008) & Britney Spears ‘Singles Collection’ (2009) & Leona Lewis ‘Echo’ (2009) & Ciara ‘Fantasy Ride’ (2009)”. the-rockferry.blog.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-24)].. the-rockferry.onet.pl. [dostęp 2014-01-22].
31. Lipshutz, Jason (2014-08-22). „Christina Aguilera’s Top 20 Billboard Hits”. Billboard. (ang.) [dostęp 2014-08-29].
32. Rosa, Christopher (2018-05-03). „Christina Aguilera Just Released Her First Song in Six Years”. glamour.com. (ang.) [dostęp 2018-05-04].
33. Erlewine, Stephen Thomas (2002). „Christina Aguilera’s ‘Stripped’ Overview”. AllMusic. (ang.) [dostęp 2010-07-07].
34. Clarke, Betty (2002-10-25). „Christina Aguilera: Stripped”. The Guardian. (ang.) [dostęp 2010-07-07].
35. Cinquemani, Sal (2002). „Music Review: Christina Aguilera: Stripped”. Slant Magazine. (ang.) [dostęp 2010-07-07].
36. Burns, Todd (2002-10-07). „Dirrty: The Best Single of the Year?”. Stylus Magazine. (ang.) [dostęp 2010-07-07].
37. Christina Aguilera. mademan.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-22)].. MadeMan.com. (ang.) [dostęp 2010-07-07].
38. Hawthorne, Katie (2019-11-08). „Christina Aguilera review – bondage and burlesque in bad-ass variety show”. The Guardian. Guardian Media Group. (ang.) [dostęp 2019-11-08].
39. White, Adam (2019-11-09). „Get a little naughty: how Christina Aguilera turned pop Dirrty”. The Daily Telegraph. Telegraph Media Group. (ang.) [dostęp 2019-11-09].
40. Christina Aguilera - Dirrty (2002) [online], IMVDb [dostęp 2018-10-04] (ang.).
41. „gilbertsaldivar: '16 years ago Sept 8th and (...)'”. instagram.com. 2018-09-10. (ang.) [dostęp 2018-10-04].
42. „Christina Aguilera – Biography”. solarnavigator.net. (ang.) [dostęp 2020-02-05].
43. „Christina Aguilera Feat. Redman: Dirrty (2002 Video)”. imdb.com. (ang.) [dostęp 2018-10-04].
44. „Christina Aguilera interview”. Blender. (ang.) [dostęp 2012-01-17].
45. „Another response to her ‘Dirrty’ video...”. christinachameleon.wordpress.com. 2007-04-30. (ang.) [dostęp 2012-01-17].
46. Duerden, Nick (2003-12). „The Good, the Bad and the Dirrty”. Blender. (ang.) [dostęp 2010-07-07].
47. Edwards, Tanya L. (2002-10-23). „How Dirty Is ‘Dirrty’? X-posing The Kinks In X-tina’s Video”. MTV News. MTV. (ang.) [dostęp 2010-07-07].
48. Ogunnaike, Lola (2006-07-30). „Christina Aguilera, That Dirrty Girl, Cleans Up Real Nice”. The New York Times. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
49. „Sarah Michelle Gellar/Faith Hill”. Saturday Night Live, odc. 528. 2002-10-12.
50. Duerden, Nick (2003-11-15). „The Good, the Bad and the Dirrty”. Blender. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
51. „Christina Aquilera of djörf fyrir Taíland”. Morgunblaðið. Árvakur. S. 45. 2002-10. (isl.) [dostęp 2019-07-26].
52. Długosz, Katarzyna (2003-01-06). „Wyuzdane teledyski”. Przegląd. [dostęp 2010-10-28].
53. D’Angelo, Joe (2002-10-18). „'Dirrty’ Christina Aguilera Video Thai-ed To Sex Industry”. MTV News. MTV. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
54. „'Dirrty’ na liście '25 Najbardziej Skandalizujących Teledysków Wszech czasów’ według stacji VH1". xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-03)].. xtina.pl. 2013-08-12. [dostęp 2013-08-13].
55. The TRL archieve: debuts. atrl.net. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
56. The TRL archieve: number ones. atrl.net. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
57. Trachta, Ali (2011-08-03). „Top Ten Greatest Videos from TRL’s Heyday”. LA Weekly. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
58. „Christina Aguilera – Dirrty”. ukmix.org. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
59. „TRL Hall of Fame Close Calls”. angelfire.com. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
60. „Klip do ‘Dirrty’ na liście najlepszych teledysków według stacji Much More”. xtina.pl. 2010-12-26. [dostęp 2010-12-26].
61. „Teledyski Christiny wśród 50 najlepszych minionej dekady”. xtina.pl. 2011-01-03. [dostęp 2011-01-03].
62. Cinquemani, Sal; Gonzalez, Ed (2003-06-30). „100 Greatest Music Videos”. Slant Magazine. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
63. Nixon, Tim (2012-10-11). „Dirty Dozen: The top 12 raunchiest pop videos ever made”. The Sun. (ang.) [dostęp 2012-10-15].
64. Music News: FUSE’s 100 Sexiest Videos Of All Time. atrl.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-02)].. atrl.net. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
65. „Top 10 Sexiest Music Videos”. hollyscoop.com. 2010-08-11. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
66. Jensen, K. Thor (2010). „The 20 Hottest Music Videos”. heavy.com. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
67. Simpson, Clare (2013-03-20). „12 Raunchiest Music Videos Of All Time”. whatculture.com. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
68. Sexiest Music Video... monkeysuppers.yuku.com. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
69. Runtagh, Jordan (2013-08-11). „The 25 Most Scandalously Sexy Music Videos Of All Time”. vh1.com. (ang.) [dostęp 2013-08-13].
70. „TOP 50 NAJLEPSZE CHOREOGRAFIE”. viva-tv.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-13)].. viva-tv.pl. 2013. [dostęp 2016-12-14].
71. „Kelly Clarkson Offers Praise For Christina Aguilera’s ‘Dirrty’ Video”. popdirt.com. 2005-12-13. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
72. „MILEY CYRUS PRAISES XTINA!”. aguileraonline.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)].. aguileraonline.com. 2010-08-30. (ang.) [dostęp 2013-04-10].
73. Beech, Issy (2016-12-01). „How Xtina’s ‘Dirrty’ changed sex in pop”. i-d.vice.com. (ang.) [dostęp 2017-07-02].
74. Marini, Ariana (2016-06-23). „This Crazy Choreography Set To Christina Aguilera’s „Dirrty” Is A Must-See”. aplus.com. (ang.) [dostęp 2016-06-29].
75. CrystalC. Renn CrystalC., Hungry: A Young Model’s Story of Appetite, Ambition and the Ultimate Embrace of Curves, MarjorieM. Ingall, wyd. 1st Simon & Schuster hardcover ed, New York: Simon & Schuster, 2009, ISBN 978-1439101230, OCLC 301887105. Brak numerów stron w książce
76. Konieczyńska, Anna (2020-08-27). „Historia jednego zdjęcia: Christina Aguilera w 2002 roku”. Vogue Poland. Condé Nast Publications. [dostęp 2020-08-29].
77. „Christina Aguilera & Redman – Dirrty (Master MPG 480p) – 2002”. Music Vid Collector. (ang.) [dostęp 2021-02-17].
78. „2003 Music Video Production Association Awards”. billboard.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-08-02)].. Billboard. Nielsen Business Media. 2003. (ang.) [dostęp 2020-05-25].
79. „Here goes a #Flashback to my very first gig in this biz”. Instagram, Facebook, Inc., 2021-07-02. [dostęp 2021-07-05].
80. „Christina, Missy, LL Dress Up For Chicago Bash”. Billboard. 2002-10. (ang.) [dostęp 2014-01-08].
81. D’Angelo, Joe (2002-11-14). „”. MTV News. MTV. (ang.) [dostęp 2012-05-10].
82. „Dziesiąte urodziny ‘Dirrty’!”. xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-08)].. xtina.pl. 2012-09-16. [dostęp 2012-09-19].
83. „MTV VIDEO MUSIC AWARDS 2003”. mtv.pl. 2006-03-15. [dostęp 2012-05-10].
84. „MTV Europe Music Awards: Nagrody rozdane”. muzyka.gery.pl. 2002-11-15. [dostęp 2012-05-10].
85. „RICHARD OLIVER FURCH – mixer • producer • engineer”. emixing.com. (ang.) [dostęp 2012-05-10].
86. BBC – Top of the Pops – Videoclips. bbc.co.uk. (ang.) [dostęp 2012-05-10].
87. „WYSTĘPY”. xtina.pl. [dostęp 2015-08-18].
88. „Microsoft MGX Conference Setlist”. caguilera.tumblr.com. 2011-07-22. (ang.) [dostęp 2015-08-18].
89. „(AKTUALIZACJA) WIDEO: Występ Christiny w trakcie prywatnego koncertu w Waszyngtonie!”. xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)].. xtina.pl. 2013-10-02. [dostęp 2013-10-02].
90. „ZDJĘCIA/WIDEO: Christina w Rosji na specjalnym, noworocznym koncercie”. xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-02)].. xtina.pl. 2014-01-01. [dostęp 2014-01-01].
91. Sara Schonhardt: Christina Aguilera Concert Cancelled in Malaysia Out of Respect for MH370. The Wall Street Journal, 25 marca 2014. [dostęp 2022-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-10-30)]. (ang.).
92. „Video by hanissyahh”. instagram.com. (ang.) [dostęp 2014-03-28].
93. „ZDJĘCIA/WIDEO: Koncert w Malezji!”. xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-29)].. xtina.pl. 2014-03-28. [dostęp 2014-03-28].
94. „ZDJĘCIA/WIDEO: Christina na festiwalu w Nowym Orleanie!”. xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-03)].. xtina.pl. 2014-05-03. [dostęp 2014-05-03].
95. „ZDJĘCIA/WIDEO: Christina na koncercie Cisco Rocks!”. xtina.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-29)].. xtina.pl. 2015-07-28. [dostęp 2015-07-28].
96. „Mawazine Festival – Rhythms of the World 2016 – 15th edition – Artists – Christina Aguilera”. festivalmawazine.ma. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-07)].. festivalmawazine.ma. 2016. (ang.) [dostęp 2016-05-29].
97. „Xtina Travels To Morocco To Perform At The Mawazine Festival; Slays In The Process”. 2016-05-29. (ang.) [dostęp 2016-05-29].
98. „ZDJĘCIA/VIDEO: FESTIVAL MAWAZINE 2016”. christinaaguilera.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-11)].. christinaaguilera.com.pl. 2016-05-29. [dostęp 2016-05-31].
99. „ZDJĘCIA/VIDEO: KONCERT W GRUZJI | RELACJA”. christinaaguilera.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-17)].. christinaaguilera.com.pl. 2016-07-31. [dostęp 2016-07-31].
100. „VIDEO: ROSYJSKIE NAGRODY MUZYCZNE 2016”. christinaaguilera.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].. christinaaguilera.com.pl. 2016-12-09. [dostęp 2016-12-18].
101. „Vídeos | Assista ao show completo de Christina no National Russian Music Awards”. mychristina.com.br. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-21)].. mychristina.com.br. 2016-12-08. (port.) [dostęp 2016-12-18].
102. „Christina Aguilera Setlist – Hard Rock Live, Hollywood, FL, USA „. setlist.fm. 2018-09. (ang.) [dostęp 2018-09-28].
103. Miller, Jordan (2018-09-26). „The Hits, Tears, And A Proposal: Christina Aguilera Kicks Off The ‘Liberation’ Tour!”. breatheheavy.com. (ang.) [dostęp 2018-09-28].
104. „Christina Aguilera Concert Setlist at Zappos Theater, Las Vegas on May 31, 2019”. setlist.fm. (ang.) [dostęp 2019-06-01].
105. Nied, Mike (2019-06-01). „Christina Aguilera Launches ‘The Xperience’ Residency: See The Setlist”. idolator.com. (ang.) [dostęp 2019-06-08].
106. „Christina Aguilera Concert Setlist at AccorHotels Arena, Paris on July 4, 2019”. setlist.fm. 2019-07. (ang.) [dostęp 2019-07-23].
107. „Christina Aguilera Brings ‘The X Tour’ to Europe”. sosugary.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-19)].. sosugary.com. 2019-07-14. (ang.) [dostęp 2019-07-23].
108. Rennert, Jeann (2019-09-16). „Christina Aguilera Steps Out in London With a Sleek New Look”. Vogue. Condé Nast. (ang.) [dostęp 2019-09-18].
109. „Christina Aguilera Concert Setlist at Palace Theatre, London on September 15, 2019”. setlist.fm. (ang.) [dostęp 2019-09-18].
110. "GAFFA-prisen 1991-2006 – se vinderne". GAFFA. Gaffa A/S. 2007-01-06. (duń.) [dostęp 2020-04-13].
111. "Christina Aguilera’s Biography". teenidols4you.com. (ang.) [dostęp 2020-02-05].
112. "Q-verðlaunin afhent – Radiohead best í heimi". Morgunblaðið. Árvakur. S. 65. 2003-10. (isl.) [dostęp 2019-07-26].
113. „The Q Awards – everyHit.com”. everyHit.com. (ang.) [dostęp 2020-04-27].
114. „Ogłoszono nominacje do Q Awards”. Onet.pl. Ringier Axel Springer Polska. 2003-09-25. [dostęp 2020-04-27].
115. „TRL Hall of Fame”. angelfire.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-11)].. AngelFire.com. 2005. (ang.) [dostęp 2020-04-27].
116. Talmon, Noelle (2017-08-08). „MTV’s Total Request Live (TRL): The Real Story & Memorable Moments”. Idolator. Hive Media. (ang.) [dostęp 2020-04-27].
117. Christina Aguilera – Dirrty. discogs.com. (ang.) [dostęp 2010-07-07].
118. "Christina Statistics – Charts – Singles Chart History – By Single". christinamultimedia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-01)].. christinamultimedia.com. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
119. Christina Aguilera – Keeps Gettin’ Better – A Decade Of Hits. musicchartheaven.com. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
120. "ARIA Charts – End Of Year Charts – Urban Singles 2002". aria.com.au. (ang.) [dostęp 2013-04-15].
121. „CHRISTINA AGUILERA FEAT. REDMAN – DIRRTY (NUMMER)”. ultratop.be. (niderl.) [dostęp 2011-10-17].
122. "ARTIST | Song Title”. asdfg-menezes.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-18)].. asdfg-menezes.org. (ang.) [dostęp 2019-07-31].
123. „Stripped Charts – Topic Oficial”. christinaforos.mforos.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-28)].. christinaforos.mforos.com. 2003-05-05. (port.) [dostęp 2010-10-28].
124. „Christina Aguilera Album & Song Chart History – European Hot 100 for Christina Aguilera”. Billboard. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
125. "SINGOLI DA ‘STRIPPED’, I singoli dal quinto album". christinaaguilera-club.it. (wł.) [dostęp 2011-11-28].
126. "Christina Aguilera :: Charts & Sales History". ukmix.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-05)].. ukmix.org. (ang.) [dostęp 2011-11-02].
127. Dirrty and the Charts. Top40-Charts.com. (ang.) [dostęp 2010-10-28].
128. "CHRISTINA AGUILERA FEAT. REDMAN – DIRRTY (NUMMER)". dutchcharts.nl. (niderl.) [dostęp 2011-10-17].
129. "SterioTopp 20 – Vikan 20.−27,11.02". Magasín. S. 4. 2002-11-21. (isl.) [dostęp 2019-07-26].
130. "DEUTSCHE BLACK CHARTS – JAHRESCHARTS 2002". djcharts.de. (niem.) [dostęp 2017-12-04].
131. „Airplay Chart Top 30: Tydzień 43 – 2002”. ZPAV. [dostęp 2021-03-13].
132. "Divas of South Africa & America – South African Divas Singles". geocities.ws. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-07)].. geocities.ws. (ang.) [dostęp 2019-06-07].
133. „Song artist 84 – Christina Aguilera”. tsort.info. (ang.) [dostęp 2014-03-15].
134. TOKIO HOT 100. J-Wave. 2002. (jap.), (ang.) [dostęp 2011-10-17].
135. Official Singles Chart. Record Report. 2002, notowanie 10. z dnia 19 października.
136. Slágerlisták – archívum: Christina Aguilera. mahasz.hu. (węg.) [dostęp 2010-10-28].
137. „BRIT Certified – bpi”. bpi.co.uk. 2019-07-05. (ang.) [dostęp 2019-07-06].
138. „Christina Aguilera Ft Redman – Dirrty – Award”. bpi.co.uk. 2019-07-05. (ang.) [dostęp 2019-07-06].
139. „Christina Aguilera’s Official Top 20 biggest songs”. officialcharts.com. 2019-06-06. (ang.) [dostęp 2019-06-07].
140. „Airplay – Power Players (Denmark: DR P3)”. Music & Media. 2002-09-14. (ang.) [dostęp 2020-08-21].
141. „Airplay: Croatia”. Music & Media. 2002-09-28. (ang.) [dostęp 2020-08-21].
142. „Airplay – Power Players (France: Fun Radio)”. Music & Media. 2002-09-28. (ang.) [dostęp 2020-08-21].

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa Christiny Aguilery (ang.)