Diecezja tarnowska
diecezja rzymskokatolicka w Polsce Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Diecezja tarnowska (łac. Dioecesis Tarnoviensis) – jedna z 4 diecezji rzymskokatolickich metropolii krakowskiej. Praktykuje prawie 60% „wiernych zobowiązanych”[2] (ok. 40% populacji)[3], co czyni ją najbardziej religijną diecezją w Polsce i jedną z najbardziej religijnych na świecie.
 Katedra diecezjalna w Tarnowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Tarnów |
| Data powołania |
13 marca 1786 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Metropolia | |
| Katedra diecezjalna | |
| Biskup diecezjalny | |
| Biskup pomocniczy | |
| Biskup senior | |
| Dane statystyczne (2017[1]) | |
| Liczba wiernych |
1.111.156 |
| Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych |
1 701 |
| Liczba osób zakonnych |
930 |
| Liczba dekanatów |
43 |
| Liczba parafii |
456 |
| Powierzchnia |
7.566 km² |
 | |
| 50°00′47,1″N 20°59′13,5″E | |
| Strona internetowa | |
 | |
| Typ herbu |
diecezjalny |
|---|---|
Po I rozbiorze Polski część diecezji krakowskiej znalazła się w zaborze austriackim. 20 września 1783 na tym obszarze zorganizowano diecezję tarnowską[4]. Biskupem nominatem Józefa II został Jan Duwall, zmarł 13 grudnia 1785, nie doczekawszy się prekonizacji[5]. 24 grudnia 1785 Józef II mianował biskupem Floriana Amanda Janowskiego, 3 kwietnia 1786 papież Pius VI go prekonizował[6]. Utworzenie diecezji potwierdził papież Pius VI, dnia 13 marca 1786, bullą In suprema beati Petri cathedra. Diecezja tarnowska została włączona do archidiecezji lwowskiej[4].
Zajęcie Krakowa przez Austrię, w wyniku III rozbioru Polski w 1795, zadecydowało w głównej mierze o zniesieniu diecezji tarnowskiej. Kapitułę katedralną przeniesiono do Kielc, na mocy bulii Indefessum personarum regia dignitate fulgentium Piusa VII, z dnia 13 czerwca 1805. Kolejna bulla Operosa atque indefessa, z dnia 24 września 1805, podzieliła terytorium diecezji tarnowskiej między dwa biskupstwa: krakowskie i przemyskie. Oba papieskie rozporządzenia weszły w życie 17 września 1807[4].
W 1821 bullą Studium paterni affectus, z dnia 20 września 1821, Pius VII erygował diecezję w Tyńcu[4]. W granicach diecezji znalazły się cztery cyrkuły Królestwa Galicji i Lodomerii: bocheński, myślenicki, nowosądecki i tarnowski. Diecezja liczyła 278 parafii zgrupowanych w 18 dekanatach[7]. Biskup Grzegorz Ziegler rozpoczął starania, by przenieść stolicę biskupstwa do Tarnowa[8]. Na mocy bulli Sedium episcopalium translationes Leona XII, z dnia 23 kwietnia 1826, stolicę diecezji przeniesiono z Tyńca do Tarnowa i diecezja otrzymała nazwę tarnowskiej. Przeniesiono również seminarium diecezjalne z Bochni. Gmach Seminarium Duchownego w Tarnowie otwarto 1 września 1838. Pół wieku później, 25 października 1888, w części budynku seminarium utworzono tarnowskie Muzeum Diecezjalne[4].
W 1880, 1886 i 1925 następowały zmiany granic diecezji, w 1925 diecezję tarnowską przeniesiono z archidiecezji lwowskiej do nowo utworzonej archidiecezji krakowskiej. Została wtedy również powiększona o dekanaty biecki, ołpiński i rzepiennicki oraz parafie: Jodłowa, Przeczyca, Sędziszów Małopolski i Będziemyśl. Do archidiecezji krakowskiej przyłączono 6 parafii dekanatu tymbarskiego[9]. Ostatnia zmiana granic miała miejsce w 1992, za sprawą dekretu Stolicy Apostolskiej O ustanowieniu i określeniu granic diecezji i prowincji kościelnych w Polsce przyłączono do nowo tworzącej się diecezji rzeszowskiej 49 parafii z dekanatów: Biecz, Gorlice-Południe, Gorlice-Północ, Kolbuszowa, Ropczyce i Sędziszów Małopolski, zaś do diecezji sandomierskiej dekanat Baranów Sandomierski[4].
W diecezji tarnowskiej dotychczas odbyły się cztery synody; pierwszy, zwołany przez bpa Leona Wałęgę, zakończył się w 1928 roku. Drugi synod zwołał bp Franciszek Lisowski w dniach 25 marca 1938 - 5 lipca 1938, kolejny trzeci synod od 27 listopada 1947 - 7 lipca 1948 zarządził bp Jan Stepa, a czwarty (3 listopada 1980 - 11 lutego 1986) bp Jerzy Ablewicz. 21 kwietnia 2018 roku odbyła się uroczysta inauguracja piątego synodu diecezjalnego, zwołanego przez bpa Andrzeja Jeża[10][11]. Uroczyste zakończenie odbyło się 2 grudnia 2023 w katedrze tarnowskiej[12].
- Kuria diecezjalna
- Wyższe Seminarium Duchowne – największe polskie seminarium duchowne, kształcące 98[2] alumnów
- Dom Księży Diecezji Tarnowskiej im. św. Józefa w Tarnowie[13]
- Muzeum Diecezjalne – najstarsze muzeum diecezjalne w Polsce, założone w 1888
- Archiwum Diecezjalne im. Arcybiskupa Jerzego Ablewicza w Tarnowie[14]
- Radio RDN Małopolska – rozgłośnia diecezjalna, uruchomiona 24 grudnia 1993
- Wydawnictwo Biblos – założone przez bpa Józefa Życińskiego w 1990
- Tarnowska kapituła katedralna
- Bocheńska kapituła kolegiacka
- Nowosądecka kapituła kolegiacka
- Wojnicka kapituła kolegiacka
- Mielecka kapituła kolegiacka[15]
- Limanowska kapituła kolegiacka[16]
- Caritas diecezjalne
Biskup diecezjalny
- bp Andrzej Jeż
Biskupi pomocniczy
Biskup senior
Diecezja tarnowska jest drugą w Polsce (po archidiecezji krakowskiej) pod względem liczby dekanatów (43) wchodzących w skład diecezji. W granicach diecezji tarnowskiej mieści się najwięcej parafii – 456[2][17][18][19] (w tym 17 parafii zakonnych[20]) spośród wszystkich diecezji. Obecna diecezja składa się z następujących dekanatów:
- Bazylika katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Tarnowie – rocznica poświęcenia: 29 stycznia. Wcześniej była obchodzona w dniu 21 października. Datę w kalendarzu liturgicznym zmieniła Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów dekretem z dnia 4 maja 2018 roku[21]. Zmiana nastąpiła przez odkrycie dokumentów, które zaświadczają, że 28 stycznia 1663 roku sufragan krakowski bp Mikołaj Oborski dokonał konsekracji trzech ołtarzy w kolegiacie tarnowskiej. Świadczyć to może o konsekracji lub rekonsekracji kościoła katedralnego (ówczesne przepisy liturgiczne). 28 stycznia obchodzone jest wspomnienie obowiązkowe św. Tomasza z Akwinu dlatego Kongregacja wyraziła zgodę, aby rocznica poświęcenia świątyni była obchodzona w pierwszym wolnym dniu liturgicznym tj. 29 stycznia[22].
- Bazyliki mniejsze w diecezji tarnowskiej
Pierwszorzędni
- Najświętsza Maryja Panna w tajemnicy Narodzenia
- Święty Stanisław Szczepanowski, Biskup i Męczennik
Drugorzędni
- Święty Andrzej Świerad, Wyznawca
- Święty Benedykt, Męczennik
- Święta Kinga, Dziewica
Miejsca kultu świętych i błogosławionych związanych z diecezją tarnowską (na terenie tejże diecezji)[23][24]
- św. Stanisław Szczepanowski – Szczepanów (miejsce urodzenia)
- św. Andrzej Świerad, Wyznawca – Tropie (miejsce prowadzenia życia pustelniczego)
- św. Benedykt, Męczennik – Tropie (miejsce prowadzenia życia pustelniczego)
- św. Kinga, Dziewica – Stary Sącz (miejsce życia w latach 1280–1289 i śmierci, grób)
- św. Szymon z Lipnicy – Lipnica Murowana (miejsce urodzenia)
- św. Stanisław Papczyński – Podegrodzie (miejsce urodzenia)
- św. Just – Tęgoborze (miejsce prowadzenia życia pustelniczego)
- św. Urszula Ledóchowska – Lipnica Murowana (miejsce życia w latach 1883-1886)
- bł. Karolina Kózka – Zabawa (miejsce urodzenia, życia, męczeńskiej śmierci, grób)
- bł. Roman Sitko – Tarnów (miejsce życia i działalności w latach 1900–1907 i 1921-1941)
- bł. Maria Teresa Ledóchowska – Lipnica Murowana (miejsce życia w latach 1883-1885)
- bł. Zbigniew Strzałkowski – Zawada koło Tarnowa (miejsce urodzenia)
- bł. Celestyna Faron – Zabrzeż, Łącko (miejsce urodzenia)
- bł. Jan Balicki – Polna (miejsce życia i działalności w latach 1892-1893)
- bł. Krystyn Gondek – Zakliczyn (miejsce urodzenia)
- bł. Julia Rodzińska – Nawojowa (miejsce urodzenia)
Sanktuaria Pańskie[25]:
- Sanktuarium Pana Jezusa Miłosiernego w Ciężkowicach
- Sanktuarium Pana Jezusa Przemienionego w Nowym Sączu
- Sanktuarium Pana Jezusa Przemienionego w Krużlowej
- Sanktuarium Dzieciątka Jezus w Jodłowej
Sanktuaria Maryjne[26]:
- Sanktuarium Matki Bożej Bocheńskiej w Bochni (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Borkach
- Sanktuarium Matki Bożej Bruśnickiej w Bruśniku
- Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin w Chorzelowie (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Czarnym Potoku (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Czermnej
- Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Dobrej
- Sanktuarium Matki Bożej Przedziwnej w Grybowie
- Sanktuarium Matki Bożej Niezawodnej Nadziei na Jamnej (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Limanowej (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Nowym Sączu (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Zwycięskiej w Odporyszowie (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Okulickiej w Okulicach (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Pasierbcu (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia – Pilzno
- Sanktuarium Matki Bożej z Lourdes w Porąbce Uszewskiej
- Sanktuarium Matki Bożej Wniebowziętej w Przeczycy (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Przydonickiej w Przydonicy
- Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Strzelach Wielkich
- Sanktuarium Matki Bożej Wniebowziętej w Szczyrzycu (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej – Tarnów
- Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Tarnowie
- Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Tarnowie (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Tuchowskiej w Tuchowie (koronacja papieska)
- Sanktuarium Narodzenia NMP w Zawadzie (koronacja papieska)
- Sanktuarium Matki Bożej Tylickiej w Tyliczu
Sanktuaria świętych i błogosławionych[27][28]:
- Sanktuarium św. Stanisława, BM – Szczepanów
- Sanktuarium św. Jakuba Ap. w Brzesku
- Sanktuarium św. Szymona w Lipnicy Murowanej
- Sanktuarium św. Rity w Nowym Sączu
- Sanktuarium św. Kingi w Starym Sączu
- Sanktuarium świętych Świerada i Benedykta – Tropie
- Sanktuarium bł. Karoliny w Zabawie
Zakony męskie
|
|
Zakony żeńskie
|
|
|
|
|
- Diecezja tarnowska
- Wyższe Seminarium Duchowne w Tarnowie. wsd.diecezja.tarnow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-12)].
- Diecezja tarnowska [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-09-27] (ang.).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
