Tęgoborze

Tęgoborze – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Łososina Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. W 2011 r. wieś liczyła 1559 mieszkańców.

Tęgoborze

wieś
Panorama miejscowości
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Łososina Dolna
Liczba ludności (2021)	1685[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-312[2]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0448404
Położenie na mapie gminy Łososina Dolna Tęgoborze
Położenie na mapie Polski Tęgoborze
Położenie na mapie województwa małopolskiego Tęgoborze
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Tęgoborze
49°42′29″N 20°38′22″E[3]

Toponimia

Nazwa wsi pochodzi od potężnych lasów – tęgich borów – które około tysiąca lat temu pokrywały tutejszą kotlinę.

Położenie

Wieś usytuowana jest na południowo-zachodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego, przy drodze krajowej nr 75, w kotlinie otoczonej górami Beskidu Wyspowego, nad którą górują Chełm (790 m), Białowodzka Góra z ruinami „Zamczyska” (607 m) oraz Jodłowiec Wielki (482 m)^[4].

Części wsi

Integralne części wsi Tęgoborze^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0448410	Głaze	część wsi
0448427	Gotfrudówka	część wsi
0448433	Just	część wsi
0448440	Kapłaniec	część wsi
0448456	Kowalówka	część wsi
0448462	Niżne	część wsi
0448479	Okrąg	część wsi
0448485	Podgórze	część wsi
0448491	Stara Wieś	część wsi
0448500	Stawy	część wsi
0448516	Zalesie	część wsi
0448522	Zychówka	część wsi

Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny na Juście

Murowany dwór

Kościół

Kościół na Juście – panorama otoczenia

Historia

Ważnym wydarzeniem stało się przybycie zakonnika kameduły, znanego jako św. Just. Według dawnej legendy zamieszkał on jako pustelnik na jednym z tęgoborskich wzgórz, które do dziś nosi jego imię, a w miejscu pustelni wzniesiono kościół. Na Górze Św. Justa znajdował się też klasztor Ojców Marków. Kościół, jak i klasztor w 1611 roku zostały zniszczone przez ówczesnego dziedzica Tęgoborza – Cyryla Chrząstowskiego, który wraz z żoną – Anną Tęgoborską przyjęli wierzenia braci polskich. Doszło do przejęcia budynków i gruntów klasztornych oraz wypędzenia zakonników. W końcu XVII wieku gdy bracia polscy zostali wygnani z Polski większość stanowili katolicy. Wieś rozrastała się i nabierała coraz większego znaczenia, dzięki przebiegającemu tędy ważnemu szlakowi handlowemu z Krakowa na Węgry.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[7].

• Dwór
  

Klasycystyczny, murowany parterowy dwór z przełomu XVIII i XIX w. Posiada on czterospadowy dach, ozdobiony czterokolumnowym portykiem. Obok murowana oficyna z pocz. XIX wieku^[8].

• Park z aleją dojazdową;
• Cmentarz wojenny nr 353 z czasów I wojny światowej.

Inne zabytki

• Współczesny murowany kościół parafialny z 1969 roku, zaprojektowany przez Tadeusza Brzozę.

Kościół

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Najdroższej Krwi Chrystusa Pana. Kiedy kościół św. Mikołaja w Tęgoborzu znalazł się – po wybudowaniu zapory wodnej w Rożnowie – na skraju powstałego jeziora, zaszła potrzeba zbudowania kościoła nowego, a zarazem większego, w bezpiecznym miejscu. Ten nowy, z zastosowaniem nowszych technik budowlanych i stylowych, zbudowano do roku 1966.Dotychczasowy XVIII-wieczny drewniany kościół parafialny pw. św. Mikołaja został przeniesiony w 1982 do tworzonej wówczas parafii Tabaszowa.

Na Górze św. Justa w Tęgoborzu znajduje się również drewniany, zabytkowy kościół pw. Narodzenia NMP. W kościele na Górze św. Justa czci się Narodzenie NMP, dlatego święto odpustowe na Juście obchodzone jest 8 września. Uroczystość odpustową parafia Tęgoborze obchodzi w niedzielę w oktawie Bożego Ciała.

Kultura

We wsi funkcjonuje Orkiestra Dęta OSP, gminna biblioteka publiczna oraz koło gospodyń wiejskich. Co roku 8 września na Górze św. Justa odbywają się tradycyjnie dożynki.
Z roku 1893 pochodzi Przepowiednia z Tęgoborzy, zawierająca przyszłe dzieje Polski „od morza do morza”.

Szkolnictwo

• Szkoła Szybowcowa – działała w latach 1933–1939 na górze Rachów i Jodłowiec działała, po wojnie ponownie reaktywowana w latach 1946–1949. Szkoła była ważnym ośrodkiem szkolenia szybowcowego w Polsce. Do sierpnia 1939 roku szkoła posiadała 33 szybowce, dwa hangary i zaplecze noclegowe dla 40 osób. Wśród inicjatorów i założycieli szkoły byli Leopold Kwiatkowski oraz Jerzy Iszkowski.
• Szkoła Podstawowa im. mjra pil Jerzego Iszkowskiego.
• Gimnazjum, 1 września 2017 r. włączone do Szkoły Podstawowej.

Gospodarka

Tęgoborze to wieś o charakterze rolniczo-sadowniczym. Swoją siedzibę ma tu duża firma transportowa oraz mniejsze firmy usługowe. Ponadto we wsi mieści się ochotnicza straż pożarna, ośrodek zdrowia, zespół szkół, filia Banku Spółdzielczego z Łososiny Dolnej i centrala telefoniczna TP.

Ochotnicza straż pożarna

Tęgoborze posiada jednostkę ochotniczej straży pożarnej która została założona w 1931 roku jest to jednostka włączoną do Krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego i posiada samochody bojowe Renault oraz MAN TGX 18.440^[9].

Sport

We wsi od 1999 działa Sekcja Sportowa Piłki Nożnej „Hart” Tęgoborze przy Stowarzyszeniu Tęgoborzan. W sezonie 2018/2019 zespół występuje w rozgrywkach klasa A grupa Nowy Sącz^[10]. Z racji położenia nad Jeziorem Rożnowskim Tęgoborze jest atrakcyjnym miejscem dla pragnących uprawiać sporty wodne, a z racji ukształtowania terenu – lotniarstwo.