Rożnów (województwo małopolskie)

Rożnów – wieś sołecka w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Gródek nad Dunajcem. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim. W 2015 r. wieś liczyła 1979 mieszkańców.

Rożnów

wieś
Dwór w Rożnowie
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Gródek nad Dunajcem
Liczba ludności (2021)	1864[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-316[2]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0426526
Położenie na mapie gminy Gródek nad Dunajcem Rożnów
Położenie na mapie Polski Rożnów
Położenie na mapie województwa małopolskiego Rożnów
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Rożnów
49°46′17″N 20°41′45″E[3]

Kościół św. Wojciecha w Rożnowie

Ruiny Zamku w Rożnowie

Zapora Elektrowni Rożnów

Położenie

Rożnów położony jest na terenie Pogórza Rożnowskiego, nad Jeziorem Rożnowskim, które biorą swoje nazwy właśnie od tej miejscowości.

Części wsi

Integralne części wsi Rożnów^[4][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
1050626	Folwark	część wsi
0426532	Garby	część wsi
0426549	Gierowa	część wsi
0426555	Łaziska	część wsi
0426561	Łazy	część wsi
0426578	Nowa Wieś	część wsi
0426584	Radajowice	część wsi
0426590	Wiesiółka	część wsi
0426609	Zagórze	część wsi

Historia

Znaczenie historyczne wsi datuje się od XIII wieku. Rożnów był własnością kolejnych możnych rodów: w XIII w. Gryfici zbudowali tu strażnicę, która 100 lat później wciąż pozostawała w posiadaniu Rożenów herbu Gryf. Piotr Rożen około 1350–1370 roku przebudował ją na zamek. Była to kamienna budowla w stylu gotyckim, na planie czworoboku zbliżonym do prostokąta o wymiarach 44 na 20 m. W 1426 roku zamek znalazł się we władaniu sławnego rycerza Zawiszy Czarnego^[6] (wg heraldyka Adama Bonieckiego od Piotra z Kurowa za 1000 grzywien Rożnów, Gródek z dziewięciu wsiami nabył Zawisza z Brzegów zwany Czerwonym^[7].
Kolejnym właścicielem wsi był ród Wydżgów.

W drugiej połowie XV wieku wieś przechodzi w ręce rodu Tarnowskich. Jego wybitny przedstawiciel, hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski, rozpoczął przed 1568 rokiem – w innym miejscu, przy drodze Rożnów-Tropie – budowę drugiej twierdzy w tej miejscowości, dlatego zamek Rożenów został opuszczony i popadł w ruinę. Nowa budowla, wznoszona w stylu renesansowym, była jedną z pierwszych w Polsce warowni o nowożytnej fortyfikacji obronnej. Jej budowa nie została nigdy ukończona; do dnia dzisiejszego przetrwał beluard oraz mur kurtynowy z budynkiem bramnym.

W XVII w. w Rożnowie mieszkał członek wspólnoty braci polskich Andrzej Wiszowaty, pełniąc funkcję ministra zboru i kaznodziei. W zbór ariański został wówczas zamieniony rożnowski zamek dolny. 11–16 marca 1660 roku, na zamku kasztelana wojnickiego Jana Wielopolskiego w Rożnowie odbyła się słynna publiczna dysputa teologiczna między przedstawicielami braci polskich i duchownymi kościoła katolickiego. Spotkanie do niczego nie doprowadziło. Kasztelan pod wrażeniem intelektu Wiszowatego zaproponował mu, aby pozostał w kraju, który potrzebuje ludzi uczonych. W zamian za przejście na religię katolicką zaoferował teologowi wieś Gródek. Ten odmówił mówiąc, że lepiej „dobra stracić i cześć obywatelską niż czyste sumienie”^[8][9]. Wskutek uchwały sejmowej skazującej arian na wygnanie z kraju, przeniósł się ostatecznie do Amsterdamu, gdzie zmarł w 1678.

Ostatnimi właścicielami wsi od 1745 roku byli Stadniccy, znani przede wszystkim jako właściciele i twórcy nowożytnej miejscowości uzdrowiskowej Szczawnica.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[10].

• Ruiny zamku;
• fortyfikacje renesansowe: beluard, mur kurtynowy, dom bramny;
• dwór, park;
• Kościół pw. św. Wojciecha BM.
  Drewniany kościół ufundowany w 1661 roku przez Jana Wielopolskiego. Nie posiada wieży, a tylko sygnaturkę pośrodku korpusu. Skrzydła głównego ołtarza stoją rozmontowane na posadzce – na ich miejscu znajduje się rzeźbiona w drewnie, nieco ludowa w charakterze Grupa Ukrzyżowania. W bocznym ołtarzu przechowywany jest obraz Matki Bożej.

Parafia

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. św. Wojciecha, wybudowany w 1661 roku w szlacheckich dobrach kasztelana wojnickiego Jana Wielopolskiego, na terenie bardzo wówczas rozległej parafii Tropie. Znajduje się na wyniosłym grzbiecie górskim nad Jeziorem Rożnowskim. Zbudowano go w sąsiedztwie zamku legendarnego Zawiszy Czarnego, w miejscu, gdzie dotąd stała kaplica św. Wojciecha (później odbudowano ją poniżej cmentarza). Po roku od powstania kościoła ustanowiono parafię, wydzieloną z parafii Tropie. Erygował ją biskup Mikołaj Oborski.

Kultura

W Rożnowie istnieje Szkoła Muzyczna I stopnia^[11].

Turystyka

Jest to miejscowość atrakcyjna turystycznie, z wieloma zabytkami architektury. Znajduje się tutaj kąpielisko oraz przystań jachtowa. Rożnów stanowi dobrą bazę turystyczną z dużą liczbą miejsc noclegowych. Skały Rożnowskie umożliwiają uprawianie wspinaczki.

Gospodarka

Zlokalizowana jest tutaj zapora wodna, która jest częścią Elektrowni Rożnów, wybudowanej w latach 1935–1941.

Sport

We wsi od 2003 działa Gminny KS „Zawisza” Rożnów, występujący w sezonie 2023/2024 w klasie okręgowej, gr. Nowy Sącz I^[12].

Ochotnicza Straż Pożarna

We wsi funkcjonuje jednostka Ochotniczej straży pożarnej założona w 1936 roku. Od 1995 roku jednostka jest włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, na wyposażeniu znajdują się 2 samochody bojowe: GBA Renault oraz GLBARt Iveco Turbo Daily^[13].

Zobacz też

• Rożnów