Zawada (powiat tarnowski)

Zawada – wieś w Polsce położona na Górze św. Marcina, w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Tarnów. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.

Ten artykuł dotyczy wsi w województwie małopolskim, powiecie tarnowskim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Zawada

wieś
Kościół św. Marcina Biskupa
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Tarnów
Wysokość	384 m n.p.m.
Liczba ludności (2017)	1113
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	33-112[1]
Tablice rejestracyjne	KTA
SIMC	0833303
Położenie na mapie gminy wiejskiej Tarnów Zawada
Położenie na mapie Polski Zawada
Położenie na mapie województwa małopolskiego Zawada
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Zawada
49°58′50″N 21°00′51″E[2]
Strona internetowa

Toponimia

W 1510 roku występowało w źródłach Podgrodzie. W 1525 roku dokumenty wymieniały wieś „Zawada vel Podgrodzye”. W późniejszych latach człon „Podgrodzie” wyszedł z użycia. Nazwa Zawada oznacza karczmę lub przeszkodę na drodze. Biegł tędy szlak z tarnowskiego zamku do Tuchowa^[3].

Części wsi

Integralne części wsi Zawada^[4][5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0833310	Brzezinki	część wsi
0833326	Brzuchówka	część wsi
0833332	Debry	część wsi
0833349	Dół	część wsi
0833355	Góra	część wsi
0833361	Grodziska	część wsi
0833378	Kąty	część wsi
0833384	Łabnówka	część wsi
0833390	Srebrówka	część wsi
0833409	Wólka Zawadzka	część wsi

Historia

Wieś położona jest na szczycie Góry Świętego Marcina (384 m), około 5 km na południe od centrum Tarnowa. Parafia w Zawadzie powstała prawdopodobnie w XII wieku, pierwsza spisana wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1326 roku. W miejscowości prowadzone były prace archeologiczne, których efektem było odkrycie pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska (IX–XI wiek) i osady przygrodowej z X–XII wieku. Podania ludowe mówią o pogańskiej gontynie, która miała być umiejscowiona w pobliżu grodziska i osady. Wg Anieli Piszowej w świątyni czczono boga wichrów Pogwizda, a na wzgórzu płonęły niewygasające światła^[7].

Na skalistym cyplu po północno-zachodniej stronie Góry Świętego Marcina (w obecnych granicach administracyjnych Tarnowa) położone są ruiny zamku, wzniesionego w latach 1328–1331 przez Spycimira z Melsztyna. We wsi znajduje się zabytkowy drewniany kościół św. Marcina z XV wieku.
W 1782 roku władze austriackie nakazały przeniesienie szubienicy z tarnowskiego rynku na szczyt Góry św. Marcina, w pobliże kościoła w Zawadzie^[8].
W 1846 roku podpalenie karczmy stojącej na Górze św. Marcina miało być znakiem do rozpoczęcia zorganizowanego powstania i ataku na Tarnów celem, którego było uzyskanie przez Polskę niepodległości. W wyniku śnieżyc i wydarzeń zwanych rabacją galicyjską do przewrotu nie doszło^[9]. 1 września 1889 roku otwarto w Zawadzie szkołę ludową obejmującą też sąsiedni Tarnowiec. Własny budynek otrzymała w 1895 roku i funkcjonowała w nim do 1975^[9].

W 1951 roku część wsi włączono do Tarnowa^[10]. W 1960 roku obok zabytkowego kościoła św. Marcina, utworzona została Stacja Linii Radiowych. W latach 1984–1987 wybudowano nową wieżę antenową o wysokości 90 metrów.

• 
  Widok na Tarnów z Góry św. Marcina
• 
  Dzwonnica przy kościele pw. św. Marcina Biskupa.
• 
  Radiowo-Telewizyzjny Ośrodek Nadawczy Góra św. Marcina.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[11].

• Kościół parafialny pw. św. Marcina;
• grodzisko.

Wyróżnienia

Sołectwo otrzymało tytuł Najpiękniejszej Małopolskiej Wsi 2019 w konkursie organizowanym przez Województwo Małopolskie. Doceniono jej malownicze położenie oraz dbałość o dziedzictwo kulturowe, w tym XV-wieczny drewniany kościół parafialny św. Marcina^[12][13].

Sport

Corocznie od 2004 roku organizowany jest w czerwcu bieg ulicami Zawady zwany „Memoriałem im. Ojca Zbigniewa Strzałkowskiego”^[14].

Osoby związane z miejscowością

• Zbigniew Strzałkowski – męczennik, błogosławiony Kościoła katolickiego
• Ignacy Guniewicz – kompozytor, pianista, dyrygent

Zobacz też

• Kościół św. Marcina w Zawadzie
• Parafia św. Marcina w Zawadzie
• Góra Świętego Marcina
• RTON Góra św. Marcina