Zabrzeż

Zabrzeż – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Łącko.

Zabrzeż

wieś
Kościół w Zabrzeży
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Łącko
Liczba ludności	1123[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-390[2]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0446925
Położenie na mapie gminy Łącko Zabrzeż
Położenie na mapie Polski Zabrzeż
Położenie na mapie województwa małopolskiego Zabrzeż
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Zabrzeż
49°32′43″N 20°24′19″E[3]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Zabrzeż

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie

Wieś jest położona u ujścia Kamienicy Gorczańskiej do Dunajca, na pograniczu trzech pasm górskich: Beskidu Wyspowego (tereny po północnej stronie Kamienicy), Gorców (po południowej stronie Kamienicy) i Beskidu Sądeckiego (po wschodniej stronie Dunajca). Na obydwu zboczach doliny Kamienicy znajdują się liczne wzniesienia: Byniowa (688 m) z doskonałym widokiem na Tatry i Beskidy; Twarogi (845 m), Koziarnia (609 m) z szeroką panoramą szczytów Beskidu Wyspowego, Beskidu Sądeckiego i Pienin oraz Babia Góra (460 m).

W Zabrzeży znajduje się ważne skrzyżowanie, na którym droga łącząca „zakopiankę” z doliną Dunajca (Lubień – Mszana – Szczawa – Kamienica – Zabrzeż) łączy się z drogą z Nowego Sącza do Krościenka i Szczawnicy.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Zabrzeż^[4][5]

przysiółki	Byniowa, Dąbrówka, Dybce, Jarosze, Kąty, Niżna, Paproć, Polanka, Słabaszowa, Suszyce, Wietrznice, Wójciki, Wygony, Wyżna Paproć, Zarębki
części wsi	Babiniec, Biały Potok, Boczów, Dąbrowy, Gronik, Jaworów, Łaz, Łęgi, Nawsie

Zarys historii

Na spłaszczonym wierzchołku Babiej Góry znajdują się ślady grodziska z ostatniej fazy kultury łużyckiej, najdalej wysuniętego na południe w dolinie Dunajca.

Najstarsze ślady osadnictwa odkryto na Babiej Górze (446 m):

• grodzisko z okresu kultury łużyckiej (III okresu brązu: 1200–1000 r. p.n.e.) oraz wczesnej epoki żelaza (okres halsztacki)
• powtórne osadnictwo na Babiej Górze miało miejsce w czasie krakowskiej fazy osadniczej (XII–XIII w.); po XIII w. wzniesiono tu niewielki zamek obronny otoczony murem kamiennym; na szczycie od strony wschodniej widać wyraźne ślady głębokiej średniowiecznej suchej fosy

Osobny artykuł: Zamek w Zabrzeży.

Rejon Zabrzeży należał najpierw do księcia krakowskiego, potem – w wyniku zapisu wieczystego – przejęła go Kinga, żona Bolesława Wstydliwego. Najstarsza wzmianka o samej wsi datuje się na rok 1312. Według legendy w początkach XVII w., w czasie wojen z Portą Osmańską, osadzono tu jeńców tureckich, mile byli tu też przyjmowani okoliczni zbójnicy.

Zabrzeż, wraz z sąsiednimi wsiami będącymi obecnie jej przysiółkami (Wietrznica, Boczów i Byniowa), weszła do klucza wsi należących do starosądeckiego klasztoru klarysek i pozostawała w nim aż do okresu rozbiorów. W latach 1855–1867 Zabrzeż należała do powiatu krościeńskiego. Wówczas to zarządcami Zabrzeży, podobnie jak pobliskiej Kamienicy, była rodzina Szalayów, właściciele i twórcy uzdrowiska Szczawnica.

Zabrzeż obecnie

Zabrzeż to duża wieś letniskowa (1122 mieszkańców). Miejscowość turystyczna i duży ośrodek sadownictwa; podobnie jak w sąsiednim Łącku uprawia się tu przede wszystkim jabłonie i śliwy. Warto zobaczyć stojącą koło szkoły dwukondygnacyjną kapliczkę, która w dawnych wiekach służyła podobno również jako punkt ostrzegawczy – w razie zagrożenia rozpalano wokół niej ogniska. Ciekawym miejscem jest bez wątpienia tzw. Babia Góra, grodzisko z okresu kultury łużyckiej i z okresu halsztackiego. Wznosi się ona 85 m nad wsią, a jej nazwa ma pochodzić od pewnej staruszki mieszkającej tu w XV stuleciu. Kobieta była ponoć życzliwej natury i pomagała ludziom, toteż w 500 rocznicę jej śmierci wystawiono na górze krzyż. Zabrzeż jest jednym z ośrodków kultury ludowej Sądecczyzny.

W Zabrzeży-Wietrznicach, w dawnym korycie Dunajca, znajduje się jeden z trzech w Polsce sztucznych torów kajakarstwa górskiego, przeznaczony do sportu wyczynowego, umożliwiający pełne treningi kadry narodowej seniorów i juniorów. Organizowane są tutaj najwyższej rangi międzynarodowe zawody w kajakarstwie górskim, takie jak Mistrzostwa Europy czy Mistrzostwa Świata^[6].

Z Zabrzeży wywodzą się liczni artyści i twórcy ludowi, m.in.:

• Antoni Kurzeja – badacz dziejów wsi, autor książki Z rodzinnych stron Mikołaja Zyndrama wodza spod Grunwaldu, Brody 1910
• Jan Bucyk (1915–1976) – nauczyciel, artysta malarz, jego obrazy zdobią sale Urzędu Gminy w Łącku
• Stanisław Klimek (1906–1985) – poeta ludowy, autor licznych wierszy głoszących piękno łąckiej przyrody
• Dominik Konopka (1926–1990) – artysta rzeźbiarz, autor licznych rzeźb w drewnie o tematyce sakralnej
• Franciszek Janc – artysta ludowy, twórca strojów górali łąckich, zdobywca licznych nagród i wyróżnień
• Dariusz Pachut – podróżnik i sportowiec, pomysłodawca projektu Slide Challenge - Korony Wodospadów. W 2019 roku zdobył najwyższy wodospad na świecie Salto Angel i zjechał z niego na linie, jako jeden z nielicznych ludzi na świecie. Podróżuje po całym świecie, pasjonat kanioningu, mistrz Polski BJJ. Podróżował m.in. do Chin i Wenezueli^[7].

Urodziła się też tutaj siostra Celestyna Faron NMP NP (Katarzyna Stanisława Faron) beatyfikowana w gronie 108. błogosławionych męczenników.

Ochotnicza Straż Pożarna

Ochotnicza Straż Pożarna w Zabrzeży powstała w 1941 roku. Dysponuje samochodem Ford Transit 90T350 GLBAM 0,3/1,5+8^[8].

Zobacz też

• Parafia św. Stanisława BM w Zabrzeży
• Zabrzeź
• Szkoła Podstawowa w Zabrzeży