Biblioteka Jagiellońska
biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Biblioteka Jagiellońska – polska biblioteka akademicka znajdująca się w Krakowie przy al. Adama Mickiewicza 22.
 Gmach z lat 30. XX w. przy al. Mickiewicza 22 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
al. Adama Mickiewicza 22 |
| Dyrektor |
dr hab. Remigiusz Sapa |
| Data założenia |
1364 |
| Siglum |
KR U[1] |
| Wielkość zbiorów |
6 436 577 wol. i jedn. (31 XII 2021)[2] |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
 50°03′41″N 19°55′21″E | |
| Strona internetowa | |
Jest główną biblioteką Uniwersytetu Jagiellońskiego; wraz z Biblioteką Medyczną Collegium Medicum i bibliotekami wydziałowymi i instytutowymi tworzy system biblioteczno-informacyjny UJ.
Biblioteka Jagiellońska jest jedną z największych bibliotek w Polsce i dlatego została uznana za część Narodowego Zasobu Bibliotecznego. Ma status biblioteki narodowej[3] – obowiązuje prawo o egzemplarzu obowiązkowym, w ramach którego – jako jedna z dwóch tego rodzaju instytucji w kraju – obdarzona jest przywilejem otrzymywania dwóch egzemplarzy[4].
Historia Biblioteki Jagiellońskiej powiązana jest nieodłącznie z historią samego Uniwersytetu Jagiellońskiego, stąd też za datę jej utworzenia uznaje się rok 1364. Do dzisiaj zachowały się kodeksy, używane w XIV wieku. Przez długi okres zbiory biblioteczne, pochodzące z darów profesorów i wychowanków uniwersytetu, gromadzone były przy poszczególnych wydziałach, kolegiach, bursach studenckich. Największy ich zbiór, głównie z zakresu teologii i sztuk wyzwolonych, znajdował się w Collegium Maius. Tam też po jego odbudowie na przełomie XV i XVI wieku biblioteka uzyskała osobne pomieszczenie, zwane dzisiaj Salą Obiedzińskiego (od nazwiska profesora – pomysłodawcy). Aż do 1940 roku budynek Collegium Maius był główną siedzibą Biblioteki Jagiellońskiej[5].
W XVI wieku jej zbiory stale się powiększały, dopiero wiek XVII i XVIII przyniósł pewien kryzys. Z pomocą przyszła bibliotece i całemu uniwersytetowi Komisja Edukacji Narodowej w osobie jej przedstawiciela – Hugona Kołłątaja. Na jego wniosek połączono rozproszone zbiory i utworzono jedną bibliotekę ogólnouniwersytecką o charakterze publicznym. Przyznano także fundusz na potrzeby liczącego wówczas 1926 rękopisów i 32 000 woluminów druków księgozbioru[6].
Okres rozbiorów nie wpłynął korzystnie na rozwój biblioteki. Udało się mimo to uporządkować zbiory oraz rozbudować pomieszczenia. Rozkwit biblioteki na przełomie XIX i XX wieku wiąże się z osobą Karola Estreichera, twórcy Bibliografii Polskiej, który dbał zwłaszcza o wzrost liczby druków w języku polskim[potrzebny przypis].
,_Oleandry_street,_Kraków,_Poland.JPG)
W latach międzywojennych przeprowadzono reformy w działalności biblioteki. W latach 1931–1939 postawiono nowy gmach przy al. Mickiewicza. Zbiory przeniesiono już w czasie II wojny światowej, a biblioteka została przemianowana na Staatsbibliothek Krakau. Polacy uczęszczający na tajne komplety mieli nieoficjalny dostęp do zbiorów dzięki pomocy pracujących w bibliotece polskich bibliotekarzy[7].
Rozwój biblioteki po II wojnie światowej wiązał się z wprowadzeniem egzemplarza obowiązkowego druków polskich, nawiązaniem współpracy z bibliotekami zagranicznymi i rozmaitymi dotacjami. Od 1969 roku rozpoczęto także archiwizowanie druków polskich, a w latach 90. obowiązkiem tym objęto także dokumenty audiowizualne i elektroniczne[potrzebny przypis]. Przyrost zbiorów bibliotecznych wymusił rozbudowę gmachu biblioteki; pierwszą w latach 1961–1963, drugą w 1995–2001. W latach 90. rozpoczęto także komputeryzację zbiorów. Opracowano też systemy zabezpieczające przed kradzieżą, co było następstwem zniknięcia ze zbiorów kilkudziesięciu cennych starodruków[potrzebny przypis].
Biblioteka Jagiellońska jako jedyna z wielkich bibliotek w Polsce szczyci się historycznym księgozbiorem, organicznie związanym z powstaniem i rozwojem uczelni. Narastał on w dużej mierze dzięki licznym darom, legatom i fundacjom, pochodzącym od osób związanych z Wszechnicą Jagiellońską i służył jako warsztat pracy naukowej i dydaktycznej. Większość najwcześniejszych kodeksów rękopiśmiennych i starodruków należała do kolekcji profesorskich, które później dały początek księgozbiorom poszczególnych kolegiów, w tym największemu z nich w Collegium Maius.
Wyjątkowy charakter oraz wartość zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej powodują, że w świadomości Polaków była i nadal jest uznawana za książnicę o charakterze narodowym. Dziś również biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego służy szerokim kręgom naukowców i studentów, a swoje zbiory poszerza m.in. dzięki ofiarności i hojności swych wychowanków oraz przyjaciół.
Wielkość zbiorów BJ
- Zbiory specjalne:
- Rękopisy – 28 209, w tym 2100 rękopisów średniowiecznych,
- Stare druki – 105 710, w tym 3634 inkunabułów,
- Zbiory kartograficzne – 45 910,
- Zbiory graficzne – 50 210,
- Muzykalia – 38 055,
- Rzadkie wydawnictwa i wydawnictwa drugiego obiegu – 61 839,
- Dokumenty życia społecznego – 946 300[8].
Rękopisy
W skład zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej wchodzi wiele rękopisów, m.in.:
- Minuskuł 653 (Gregory-Aland) XI w.,
- Pontyfikał XI/XII w.,
- Bogurodzica,
- Jan Długosz – Banderia Prutenorum,
- Śpiewnik głogowski,
- Kodeks Baltazara Behema,
- Paulus Paulirini de Praga – Liber viginti artium,
- Mikołaj Kopernik – De revolutionibus orbium coelestium,
- Fryderyk Chopin – Scherzo (E-dur),
- Stanisław Moniuszko – Trzeci śpiewnik domowy. Muzyka wokalna z towarzyszeniem fortepianu,
- Stanisław Wyspiański – Wesele. Dramat w 3 aktach,
- Ignacy Jan Paderewski – Stara Suita (na trzy głosy)[8].
Najcenniejsze druki
- De revolutionibus orbium coelestium (Norymberga 1543); O obrotach sfer niebieskich – dzieło Mikołaja Kopernika, które zawiera wykład heliocentrycznej i heliostatycznej budowy wszechświata. Biblioteka Jagiellońska dysponuje dwoma egzemplarzami.
- Commentariorum de Republica emendanda libri quinque (Kraków 1551); – O naprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego – jeden z pięciu zachowanych w Polsce pierwodruków z drukarni Łazarza Andrysowicza. Egzemplarz pochodzący z wileńskiej prywatnej biblioteki Zygmunta Augusta króla Polski. Wpisany na listę Pamięć Świata UNESCO.
- ANDREAE FRICII MODREVII LIBER DE ECCLESIA (Kraków 1551); O Kościele z drukarni Łazarzowej. Andrzeja Frycza Modrzewskiego – jeden z 3 zachowanych fragmentów księgi O Kościele.
- Almanach Cracoviense ad annum 1474 (Kraków 1474); Astronomiczno-astrologiczny kalendarz ścienny na rok 1474, najstarszy znany drukowany dokument powstały na ziemiach polskich oraz najstarszy wydany drukiem kalendarz w Polsce.
- Klaudiusz Ptolemeusz – Liber geographiae (Wenecja 1511) – jedyny zachowany w Polsce atlas z wykorzystaniem druku czarno-czerwonego,
- Ekslibris arcybiskupa Macieja Drzewieckiego – najstarszy polski ekslibris,
- Rozkazy dzienne mutacyjne – rozkazy przywódców Wojska Polskiego z okresu powstania listopadowego[8].
Dzieła sztuki
- Rembrandt van Rijn – Faust,
- Anioł, symbol św. Mateusza Ewangelisty – miedzioryt, jedna z najstarszych polskich grafik[8].
Kradzież inkunabułów i starych druków z Biblioteki Jagiellońskiej, jedno z największych tego typu przestępstw w Polsce, ujawniona została w kwietniu 1999. Zginęły wówczas dzieła Galileusza, Keplera i Bessariona. Część ze skradzionych dzieł odnaleziono w niemieckim domu aukcyjnym Reiss&Sohn. Do tej pory nie ustalono sprawców tej kradzieży[9].
.JPG)
Budowa gmachu Biblioteki Jagiellońskiej była przeprowadzana w trzech etapach:
- etap I (1931–1939) – wybudowany został budynek przy al. Adama Mickiewicza 22, który składał się z gmachu wysokiego – 9 kondygnacji oraz niskiego – 4 kondygnacje
- etap II (1961–1963) – powiększony został niski gmach
- etap III (1995–2001) – wybudowano dodatkowy gmach – 10 kondygnacji
Obecnie kubatura połączonego gmachu biblioteki wynosi 145 248 m³, powierzchnia użytkowa 32 891 m², a pomieszczenia biblioteczne zajmują 27 287 m². Biblioteka wyposażona jest w 10 czytelni ogólnych i specjalistycznych, salę katalogów, wypożyczalnię, magazyny biblioteczne, 2 sale wystawowe oraz salę konferencyjną. Nowy gmach i kolejno remontowane pomieszczenia starego gmachu mają instalowane nowoczesne urządzenia wentylacyjne, przeciwpożarowe oraz systemy zabezpieczające zbiory przed kradzieżą.
- 1811–1835 Jerzy Samuel Bandtkie
- 1837–1858 Józef Muczkowski
- 1859–1865 Franciszek Stroński
- 1865–1867 Adolf Mulkowski
- 1868–1905 Karol Estreicher
- 1905–1926 Fryderyk Papée
- 1926–1939, 1945–1947 Edward Kuntze
- 1947–1951 Aleksander Birkenmajer[10]
- 1951–1955 Julian Przyboś[10][11]
- 1955–1973 Jan Baumgart[10]
- 1974–1978 Władysław Serczyk[10]
- 1978–1981 Stanisław Grzeszczuk[10]
- 1981–1993 Jan Pirożyński[10]
- 1993–2003 Krzysztof Zamorski
- 2003–2021 Zdzisław Pietrzyk
- od 2021 Remigiusz Sapa
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
