Białołęka

Białołęka – dzielnica Warszawy, położona w prawobrzeżnej części miasta. Jest jedną z 18 jednostek pomocniczych m.st. Warszawy^[3].

Zobacz też: Białołęka w innych znaczeniach tej nazwy.

Białołęka

Dzielnica Warszawy
Ulica Modlińska, główna arteria dzielnicy
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miasto	Warszawa
W granicach Warszawy	1951
SIMC	0988796[1]
Zarządzający	Anna Majchrzak
Powierzchnia	73 (1.01.2024)[2] km²
Populacja  • liczba ludności	158 749 ((1.01.2024)[2]
• gęstość	2175 (1.01.2024)[2] os./km²
Tablice rejestracyjne	WA
Plan Białołęki
Położenie na mapie Warszawy
52°19′44″N 21°00′28″E
Strona internetowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Białołęka

Urząd Dzielnicy Warszawa-Białołęka u zbiegu ulic Modlińskiej i Światowida

Zespół dworski Mostowskich

Zabytkowa drewniana willa letniskowa w stylu świdermajer przy ul. Fletniowej 2

Kościół św. Jakuba

Nazwa

Nazwa była notowana w dokumentach od początku XV wieku m.in. jako Bialalanka, Biała Łąka i Biało Łęka^[4]. Pochodzi od określenia topograficznego „biała łąka” (biel, mokradło, podmokła łąka, bielawa) i jest związana z widokiem jasnego lustra wody, rodzajem roślinności występującej na łące lub też z jej funkcją gospodarczą (wybielanie płótna)^[4].

Granice

Granice Białołęki z innymi dzielnicami i gminami wyznaczają: Trasa Toruńska na południu (z Targówkiem i Pragą Północ) i rzeka Wisła na zachodzie (z Bielanami i Łomiankami); od północy dzielnica graniczy z gminami Jabłonna i Nieporęt, a od wschodu z Markami.

Historia

• Wieś szlachecka Biała Łęka w 1580 znajdowała się w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego^[5].
• Podczas potopu szwedzkiego na polach prawobrzeżnej Warszawy – w tym obecnej Białołęki – w dniach 28–30 lipca 1656 stoczono jedną z bitew z wojskami szwedzkimi i brandenburskimi.
• W dniu 25 lutego 1831 rozegrała się jedna z bitew powstania listopadowego, określana jako bitwa pod Białołęką.
• W okresie międzywojennym jedynym terenem obecnej Białołęki znajdującym się w granicach Warszawy było osiedle Różopol.
• W 1951 grupa wsi (w tym Białołęka) została przyłączona do Warszawy. Granicznymi osiedlami znajdującymi się wtedy w granicach Warszawy były: Nowodwory, Winnica, Dąbrówka Szlachecka, Dąbrówka Grzybowska, Brzeziny Nowe, Choszczówka, Białołęka Dworska i Białołęka Szlachecka.
• W 1962 oddano do użytku obecny Areszt Śledczy Warszawa-Białołęka^[6].
• W 1976 do Warszawy włączono kolejne wsie; północno-wschodnia granica miasta uzyskała obecny przebieg.
• W 1994 osiedle Białołęka dało nazwę nowej gminie Warszawa-Białołęka. Pod względem powierzchni gmina sytuowała się na trzecim miejscu pośród 11 gmin warszawskich (ok. 15% powierzchni miasta).
• W 2002 zmieniono podział terytorialny Warszawy, likwidując gminy i zastępując je dzielnicami.
• W 2012 ukończono budowę Mostu Marii Skłodowskiej-Curie, łączącego dzielnicę z lewobrzeżną częścią Warszawy.
• W 2017 zakończono na osiedlu Tarchomin budowę wielkopowierzchniowego centrum handlowego Galeria Północna^[7].

Opis

Głównymi arteriami dzielnicy są ulica Modlińska (przedłużenie ul. Jagiellońskiej), będąca częścią drogi krajowej nr 61 oraz drogi wojewódzkiej nr 801, i Trasa Toruńska, część drogi ekspresowej S8 w kierunku Białegostoku (kierunek wschód) oraz Katowic i Wrocławia (kierunek południowy zachód). Ważny szlak komunikacyjny wyznacza również ul. Płochocińska stanowiąca fragment drogi wojewódzkiej nr 633 w kierunku Nieporętu.

Planowane trasy ponadlokalne to: Trasa Mostu Północnego, Trakt Nadwiślański, Trasa Olszynki Grochowskiej oraz przedłużenie ul. Marywilskiej do granic Warszawy.

Przez dzielnicę przechodzi linia kolejowa E 65, łącząca Warszawę z Gdynią. Na terenie dzielnicy znajdują się cztery przystanki kolejowe (w tym jeden częściowo na terenie Targówka), na których zatrzymują się pociągi osobowe Kolei Mazowieckich (linie R90 i RL) oraz Szybkiej Kolei Miejskiej (linie S3 i S9), kursujące z Lotniska Chopina i Warszawy Zachodniej.

Białołęka ma wizerunek „sypialni” Warszawy, podobnie jak leżący po przeciwnej stronie stolicy Ursynów. Jest jednym z najszybciej rozwijających się rejonów miasta. Duża część nowej zabudowy to domy jednorodzinne, dotyczy to głównie północnej i wschodniej części dzielnicy. Zabudowa niektórych osiedli rozwija się dość chaotycznie. Występuje tu negatywnie oceniane przez urbanistów zjawisko budowania osiedli łanowych, na wydłużonych działkach rolnych – charakterystycznych dla wsi (m.in. zabudowa wzdłuż ul. Jasiniec, Słonecznego Poranka), zamiast rozplanowanych osiedli miejskich z regularną siecią ulic^[8].

Burmistrzowie

• Jerzy Smoczyński (2002–2006)
• Jacek Kaznowski (2006–2012)
• Adam Grzegrzółka (2012–2013)
• Piotr Jaworski (2013–2016)
• Ilona Soja-Kozłowska (2016–2018)
• Grzegorz Kuca (od 2018−2024)
• Anna Majchrzak (od 2024)^[9]

Rada Dzielnicy

Ugrupowanie	Kadencja 2002-2006[10]	Kadencja 2006-2010[11]	Kadencja 2010-2014[12]	Kadencja 2014-2018[13]	Kadencja 2018-2024[14]
Sojusz Lewicy Demokratycznej	5 (SLD-UP)	3 (LiD)	2	–	–
Wspólnota Samorządowa Gospodarność	7	5	4	1	–
Prawo i Sprawiedliwość	6	5	4	5	5
Platforma Obywatelska	3	10	12	9	11 (Koalicja Obywatelska)
Razem dla Białołęki	–	–	–	6	5
Inicjatywa Mieszkańców Białołęki	–	–	1	2	4

Przy Radzie Dzielnicy od 2008 działa Młodzieżowa Rada Dzielnicy Białołęka^[15].

Podział

Funkcjonalnie obszar dzielnicy dzieli się na następujące części:

• przemysłową – znajdującą się w centralnej, południowej i południowo-zachodniej części. Znajdują się tutaj: Elektrociepłownia Żerań, Polfa Tarchomin SA, Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”, drukarnia wydawnictwa Agora, Coca-Cola HBC Polska, tereny PKP, liczne firmy z branży budowlanej.
• osiedla mieszkaniowe o dużej gęstości zabudowy (wyraźnie dominująca zabudowa wysoka) – środkowo-zachodnia część (Nowy Tarchomin, Nowodwory i Nowe Świdry).
• osiedla mieszkaniowe o przeważającej zabudowie jednorodzinnej – północna i środkowo-północna część (m.in. Choszczówka, Białołęka Dworska, Płudy, Henryków).
• osiedla mieszkaniowe wplecione w tereny wsi i grunty uprawne – wschodnia część (m.in. Brzeziny, Lewandów, Kobiałka, Białołęka Szlachecka, Mańki-Wojdy).

Osiedla

Dzielnica podzielona jest na obszary zachodni (między Wisłą a ul. Modlińską), środkowo-zachodni (między ul. Modlińską, a linią kolejową), środkowo-wschodni (między linią kolejową a kanałami: Żerańskim i Bródnowskim) oraz wschodni (od kanałów do wschodniej granicy miasta). Podział dzielnicy odbiega od podziału informacyjnego według Miejskiego Systemu Informacji (kursywą oznaczono osiedla nieuwzględniane formalnie przez TERYT).

Main subdivisions of Białołęka (MSI)

Subdivisions of Białołęka (MSI)

zachód Buchnik Buków Kalenica Kępa Tarchomińska Winnica Nowodwory Buczynek Anecin Tarchomin Kościelny Nowe Świdry Nowy Tarchomin Stare Świdry Piekiełko Żerań

środkowy zachód Choszczówka-Kolonia Góry Skierdowskie Nowe Brzeziny Dąbrówka Szlachecka Płudy Henryków Wiśniewo Tarchomin Piekiełko Żerań Różopol

środkowy wschód Choszczówka Łapigrosz Różopole Szamocin Białołęka Dworska Tomaszew Dąbrówka Grzybowska Marcelin Białołęka Szlachecka Konstantynów Żerań Wschodni Aleksandrów Annopol

wschód Kobiałka Ruskowy Bród Olesin Augustówek Mańki-Wojdy Augustów Brzeziny Kąty Grodziskie Grodzisk Lewandów

Inne osiedla:

• Szylówek

Tereny zielone

Osiedla Białołęki przed włączeniem w 1976 roku w jej skład kolejnych wsi

Elektrociepłownia Żerań

Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”, największa oczyszczalnia ścieków w Polsce

Port Żerański

Osiedle Derby

• Parki:
• Park Henrykowski – 30 056 m²
• Park „Picassa” – 36 700 m²
• Zieleńce
• przy Botewa/Talarowej – 5088 m²
• obok os. Picassa – 32 900 m²
• wokół Urzędu Dzielnicy – 4560 m²
• Ogródek jordanowski przy ul. Światowida – 4600 m²
• Wody powierzchniowe
• rzeka Wisła – 10 123 m
• Kanał Henrykowski – 9638 m
• Kanał Żerański – 9240 m
• rzeka Długa (Kanał Markowski) – 5450 m
• Kanał Bródnowski – 3600 m
• Doprowadzalnik B – 3270 m
• Doprowadzalnik A – 2640 m
• Struga Jabłonna – 1838 m
• Rezerwaty przyrody
• Rezerwat przyrody Ławice Kiełpińskie – faunistyczny rezerwat przyrody położony na granicy Warszawy, którego celem jest ochrona miejsc gniazdowania ptactwa wodno–błotnego. Powierzchnia rezerwatu wynosi 803 ha.
• Rezerwat Łęgi Czarnej Strugi – rezerwat położony jest w południowo-wschodniej części gminy Nieporęt. Jego nazwa pochodzi od przepływającej nieopodal rzeki zwanej Czarną Strugą. Powierzchnia rezerwatu wynosi 39,53 ha.

Zabytki

• Zespół dworski Mostowskich – zespół obiektów składający się z XVIII-wiecznego dworu i oficyny pałacowej z początku XIX wieku wzniesionej przez Tadeusza Mostowskiego oraz parku.
• Kościół św. Jakuba – jedyna gotycka świątynia w Warszawie, która dotrwała do naszych czasów w niemal nienaruszonym stanie.
• Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – kościół zbudowany w latach 1908–1913 w stylu neogotyku nadwiślańskiego.
• Kościół św. Michała Archanioła – jeden z najstarszych drewnianych kościołów w Warszawie, modrzewiowy, ufundowany prawdopodobnie przez królową Bonę w 1534.
• Drewniana willa letniskowa w typie świdermajer z ok. 1900 (ul. Fletniowa 2).

Przypisy

1. Wyszukiwarka TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-12].
2. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku. Tabl. 21 Powierzchnia, ludność oraz lokaty według gmin. [w:] Główny Urząd Statystyczny [on-line]. stat.gov.pl, 22 lipca 2024. [dostęp 2023-08-01].
3. Art. 5 i 14 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 2018 r. poz. 1817).
4. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 302. ISBN 978-83-62189-08-3.
5. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 258
6. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 951. ISBN 83-01-08836-2.
7. Znamy datę otwarcia Galerii Północnej. propertynews.pl, 27 lipca 2017. [dostęp 2017-09-21].
8. Warszawa – miasto nie dla ludzi. Metro, 5.05.2009.
9. Radni Dzielnicy Białołęka wybrali nowy Zarząd. [w:] Urząd Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy [on-line]. 22 maja 2024. [dostęp 2024-06-03].
10. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
11. Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
12. Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo mazowieckie – miasto st. Warszawa – dz. Białołęka. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
13. Dzielnica Białołęka Wyniki wyborów do Rady Dzielnicy Białołęka. bialoleka.waw.pl. [dostęp 2015-10-12].
14. Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-23].
15. Młodzieżowa Rada Dzielnicy Białołęka. [w:] Urząd Dzielnicy Białołęka, m.st. Warszawy [on-line]. bialoleka.waw.pl. [dostęp 2017-02-18].

Linki zewnętrzne

• Strona Urzędu Dzielnicy Białołęka
• „Czas Białołęki” – miesięcznik wydawany przez Urząd Dzielnicy Białołęka
• Białołęka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 190.
• Białołęka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 128.

Kontrola autorytatywna (dzielnica miasta):

• VIAF: 239237483
• GND: 7631669-5