Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”

Oczyszczalnia Ścieków „Czajka” – oczyszczalnia ścieków w Warszawie, znajdująca się w dzielnicy Białołęka przy ul. Czajki 4/6. Zakład jest częścią Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie.

Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”

Komory fermentacyjne zakładu
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Czajki 4/6
Rozpoczęcie budowy	1976
Ukończenie budowy	1991
Ważniejsze przebudowy	2012
Położenie na mapie Warszawy Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”
Położenie na mapie Polski Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”
52°21′19,5″N 20°57′27,2″E
Strona internetowa

Opis

Jest to największa oczyszczalnia ścieków w Polsce^[1][2]. Jest również jedną z:

• czterech oczyszczalni (obok oczyszczalni „Południe”, „Cyraneczka” i „Pruszków”) obsługujących Warszawę,
• czterech oczyszczalni (obok oczyszczalni „Południe”, „Pruszków” i „Dębe”) zarządzanych przez Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie,
• trzech oczyszczalni (obok oczyszczalni „Południe” i „Cyraneczka”) znajdujących się w granicach administracyjnych Warszawy,
• dwóch oczyszczalni (obok oczyszczalni „Południe”) obsługujących aglomerację wodnoprawną Warszawa^{[3][4][5][6][7][8]}.

Zakład odbiera ścieki:

• z prawobrzeżnych dzielnic Warszawy (z wyłączeniem części dzielnicy Wesoła), a także z miast: Legionowo, Zielonka, Ząbki i Marki oraz z części gminy Jabłonna i części gminy Nieporęt,
• z północnych dzielnic lewobrzeżnych (oprócz dzielnicy Ursus): Bielan, Bemowa, Żoliborza, Woli, Śródmieścia, Ochoty, Włoch i części Mokotowa, a także z części gminy Izabelin^[9].

Pierwszym etapem oczyszczania ścieków jest oczyszczanie mechaniczne^[10]. Ścieki trafiają na kraty, następnie do piaskowników i do osadników wstępnych^[10]. W drugim etapie są kierowane do basenów osadu czynnego^[10]. Tam usuwane są z nich azot i fosfor^[10]. Z basenów ścieki trafiają do osadników wtórnych, w których osad czynny oddzielany jest od ścieków, które następnie odprowadzane są do Wisły^[10].

Historia

Oczyszczalnia zaprojektowana została na początku lat 70. XX wieku. Budowa rozpoczęła się w 1976 w Czajkach, z terminem jej zakończenia w 1982^[11]. Według pierwotnych planów oczyszczalnia miała obsługiwać prawobrzeżną część miasta^[11][12].

Budowa tunelu pod dnem Wisły (2011)

Zakład rozpoczął działalność w 1991^[9]. W związku z zaostrzeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska oczyszczalnia musiała zostać zmodernizowana^[9][13]. Decyzja o rozbudowie oczyszczalni została podjęta uchwałami Rady m.st. Warszawy odpowiednio w roku 1999 i 2005, gdy odrzucono projekt budowy nowej oczyszczalni na lewym brzegu Wisły^[14]. W styczniu 2008 zawarta została umowa na jej rozbudowę i unowocześnienie^[15]. Głównym wykonawcą została spółka Warbud^[1]. Modernizacja obejmowała dostosowanie obiektu do obowiązujących norm, zwiększenie przepustowości oraz przyjęcie całości maksymalnego przepływu z wodami opadowymi^[10]. Włączono również do systemu centralną i północną część lewobrzeżnej Warszawy^[9] (południowa jest od 2005 obsługiwana przez drugą, znacznie mniejszą, Oczyszczalnię Ścieków „Południe“ w dzielnicy Wilanów)^[16][17]. W tym celu 10 m pod dnem Wisły wybudowano tunel o długości 1,3 km i średnicy 4,5 m^[18]. Umieszczono w nim dwa rurociągi (kolektory), podstawowy i rezerwowy, o średnicy 1,60 m każdy^[19]. Budowę układu przesyłowego ścieków pod dnem rzeki umożliwiło wpisanie go na listę przedsięwzięć niezbędnych do przeprowadzenia finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012^[20][21]. Aby ograniczyć ilość odpadów, obok oczyszczalni powstała Stacja Termicznej Utylizacji Osadów Ściekowych (STUOŚ). Metodą wybraną w stacji została technologia spalania w złożu fluidalnym^[9]. STUOŚ pozwala zmniejszyć ponad 10-krotnie ilość produkowanych odpadów (z 200 tys. ton/rok do około 20 tys. ton/rok)^[22].

Rozbudowa zakładu zakończyła się w 2012^[2]. Koszt rozbudowy oczyszczalni, budowy zakładu spalania osadów oraz ułożenia systemu rur dostarczających ścieki wyniósł ok. 3,7 mld zł^[23]. Była to jedna z największych stołecznych inwestycji współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej^[24]. Po jej zakończeniu „Czajka” stała się największą oczyszczalnią ścieków w Polsce^[1][2]. Rozbudowany zakład zajmuje powierzchnię 52,7 ha^[10] i może przyjąć 435 tys. m³ ścieków na dobę^[9].

W 2020 zakończono budowę zbiornika retencyjnego o pojemności 80 tys. m³ zlokalizowanego na terenie oczyszczalni^[25].

Awarie

Na przełomie listopada i grudnia 2018 w związku z awarią rekuperatorów STUOŚ została wyłączona z eksploatacji^[26]. Stacja została ponownie uruchomiona w grudniu 2019^[27].

W dniach 27 i 28 sierpnia 2019 doszło do awarii obydwu kolektorów znajdujących się w tunelu pod dnem Wisły^[19]. W wyniku tego 28 sierpnia rozpoczęto zrzut do rzeki nieoczyszczonych ścieków pochodzących z obsługiwanych przez oczyszczalnię terenów lewobrzeżnych^[19]. Od 31 sierpnia 2019 wszystkie ścieki, które w związku z awarią trafiały do Wisły, były dezynfekowane poprzez proces ozonowania, dzięki czemu ograniczono wpływ na jakość wody w Wiśle^[28].

3 września 2019 żołnierze 2 Inowrocławskiego Pułku Inżynieryjnego zakończyli zleconą przez rząd budowę mostu pontonowego na Wiśle, na którym zaplanowano ułożenie tymczasowego zastępczego rurociągu transportującego ścieki do „Czajki”^[29]. Awaryjny rurociąg na moście pontonowym został uruchomiony 9 września^[30], a 14 września osiągnął on pełną wydajność i zrzut nieoczyszczonych ścieków do rzeki został wstrzymany^[31]. Naprawa układu przesyłowego ścieków rurociągami pod dnem Wisły została zakończona w listopadzie 2019^[32]. 16 listopada 2019 przełączono przesyłanie nieczystości z tymczasowego rurociągu do naprawionej instalacji^[33].

Most pontonowy z rurociągiem zbudowany podczas awarii rurociągów pod dnem Wisły w 2020, widok z mostu Marii Skłodowskiej-Curie w kierunku Bielan

29 sierpnia 2020 doszło do kolejnej awarii kolektorów w tunelu pod Wisłą, transportujących ścieki do „Czajki”, w wyniku której nastąpił zrzut ścieków do rzeki^[34], które od razu były poddawane ozonowaniu^[35]. 13 grudnia 2020 przepływ ścieków z tymczasowego układu przesyłowego ułożonego ponownie na moście pontonowym został przełączony do nowego, wydrążonego pod Wisłą stalowego rurociągu alternatywnego o średnicy 1,2 metra^[36].

Kolektory zbudowało w 2010 roku konsorcjum czterech przedsiębiorstw: PRG Metro, Hydrobudowa Polska, Hydrobudowa 9 i Infra, z których trzy pierwsze ogłosiły upadłość w trakcie realizacji projektu, a czwarte kilka lat później^[37]. Według Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK) przyczyną awarii z 2020 roku był błąd w projekcie zleconym w 2006 roku polegający na braku zaprojektowania odpowiedniego drenażu^[14]. Z kolei w ocenie Najwyższej Izby Kontroli (NIK) MPWiK popełniło błędy w procesie projektowania, budowy i eksploatacji podziemnych kolektorów transportujących ścieki do oczyszczalni, a Prezydent m.st. Warszawy nie wykorzystał wszystkich środków kontroli i nadzoru nad przedsiębiorstwem^[38]. Zdaniem Izby MPWiK nierzetelnie monitorowało budowę układu przesyłowego pod Wisłą, w sposób niedostateczny analizowało dokumentację tworzoną w ramach budowy i nierzetelnie zweryfikowało raport końcowy inżyniera kontraktu^[39]. Z uwagi na narażenie przez MPWIK zdrowia lub życia ludzi przebywających w układzie przesyłowym pod Wisłą w czasie obu awarii w lipcu 2021 roku NIK skierowała zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej Warszawa Żoliborz o uzasadnionym podejrzeniu przestępstw^[39]. Z kolei Izba pozytywnie oceniła działania podjęte w MPWiK i Urzędzie m.st. Warszawy w celu ustalenia przyczyn awarii z 2019 roku i postępowania w celu ograniczenia jej skutków dla środowiska^[39].

W związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa polegającego na sporządzeniu fałszywej opinii przez niektórych biegłych NIK, MPWiK złożyło zawiadomienie do prokuratury w tej sprawie^[40].

Do 2024 prokuratura nie postawiła nikomu zarzutów dotyczących awarii^[37]. W tym samym roku zakończono najważniejsze prace związane z odbudową kolektorów pod dnem Wisły^[37]. Zastosowano w nim rury ze stali (zamiast rur z tworzywa GRP, które zostały usunięte) oraz zainstalowano resory absorbujące ich drgania i ażurowy pomost umożliwiający ich inspekcję z zewnątrz^[37].