Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
5 eskadra wywiadowcza – pododdział lotnictwa rozpoznawczego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
21 grudnia 1918 |
Rozformowanie |
luty 1925 |
Dowódcy | |
Pierwszy |
por. pil. Stanisław Jasiński |
Ostatni |
kpt. pil. Julian Skrzat |
Działania zbrojne | |
Wojna polsko-czechosłowacka wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka | |
Organizacja | |
Dyslokacja |
Formowanie: |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
III Grupa Lotnicza |
Eskadra została sformowana w 1918 na lotnisku Rakowice w Krakowie jako I eskadra bojowa lotnicza. Wzięła udział w walkach o Śląsk Cieszyński, w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Po wojnie weszła w skład 3 pułku lotniczego w Poznaniu. W 1925 przemianowana na 31 eskadrę lotniczą.
Eskadra sformowana została 7 listopada 1918 na lotnisku Rakowice w Krakowie jako I eskadra bojowa lotnicza[1][2]. Wykorzystany do organizacji sprzęt pozostawiony przez Austriaków nie przedstawiał wielkiej wartości użytkowej i eskadra miała kłopoty z osiągnięciem pełnej gotowości bojowej. W tym czasie wojska czeskie weszły na Śląsk Cieszyński zajmując obszar dawnego Księstwa Cieszyńskiego aż po Wisłę[2]. Mimo iż eskadra znajdowała się w trakcie organizacji, część załóg została skierowana na Front Cieszyński dla wsparcia wojsk lądowych dowodzonych przez gen. Franciszka Latinika[3].
W styczniu 1919 jednostkę przemianowano na 5 eskadrę wywiadowczą[4]. W tym miesiącu przegrupowała się ona transportem kolejowym na lotnisko Hureczko koło Przemyśla i włączona została w skład III Grupy Lotniczej[5][6]. Grupa podporządkowana została Dowództwu Grupy „Wschód” gen. Tadeusza Rozwadowskiego[6]. W tym okresie posiadała cztery samoloty, z czego dwa były darem od lotnictwa wielkopolskiego[5]. Spod Przemyśla eskadra startowała na akcje szturmowe mające na celu uniemożliwienie przerwania przez wojska ukraińskie połączenia kolejowego Lwów – Przemyśl. 16 lutego, w czasie jednej takich z akcji, zginęli por. obs. Jan Pareński i sierż. pil. Jerzy Szeruda[5]. Raport Inspektora Wojsk Lotniczych z 13 marca 1919 wykazuje, ze eskadra w tym czasie posiadała 5 samolotów, 2 pilotów i 5 obserwatorów[7]. Z początkiem maja oddziały polskie rozpoczęły przygotowania do ofensywy na froncie ukraińskim. W tym czasie eskadra dysponowała 9 samolotami. Były to: 3 Albatrosy, 2 Rolandy CL-2, 2 Brandenburgi, 1 AEG C-4 i 1 DFW C-5 [8]. Zwycięska ofensywa majowa wojsk polskich odrzuciła daleko od Lwowa wojska ukraińskie. W związku z tym eskadra została przeniesiona do Stryja, do II Grupy Lotniczej. Współdziałając z 1 Wielkopolską eskadrą lotniczą, wzięła udział w walkach ofensywnych. W czerwcu na loty bojowe eskadra startowała z lotnisk w Łukach i Buczaczu[6]. W lipcu wróciła do III Grupy Lotniczej i pracując dla sztabu 6 Armii gen. Wacława Iwaszkiewicza, brała udział w zwalczaniu bolszewickich pociągów pancernych[9]. Okres jesienno zimowy eskadra spędziła na lotnisku Dżuryn koło Buczacza. Wykorzystując względnie spokojny okres na froncie, prowadzono szkolenie pilotów i obserwatorów[uwaga 1]. Na dzień 1 lutego 1920 eskadra wchodziła w skład III Grupy Lotniczej, posiadała 7 pilotów, 2 obserwatorów i 5 samolotów[10].
W okresie ofensywy kijowskiej załogi eskadry, operując z lotnisk Żmerynka, Bar i Płoskirów, prowadziły rozpoznanie na korzyść 6 Armii. Dostarczano między innymi dokładnych informacji na temat działania dużych zgrupowań sowieckiej kawalerii[9]. 9 kwietnia, w jednym z pierwszych lotów bojowych w rejonie Nowa Uszyca – Michałów została zestrzelona załoga sierż. Solski i ppor. Jarina. Kilka tygodni później zostali zestrzeleni sierż. Solski i ppor. Lepszy[11]. Na początku maja eskadra stacjonowała w m. Rachna Lessowyja[12].
W czerwcu i lipcu oddziały polskie prowadziły walki obronno-opóźniające, a Armia Konna Budionnego, będąca głównym przeciwnikiem polskiej 6 Armii, znacznie udoskonaliła metody walki z lotnictwem i stała się jego bardzo groźnym przeciwnikiem[13]. Startując z Płoskirowa, eskadra w sposób ciągłych atakowała nieprzyjacielską jazdę. Szczególnie aktywna była eskadra 9 czerwca w rejonie Koziatynia[13]. W połowie czerwca wycofała się do Tarnopola. Tutaj otrzymała uzupełnienie w postaci kilku angielskich samolotów De Haviland DH.9 i tak wzmocniona przystąpiła ponownie do walki[13]. Od 18 do 22 czerwca walczyła z sowieckimi pociągami pancernymi w rejonie Baru i Żmerynki. W walkach tych wyróżnili się por. Chramiec i por. Giliewicz. 21 czerwca podczas działań przeciwko pociągom pancernym pod Wołoczyskami por. Gilewicz uszkodził jeden z nich[14]. 28 czerwca zestrzelona została załoga sierż. Solski i por. Tadeusz Lepszy. Niedługo potem sierż. Solski już po raz drugi uciekł z niewoli. Podstawą dobrych wyników 5 eskadry była ścisła współpraca z 21 eskadrą niszczycielską, która dysponowała ciężkimi dwusilnikowymi bombowcami niemieckimi typu Gotha G-4 i Friedrischafen G-3[14]. Od 22 czerwca do końca tego miesiąca eskadra wykonała jeszcze ponad 20 zadań bojowych[13].
W lipcu aktywność eskadry nie spadała. Początkowo bazowała w Berezowicy, w majątku Kurażewo, a 18 lipca przegrupowana została na lotnisko Lewandówka pod Lwowem[15]. Faktycznie w Lewandówce pozostał rzut powietrzny wraz z obsługa techniczna. Grupą tą dowodził por. pil. Władysław Kalkus. Pozostała część personelu technicznego pod dowództwem por. Juliana Gilewicza odeszła do Przemyśla[14]. Startując ze Lwowa, wspólnie z 15 eskadrą myśliwską i 21 eskadrą niszczycielską, samoloty eskadry niemal bez przerwy atakowały oddziały konne Siemiona Budionnego[14][16].
Na początku sierpnia na lotnisku Lewandówka stacjonowały cztery eskadry 3 dywizjonu lotniczego: 5. i 6 eskadry wywiadowcze, 7. i 15 eskadra myśliwska. Ich wyposażenie stanowiło 6 samolotów wywiadowczych i 10 myśliwskich[17]. Od 10 sierpnia zaczęła się zwiększać liczba codziennych lotów na front. Miało to związek ze skierowaniem się jazdy Budionnego w kierunku Lwowa[17]. 16 sierpnia nieprzyjaciel sforsował Bug, a we froncie powstała 25 kilometrowa wyrwa, w którą wtargnęły masy bolszewickiej kawalerii. Dla zamknięcia tej luki dowództwo 6 Armii nie miało już żadnych odwodów prócz kilkunastu samolotów we Lwowie. Tego dnia wszystkie samoloty 3 dywizjonu rzucono do ataku na przeciwnika. Major Faunt le Roy zadecydował, żeby ataki przeprowadzać pojedynczymi maszynami, aby później uniknąć oczekiwania przy tankowaniu i uzbrajaniu samolotów. Nad polem walki pojedyncze samoloty podchodziły do ataku bombowego z wysokości 700 – 800 metrów, a następnie ostrzeliwały kolumny nieprzyjaciela z lotu koszącego aż do wyczerpania amunicji strzeleckiej. Tego dnia dywizjon przeprowadził 49 loty szturmowe bez strat własnych. Straty wojsk sowieckich były wysokie[18]. Przez noc 16/17 sierpnia mechanicy naprawili uszkodzone i postrzelane samoloty, a rankiem 17 sierpnia wystartowało 19 sprawnych samolotów. Zadanie dywizjonu polegało na wspomaganiu wojsk własnych w rejonie Busk – Krasne, a także powstrzymywaniu kolumn jazdy sowieckiej w marszu na Lwów. Podczas akcji szturmowej pięć samolotów zostało poważnie uszkodzonych w zderzeniach z jeźdźcami (sic!). Tego dnia kawaleria Budionnego poniosła bardzo wysokie straty, a natarcie sowieckiej 6 Dywizji Kawalerii zostało odparte wyłącznie przy pomocy samolotów. Łącznie 17 sierpnia 19 maszyn wykonało 69 lotów szturmowych. Następnego dnia pogorszyły się znacznie warunki atmosferyczne. Wykonywano loty wywiadowcze a później atak na oddziały czerwonoarmistów grupujące się północny wschód i wschód od Lwowa. Tego dnia po południu ceł ataków lotniczych został przesunięty w okolice Żółtańca, gdzie następnego dnia zamierzano wykonać przeciwuderzenie własnej kawalerii[19]. Dzień 18 sierpnia był dniem największego wysiłku bojowego lotników w czasie obrony Lwowa. Przeprowadzono wówczas 72 loty bojowe. W walkach tych na szczególne wyróżnienie zasłużyli por. Kalkus, sierż. Solski i ppor. Turbiak[20]. Wieczorem 18 sierpnia, z powodu zagrożenia naziemnego lotniska w Lewandówce, wszystkie eskadry 3 dywizjonu przeleciały na lotniska pod Przemyślem. W ciągu następnych trzech dni działalność lotnicza została znacznie ograniczona. Dało o sobie znać przemęczenie załóg i zużycie samolotów[21]. W związku z poprawą sytuacji operacyjnej na froncie, już 24 sierpnia eskadra powróciła do Lwowa[21]. Działania eskadra walnie przyczyniła się do porzucenia przez bolszewików zamiaru zdobycia Lwowa[5][9]. Również na początku sierpnia załogi eskadry intensywnie latały. Do 10 sierpnia jednostka wykonała 15 lotów bojowych[14].
Podczas polskiej kontrofensywy, eskadra nadal zwalczała oddziały konne Budionnego. W walce utraciła wszystkie samoloty. Zmusiło to dowództwo lotnictwa do wycofania jednostki do odwodu Naczelnego Dowództwa na lotnisko Hureczko pod Przemyślem celem uzupełnienia załóg i samolotów[22]. W dalszych działaniach wojennych jednostka ta już nie wzięła udziału[23]. Tu eskadra doczekała się rozejmu[uwaga 2][5][15].
W okresie wojny załogi eskadry wykonały 362 loty bojowe; spędziły 676 godzin w powietrzu[5][9]. Zginęło 7 lotników[25].
W sierpniu 1921 eskadra weszła w skład VII dywizjonu wywiadowczego nowo formującego się 3 pułku lotniczego[26]. Do Poznania przybyła transportem kolejowym w połowie września. Początkowy okres pokojowej pracy na lotnisku Ławica nie był łatwy. Personel otrzymał zakwaterowanie w drewnianych, częściowo zdewastowanych, poniemieckich barakach. Występował niedostatek samolotów i pomocniczego sprzętu. Uniemożliwiało to zorganizowane szkolenie załóg i personelu naziemnego[9]. W 1922, w istniejących pułkach lotniczych, rozpoczęto unifikację samolotów. Eskadry wywiadowcze 3 pułku otrzymały angielskie Bristole F2B. Nie stanowiło to pełnego rozwiązania problemu zaopatrzenia eskadr w samoloty, ale umożliwiło personelowi technicznemu i parkowi lotniczemu bardziej sprawną naprawę i okresowe remonty sprzętu[27]. W maju, pod nadzorem straży pożarnej, spalono najbardziej zniszczone i zapluskwione baraki mieszkalne. Przy ogromnym aplauzie personelu, eskadra przeprowadziła się do nowych pomieszczeń[28]. Do eskadry sukcesywnie napływali absolwenci Szkoły Obserwatorów Lotniczych i kursów pilotażu, wypełniając luki w etatach[27]. W sierpniu piloci eskadry: st.sierż.pil. Karol Szwencer i plut.pil. Władysław Szulczewski uczestniczyli w zawodach zorganizowanych na lotnisku Ławica zajmując III i IV miejsce[29].
W lutym 1925, rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 2300/org., zapoczątkowano reorganizację lotnictwa wojskowego. Polegała ona między innymi na przeformowaniu eskadr wywiadowczych na „lotnicze” oraz zmianie ich numeracji. Pierwsza cyfra oznaczała numer pułku a następna – kolejność eskadry w pułku[30]. 5 eskadra wywiadowcza przemianowana została na 31 eskadrę lotniczą i podporządkowana dowódcy nowo powstałego I dywizjonu lotniczego[29]. We wrześniu 1929 jednostka przemianowana została na 31 eskadrę liniową, a sierpniu 1939, w czasie mobilizacji alarmowej, na 31 eskadrę rozpoznawczą[31].
Nazwy jednostki i daty sformowania, przeformowań i rozformowania | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
7 XI 1918 | 1 eskadra bojowa | I 1919 | 5 eskadra wywiadowcza | 1925 | 31 eskadra lotnicza | 6 IX 1929 | 31 eskadra liniowa | VIII 1939 | 31 eskadra rozpoznawcza | IX 1939 |
Jednoczęściową odznakę o wymiarach 60x48 mm wykonaną w złoconym i srebrzonym tombaku stanowi owalny emaliowany wieniec, zwieńczony u dołu tarczą z orłem i biało–czerwoną kokardą. Po bokach tarczy inicjały E.L.L. i numer 5. Pole wieńca wypełnia postać Ikara. Odznakę wykonał Władysław Buszek ze Lwowa[32].
Dowódcy eskadry[33][34] | ||
---|---|---|
Stopień | Imię i nazwisko | Okres pełnienia służby |
por./ rtm. pil. | Stanisław Jasiński | od 7 XI 1918 |
kpt. pil | Stefan Bastyr | od VI 1919 |
por. pil. | Juliusz Gilewicz | od I 1920 |
por. pil. | Józef Wojciechowski | XII 1920 – II 1921[35] |
kpt. pil. | Eugeniusz Płuszczewski | XI 1922 – † 12 I 1923 |
kpt. pil. | Tadeusz Jarina | od I 1923 |
kpt. pil. | Julian Skrzat | od 1 IV 1924 |
kpt. pil. | Antoni Wroniecki | p. o. V – XI 1925 |
Personel latający okresu wojny polsko – bolszewickiej[36] | ||
Obserwatorzy | Piloci | |
por obs. Julian Jurkiewicz | rtm. pil. Stanisław Jasiński | |
por. obs. Jan Pareński | kpt. pil. Władysław Jan Kalkus VM[37] | |
por. obs. Tadeusz Lepszy | por. pil. Juliusz Gilewicz | |
ppor. obs. Leonard Zbigniew Lepszy | ppor. pil. Andrzej Chramiec | |
ppor. obs. Władysław Popiel | ppor. pil. Bolesław Lepszy VM[37] | |
ppor. obs. Tadeusz Jarina | ppor. pil. Zygmunt Rosada | |
ppor. obs. Tomasz Turbiak VM[37] | chor. pil. Michał Solski | |
ppor. obs. Tadeusz Janiszewski | pchor. pil. Ludwik Nazimek | |
ppor. obs. Kazimierz Braun | sierż. pil. Wiktor Zimmerman | |
ppor. obs. Roman Sułkowski | sierż. pil. Jerzy Szeruda | |
pchor. obs. Stefan Kozubski | sierż. pil. Józef Kargol | |
sierż. pil. Jan Śliwa | ||
sierż. pil. Teofil Galusik | ||
sierż. pil. Jan Ryba | ||
sierż. pil. Alojzy Grimm | ||
sierż. pil. Adolf Niemiec | ||
sierż. pil. Kazimierz Sukiennik | ||
sierż. pil. Solski[15] | ||
W okresie funkcjonowania eskadry miały miejsce następujące wypadki lotnicze zakończone obrażeniami lub śmiercią pilota oraz obserwatora[34]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.