Norske statsministrar

Norske statsministrar gjev oversyn over statsministrar i Noreg. Statsministeren er regjeringsleiar og vart peika ut av Kongen til å leia regjeringa med parlamentarisk grunnlag.

Sjølv om tittelen statsminister blei introdusert i 1814, fekk han sitt noverande innhald gjennom reformer i 1873 og 1884. I 1873 avskaffa Oskar II det kvilande statthaldarembetet^[1] og rolla som fyrstestatsråd blei forma om til ein aktiv regjeringsleiar: statsministeren. I 1884 knesette det norske Stortinget prinsippet om parlamentarisme;, det at regjeringa skal gå ut frå eller ha støtte frå eit fleirtal i nasjonalforsamlinga.

Perioden frå 1814 til 1873

Peder Anker var statsminister i Stockholm frå 1814 til 1822.

Frederik Stang, den fyrste regjeringsleiaren med tittel statsminister

Johan Sverdrup, den fyrste parlamentariske statsministeren

Christian Michelsen, statsminister under unionsoppløysinga i 1905.

I det meste av den tida Noreg var i union med Sverige var det ansvaret som i dag ligg til statsministeren delt på fleire roller. Representanten til kongen i landet, og regjeringas leiar, var statthaldaren. Han vart titulert visekonge om det var ein kongeleg som hadde embetet. Ein av statsrådane hadde i tillegg til sitt eige departement rolla som førstestatsråd eller regjeringens formann.^[2]

Førstestatsråd var leiar av regjeringa i dei periodane statthaldarembetet var ledig. Tittelen statsminister blei i den same perioden nytta om den norske regjeringas representant i Stockholm, og denne – som sat nær kongen – hadde rang framføre kollegaen sin i Kristiania.

Stillingane som statsråd var i utgangspunktet embetsstillingar, og for den fyrste delen av perioden blir dei fleste statsrådstillingane, og som førstestatsråd og som statsminister i Stockholm, sett på som avansementstillingar for embetsverket. Det skjedde, særleg mellom 1860 og 1884, ein glidande overgang frå embetsstillingar til politiske utnemningar.^[3]

Statthaldarstriden mellom Stortinget og dobbelmonarken var årsak til at embetet frå 1856 var ubesett. Etter at Oskar II i 1873 avskaffa embetet, gjekk tittelen statsminister over til å gjelde for leiaren av regjeringa i Noreg.

Statthaldar / formann for regjeringa Førstestatsråd Frederik Gottschalk von Haxthausen (mai–august 1814) Førstestatsråd Marcus Gjøe Rosenkrantz (august–november 1814) Statthaldar Hans Henric von Essen (1814–1816) Visekonge Kronprins Karl Johan (1816) Statthaldar Carl Mörner (1816–1818) Statthaldar Johan August Sandels (1818–1824) Visekonge kronprins Oscar (I) (1824) Statthaldar Johan August Sandels (1824–1827) Statthaldar Baltzar von Platen (1827–1829) Førstestatsråd Jonas Collett (1829–1833) Visekonge kronprins Oscar (I) (20. juli–3. september 1833) Førstestatsråd Jonas Collett (1833–1836) Statthaldar Herman Wedel-Jarlsberg (1836–1840) Førstestatsråd Nicolay Johan Krog (1840–1841) Statthaldar Severin Løvenskiold (1841–1856) Førstestatsråd Jørgen Herman Vogt (1856–1857) Visekonge kronprins Karl (XV) (1857) Førstestatsråd Jørgen Herman Vogt (1857–1858) Førstestatsråd Hans Christian Petersen (1858–1861) Førstestatsråd Frederik Stang (1861–1873)

Statsminister i Stockholm Peder Anker (1814–1822) Mathias Sommerhielm (1822–1827) Poul Christian Holst (konstituert, 1827) Jørgen Herman Vogt (konstituert) (1827–1828) Severin Løvenskiold (1828–1841) Frederik Due (1841–1858) Georg Sibbern (1858–1871)[4] Otto Richard Kierulf (1871–)

Statsministrar 1873–1945

Statsminister Frederik Stang (1873–1880) Christian Selmer[5] Christian Schweigaard (1884–1884) Johan Sverdrup (1884–1889) Emil Stang d.e. (1889–1891) Johannes Steen (1891–1893) Emil Stang d.e. (1893–1895) Francis Hagerup (1895–1898) Johannes Steen (1898–1902) Otto Blehr (1902–1903) Francis Hagerup (1903–1905) Christian Michelsen (19051907)[6] Jørgen Løvland (1907–1908) Gunnar Knudsen (1908–1910) Wollert Konow (1910–1912) Jens Bratlie (1912–1913) Gunnar Knudsen (1913–1920) Otto Bahr Halvorsen (1920–1921) Otto Blehr (1921–1923) Otto Bahr Halvorsen (1923–1923)[7] Abraham Berge (1923–1924) Johan Ludwig Mowinckel (1924–1926) Ivar Lykke (1926–1928) Christopher Hornsrud (1928–1928) Johan Ludwig Mowinckel (1928–1931) Peder Kolstad[8] (1931–1932) Jens Hundseid (1932–1933) Johan Ludwig Mowinckel (1933–1935) Johan Nygaardsvold (1935–1945)

Statsminister i Stockholm Otto Richard Kierulf (1873–1884) Wolfgang Wenzel Haffner (1884–1884) Carl Otto Løvenskiold (1884–1884) Ole Richter (1884–1888) Jacob Stang (1888–1889) Gregers Gram (1889–1891) Otto Blehr (1891–1893) Gregers Gram (1893–1898) Otto Blehr (1898–1902) Ole Anton Qvam (1902–1903) Sigurd Ibsen (1903–1905) Jørgen Løvland (1905–1905)

1940–45: Andre verdskrig

• Statsminister og leiar for London-regjeringa i eksil 1940–1945: Johan Nygaardsvold
• Statsminister: Vidkun Quisling, (NS) (9.–15. april 1940)
• Formann for Administrasjonsrådet: Ingolf Elster Christensen (15. april–25. september 1940)
• Kommissariske statsrådar (1940–1942)
• Ministerpresident: Vidkun Quisling, (NS): (1942–1945)

Statsministrar frå 1945

Norske statsministrar etter 1945

Forklaring: - Gult=KrF - Raudt=Ap - Grønt=SP - Blått=Høgre

• Einar Gerhardsen (1945–1951)
• Oscar Torp (1951–1955)
• Einar Gerhardsen (1955–1963)
• John Lyng (1963)
• Einar Gerhardsen (1963–1965)
• Per Borten (1965–1971)
• Trygve Bratteli (1971–1972)
• Lars Korvald (1972–1973)
• Trygve Bratteli (1973–1976)
• Odvar Nordli (1976–1981)
• Gro Harlem Brundtland (1981)
• Kåre Willoch (1981–1986)
• Gro Harlem Brundtland (1986–1989)
• Jan P. Syse (1989–1990)
• Gro Harlem Brundtland (1990–1996)
• Thorbjørn Jagland (1996–1997)
• Kjell Magne Bondevik (1997–2000)
• Jens Stoltenberg (2000–2001)
• Kjell Magne Bondevik (2001–2005)
• Jens Stoltenberg (2005–2013)
• Erna Solberg (2013–2021)
• Jonas Gahr Støre (2021–)

Sjå òg

• Statthaldarar i Noreg
• Lengst sitjande norske statsministrar
• Norske regjeringar
• Norske finansministrar
• Norske utanriksministrar
• Norske landbruksministrar
• Norske kulturministrar

Referansar

1. Oscar 2. frå Norsk biografisk leksikon
2. Den følgjande lista over førstestatsråder synar at dette var eit kontinuerleg embete, sjølv om oversikta ovanfor syner at rolla som leiar av regjeringa i periodar blei fylt av ein statthaldar:
   1814: Frederik Haxthausen
   1814–1815: Marcus Gjøe Rosenkrantz
   1815–1822: Mathias Sommerhielm
   1822–1836:Jonas Collett
   1836–1855: Nicolay Johan Krog
   1855–1858: Jørgen Herman Vogt
   1858–1861: Hans Christian Petersen
   1861–1873: Frederik Stang
3. Resonnementet er henta frå regjeringen.no
4. Christian Bretteville var konstituert som statsminister i Stockholm frå 16. desember 1858 til juni 1859, i perioden frå Georg Sibbern vart utnemnt til han tiltredde. Bretteville var òg konstituert 30. november–17. desember 1861, i ein periode mellom to ministerium, begge med Sibbern som statsminister i Stockholm
5. I overgangen mellom regjeringane Selmer og Schweigaard var Ole Bachke konstituert statsminister 11.–29. mars; og Niels Rye konstituert statsminister 29. mars–3. april 1884. Desse vart sjeldan tatt med i vanlege oversiktar, men er nemnt i oversikten på regjeringen.no
6. Sofus Arctander var fungerande statsminister 31. august 1905–23. september 1905
7. Christian Fredrik Michelet var fungerande statsminister 24. mars 1923–30. mai 1923
8. Kolstad fekk sjukepermisjon den 1. februar 1932, og døydde 5. mars same år. Birger Braadland var fungerande statsminister 1. februar 1932–29. februar 1932 og 10. mars 1932–12. mars 1932. Nils Trædal var fungerande statsminister 29. februar 1932– 10. mars 1932