Norske statsministrar gjev oversyn over statsministrar i Noreg. Statsministeren er regjeringsleiar og vart peika ut av Kongen til å leia regjeringa med parlamentarisk grunnlag.
Sjølv om tittelen statsminister blei introdusert i 1814, fekk han sitt noverande innhald gjennom reformer i 1873 og 1884. I 1873 avskaffa Oskar II det kvilande statthaldarembetet[1] og rolla som fyrstestatsråd blei forma om til ein aktiv regjeringsleiar: statsministeren. I 1884 knesette det norske Stortinget prinsippet om parlamentarisme;, det at regjeringa skal gå ut frå eller ha støtte frå eit fleirtal i nasjonalforsamlinga.
Perioden frå 1814 til 1873
I det meste av den tida Noreg var i union med Sverige var det ansvaret som i dag ligg til statsministeren delt på fleire roller. Representanten til kongen i landet, og regjeringas leiar, var statthaldaren. Han vart titulert visekonge om det var ein kongeleg som hadde embetet. Ein av statsrådane hadde i tillegg til sitt eige departement rolla som førstestatsråd eller regjeringens formann.[2]
Førstestatsråd var leiar av regjeringa i dei periodane statthaldarembetet var ledig. Tittelen statsminister blei i den same perioden nytta om den norske regjeringas representant i Stockholm, og denne – som sat nær kongen – hadde rang framføre kollegaen sin i Kristiania.
Stillingane som statsråd var i utgangspunktet embetsstillingar, og for den fyrste delen av perioden blir dei fleste statsrådstillingane, og som førstestatsråd og som statsminister i Stockholm, sett på som avansementstillingar for embetsverket. Det skjedde, særleg mellom 1860 og 1884, ein glidande overgang frå embetsstillingar til politiske utnemningar.[3]
Statthaldarstriden mellom Stortinget og dobbelmonarken var årsak til at embetet frå 1856 var ubesett. Etter at Oskar II i 1873 avskaffa embetet, gjekk tittelen statsminister over til å gjelde for leiaren av regjeringa i Noreg.
|
Statthaldar / formann for regjeringa
|
Statsminister i Stockholm
|
Statsministrar 1873–1945
1940–45: Andre verdskrig
- Statsminister og leiar for London-regjeringa i eksil 1940–1945: Johan Nygaardsvold
- Statsminister: Vidkun Quisling, (NS) (9.–15. april 1940)
- Formann for Administrasjonsrådet: Ingolf Elster Christensen (15. april–25. september 1940)
- Kommissariske statsrådar (1940–1942)
- Ministerpresident: Vidkun Quisling, (NS): (1942–1945)
Statsministrar frå 1945
| Norske statsministrar etter 1945 | |
 | |
| Forklaring: - Gult=KrF - Raudt=Ap - Grønt=SP - Blått=Høgre | |
- Einar Gerhardsen (1945–1951)
- Oscar Torp (1951–1955)
- Einar Gerhardsen (1955–1963)
- John Lyng (1963)
- Einar Gerhardsen (1963–1965)
- Per Borten (1965–1971)
- Trygve Bratteli (1971–1972)
- Lars Korvald (1972–1973)
- Trygve Bratteli (1973–1976)
- Odvar Nordli (1976–1981)
- Gro Harlem Brundtland (1981)
- Kåre Willoch (1981–1986)
- Gro Harlem Brundtland (1986–1989)
- Jan P. Syse (1989–1990)
- Gro Harlem Brundtland (1990–1996)
- Thorbjørn Jagland (1996–1997)
- Kjell Magne Bondevik (1997–2000)
- Jens Stoltenberg (2000–2001)
- Kjell Magne Bondevik (2001–2005)
- Jens Stoltenberg (2005–2013)
- Erna Solberg (2013–2021)
- Jonas Gahr Støre (2021–)
Sjå òg
Referansar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.