Antwerpen (stad)
gemeente in de provincie Antwerpen, België Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
gemeente in de provincie Antwerpen, België Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Antwerpen (Frans: Anvers) is een centrumstad in het Vlaams Gewest in België. Het is de hoofdstad van de provincie Antwerpen en van het gelijknamige arrondissement. Anno 2023 telde de gemeente ruim 536.079 inwoners[1] op een oppervlakte van 20.432 hectare.[2] Daarmee is het qua inwonertal de grootste gemeente van België en naar oppervlakte de derde, na Doornik en Couvin. Overigens is het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met in het midden de hoofdstad Brussel veruit het grootste stedelijke gebied van België (1,3 miljoen inwoners), maar omdat dit bestaat uit 19 gemeenten heeft Antwerpen als gemeente meer inwoners.
Stad in België | |||
---|---|---|---|
De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal en Boerentoren vanaf Linkeroever. | |||
Geografie | |||
Gewest | Vlaanderen | ||
Provincie | Antwerpen | ||
Arrondissement | Antwerpen | ||
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere |
204,32 km² (2022) 21,88% 14,68% 63,43% | ||
Coördinaten | 51° 13' NB, 4° 24' OL | ||
Bevolking (bron: Statbel) | |||
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkingsdichtheid |
544.759 (01/01/2024) 50,12% 49,88% 2666,25 inw./km² | ||
Leeftijdsopbouw – 0-17 jaar – 18-64 jaar – 65 jaar en ouder |
(01/01/2024) 22,43% 61,57% 16,01% | ||
Buitenlanders | 23,7% (01/01/2024) | ||
Politiek en bestuur | |||
Burgemeester | Bart De Wever (N-VA) | ||
Bestuur | N-VA, Vooruit, Open Vld | ||
Zetels N-VA Vooruit CD&V VB Groen PVDA+ Open Vld |
55 23 6 3 6 11 4 2 | ||
Economie | |||
Gemiddeld inkomen | 17.915 euro/inw. (2021) | ||
Werkloosheidsgraad | 13,52% (jan. 2019) | ||
Overige informatie | |||
Postcode 2000, 2018, 2020, 2030, 2050, 2060 2040 2100 2140 2170 2180 2600 2610 2660 |
District Antwerpen Berendrecht- Zandvliet- Lillo Deurne Borgerhout Merksem Ekeren Berchem Wilrijk Hoboken | ||
Zonenummer | 03 | ||
NIS-code | 11002 | ||
Politiezone | Antwerpen | ||
Hulpverleningszone | Antwerpen | ||
Website | Officiële website | ||
Detailkaart | |||
Foto's | |||
Gezicht op Antwerpen vanaf het dak van het Museum aan de Stroom | |||
Haven van Antwerpen | |||
|
De stad ligt grotendeels op de rechteroever van de Schelde, die deel uitmaakt van de gemeente- en provinciegrens. Rondom de Schelde ligt het uitgestrekte havengebied met internationaal vrachtvervoer. De fusiehaven Port of Antwerp-Bruges is na Rotterdam de grootste containerhaven van Europa.[3] Van groot economisch belang is de petrochemische bedrijvigheid bij Antwerpen. De stad is ook een wereldcentrum voor de handel in diamant.[4]
Antwerpen is tevens de hoofdplaats van het kieskanton Antwerpen. De gemeente zelf telt twaalf gerechtelijke kantons. De stad is ook zetel van het rooms-katholieke bisdom Antwerpen en het Anglicaanse aartsdekenaat Noordwest-Europa.
De inwoners van Antwerpen worden soms Sinjoren genoemd, naar het Spaanse woord señor.[5] De stad zelf wordt door sommige van haar inwoners afgekort 't Stad en soms de koekenstad genoemd, dit laatste vanwege de vele koekenfabrieken tussen 1830 en 1960 in Antwerpen.[6] De Beukelaer en Parein waren daarvan de bekendste.[7]
Het toponiem "Antwerpen" wordt toponymisch en archeologisch wel verklaard uit de naam die gegeven werd aan de plaats van de eerste nederzetting anda verpa.[bron?] Dit is waarschijnlijk een Oudfrankische aanduiding voor 'bij de aangeworpen gronden', bijvoorbeeld in een bocht van de rivier. In Vlaanderen kent men vanaf de twaalfde eeuw het woord werplant, 'aangeslibd land buitendijks, kwelder, schor'. Dit woord *werp moet overigens niet verward worden met werf, het Friese woord terp en het Groningse wierde.
In de Vita Eligii uit het begin van zevende eeuw staan de woorden Andoouerpenses en Andouerpis als aanduiding voor Antwerpen. Daarnaast vermeldt een Merovingische munt de naam Anderpus, mogelijk een verbastering van Antwerpen. Volgens classicus Alfred Michiels (2007) zou het oorspronkelijk een Keltische naam zijn, te verklaren als een Latijnse vertaling van het veronderstelde *Ambidouesrepi, dat is 'zij die aan beide oevers wonen' (zie ook Ambivarieten).[8] Ter vergelijking, de Engelse stad Andover, vermoed als Keltisch in origine. Andover zou in het Welsh "onn dwfr" en dan "populier water" betekenen. De Keltische oorsprong wordt in de media geregeld overgenomen. Germanisten en germanofielen zijn echter negatief over deze nieuwe theorie.[9]
Midden op de Grote Markt van Antwerpen staat de Brabofontein met een bronzen beeld van Silvius Brabo, die een grote hand wegwerpt. Een sage uit de vijftiende eeuw vertelt dat in het land van de Schelde omstreeks het begin van onze tijdrekening een reus, Druon Antigoon, heerste, die van elke schipper een zware tol eiste om over de Schelde te mogen varen. Wanneer een schipper weigerde te betalen werd hem de hand afgehakt. Een Romeinse krijger, Silvius Brabo, bevocht, overwon en doodde de reus, hakte op zijn beurt diens hand af en wierp hem in de Schelde. Het bevrijde volk noemde de stad Antwerpen, van 'hand werpen'. De legende over de reus ontstond mogelijk na de vondst van onverklaarbaar grote beenderen, die later walvisbotten bleken te zijn.
In het stadswapen van Antwerpen wordt een versterkte burcht afgebeeld. Daarboven bevinden zich twee losse handen. Deze moeten niet als een verwijzing naar de legende van het 'handwerpen' worden gezien. Eerder schijnen deze handen oude symbolen voor de rechten van de vorst op de Schelde en van de voorrechten van de stad te zijn, namelijk het recht van stapel en opslag enerzijds en tolvrijheid en geleide op de Westerschelde anderzijds.
Omstreeks 1400 was Antwerpen nog een betrekkelijk kleine stad, met nog geen 10.000 inwoners. Na de dood van Karel de Stoute brak in 1477 een opstand uit tegen zijn dochter Maria van Bourgondië.[bron?] In 1500 had de stad ongeveer 50.000 inwoners, omstreeks 1560 werd het aantal van 100.000 bereikt. Onder keizer Karel V was Antwerpen de belangrijkste handelsstad in Europa ten noorden van de Alpen. Hand in hand met de toenemende welvaart ging een ongekende culturele bloei. Vooral de schilderkunst nam in de zestiende en zeventiende eeuw een hoge vlucht. Door de vele invloeden kreeg ook eerst het lutheranisme, door de augustijnen in Sint-Andries en op het Kiel, en later vanaf eind zestiende eeuw vooral het calvinisme, met hagenpreken te Berchem en Borgerhout, grote aanhang in de stad. Bij een omstreeks 1580 door stadhouder Willem van Oranje georganiseerde godsdiensttelling bleek 33% van de bevolking aanhanger te zijn van het calvinisme, 17 % nog van het lutheranisme en 50 % van de katholieke Kerk.
De troebelen van de opstand tegen Spanje hebben de stad grote schade berokkend. In 1576 werd de stad geplunderd door muitende Spaanse huursoldaten, die in de Spaanse Furie 7000 burgers vermoordden. De stad sloot zich vervolgens aan bij de Pacificatie van Gent en was gedurende de komende negen jaar min of meer de hoofdstad van de anti-Spaanse opstand. In 1585 werd Antwerpen door de Spaanse stadhouder Alexander Farnese veroverd na een beleg dat meer dan een jaar had geduurd. Na die verovering ontstond een migratiestroom uit Antwerpen en is ongeveer de helft van de bevolking naar Middelburg en Holland vertrokken. Het bevolkingscijfer daalde van ongeveer 80.000 tot 42.000. Hollandse en Zeeuwse schepen versperden de Scheldemonding en sloten zo de in Spaans bezit zijnde stad af van de overzeese handel. De bloei van Antwerpen in handel, kunsten en wetenschappen verplaatste zich en werd verder in de Gouden Eeuw in de noordelijke Nederlanden ontwikkeld.
In de komende twee eeuwen zou Antwerpen weliswaar niet meer de bloei van de voorafgaande periode bereiken, maar het zou overdreven zijn te zeggen dat de stad wegkwijnde.[bron?] Zij bleef een van de belangrijkste economische en culturele centra van de Spaanse en later Oostenrijkse Nederlanden. Zij bracht in haar eigen Gouden Eeuw grote schilders voort als Rubens, Jordaens en Teniers. Als rooms-katholiek bolwerk in de Contrareformatie kwamen er grootse kunst- en bouwwerken tot stand, voornamelijk in barokke stijl.
In de jaren 1880 werd de stad een van de belangrijkste locaties in de systematische exploitatie van de Congo-Vrijstaat. Via de haven werd belangrijke ladingen verscheept naar Congo. De schepen naar Congo waren grotendeels beladen met wapens. Schepen van Congo naar België vervoerden rubber en ivoor.
De gemeente werd rond 20 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 4 september 1944.[bron?] Uit Antwerpen werden minstens 9515 Joden weggevoerd naar concentratiekampen in Duitsland, waar de overgrote meerderheid vermoord werd.[10] Vele burgers namen deel aan burgerlijke ongehoorzaamheid en gewapend verzet. Minstens 306 weerstanders werden naar het Auffanglager van Breendonk getransporteerd.[11] In de speciale Nacht und Nebel-concentratiekampen werden drie weerstanders uit de gemeente ter dood gebracht door onthoofding.[12] Het aantal slachtoffers is onbekend en ligt wellicht hoger dan het Belgische gemiddelde van 1,02% van de bevolking.
Het district Berendrecht-Zandvliet-Lillo behoort al sinds 1958 tot de toenmalige gemeente Antwerpen. Op 1 januari 1983 werd door een fusie de gemeente fors uitgebreid met zeven randgemeenten: Berchem, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Hoboken, Merksem en Wilrijk.[13] De voormalige (rand)gemeenten zijn nu districten binnen de gemeente Antwerpen. Vanaf 2025 wordt Borsbeek als tiende district toegevoegd aan Antwerpen.[14]
Oorspronkelijk hadden de districten een louter adviserende functie naar het centrale stadsbestuur. Sinds 2000 vervullen ze echter opnieuw een bestuursrol.[bron?] Hiermee zijn het de enige deelgemeenten in België met dergelijke functie.[bron?] Ze worden bestuurd door de districtsraad en het districtscollege.
Districten | |||
---|---|---|---|
Nr. | Naam | Oppervlakte (km²) | Bevolking (1/1/2022)[15] |
1 | Antwerpen (district) | 87,30 | 194.229 |
2 | Berchem | 5,79 | 43.084 |
3 | Berendrecht-Zandvliet-Lillo | 52,66 | 9.960 |
4 | Borgerhout | 3,93 | 45.878 |
5 | Deurne | 13,06 | 81.044 |
6 | Ekeren | 8,07 | 28.534 |
7 | Hoboken | 10,67 | 41.452 |
8 | Merksem | 8,28 | 45.243 |
9 | Wilrijk | 13,61 | 41.784 |
Maand | jan | feb | mrt | apr | mei | jun | jul | aug | sep | okt | nov | dec | Jaar |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Gemiddeld maximum (°C) | 5 | 6 | 11 | 15 | 18 | 21 | 23 | 23 | 20 | 15 | 10 | 6 | 14,4 |
Gemiddeld minimum (°C) | 1 | 1 | 3 | 6 | 9 | 12 | 14 | 14 | 12 | 9 | 6 | 3 | 7,5 |
Neerslag (mm) | 45 | 35 | 27 | 16 | 28 | 29 | 26 | 34 | 18 | 27 | 40 | 52 | 377 |
Bron: Weer in Antwerpen (maanden) |
Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1983.
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden | |||
---|---|---|---|
jaar | Aantal[16] | Evolutie: 1992=index 100 | |
1992 | 465.783 | 100,0 | |
1993 | 465.102 | 99,9 | |
1994 | 462.880 | 99,4 | |
1995 | 459.072 | 98.6 | |
1996 | 455.852 | 97,9 | |
1997 | 453.030 | 97,3 | |
1998 | 449.745 | 96,6 | |
1999 | 447.632 | 96,1 | |
2000 | 446.525 | 95,9 | |
2001 | 445.570 | 95,7 | |
2002 | 448.709 | 96,3 | |
2003 | 452.474 | 97,1 | |
2004 | 455.148 | 97,7 | |
2005 | 457.749 | 98,3 | |
2006 | 461.496 | 99,1 | |
2007 | 466.203 | 100,1 | |
2008 | 471.598 | 101,2 | |
2009 | 477.936 | 102,6 | |
2010 | 483.505 | 103,8 | |
2011 | 493.517 | 106,0 | |
2012 | 502.604 | 107,9 | |
2013 | 507.911 | 109,0 | |
2014 | 510.610 | 109,6 | |
2015 | 513.570 | 110,3 | |
2016 | 517.042 | 111,0 | |
2017 | 520.504 | 111,7 | |
2018 | 523.248 | 112,3 | |
2019 | 525.935 | 112,9 | |
2020 | 529.247 | 113,6 | |
2021 | 529.417 | 113,7 | |
2022 | 530.630 | 113,9 | |
2023 | 538.910 | 115,7 | |
2024 | 544.759 | 117,0 |
In onderstaande tabel wordt de bevolkingsverdeling naar herkomst weergegeven. "Nieuwe Belgen" zijn Belgen die ooit een andere nationaliteit hadden. "Nieuwste Belgen" zijn Belgen die steeds Belg zijn geweest, maar afstammen van een vader/moeder met een vreemde herkomst.
Herkomstgroep | Percentage (Stad Antwerpen, 2016) |
---|---|
autochtonen (herkomst ouders meegerekend) | 53,1 |
nieuwste Belgen (herkomst ouders meegerekend) | 10,2 |
nieuwe Belgen | 15,9 |
vreemdelingen | 20,7 |
De stad telt onder haar inwoners 172 verschillende buitenlandse nationaliteiten.[17][18] De grootste groep wordt vertegenwoordigd door Nederlanders, gevolgd door Marokkanen, Polen en Turken.
Het Nederlands is de officiële taal. De streektaal is het Antwerps, een dialect van het Brabants. Volgens onderzoek door de universiteit van Leuven (2014)[bron?] gebruikt 2 tot 3 % van de inwoners Frans als thuistaal. Oudere immigranten uit Marokko en Turkije gebruiken nog hun moedertalen Arabisch, Berbers of Turks. Sommige orthodoxe joden spreken Jiddisch of Ladino.
Er waren vele buitenverblijven rond Antwerpen, maar ze werden niet allemaal bewaard. Hierna volgen enkele opvallende hoven en gebouwen:
Antwerpen kent een rijk religieus verleden. Oude gravures van de stad worden gekenmerkt door een veelheid aan torentjes. Naast de kathedraal en de 4 parochiekerken van St.-Jacobs, St.-Andries, St.-Walburga en St.-Joris telde de stad namelijk 23 kloosterorden, een burchtkerk en een citadelkerk.
De meeste kloosters van de Zuidelijke Nederlanden werden echter aan het einde van de achttiende eeuw ofwel afgeschaft door keizer Jozef II, ofwel gesloten door de Franse bezetter zoals de Sint-Michielsabdij. Een aantal monumenten bleef bewaard:
Naast het rijke religieuze verleden kende Antwerpen in de zestiende eeuw ook een periode van economische bloei. De stad was tevens een van de eerste havens waar de handelsschepen uit de Nieuwe Wereld toekwamen. Ook wordt de beurs van Antwerpen de moeder van alle beurzen genoemd, daar het bouwplan van de Antwerpse beurs later navolging kreeg in Amsterdam, Londen en Rijsel.[bron?]
Antwerpen vormde een belangrijke handelsstad in het noorden, waar rijke kooplieden, zoals Fuggers uit Augsburg en Gresham, de stichter van de Londense beurs, resideerden.[bron?] Ook wilde men dat het economische uitstraalde in de cultuur, wat vorm kreeg via triomfbogen, die verwezen naar de rijkdom van de stad, en de bouw van het bombastische stadhuis.[bron?]
Hierna volgt een korte lijst van markante gebouwen:
Het uitgaansleven in Antwerpen biedt veel afwisseling. Er zijn veel cafés te vinden, zoals in het toeristisch hart rond Groenplaats en Grote Markt, maar ook op het Zuid en het Eilandje, en in de Antwerpse studentenbuurt rond Ossenmarkt en Stadswaag. In het verleden speelde dans- en concertzaal Apollon (het latere cinema Forum) een belangrijke rol in het culturele leven van de Antwerpenaren.[bron?]
Ook voor holebi's bood Antwerpen populaire uitgaansgelegenheden. Deze waren sinds de jaren zeventig geconcentreerd in de Van Schoonhovenstraat, later lagen ze meer verspreid, met onder meer de homodiscotheek Red & Blue en het jaarlijkse festival Navigaytion.[21]
Als havenstad heeft Antwerpen dicht bij de haven ook een prostitutiewijk gekend voor de zeelieden. Sinds 2005 is er in dit Schipperskwartier een erotisch centrum onder de naam Villa Tinto. In 2023 kwamen er ruim 900.000 bezoekers voor de prostitutie naar deze buurt.[22]
Antwerpen vervulde in 1993, als negende Europese stad, de rol van Culturele hoofdstad van Europa.[bron?]
Antwerpen telt tal van muzikanten onder haar (voormalige) inwoners, maar ook over de stad zelf werden tal van nummers gecomponeerd. Veruit het bekendste nummer over de stad is ongetwijfeld De lichtjes van de Schelde van Bobbejaan Schoepen (1952). Het nummer werd onder meer gecoverd door Louis Neefs (1966), Jacques Raymond (1983), Wannes Van de Velde & Hans De Booij (1992), Will Tura (1977 en 2007), Jo Vally (1996), Daan (2008) en Katastroof (2011).[24] Ook De Strangers vermeldden "De lichtjes van de Schelde" in hun ode Antwârpe (1975).
Andere bekende nummers over de stad zijn Oh Lieve Vrouwe Toren van La Esterella (1953), Antwerp van Mad Curry (1970), Ik Wil deze Nacht in de Straten Verdwalen van Wannes van de Velde (1973)[25] en Den Antwerp wordt Kampioen van Stafke Fabri (1988). Voorts zijn noemenswaardig: Nieuw Lied van de Antwerpse Urbanisatie van Wannes Van de Velde (1967), Come Back to Antwerp van Jean Lou (1969), Antwerpen, Wat Hedde Gij Toch Misdaan van Tony Bell (1974), Ik Liet m'n Hart in mijn Antwerpen van Stafke Fabri (1986), Antwerpen op Zaterdagnacht van Ed Kooyman & Herman Van Haeren (1990), Antwerpen van Della Bosiers (1993), Den Antwerpschen Omganck van 't Kliekske (1999), Antwerpen Vandaag en Morgen van Mauro (2004), Adieu Antwerpen van Kadril (2009), Antwerps Testament van Tourist LeMC (2010) en Antwerpen van Eva De Roovere (2011).[26]
In 2010 lanceerde de regionale tv-zender ATV een oproep waarbij 'het langste lied van't stad' werd geschreven. Het lied telde 23 strofen, waaraan verschillende bekende Antwerpenaren waaronder Axl Peleman, Els De Schepper, Jelle Cleymans, Mira en Jenne Decleir meewerkten.[27]
Antwerpen telt ook diverse concertzalen, zoals de Stadsschouwburg, de Bourlaschouwburg, de Vlaamse Opera, de Arenbergschouwburg en de Koningin Elisabethzaal. Grote (pop)optredens worden veelal in het Sportpaleis of in de Lotto Arena gehouden. Deze evenementenhallen bevinden zich in Merksem. Daarnaast zijn er nog andere bekende podia: De Roma en Trix, die zich allebei in Borgerhout bevinden.
In 2018 verwerkte de haven van Antwerpen 235.2 miljoen ton aan goederen en was hiermee na Rotterdam de grootste haven van Europa en de 17e van de wereld.[28] In hetzelfde jaar werden 11,1 miljoen TEU's overgeslagen. De haven heeft een belangrijke positie in Europa voor het behandelen van staal, fruit, bosproducten, koffie en tabak. Jaarlijks doen circa 14.600 zee- en 57.000 binnenschepen de haven aan.[bron?] Daarnaast bezit Antwerpen het op een na grootste petrochemische complex ter wereld.[bron?]
Antwerpen maakt ook deel uit van het Economisch Netwerk Albertkanaal.
De stad is ook het hart van de wereldwijde diamantindustrie, zowel op het gebied van handel als van slijpen.[bron?]
Antwerpen telt diverse winkelstraten en -centra.
Enkele belangrijke weekmarkten in Antwerpen:
Andere belangrijke markten:
De autosnelweg R1 vormt de Ring rond Antwerpen en verbindt de A1/E19 (Breda), de A12 (Bergen op Zoom-Vlissingen), de A21/E34 (Turnhout-Eindhoven-Duisburg), de A13/E313 (Hasselt), de A1/E19 (Mechelen-Brussel), de A12 (Boom-Brussel), de A14/E17 (Gent-Kortrijk-Rijsel) en de E34 (Zelzate-Knokke) met elkaar. Door het samenkomen van grote noord-zuidverbindingen (van Rotterdam, Amsterdam en andere delen van Nederland naar Antwerpen, Brussel en Bergen en verder door naar Frankrijk) en belangrijke oost-westverbindingen (tussen Duitsland met vooral Aken en Keulen enerzijds en de Belgische kust anderzijds) is deze Antwerpse ringweg een van de meest bereden stukken autosnelweg in West-Europa, met frequente verkeerschaos als gevolg. De omstreden Oosterweelverbinding moet hier vanaf 2025/2030 verbetering in brengen.[30]
De Leien (Frankrijklei, Italiëlei, Amerikalei, Britselei), in de negentiende eeuw aangelegd op de fundamenten van de zestiende-eeuwse Spaanse omwalling, vormen de belangrijkste verkeersader 'intra muros', dwz binnen de oude Brialmontomwalling waar nu de R1 op ligt. Andere belangrijke wegen zijn de Havenweg, de Noorderlaan, de Bredabaan, de Turnhoutsebaan, de Mechelsesteenweg (ook N1), de Boomsesteenweg en de Blancefloerlaan. Twee belangrijke rondwegen die geen autosnelweg zijn, zijn de Singel en de R11.
Vervoermaatschappij De Lijn exploiteert het stadsvervoer in Antwerpen met bussen en trams. Acht tramlijnen maken gebruik van de Antwerpse premetro onder de binnenstad en de Schelde, namelijk tramlijnen 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10 en 15. Verder zijn er nog de tramlijnen 1, 4, 7, 11, 12 en 24. Heel wat streekbussen hebben de Franklin Rooseveltplaats als hun eindpunt in Antwerpen. FlixBus biedt internationaal openbaar busvervoer aan vanaf de Rooseveltplaats en Berchem.
Het belangrijkste station in de gemeente Antwerpen is het Antwerpen-Centraal, waar naast intercitytreinen en stoptreinen ook de hogesnelheidstrein Eurostar stopt. Ook Station Antwerpen-Berchem is een belangrijk knooppunt. Sinds maandag 26 maart 2007 is de Noord-Zuidverbinding tussen Antwerpen-Berchem en het voormalige Dam-station in dienst. Langs deze tunnel kunnen de treinen van het westen en zuiden van de stad rechtstreeks richting Nederland sporen en omgekeerd. De treintunnel leidt tot een verdubbeling van de capaciteit tot 100.000 reizigers per dag.[31]
Daarnaast heeft de NMBS binnen de gemeentegrenzen de stations Antwerpen-Luchtbal, -Noorderdokken, -Zuid, Ekeren, Sint-Mariaburg, en Hoboken-Polder. Antwerpen heeft directe treinverbindingen met onder andere Gent en Kortrijk (lijn 59), Amsterdam-Rotterdam (lijn 12 of HSL4), Mechelen-Brussel-Frankrijk (lijn 25 en 27), Puurs (lijn 52), Lier, Hasselt en Turnhout (lijn 15).
De NMBS heeft verder een voorstadsspoorweg rond de stad ontwikkeld met vier lijnen: S1 (tevens deel van het Gewestelijk ExpresNet), S32 en S33 en S34.
Het Vormingsstation Antwerpen-Noord in de haven is het grootste rangeerterrein van de Benelux en de op een na grootste in Europa, na Maschen Rangierbahnhof bij Hamburg. Andere goederenstations zijn Antwerpen-Kiel en Antwerpen-Schijnpoort.
In juni 2011 werd het fietsdeelsysteem Velo Antwerpen geïntroduceerd. De gebruiker kan zich snel door de stad verplaatsen en kan kiezen voor een jaar-, week- of dagkaart. Eind 2017 waren er 300 actieve stellingsstations en 3600 fietsen.
Vanaf 1 juli 2017 werd een veerdienst over de Schelde hernomen van rechteroever (Scheldeponton aan het Steen) naar linkeroever.[32] Daarnaast bedient een waterbus de verbinding van het Scheldeponton naar Kruibeke en Hemiksem.[33] De waterbus maakt in de andere richting de verbinding van het Scheldeponton naar het Sint-Annastrand in het noorden van Linkeroever, Zwijndrecht, de Kallosluis, Fort Liefkenshoek en Fort Lillo.[34]
Op het grondgebied van Antwerpen bevindt zich in het zuiden van Deurne de Internationale Luchthaven Antwerpen.
De meeste religies en levensbeschouwingen hebben in Antwerpen een permanente zetel en/of eredienstplaats. Antwerpen staat sinds jaren bekend omwille van haar tolerantie ten opzichte van de diversiteit aan religies en levensbeschouwingen.
De Katholieke Kerk telt binnen de Antwerpse christelijke gemeenschap het meeste aantal gelovigen. Antwerpen is de zetel van het gelijknamige bisdom, waarvan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal de hoofdkerk is. De stad Antwerpen vormt samen met de gemeente Stabroek het dekenaat Antwerpen. De stad telt 70 parochies verdeeld over elf federaties. In omringende landen staat Antwerpen bovendien bekend als een rooms-katholiek centrum (jezuïeten).
De Priesterbroederschap Sint Pius X heeft in de Hemelstraat haar priorij voor gans Vlaanderen.
Antwerpen telt vijf protestantse gemeenten, die deel uitmaken van de Verenigde Protestantse Kerk in België. De erediensten gaan door in de kerken: Brabantse Olijfberg, Christusgemeente, De Wijngaard en Antwerpen-Linkeroever. Daarnaast is nog de Duitstalige parochiekerk DEGPA.
Er zijn een tiental Nederlandstalige evangelische gemeenten in Antwerpen. Zij zijn aangesloten bij de Evangelische Alliantie Vlaanderen. Samen met de Protestantse gemeenten zijn zij bij de overheid vertegenwoordigd als ARPEE.
De Anglicaanse Kerk heeft een parochie in Antwerpen en organiseert erediensten in de Sint-Bonifaciuskerk. Antwerpen is de zetel van het aartsdekenaat Noordwest-Europa, dat België, Nederland en Luxemburg omvat en deel uitmaakt van het bisdom Europa van de Kerk van Engeland.
Het Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel telt in Antwerpen een parochie die bevoegd is voor de Grieks-orthodoxen en een parochie van de Russische traditie. Daarnaast is er ook nog een parochie van de Roemeens-Orthodoxe Kerk en van de Georgische orthodoxen. De erediensten in de Russische traditie gaan door in de Sint-Jozefkerk, die van de Grieks-orthodoxe in de Boodschap-van-de-Moeder-Godskerk en de Roemeens-orthodoxe ten slotte in de Geboorte-Moeder-Godskerk. De erediensten van de Georgisch-Orthodoxe Kerk vinden plaats in de Sint-Laurentiuskerk.
De islam is sterk vertegenwoordigd binnen de Marokkaanse en Turkse gemeenschap, en kent net zoals het christendom verschillende stromingen. 18,8% van de Antwerpse bevolking is moslim.[35]
Antwerpen huisvest een grote joodse gemeenschap waarvan ongeveer 20.000 gelovigen het Orthodox jodendom belijden. Velen van hen behoren tot de streng orthodoxe charedische richting. Antwerpen is na Londen het grootste centrum van charedische joden in Europa. Zij gaan dienovereenkomstig gekleed en zijn daarom een opvallende verschijning in het Antwerpse straatbeeld. Chassidische joden vormen het merendeel van de charedische joden. Grote chassidische bewegingen gevestigd in Antwerpen zijn onder andere Pshevorsk, Satmar, Belz, Bobov en Lubavitch. De Joodse gemeenschap heeft twee hoofdsynagoges in de stad, met name de Machsike Hadass en Shomre Hadas. Het stadscentrum van Antwerpen is als enige Belgische stad omgeven door een eroev.
In Antwerpen zijn volgende stromingen binnen het boeddhisme vertegenwoordigd:
Er zijn twee tempels in de stad, met name de shin-boeddhistische Jikōji (Tempel van het Licht van Mededogen) en de Chinees-boeddhistische Fo Guang Shan-tempel.
Het jaïnisme telt in Antwerpen ongeveer 400 families onder zijn aanhangers.[bron?] In Wilrijk werd in 2010 de grootste jaïntempel in de wereld buiten India ingehuldigd. Deze is tevens de enige jaïntempel op het Europese vasteland.
De georganiseerde vrijzinnigen werken in Antwerpen samen onder de koepel Vrijzinnig Antwerpen met zetel in de Breugelstraat. Sinds 2008 verenigt deze koepel het voormalige Humanistisch Verbond en de Oudervereniging voor de Moraal, de jeugdvereniging Sava-jongeren en de seniorengroep Grijze Geuzen. Vrijzinnig Antwerpen ressorteert als erkende sociaal-culturele organisatie onder de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging. Het Vrijzinnig ontmoetingscentrum, of Karel Cuypershuis bevindt zich in de Lange Leemstraat.
Antwerpen is de provinciehoofdstad van de provincie Antwerpen en het Provinciehuis staat dan ook in Antwerpen. Naast het station Antwerpen-Centraal staat het Anna Bijnsgebouw met daarin het Vlaams Administratief Centrum (VAC) van de Vlaamse overheid.
De stad Antwerpen ligt in het kieskanton Antwerpen, dat identiek is aan het provinciedistrict Antwerpen, en ligt in het kiesarrondissement Antwerpen en de kieskring Antwerpen.
De eerste jaren van de Belgische onafhankelijkheid had Antwerpen katholiek-unionistische burgemeesters. Van 1848 tot 1921 waren de burgemeesters liberalen (met uitzondering van het Meeting-intermezzo tussen 1863 en 1872). Tussen 1921 en 1932 had de stad een katholieke burgemeester, met Frans Van Cauwelaert. De benoemde burgemeesters van de stad zijn van 1932 tot 2012 allen van socialistische signatuur: Camille Huysmans, Lode Craeybeckx, Frans Detiège en Mathilde Schroyens, en na de fusie Bob Cools, Leona Detiège en Patrick Janssens. Vanaf 2013 is dit de Vlaams-nationalist Bart De Wever.
De uittredende meerderheid (N-VA, CD&V en Open Vld) houdt slechts een meerderheid van één zetel over, waardoor een andere coalitie werd gezocht. Dit werd N-VA, sp.a en Open Vld: een meerderheid van 31 op 55 zetels.
De verkiezingen van 14 oktober 2018 gaf de volgende zetelverdeling in de gemeenteraad:
Mohamed Chebaa heeft de PVDA in 2019 verlaten en heeft een eigen partij opgericht, Partij Vrede & Solidariteit. Khadija Chennouf, die ook de PVDA in 2019 verliet, stapte in 2021 naar Vooruit over, zodat Vooruit nu 7 zetels heeft. In 2022 gaf Chebaa zijn mandaat terug aan de PVDA zodat die weer 3 zetels heeft, voor wie, naast Mertens en Branders, Lise Vandecasteele nu zetelt.
Functie en bevoegdheden | Naam | Partij | |
---|---|---|---|
Burgemeester (Commissie KB) Bestuurszaken, evenementen, externe relaties en erfgoed |
Bart De Wever | N-VA | |
Eerste schepen (Commissie KF) Financiën, mobiliteit, toerisme, middenstand en decentralisatie |
Koen Kennis | N-VA | |
Tweede schepen (Commissie KO) Onderwijs en jeugd |
Jinnih Beels | sp.a Vooruit | |
Derde schepen (Commissie KC) Cultuur, kinderopvang, personeel, loketten en ontwikkelingssamenwerking |
Nabilla Aït Daoud | N-VA | |
Vierde schepen (van 09/2019) (Commissie KI) Integratie, gelijke kansen en inburgering |
Karim Bachar | sp.a Vooruit | |
Vijfde schepen (van 07/01/2020) (Commissie KD) (volgt Ludo Van Campenhout op) Diamant, sport en markten en foren |
Peter Wouters | N-VA | |
Zesde schepen (van 31/05/2021 ) (Commissie KW) (volgt Fons Duchateau op) Wonen, patrimonium, groen, dierenwelzijn, stads- en buurtonderhoud, en gezondheids- en seniorenzorg |
Els van Doesburg | N-VA | |
Zevende schepen (van 01/01/2022) (Commissie KE) (volgt Claude Marinower op) Economie, werk, innovatie, industrie, digitalisering, marketing en communicatie, openbaar domein en rechtszaken |
Erica Caluwaerts | Open Vld OL-A | |
Achtste schepen (van 26/02/2024) (Commissie KS) (volgt Tom Meeuws op) Sociale zaken, armoedebestrijding, samenlevingsopbouw, sociale economie, leefmilieu en erediensten |
Tatjana Scheck | sp.a Vooruit | |
Negende schepen (van 1/10/2024) (Commissie KH) (volgt Annick De Ridder op) Haven, stadsontwikkeling en ruimtelijke ordening |
Johan Klaps | N-VA |
De schepenen worden genummerd in volgorde van hun verkiezing. Dit gebeurt op de eerste gemeenteraad van het nieuwe gemeentebestuur). De burgemeester wordt in de maand vooraf door een meerderheid van de toekomstige gemeenteraadsleden (onder andere met een handtekeningenlijst) aan de provinciegouverneur voorgesteld en (na een grondig nazicht op mogelijke bezwaren) door de Vlaamse regering benoemd en door de gouverneur de eed afgenomen. Voor de tweede termijn van Bart De Wever was de eedaflegging bij gouverneur Cathy Berx op 4 januari 2019 en was de eerste gemeenteraad op 7 januari 2019.
Onderstaande tabel geeft de uitslagen van de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen sinds 1982.[36] De verkiezingen vinden alle zes jaar op de tweede zondag van oktober plaats.[37] De verkiezingen van 1976 gingen slechts over de twee districten Antwerpen en Berendrecht-Zandvliet-Lillo samen. In Berchem, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Hoboken, Merksem en Wilrijk vonden toen nog aparte verkiezingen plaats voor eigen gemeenteraden. Ze zouden pas op 1 januari 1983 met Antwerpen fuseren. De verkiezingen hiervoor vonden plaats op 10 oktober 1982. Op 1 januari 2025 zal ook Borsbeek met Antwerpen fuseren.
Partij of kartel | 10-10-1982[36] | 9-10-1988[36] | 9-10-1994[36] | 8-10-2000 | 8-10-2006 | 14-10-2012 | 14-10-2018 | 13-10-2024 | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Stemmen / Zetels | % | 55 | % | 55 | % | 55 | % | 55 | % | 55 | % | 55 | % | 55 | % | 55 | |
PVV1/ VLD2/ VLD-Vivant3/ Open Vld4 | 12,931 | 7 | 12,281 | 7 | 11,992 | 7 | 16,952 | 10 | 9,703 | 5 | 5,544 | 2 | 5,74 | 2 | 2,34 | 0 | |
Agalev1/ Groen!2/ Groen3 | 7,311 | 4 | 9,211 | 5 | 13,041 | 7 | 11,071 | 6 | 4,712 | 2 | 7,953 | 4 | 18,43 | 11 | 10,03 | 6 | |
SP1/ sp.a-Spirit2/ StadslijstC/ sp.a3/ Vooruit4 | 29,681 | 19 | 28,791 | 17 | 20,461 | 13 | 19,491 | 12 | 35,282 | 22 | 28,58C | 12 | 11,63 | 6 | 12,94 | 7 | |
CVP1/ Antw'94A/ CD&V-N-VAB/ StadslijstC/ CD&V2 | 23,921 | 15 | 20,031 | 12 | 15,11A | 9 | 11,121 | 6 | 11,2B | 5 | 5 | 6,92 | 3 | 3,42 | 1 | ||
VU1/ Antw'94A/ VU&ID2/ CD&V-N-VAB/ N-VA3 | 14,191 | 8 | 8,431 | 4 | 3,112 | 1 | 1 | 37,733 | 23 | 35,93 | 23 | 37,23 | 23 | ||||
Vlaams Blok1/ Vlaams Belang-VLOTT2/ Vlaams Belang3 | 5,151 | 2 | 17,691 | 10 | 28,031 | 18 | 32,951 | 20 | 33,512 | 20 | 10,213 | 5 | 10,63 | 6 | 10,63 | 6 | |
PVDA1/ PVDA+2 | 2,801 | 0 | 1,901 | 0 | 1,921 | 0 | 1,791 | 0 | 1,852 | 0 | 7,972 | 4 | 8,91 | 4 | 20,21 | 12 | |
Piratenpartij1/ PAARS2 | - | - | - | - | - | 0,51 | 0 | 0,52 | 0 | - | |||||||
OL-A | - | - | - | - | - | - | - | 0,3 | 0 | ||||||||
Team Fouad Ahidar A+ | - | - | - | - | - | - | - | 1,5 | 0 | ||||||||
WOW | - | - | 3,8 | 1 | 0,68 | 0 | - | - | - | - | |||||||
Anderen(*) | 4,03 | 0 | 1,66 | 0 | 5,66 | 0 | 2,84 | 0 | 3,76 | 0 | 1,5 | 0 | 3,1 | 0 | 1,1 | 0 | |
Totaal stemmen | 367.085 | 320.723 | 289.981 | 279.329 | 292.040 | 278.578 | 290.163 | 199.788 | |||||||||
Opkomst % | 90,97 | 87,98 | 88,14 | 89,97 | 85,56 | 89,0 | 60,7 | ||||||||||
Blanco en ongeldig % | 5,34 | 4,56 | 5,41 | 3,07 | 3,03 | 2,21 | 2,7 | 0,7 |
De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
Vanaf 2024 wordt ook in Borsbeek voor de gemeenteraad van Antwerpen gestemd.
(*) 1982: ELA (1,77%), RAD (1,51%), VLAM (0,75%) / 1988: NP (0,95%), SAP-KP (0,71%) / 1994: CVB (1,85%), ROSSEM (0,75%), PROVU (0,6%), BORIS (0,42%), PSP (0,35%), PAKLEM (0,35%), AOV (0,32%), PROVO (0,31%), UNIE (0,3%), NWP (0,21%), VVP (0,21%) / 2000: Vivant (1,55%), SEX (0,71%), AABC (0,25%), HUP-GSM (0,18%), EDB (0,15%) / 2006: NEE (1,51%), A-PART (0,42%), Antwerpen Bewust (0,35%), LSP (0,33%), SEX (0,24%), Nieuwe Partij (0,22%), Protest (0,19%), STP (0,18%), Vrij Vlug Vooruit (0,14%), Defusie (0,12%), SMS (0,06%) / 2012: Rood! (1,0%), HART (0,2%), Mathieu&Guillaume (0,2%), Vrij Vlug Vooruit (0,1%) / 2018: D-SA (1,7%), Be.One (0,6%), Burgerlijst (0,5%), BDW (0,2%), USE (0,1%) / 2024: DierAnimal (0,4%), Vista-Volt (0,4%), Voor U (0,3%)
De getallen in vet vormen de onderhandelde bestuursmeerderheid. Van 2019 tot 2024 is dat een coalitie van N-VA, Vooruit en Open Vld, samen goed voor 31 van de 55 zetels.
De stad Antwerpen bestaat uit 12 gerechtelijke kantons die elk een vredegerecht inrichten. Elk kanton bestaat uit een deel van de stad Antwerpen, soms aangevuld met enkele randgemeenten. Deze maken op hun deel uit van het gerechtelijk arrondissement Antwerpen en het gerechtelijk gebied Antwerpen.
De Universiteit Antwerpen (UA) vormt een associatie met de hogescholen Antwerp Maritime Academy (voorheen Hogere Zeevaartschool Antwerpen), Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen en Karel de Grote Hogeschool. Antwerp Management School is een in Antwerpen gelegen autonoom onderdeel van de UAntwerpen. De UA is verspreid over meerdere campussen in de stad. Naast de Stadscampus in de Universiteitsbuurt is men actief op Campus Drie Eiken in Wilrijk, Campus Groenenborger en Campus Middelheim. De Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven) heeft twee campussen in het centrum van de stad: Campus Carolus en Campus Sint-Jacob. Vanaf 2023 wordt hieraan een campus op de site van het Provinciaal Veiligheidsinstituut toegevoegd. Ook de hogescholen Artesis Plantijn, Karel de Grote en Thomas More hebben campussen in de stad.
In Wilrijk is ook een Faculteit voor Vergelijkende Godsdienstwetenschappen gevestigd, die op universitair niveau op basis van totale tolerantie de verschillende religies en wereldbeschouwingen bestudeert.
Verschillende Antwerpse clubs hebben vroeger een belangrijke rol gespeeld in het Belgische voetbal. Royal Antwerp FC is de oudste voetbalclub van het land, werd vijfmaal landskampioen en speelt tegenwoordig in Eerste klasse A. Een andere succesvolle club was Beerschot VAC, dat zevenmaal kampioen werd en in 1999 ophield te bestaan. De identiteit van de club werd eerst geïntegreerd in Germinal Ekeren (dat daarna eerst als Germinal Beerschot Antwerpen en later als Beerschot AC in Eerste klasse) aantrad, en na het faillissement van die club in mei 2013 ook in eersteprovincialer KFCO Wilrijk, dat zijn naam wijzigde in KFCO Beerschot Wilrijk en in mei 2019 naar Beerschot Voetbalclub Antwerpen. Berchem Sport werd driemaal vicekampioen, maar zakte naar de lagere nationale reeksen. Ook Tubantia Borgerhout kent een lange geschiedenis in het nationale voetbal, en speelde ooit in de hoogste afdeling. Andere Antwerpse clubs in de nationale reeksen waren KRC Borgerhout, KSK Hoboken, Merksem SC, Maccabi Antwerpen en Sint-Ignatius SC Antwerpen.
In het korfbal zijn bijna alle clubs uit de hoogste afdeling van Antwerpse komaf: Scaldis, Riviera, Kwik, Borgerhout/groen-wit, Boeckenberg, Meeuwen KV en Sikopi. Voorts brachten ook Catbavrienden, AKC, ATBS en Minerva de landstitel in het verleden mee naar hun thuisstad. Zesmaal werd de Europa Cup gewonnen door een ploeg uit Antwerpen. Riviera bracht de trofee in 1977 mee naar huis, AKC deed hen dit na in '86 en Sikopi in '91. Catbavrienden slaagde er driemaal in ('92, '97 en '98) en zijn daarmee tot op heden de succesvolste Belgische club in het Europese korfbal.
In het zaalvoetbal is er één Antwerpse ploeg in de hoogste afdeling: Chase Antwerpen. In het basketbal heeft Antwerpen de Port of Antwerp Giants, Sint Jan AB, Gembo BBC en Soba Antwerpen, in het handbal Sasja (mannen) en DHW Antwerpen HC (vrouwen), in het volleybal Topvolley Antwerpen, in het veldhockey Royal Antwerp HC, in honkbal Royal Antwerp Eagles, Royal Greys, Hoboken Pioneers, Borgerhout Squirrels, K. Deurne Spartans en Berendrecht Bears, in het waterpolo Antwerpse Waterpolo en ten slotte in het rugby Antwerp Rugby Club (ARC).
Daarnaast zijn er ook nog de judoclubs Top Judo Antwerpen, Antwerp Judo United en Judoclub Berendrecht, atletiekclubs Olse Merksem, Beerschot Atletiek en New Brabo Atletiek, triatlonclub ATRIAC en de zwemclub Brabo Swim.
Ten slotte beschikt Antwerpen ook over thaiboksers die tot de wereldtop behoren met wereldkampioenen als Werner Konings, Daniëlla Somers, Xavier Fraeyman, Jan Van Denderen, Murat Direcki en Luc Kempeneers.
Antwerpen was de gaststad voor de Olympische Zomerspelen van 1920. Deze vonden plaats op de gronden van het huidige Beerschot. De naam van het stadion van de ploeg, namelijk Olympisch Stadion, verwijst hiernaar.
Antwerpen was met het Bosuilstadion van Royal Antwerp FC speelstad bij het EK voetbal van 1972.
Het vroegere bloeiende wielerleven is wat weggekwijnd sinds het Sportpaleis (met wielerpiste) meer een evenementenhal is geworden.[bron?] Door het organiseren van het Belgisch kampioenschap op 25 juni 2006 hoopt de stad die wielertraditie nieuw leven in te blazen.[bron?] In het veldrijden wordt sinds 2006 ook jaarlijks de Scheldecross georganiseerd op Linkeroever.
Het tennis kende dan weer een bloei dankzij de Proximus Diamond Games, een Tier-2 WTA-tornooi dat jaarlijks doorging in het Sportpaleis en het grootste indoor-vrouwentennistoernooi ter wereld was. De trofee was een diamanten tennisracket. Om het mee naar huis te nemen moest een speelster het toernooi drie keer winnen in een periode van 5 jaar.
Daarnaast worden jaarlijks de IronMan 70.3 Antwerpen (tot 2012), Antwerp 10 Miles, Marathon van Antwerpen en de stijldanswedstrijd Antwerp Stars Cup georganiseerd.
In de gemeente bevindt zich in Wilrijk de indoorskipiste Aspen.
Antwerpen heeft met volgende steden een stedenband:[38][39]
Ook heeft de Antwerpse haven zusterhavens:[40][41]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.