Sint-Katelijne-Waver

Sint-Katelijne-Waver is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen en behoort tot het kieskanton Duffel en het gerechtelijk kanton Mechelen. De gemeente bestaat uit twee deelgemeenten, namelijk Sint-Katelijne-Waver en Onze-Lieve-Vrouw-Waver, en telt daarnaast ook de kernen Elzestraat en Pasbrug-Nieuwendijk. Sint-Katelijne-Waver telt ruim 21.500 inwoners en grenst in het zuiden aan de stad Mechelen.

Sint-Katelijne-Waver

Gemeente in België
(Details) (Details)
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Mechelen
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere	36,16 km² (2023) 64,6% 18,72% 16,67%
Coördinaten	51° 4' NB, 4° 32' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkings­dichtheid	21.792 (01/01/2024) 49,22% 50,78% 602,73 inw./km²
Leeftijdsopbouw – 0-17 jaar – 18-64 jaar – 65 jaar en ouder	(01/01/2024) 19,77% 58,36% 21,87%
Buitenlanders	6,3% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Ronny Slootmans (Samen Anders)
Bestuur	Samen Anders, CD&V
Zetels Samen Anders N-VA CD&V Vlaams Belang	27 11 7 6 3
Economie
Gemiddeld inkomen	25.297 euro/inw. (2022)
Werkloosheids­graad	4,29% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode 2860 2861	Deelgemeente Sint-Katelijne-Waver Onze-Lieve-Vrouw-Waver
Zonenummer	015 - 03
NIS-code	12035
Politiezone	BODUKAP
Hulpverlenings­zone	Rivierenland
Website	www.sintkatelijnewaver.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Mechelen in de provincie Antwerpen
Portaal    België

Parochiekerk Sint-Augustinus

Pastorie in de Clemenceaustraat

Abdij van Rozendaal (domein Roosendael), Koetshuis

Abdij van Rozendaal (domein Roosendael), Poorthuis

Kasteel Rozenhouthof, bijgebouwen aan de Kuikenstraat

Sint-Michielskasteel

Midzeelhoeve I

Eclectische woning in de Albertstraat

Station Sint-Katelijne-Waver

Toponymie

Sint-Katelijne is vermoedelijk Catharina van Alexandrië, een populaire heilige in de middeleeuwen. In het dialect zegt men kortweg Katlijne of Sint-Katlijne.

Waver verwijst naar het Mechelse Waverwoud dat hier gedurende de middeleeuwen gelegen was. De eerste vermelding van dit woud gebeurde in het jaar 1008.

Geschiedenis

Prehistorie

In november 2014 werd er per toeval een silexsteen teruggevonden in de educatieve tuin van basisschool Dijkstein. Na onderzoek bleek de silex ongeveer 35.000 à 45.000 jaar oud te zijn en vervaardigd te zijn door Neanderthalers. Vondsten van door Neanderthalers gemaakte artefacten zijn zeldzaam in Vlaanderen.^[1]

Middeleeuwen

Zowel het dorpscentrum van Sint-Katelijne-Waver als dat van Onze-Lieve-Vrouw-Waver ontstonden op de gronden van het Waverwoud omstreeks de 13de eeuw toen de ontginning van het woud haar hoogtepunt bereikte.

16e - 19e eeuw

In 1570 telde de gemeente 400 inwoners. In 1686 waren er in het dorp drie brouwerijen, 26 herbergen en zes winkels.^[2] Tussen 1762 en 1769 waren er ongeveer 1430 inwoners. In 1786 steeg het aantal verder tot 1532 mensen en in 1831, geen 50 jaar later, was het aantal mensen bijna verdubbeld tot 2954. Nog zo'n 15 jaar later, in 1846, waren er 3213 inwoners, weer een sterke stijging.^[2]

In 1846 was er de volgende industrie: 2 windmolens, 2 (plantaardige) oliebedrijven, 3 brouwerijen, een distilleerderij, een kaarsbedrijf en een aantal wevers.^[2] Er waren toen 585 huizen, waarvan 9 onbewoond.

20e - 21e eeuw

In 1939-40 bouwde men in de gemeente negen bunkers als onderdeel van de KW-stelling.

In 1977 fusioneerden beide gemeenten die de verwijzing naar het Waverwoud in hun naam behielden. Na bijna acht eeuwen werden beide gemeenten opnieuw herenigd. De derde gemeente in het Waverwoud was Sint-Nicolaas-Waver. Deze gemeente leefde voort onder de naam Putte.

Tevens werden in 1977 ook enkele grenswijzigingen uitgevoerd met Mechelen. De Pasbrug en Kauwendael werden overgedragen van Sint-Katelijne-Waver naar stad Mechelen.

Geografie

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Sint-Katelijne-Waver	23,32	15.403	661	12035A
2	Onze-Lieve-Vrouw-Waver	12,84	5.613	437	12035B

Kernen

Naast de twee deelgemeenten bestaat Sint-Katelijne-Waver nog uit twee kernen: Elzestraat (in het verleden noemde men deze plaats Sint-Augustinus-Waver^[3]) en Pasbrug-Nieuwendijk. Op de grens van de vroegere deelgemeenten bevindt zich bovendien het gehucht Hagelstein (of Katerveire).

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Duffel				Lier
				Putte
Mechelen		Bonheiden

Natuur en landschap

Het zogenaamde Pesthuis op het domein Roosendael

Sint-Katelijne-Waver ligt op een hoogte van 8-15 meter. De hydrografie van Sint-Katelijne-Waver wordt gekenmerkt door de Beneden-Nete, die de grens van de gemeente vormt in het uiterste noorden, en daarnaast nog 5 (noemenswaardige) waterlopen. Dit zijn de Kammaarbeek, de Goorbosbeek, de Perwijsveldloop, de Melenhoekbeek (die gedeeltelijk de grens vormt met Putte) en de Vrouwvliet (op de grens met Mechelen).

De belangrijkste natuurgebieden zijn:

• De Gasthuisbossen aan de Berlaarbaan, waar reeën, damherten en talrijke vogelsoorten, waaronder de buizerd voorkomen.
• Andere natuurgebieden van het Waverwoud zijn Brede Zeyp.

Parken

• Het Park van de voormalige abdij van Roosendael
• Het Sint-Michielspark
• Het Park Borgerstein
• Het Park Ursulinen

Bezienswaardigheden

Zie ook: Lijst van onroerend erfgoed in Sint-Katelijne-Waver

Kerkelijke gebouwen

• De Goede Herderkerk aan de Mechelsesteenweg in Pasbrug-Nieuwendijk
• De Sint-Catharinakerk aan de Markt
• De Sint-Augustinuskerk in het dorp Elzestraat
• De Onze-Lieve-Vrouw van Smartenkerk
• De Abdij van Rozendaal
• De Onze-Lieve-Vrouwekapel aan de Berkelei in de wijk Pasbrug-Nieuwendijk
• Het Klooster Hagelstein aan de Berlaarbaan
• Het Verzorgingstehuis Borgerstein aan het IJzerenveld in de wijk Pasbrug-Nieuwendijk
• Het Rusthuis Sint-Elisabeth aan de Wilsonstraat
• Het Sint-Ursula-Instituut

Kastelen

• Het Kasteel Lombaardstein
• Het Sint-Michielskasteel
• Het Kasteel Zorgvliet in het dorp Elzestraat
• Het Kasteel Rozenhouthof in het dorp Elzestraat
• Het Kasteel Fruytenborg aan de Stationsstraat
• Het Kasteel Dijkstein

Boerderijen

• Het Hooghuis aan de Mechelsesteenweg
• De Midzeelhoeve
• De Schaliënhoeve
• De Goorboshoeve
• De Herenhoeve Slaapt in’t stro
• De Kleine Bullemhoeve
• De Kretenborghoeve
• De Sandhoeve
• De Schaapstalhoeve
• De Schranshoeve
• De Borgersteinhoeve

Burgerlijke gebouwen

• Het Art-decohuis Waverwoud
• Het Oud gemeentehuis
• Het Nieuw gemeentehuis

Vestingwerken

• De Schans van Bosbeek aan de Bosbeekweg
• De Schans van Dorpveld
• Het Fort van Sint-Katelijne-Waver
• De KW-stelling

Begraafplaatsen

• Begraafplaats Onze-Lieve-Vrouw-Waver
• Begraafplaats Elzestraat
• Begraafplaats Pasbrug-Nieuwendijk
• Begraafplaats Sint-Katelijne-Waver
• Het Grafmonument Ysebrant de Lendonck

Musea

• Groentemuseum 't Grom
• Het Schoolmuseum en klasje van toen

Houtig erfgoed

• De rij geknotte zomereiken (Quercus robur) langs de Uilelei. Met zijn 217 m de langste rij knoteiken in de omgeving.^[4] In de gemeente zijn nog veel knotbomen te vinden. Rond de voetbalvelden van K.F.C. Katelijne en naastgelegen akkers en beken staan meerdere rijen knoteiken. Ze herinneren aan het landelijke karakter van Sint-Katelijne-Waver en getuigen over een historische beheersvorm die steeds zeldzamer wordt. Soortgelijke locaties met rijen of solitaire knoteiken staan verspreid over de hele gemeente.^[5]
• In het park achter het gemeentehuis staat een vredesboom uit 2018. Deze werd geplant ter herdenking van het einde van de Eerste Wereldoorlog.

Partnersteden

• Iernut (Roemenië) (2001)

Demografie

Aantal huizen^[6]

Jaar	1480	1496	1526	1826
Huizen	180	191	245	468

Demografische ontwikkeling voor de fusie

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.^[7]

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal[8]	Evolutie: 1992=index 100
1992	18.312	100,0
1993	18.468	100,9
1994	18.539	101,2
1995	18.611	101,6
1996	18.743	102,4
1997	18.918	103,3
1998	18.922	103,3
1999	19.042	104,0
2000	19.038	104,0
2001	19.108	104,3
2002	19.120	104,4
2003	19.245	105,1
2004	19.236	105,0
2005	19.432	106,1
2006	19.577	106,9
2007	19.642	107,3
2008	19.974	109,1
2009	19.994	109,2
2010	20.149	110,0
2011	20.341	111,1
2012	20.349	111,1
2013	20.412	111,5
2014	20.401	111,4
2015	20.427	111,5
2016	20.609	112,5
2017	20.681	112,9
2018	20.870	114,0
2019	20.792	113,5
2020	21.026	114,8
2021	21.197	115,8
2022	21.391	116,8
2023	21.595	117,9
2024	21.792	119,0

Politiek

Structuur

De gemeente Sint-Katelijne-Waver maakt deel uit van het kieskanton Duffel, gelegen in het provinciedistrict Lier, het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Sint-Katelijne-Waver		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Gewest	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen		Antwerpen	Mechelen			Sint-Katelijne-Waver
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering		Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement			Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen					Mechelen-Turnhout	Lier	Duffel	Sint-Katelijne-Waver
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse		Provincieraads-				Gemeenteraads-

Geschiedenis

(Voormalige) Burgemeesters

Tijdspanne		Burgemeester
	1803	Pierre Mathieu Bleeckx
	1844 - 1854	Cornelius Van Trichtveldt
	1855 - 1857	Gomm. Van Slagmolen
	1858 - 1861	Joannes M. Somers
	1862 - 1876	Petrus Franciscus Van Den Bergh
	1877 - 1882	Corn. Hellemans
	1883 - 1884	J. B. Goovaerts
	1885 - 1910	Pieter Franciscus Budts
	1911 - 1921	Jan Baptist Sels
	1921 - 1938	Louis Claes
	1939 - 1952	Jozef Laenen
	1953 - 1962	Victor Van den Eynde
	1962 - 1971	Desideer Vermeulen[9] (CVP)
	1971 - 1976	Jan-August Van Calster (CVP)
	1977 - 1982	Michel Van Dessel (CVP)
	1983 - 1988	Jan-August Van Calster
	1989 - 2002	Kris Lens[10] (CVP / CD&V)
	2003 - 2012	Eddy Vercammen[11] (CD&V)
	2013 - 2024	Kristof Sels (N-VA)
	2024 - heden	Ronny Slootmans (Samen Anders)

Legislatuur 2006 - 2012

Sint-Katelijne-Waver werd tot in 2012 decennialang bestuurd door de CD&V (voordien CVP). Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 ging deze partij in kartel met de N-VA naar de kiezer en slaagde erin haar aantal zetels te behouden. Het kartel ging aanvankelijk in bad met VLD.^[12] Na de overstap van 2 raadsleden van VLD naar LDD (Martine De Graef en Martine Verbist) besloot CD&V-N-VA het coalitieakkoord met VLD te verbreken. Ze werden de verdere legislatuur aan een meerderheid geholpen door de raadsleden van LDD^[13] (die in 2008 nog versterkt werden door de overkomst van ex-Vlaams Belangers Marina Cooreman^[14] en Luc Vercammen^[15]). De oppositie bestond uit Open Vld, sp.a en Vlaams Belang.

Legislatuur 2013 - 2018

De gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012 veroorzaakten een aardverschuiving. N-VA werd de grootste partij met 10 zetels gevolgd door CD&V (9 zetels), Samen Anders (kartel Open Vld, sp.a en OK^[16]) (5 zetels), Vlaams Belang (2 zetels) en Groen (1 zetel). N-VA kondigden reeds op dezelfde avond aan dat zij een coalitie zouden vormen met Samen Anders. Dat betekende dat voor de eerste keer in de geschiedenis Sint-Katelijne-Waver geen christendemocratische burgemeester meer had. Burgemeester werd Kristof Sels (N-VA). Hij leidde een coalitie bestaande uit N-VA en Samen Anders. Samen vormden ze de meerderheid met 15 op 27 zetels.

Legislatuur 2018 - 2024

Bij de verkiezingen van 14 oktober 2018 bleef N-VA met 10 zetels de grootste partij. De kartellijst Samen Anders klom naar 8 zetels, terwijl CD&V terugviel naar 6 zetels. Daarnaast behield Vlaams Belang haar twee zetels en Groen haar ene zetel. N-VA besloot vervolgens een coalitie te vormen met CD&V, dat na zes jaar oppositie weer in het bestuur kwam.^[17] Kristof Sels (N-VA) bleef burgemeester.

Legislatuur 2024 - 2030

Op 13 oktober 2024 verloor N-VA na twaalf jaar de koppositie in Sint-Katelijne-Waver en viel ze terug tot 7 zetels. De grootste lijst werd Samen Anders, dat steeg naar 11 zetels, terwijl CD&V stabiel op zes zetels bleef. Het Vlaams Belang klom naar drie zetels, Groen verdween dan weer uit de gemeenteraad. Samen Anders vormde een coalitie met CD&V. Ronny Slootmans (Samen Anders) werd vervolgens de eerste liberale burgemeester van Sint-Katelijne-Waver.^[18]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976[19]		10-10-1982[19]		9-10-1988[19]		9-10-1994[19]		8-10-2000[19]		8-10-2006[20]		14-10-2012[21]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	27	%	27	%	27
	Agalev1/ sp.a-spirit-Groen!B/ Groen2	-		5,031	0	7,251	1	9,651	2	6,891	1	17,08B	4	6,582	1	7,42	1	5,12	0
	SP1/ sp.a-spirit-Groen!B/ Samen AndersC	11,821	2	13,071	3	14,081	3	11,741	2	9,291	2			18,69C	5	25,3C	8	35,5C	11
	PVV1/ VLD2/ Samen AndersC	2,071	0	5,451	0	7,421	1	17,642	4	27,472	7	22,132	5
	CVP1/ CD&V+N-VAA/ CD&V2	62,161	17	47,061	14	51,081	15	52,841	16	41,751	12	41,62A	12	31,452	9	19,22	6	22,22	6
	VU1/ CD&V+N-VAA/ N-VA2	23,941	6	28,511	8	20,161	5	8,141	1	-				32,232	10	32,42	10	25,22	7
	Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2	-		0,881	0	-		-		13,371	3	19,172	4	9,202	2	10,22	2	11,82	3
Anderen(*)		-		-		-		-		1,23	0	-		1,85	0	5,5	0	0,2	0
Totaal stemmen		11832		12465		13048		13263		13539		14268		14488		15032		10545
Opkomst %						94,63		92,74		91,84		93,59		92,16		94,5		64,3
Blanco en ongeldig %		2,97		4,46		3,83		5,2		3,75		4,44		2,93		3,1		0,6

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes weergegeven. De grootste partij is in kleur.
(*) 2000: W.O.W. (1,23%) / 2012: Katelijne Anders (1,85%) / 2018: KA-WA (5,5%) / 2024: REDKOVAH (0,2%)

Cultuur

Evenementen

Lente Erfgoeddag: in april Week van de Groentestreek: in mei Zomer Katelijne zomert (eind juni) Midzeelhoevedag: augustus Jaarmarkten: Onze-Lieve-vrouw-Waver / Centrum Sint-Katelijne-Waver

Herfst Herdenking 'Slag van Dorpveld': laatste weekend van september Jan Kadoddertocht: laatste zondag van oktober Week van de smaak: november Winter Lichtstoet: tweede kerstdag (26 december) Waver Wintert (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)

Religie en levensbeschouwing

De gemeente wordt onderverdeeld in de parochies De Goede Herder (Nieuwendijk), Onze-Lieve-Vrouw-van-Smarten (Onze-Lieve-Vrouw-Waver), Sint-Augustinus (Elzestraat) en Sint-Catharina (Centrum). Zij vormen de pastorale zone Sint-Katelijne-Waver in de pastorale regio Mechelen van het vicariaat Vlaams-Brabant en Mechelen in het Aartsbisdom Mechelen-Brussel.

Mobiliteit

Openbaar vervoer

In Sint-Katelijne-Waver bevindt zich op spoorlijn 25 en 27 het station Sint-Katelijne-Waver. Het stationsgebouw werd eind 2020 begin 2021 afgebroken en maakte plaats voor een grote overdekte fietsenparking. Daarnaast verbinden verschillende buslijnen van de vervoermaatschappij De Lijn de gemeente met Mechelen, Lier en andere gemeenten in de omgeving.

Wegennet

De belangrijkste wegen in de gemeente zijn de N105 die de dorpskern van Sint-Katelijne-Waver verbindt met het station, de R6 (Mechelen), de Duffelsesteenweg (Duffel), de Mechelbaan (Mechelen en Koningshooikt), de Liersesteenweg (Duffel), de Bergstraat (Bonheiden) en ten slotte de Molenstraat (Putte).

Economie

Van oudsher werd hier intensief aan land- en gespecialiseerde tuinbouw gedaan. De tuinbouwveiling BelOrta, met hoofdzetel in Sint-Katelijne-Waver, is de grootste coöperatieve groente- en fruitveiling van België en ook Europees marktleider. BelOrta werd gevormd in 2013, door de fusie tussen de Vennootschap Mechelse Veilingen (VMV) en de Coöbra witloofveiling uit Zellik-Asse. In 2014 trad ook de aardbeien en kleinfruit Veiling Borgloon toe. In 2024 werden de veilingen van Sint Truiden en Glabbeek overgenomen.

Sint-Katelijne-Waver is naast een tuinbouwgemeente ook een heuse onderwijsgemeente, met meer dan zesduizend leerlingen en studenten uit het lager (zeven scholen), secundair (twee scholen) en het hoger onderwijs

Onderwijs

Kleuter- en Lager Onderwijs

• Gemeentelijke basisschool Dijkstein
• Gemeentelijke basisschool GLOC
• Gemeentelijke basisschool Octopus
• Basisschool Hagelstein
• Sint-Katarinaschool
• Basisschool WAVO
• Heilig Hart basisschool

Secundair Onderwijs

• Hagelstein College
• Sint-Ursula Instituut

Hoger Onderwijs

Instituut De Nayer, met onderwijs van de Katholieke Universiteit Leuven en Hogeschool Thomas More.

Sport

Voetbal

De gemeente telt vier voetbalploegen die uitkomen in de KBVB, zijnde KSK Wavria in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, KFC Katelijne-Waver in het centrum, KGR Katelijne aan de grens met Mechelen en Red Boys Elzestraat aan de grens met Duffel.

Basketbal

De dames van basketbalclub BC Sint-Katelijne-Waver kwamen in het seizoen 2006-2007 uit in 1ste nationale en eindigden hier verdienstelijk als derde. Sindsdien eindigden ze elk jaar in de top 3, en in het seizoen 2009-2010 werden ze uiteindelijk Belgisch kampioen.

Overige sporten

• WAK-Waver, een badmintonclub die uitkomt in de eerste afdeling van de PBA competitie.
• Golfclub De Wijnvelden, de club van onder andere vijfvoudig Belgisch kampioen golf Raph Vanbegin.
• WAVOC, een volleybalclub die haar matchen speelt in Sporthal Bruultjeshoek.
• Duikcentrum Ludwig Neefs, het grootste PADI-duikcentrum van België.
• Bansoo Gym, de kickboksen-club van onder andere Belgisch kampioen 2007 "light contact -84 kg" Jelle Hermans.
• WTC Nieuwendijk, een wielertoeristenclub.

Bekende inwoners

• Jan Kadodder (16??-16??), boerenzoon en verzetsleider. Kadodders is ook de bijnaam van de inwoners van Sint-Katelijne-Waver.^[22]
• Peter op de Beeck (1733-1824), kwakzalver
• Frans Verschoren (1874-1951), auteur
• Barth Verschaeren (1888-1946), schilder
• René Gaspar (1893-1958), taalkundige
• Suske Henderickx (1907-1971), zanger-humorist
• Jef Andries (1919-2006), voetballer
• Michel Van Dessel (1927-2018), politicus
• Eugène en François-Jérome Bollekens, vliegtuigbouwers
• Jan Van Der Auwera (1924-2004), voetballer
• Jenny Tanghe (1926-2009), actrice

• Alois De Hertog (1927-1993), wielrenner
• Jan-August Van Calster (1935-2013), politicus
• Joos Somers (1936-2012), politicus
• Jos Molemans (1938-1994), historicus
• Manu Verreth (1940-2009), acteur
• Paul Van Rompuy (1940), econoom
• Jean Dockx (1941-2002), voetballer
• Herman Portocarero (1952), auteur
• Guy Culot, paralympisch wielrenner
• Martine De Graef (1963), politica
• Emma Balemans (1999), zangeres

Foto's

• 
  Leliestraat kijkrichting Mechelen
• 
  Gemeentehuis
• 
  Markt
• 
  Markt
• 
  Markt, kijkrichting Stationsstraat - Walem
• 
  Veiling, Heiveld, Mechelsesteenweg
• 
  Fort 12 "van Midzelen", deel van de Hoofdweerstandsstelling