Zwijndrecht (België)

Zwijndrecht is een dorp in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen en een deelgemeente van Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht in het Waasland. Zwijndrecht behoort tot het kieskanton en het gerechterlijke kanton Beveren.

Zwijndrecht

Deelgemeente in België
(Details) (Details)
Situering
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Oost-Vlaanderen
Arrondissement	Sint-Niklaas
Gemeente	Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht
Fusie	2025
Coördinaten	51° 13′ NB, 4° 20′ OL
Overig
Postcode	2070
Netnummer	03
NIS-code	11056(A)
Oude NIS-code	11056
Website	Officiële website
Detailkaart
Foto's
Portaal    België

De Heilige-Kruisverheffingskerk in het centrum van Zwijndrecht

Pastorij

Voormalig gemeentehuis

De deelgemeente telt ruim 19.000 inwoners en ligt aan de Schelde, op de linkeroever van de rivier.

Geschiedenis

Op het eind van het ancien régime, toen tijdens de Franse bezetting de gemeenten werden gecreëerd, werd Zwijndrecht een gemeente in het Departement Schelde, de latere provincie Oost-Vlaanderen.

In 1923 werd de gemeente Zwijndrecht samen met de gemeente Burcht overgeheveld naar de provincie Antwerpen op de andere Scheldeoever. Daarbij werd het oostelijke deel van de gemeente Zwijndrecht, met het gehucht Sint-Anna, afsplitst en bij de gemeente Antwerpen gevoegd als onderdeel van de Linkeroever.

Bij de gemeentelijke fusies van 1977 werd buurgemeente Burcht als deelgemeente bij Zwijndrecht gevoegd.

Bij een fusie van 1 januari 2025 werd Zwijndrecht met buurgemeenten Beveren en Kruibeke samengebracht in de nieuwe gemeente Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht, waardoor Zwijndrecht terug in de provincie Oost-Vlaanderen kwam te liggen.^[1]

Toponymie[2]

Het toponiem Zwijndrecht bestaat uit twee woorddelen, namelijk zwijn en -drecht.

• -Drecht, een woorddeel dat vaak in plaatsnamen wordt aangetroffen, is een woord van West-Nederfrankische herkomst en heeft de betekenis stroming, drift (der rivier - zie Ossendrecht, Woensdrecht, ...).
• zwijn verwijst niet zoals men zou vermoeden naar varken, maar is vermoedelijk een verbuiging van het eveneens West-Nederfrankische woord Swin (zie ook Zwin) met de betekenis geul of kreek.

Zwijndrecht kan dan ook verklaard worden als een stromingsgeul.

Geografie

Kernen

Zwijndrecht werd een deelgemeente op 1 januari 2025 door de fusie van de kerngemeente Zwijndrecht met Beveren en Kruibeke. Vroeger maakten Zwijndrecht en Burcht (31 maart 1923) deel uit van de provincie Antwerpen. Sinds 2025 is de grens tussen Zwijndrecht en Antwerpen de grens tussen de provincie Antwerpen en de provincie Oost-Vlaanderen.

De parochie Beveren-Zwijndrecht valt onder het bisdom Gent, en is onderdeel van het Dekenaat Waasland.^[3]

Gemeente Zwijndrecht (1977-2024)

Na de gemeentelijke fusies van 1977 omvatte de fusiegemeente Zwijndrecht de deelgemeenten Zwijndrecht en Burcht. Dit bleef zo tot de gemeente in 2025 werd opgeheven en beide deelgemeenten bij Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht werden ondergebracht.

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Zwijndrecht	15,75	11.634	739	11056A
2	Burcht	4,49	7.520	1.675	11056B

De buurgemeenten van deze fusiegemeente Zwijndrecht waren Antwerpen, Beveren en Kruibeke.

Bezienswaardigheden

Zie ook: Lijst van onroerend erfgoed in Zwijndrecht

Atmosfeer van Winke Besard voor het project: Kunst in de straat

• De Defensieve Dijk is een dijk die als een onderdeel van de verdedigingsgordel rond Antwerpen werd gebouwd
• Het Fort Sint-Marie
• Het Fort van Zwijndrecht, uit 1870
• De grenspaal tussen Burcht en Kruibeke, uit 1923
• De Heilige-Kruisverheffingskerk: Michaël Cop was hier pastoor op het einde van de 18e eeuw. Hij werd naar Frans-Guyana gedeporteerd en overleed in 1799 bij de Kleine Antillen.
• Het Oorlogsmonument Burcht
• Het Oorlogsmonument Zwijndrecht
• De oude pastorij (Burcht)
• Het Station Zwijndrecht
• Het Tassijnshuis, uit de 18e eeuw
• De zonnewijzer in het Wolfsbergpark, uit 1637

Tussen 1991 en 2012 kocht de gemeente, in samenwerking met de Cultuurraad, een twintigtal kunstwerken aan voor het project: Kunst in de straat. De werken staan opgesteld in de openbare ruimte.

Natuur en landschap

Zwijndrecht ligt aan de Schelde op een hoogte van 2 tot 3 meter. Door de sterke verstedelijking, waaronder veel infrastructuur en industrie, is het oorspronkelijke polderlandschap goeddeels verdwenen. Natuurgebieden zijn het Vlietbos, de Blokkersdijk en de Vlakte van Zwijndrecht. Ook de Defensieve Dijk, met het fort Halve Maan, is een boeiend gebied.

Demografie

Demografische evolutie deelgemeente voor de fusie

• Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1970=volkstellingen, 1976= inwonersaantal op 31 december
• 1930: Afsplitsing van stuk grondgebied aan de stad Antwerpen

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal[4]	Evolutie: 1992=index 100
1992	18.201	100,0
1993	18.145	99,7
1994	18.054	99,2
1995	17.983	98,8
1996	17.973	98,7
1997	18.005	98,9
1998	17.887	98,3
1999	17.842	98,0
2000	17.801	97,8
2001	17.744	97,5
2002	17.743	97,5
2003	17.914	98,4
2004	18.000	98,9
2005	18.104	99,5
2006	18.231	100,2
2007	18.352	100,8
2008	18.420	101,2
2009	18.480	101,5
2010	18.573	102,0
2011	18.656	102,5
2012	18.643	102,4
2013	18.794	103,3
2014	18.952	104,1
2015	18.936	104,0
2016	18.957	104,2
2017	18.985	104,3
2018	19.002	104,4
2019	19.056	104,7
2020	19.154	105,2
2021	19.263	105,8
2022	19.243	105,7
2023	19.547	107,4
2024	19.580	107,6

Politiek

Zetelverdeling gemeenteraad 2019-2024

8

2

3

9

1

2

8 2 3 9 1 2 

De 25 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ Groen: 8
■ Vooruit: 2
■ CD&V: 3
■ N-VA: 9
■ VB: 1
■ Onafh.: 2

Geschiedenis

(Voormalige) Burgemeesters

• 1801-1808: F. Smet
• 1808-1810: Jacques Frans Tassyns
• 1810-1819: Joseph Marie Alexandre Annez^[5]
• 1819-1830: Frans Jozef Verstockt
• 1830-1855: Frans Jacob Smet
• 1855- 1872: Jean-Baptiste van Goey^[5]
• 1872- ?: Frans Jacob Smet

Tijdspanne		Burgemeester
	1953 - 1983	Adrien Van Roeyen (CVP)
	1983 - 1985	Robert Duflou (CVP)
	1986 - 1988	René Schrauwen (CVP)
	1989 - 1994	Oktaaf Meyntjens (VU)
	1995 - 2012	Willy Minnebo (Agalev / Groen)
	2012 - 2024	André Van de Vyver (Groen)

Legislatuur 1995 – 2000

In de aanloop van de verkiezingen van 1994 besloten de tweede grootste partijen (en tevens coalitiepartners tijdens de vorige legislatuur), met name de Volksunie en de CVP - in kartel naar de verkiezingen te gaan. Dit kon evenwel niet rekenen op de steun van een belangrijke factie binnen de Volksunie. Hierdoor ontstond de scheurlijst VolUit. De verkiezingen draaide dramatisch uit voor het kartel (onder de naam GEM), dat zijn meerderheid van 15 zetels verloor (−27,30% ten opzichte van het gezamenlijk resultaat van 1988, oftewel −7 zetels). VolUit kon van het verlies echter slechts gedeeltelijk profiteren en strandde op 8,03% (2 zetels).^[6]

Agalev en de KP van Willy Minnebo besloten dan weer de handen in elkaar te slaan en trokken met een gezamenlijke lijst naar de verkiezingen. Winnaars deze verkiezingen waren het Vlaams Blok (dat voor de eerste maal opkwam) met 11,59% (3 zetels), VLD (dat de vorige verkiezingen niet was opgekomen) met 9,85% (2 zetels), Agalev 15,45% (+3,58%, 4 zetels) en de groene scheurlijst GA met 4,7% (echter onvoldoende voor een zitje in de gemeenteraad). ROSSEM, W.O.W. en WIT konden niet overtuigen en strandden elk net onder de 2%. De SP ten slotte moest een klein verlies incasseren van 0,7% en strandde op 19,34%.

Er werd een coalitie gesloten tussen Agalev, SP, VLD en Voluit met voormalig KP-er Willy Minnebo als burgemeester. Minnebo werd zo de eerste groene burgemeester van Vlaanderen.^[7]

Legislatuur 2013 – 2018

Burgemeester is André Van de Vyver (Groen). Hij leidt een coalitie bestaande uit Groen en CD&V. Samen vormen ze de meerderheid met 13 op 25 zetels.

Legislatuur 2018 - 2024

De gemeenteraadsverkiezingen van 2018 maakten van N-VA met 0,6% verschil de grootste partij van Zwijndrecht. De coalitie Groen-CD&V haalde niet langer een meerderheid en dus besloot Groen om ook met sp.a in zee te gaan. CD&V en N-VA haalden samen evenmin een meerderheid, zodat CD&V besloot in de coalitie te blijven met Groen en sp.a. André Van de Vyver, die de meeste voorkeurstemmen haalde (1.387)^[8], volgde zichzelf op als burgemeester. Groen, Vooruit (sp.a) en CD&V vormden een meerderheid met 13 op 25 zetels.

In oktober 2023 werd een wisselmeerderheid van N-VA, CD&V en VB gevormd om op 26 oktober met 14 op 25 zetels een fusie van Zwijndrecht met Beveren en Kruibeke goed te keuren, dit niettegenstaande het resultaat van een volksraadpleging dat een mogelijke fusie afwees. Twee van de drie VB-raadsleden, die de wisselmeerderheid vormden, werden uitgesloten door hun partij en zetelen als onafhankelijken tot het einde van de legislatuur (december 2024).

Op 22 december werd door de Vlaamse regering beslist dat Zwijndrecht bij deze fusie in januari 2025 van de provincie Antwerpen naar Oost-Vlaanderen verhuist. Hierbij wordt de provincie Antwerpen kleiner en de provincie Oost-Vlaanderen groter.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen van 1976 tot en met 2018

Partij of kartel		10-10-1976[9]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006[10]		14-10-2012[11]		14-10-2018
Stemmen / Zetels		%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25
	KPB1/ KP2	8,141	1	8,241	1	7,52	1	-		-		-		-		-
	SP1/ sp.a2	20,011	5	20,021	5	20,041	5	19,341	6	16,221	4	14,562	4	9,622	2	9,22	2
	Agalev1/ Groen!2/ Groen3	-		8,321	1	11,871	3	15,451	4	24,281	7	33,592	10	31,433	9	28,83	8
	CVP1/ GEM2/ CD&V3	43,721	12	26,981	8	22,441	6	25,652	8	14,841	4	15,293	4	15,533	4	14,63	3
	PVV1/ VLD2/ VLD-VIVANT3/ Open Vld4	-		4,651	0	-		9,852	2	12,242	3	7,913	1	2,914	0	5,14	0
	VU1/ VolUit2/ VU&ID3/ N-VA4	27,241	7	31,781	10	30,511	9	8,032	2	10,513	2	3,424	0	29,664	8	29,44	9
	Vlaams Blok1/ VB-VLOTT2/ Vlaams Belang3	-		-		-		11,591	3	171	5	22,572	6	10,843	2	12,93	3
	LDO	-		-		7,65	1	-		-		-		-		-
	Anderen(*)	0,89	0	-		-		10,1	0	4,91	0	2,65	0	-		-
Totaal stemmen		11614		12003		13203		12670		12664		13556		13177		13318
Opkomst %						94,92		91,94		91,74		93,61		89,78		92,5
Blanco en ongeldig %		3,63		3,6		4,21		4,81		3,35		3,05		2,37		3,1

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde meerderheid zijn vetjes gedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: PVDA (0,89%) / 1994: GA (4,7%), W.O.W. (1,95%), WIT (1,74%), ROSSEM (1,71%) / 2000: OSCAR (4,91%) / 2006: 2070 (2,65%)
Zie voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2024 en later op Beveren-Kruibeke-Zwijndrecht.

Structuur

De gemeente Beveren - Kruibeke - Zwijndrecht ligt in het kieskanton Beveren - Kruibeke - Zwijndrecht, het provinciedistrict Sint-Niklaas, het kiesarrondissement Dendermonde - Sint-Niklaas en ten slotte de Kieskring Oost-Vlaanderen.

Beveren - Kruibeke - Zwijndrecht		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Gewest	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente	District
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen		Oost-Vlaanderen	Sint-Niklaas			Beveren - Kruibeke - Zwijndrecht	-
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering		Deputatie				Gemeentebestuur	Districtscollege
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegen­woordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad	Districtsraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Oost-Vlaanderen					Dendermonde-Sint-Niklaas	Sint-Niklaas	Beveren	Beveren - Kruibeke - Zwijndrecht	-
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse		Provincieraads-				Gemeenteraads-	Districtsraads-

Mobiliteit

Fiets

De fietssnelweg F4 verbindt Zwijndrecht met Gent en met Antwerpen Linkeroever en loopt grotendeels naast spoorlijn 59. Er zijn nog delen die moeten afgewerkt worden.

De Fietssnelweg F41 verbindt de haven van Gent met de Waaslandhaven. Ook van deze fietssnelweg moeten er nog delen worden afgewerkt.

De Lange-afstandsfietsroute 'Grensroute' verbindt Zwijndrecht via de Kennedyfietstunnel met Antwerpen en in de andere richting met Beveren.

Openbaar vervoer

Station Zwijndrecht. Type 1895: dit model stationsgebouw is overal in België te vinden.

Herenhuis uit de tweede helft van de 19de eeuw, heden het OCMW

Voormalig huis van Jan Baptist Tassijns, baljuw en griffier van Zwijndrecht en voornaam figuur in de Waaslandse Boerenkrijg

Herenhuis, c. 1906

Zwijndrecht heeft een station aan de spoorlijn 59 tussen Antwerpen en Sint-Niklaas. Dit station Zwijndrecht wordt tijdens de week bediend door 2 treinen per uur in beide richtingen, in het weekend is één trein per uur in beide richtingen

De Antwerpse tramlijn 3 rijdt vanuit Merksem door Antwerpen en Zwijndrecht naar de Park+Ride bij de grens met Melsele (Oost-Vlaanderen).

Wegennet

De gemeente wordt doorsneden door de snelwegen A14/E17 en A11/E34, die ten oosten van Zwijndrecht samenkomen in het begin van de Antwerpse ring R1. De A14/E17 loopt centraal tussen Zwijndrecht en Burcht. Afrit 17 (Zwijndrecht) ontsluit beide plaatsen; net op de westelijke grens van de gemeente ligt afrit 16 (Kruibeke). Door het noorden van de gemeente loopt de A11/E34, met een afrit naar het havengebied in het noorden van de gemeente.

Milieu

In mei 2021 werden bij grondwerken voor de aanleg van de Oosterweelverbinding in de bodem grote hoeveelheden van de toxische stof PFOS gevonden.^[12]

Sport

Volgende sportverenigingen zijn actief in Zwijndrecht:

Voetbal

• Sporting Burcht FC
• Verbroedering Zwijndrecht

Gevechtssporten

• Ippon Zwijndrecht
• Jacko's Gym (Thaibox)
• Filhos de Bimba, Capoeira regional

Overige

• Zwijndrecht Atletiek Team
• BC Zwijndrecht ('t Fortje)
• Jazz and Joy
• TTK Zwijndrecht
• Sobabee

Bekende personen

• Jan Baptist Tassijns (1751-1799), baljuw, meier en griffier van de heerlijkheden Zwijndrecht en Burcht
• Donatus D'Haese (1861-1935), leerkracht, schrijver en politicus
• John Tulpinck (1863-1954), fotograaf
• Alfred Ost (1884-1945), kunstschilder
• Paul D'Haese (1897-1971), leerkracht en ontwerper van de schrijfmethode D'haese
• Emiel van Hemeldonck (1897-1981), auteur
• Maria De Vleeschouwer-Verbraeken (1913-1995), auteur
• Leo Tindemans (1922-2014), politicus
• Lucien Claes (1923-1994), worstelaar
• Robert Clara (1923-2000), kinderarts, hoogleraar en rector aan de Universiteit Antwerpen
• Oktaaf Meyntjens (1923-2010), politicus
• André Truyman (1932-2022), priester, journalist, publicist en programmamaker
• Lieve (Godelieve) Moenssens (1939-1968), auteur
• Etienne Cap (1942), Belgisch trompettist
• Gino De Keersmaeker (1970), paralympisch atleet
• Kobe Ilsen (1981), televisiepresentator en reportagemaker
• Xander De Rycke^[13] (1987), stand-upcomedian

Trivia

• De bijnaam van de inwoners is machuten.^[14]

Partnersteden

• Idstein (Duitsland)
• Zwijndrecht (Nederland), sinds 2004

Nabijgelegen kernen

Burcht, Kallo, Linkeroever, Melsele