Talium

Talium adalah unsur logam bersimbol Tl dan nombor atom 81. Ia wujud dalam bentuk pepejal berwarna putih keperakan pada suhu bilik. Talium digunakan untuk membuat bahan optik, aloi, racun tikus dan racun serangga. Sebatian-sebatian talium adalah beracun serta membawa maut. Oleh itu, sebatian-sebatian talium telah dikawal atau diharamkan di sesetengah negara.

Talium,  ₈₁Tl

Ciri-ciri umum
Rupa	Putih keperakan
Talium dalam jadual berkala
In ↑ Tl ↓ Nh raksa ← talium → plumbum
Nombor atom (Z)	81
Kumpulan, kala	kumpulan 13 (kumpulan boron), kala 6
Blok	Blok p
Konfigurasi elektron	[Xe] 4f14 5d10 6s2 6p1
Bil. elektron per petala/cengkerang	2, 8, 18, 32, 18, 3
Ciri-ciri fizikal
Takat lebur	577 K ​(304 °C, ​579 °F)
Takat didih	1746 K ​(1473 °C, ​2683 °F)
Ketumpatan suhu bilik hampir	11.85 g/cm3
apabila cecair, pada t.l.	11.22 g/cm3
Haba pelakuran	4.14 kJ/mol
Haba pengewapan	165 kJ/mol
Muatan haba molar	26.32 J/(mol·K)
Tekanan wap T (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k pada S (K) 882 977 1097 1252 1461 1758
Ciri-ciri atom
Keelektronegatifan	Skala Pauling: 1.62
Tenaga pengionan	pertama: 589.4 kJ/mol ke-2: 1971 kJ/mol ke-3: 2878 kJ/mol
Jejari atom	empirik: 170 pm
Jejari kovalen	145±7 pm
Jejari van der Waals	196 pm
Rampaian
Struktur hablur	​heksagon disusun rapat (hcp)
Kelajuan bunyi rod nipis	818 m/s (pada 20 °C)
Pekali pengembangan terma	29.9 µm/(m·K) (pada 25 °C)
Daya pengaliran terma	46.1 W/(m·K)
Kerintangan elektrik	0.18 µΩ·m (pada 20 °C)
Sifat kemagnetan	Diamanget[1]
Kerentanan magnet (χmol)	−50.9·10−6 cm3/mol (298 K)[2]
Modulus Young	8 GPa
Modulus ricih	2.8 GPa
Modulus pukal	43 GPa
Nisbah Poisson	0.45
Skala Mohs	1.2
Kekerasan Brinell	26.5–44.7 MPa
Nombor CAS	7440-28-0
Sejarah
Penamaan	perkataan Yunani thallos, pucuk hijau
Penemuan	William Crookes (1861)
Pengasiangan pertama	Claude-Auguste Lamy (1862)
Isotop utama bagi talium
Iso­top Kelim­pahan Separuh hayat Mod reputan Pro­duk 203Tl 29.5% adalah stabil dengan 122 neutron 204Tl syn 3.78 y β− 0.764 204Pb ε 0.347 204Hg 205Tl 70.5% adalah stabil dengan 124 neutron
lihat bincang sunting | rujukan | dalam Wikidata

Sifat

Talium ialah sejenis unsur logam dengan takat lebur 304 °C dan mudah mengkonduksikan elektrik. Atom talium mempunyai 81 elektron dengan konfigurasi elektron [Xe] 4f¹⁴ 5d¹⁰ 6s² 6p¹, dengan tiga elektron valens. Nombor-nombor pengoksidaan talium lazim ialah +3 dan +1.

Isotop

Rencana utama: Isotop talium

Talium memiliki dua isotop stabil, ²⁰³Tl dan ²⁰⁵Tl dan kedua-dua isotop ini sajalah yang wujud secara semula jadi. ²⁰³Tl merangkumi kira-kira di antara 29.44% - 29.59% jumlah talium alami manakala ²⁰⁵Tl pula merangkumi di antara 70.41% ke 70.56% jumlah talium alami.^[3]

Sejarah

Talium ditemui melalui kaedah spektroskopi oleh William Crookes and Claude Auguste Lamy secara berasingan; Crookes ialah saintis terawal yang melaporkan penemuannya pada 30 Mac 1861. Nama talium berasal daripada perkataan Yunani, thallos (θαλλός) yang bererti "pucuk hijau" yang merujuk kepada garis spektrum talium yang berwarna hijau cerah.^[4][5]

Hingga 1970-an, talium lazim digunakan sebagai racun tikus, tetapi diharamkan pada 1972 oleh pihak Amerika Syarikat akibat insiden-insiden yang melibatkan talium. Negara-negara lain turut mengharamkan penggunaan ini pada tahun-tahun berikutnya.^[6] Sifat sebatian-sebatian talium yang mudah larut dalam air serta tidak mempunyai rasa menjadi punca insiden membabitkan racun talium, sama ada dalam jenayah atau pengambilan tidak sengaja.^[7] Talium serta arsenik sering digelar sebagai "racun bagi si peracun" disebabkan oleh penggunaannya dalam jenayah.^[8]

Kewujudan

Kepekatan talium di Bumi ialah kira-kira 0.7 mg/kg.^[9] Galian-galian talium lazim termasuk krukesit, TlCu₇Se₄ dan hutcinsonit, TlPbAs₅S₉.^[10] Kebanyakan talium boleh dijumpai dalam galian-galian berasaskan kalium, tetapi kurang menguntungkan daripada segi ekonomi. Talium juga boleh ditemui sebagai unsur surih dalam pirit. Nodul mangan di dasar lautan memiliki talium, tetapi kos pengekstrakan nodul mangan adalah terlalu mahal setakat kini serta mendatangkan ancaman kerosakan alam sekitar.^[11] Kira-kira 10 tan metrik talium diekstak secara tahunan di seluruh dunia.^[9]

Kegunaan

Dalam bidang optik, talium digunakan sebagai bahan tambah untuk menghasilkan kaca berketumpatan tinggi dengan takat lebur yang rendah, yakni 125 ke 150 °C. Kaca jenis ini dikatakan mempunyai sifat yang serupa dengan kaca lazim dan memiliki indeks biasan yang istimewa.^[12]

Isotop talium-201 digunakan dalam perubatan nuklear. Talium digunakan dalam lampu dan sel fotoelektrik serta semikonduktor. Dalam sintesis organik, talium digunakan sebagai mangkin dalam pengoksidaan hidrokarbon dan olefin, pempolimeran, dan pengepoksidaan.^[13]

Kira-kira 60 ke 70% talium yang dihasilkan digunakan dalam bidang elektronik, dan selebihnya digunakan dalam bidang farmaseutikal dan pembuatan kaca.^[14]

Keselamatan

Keracunan

Rencana utama: Keracunan talium

Talium serta sebatian-sebatian unsur ini adalah berbahaya terhadap manusia.^[15] Pada tahap 15 mg/m², talium disifatkan berbahaya kepada nyawa dan kesihatan secara serta-merta.^[16] Gejala-gejala keracunan talium merangkumi gejala gastrousus, neurologi, okular dan dermatologi.^[17] Ubat bagi keracunan talium termasuk biru Prusia.^[13]

Rujukan

1. Lide, D. R., penyunting (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (ed. ke-86). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
2. Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
3. "Isotopic compositions of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (dalam bahasa Inggeris): 293–306. 2016.
4. Liddell, Henry George and Scott, Robert (eds.) "θαλλος Diarkibkan 2016-04-15 di Wayback Machine", in A Greek–English Lexicon, Oxford University Press.
5. Weeks, Mary Elvira (1932). "The discovery of the elements. XIII. Supplementary note on the discovery of thallium". Journal of Chemical Education. 9 (12): 2078. Bibcode:1932JChEd...9.2078W. doi:10.1021/ed009p2078.
6. Staff of the Nonferrous Metals Division (1972). "Thallium". Minerals yearbook metals, minerals, and fuels. 1. United States Geological Survey. m/s. 1358.
7. Emsley, John (2006). "Thallium". The Elements of Murder: A History of Poison. Oxford University Press. m/s. 326–327. ISBN 978-0-19-280600-0.
8. Hasan, Heather (2009). The Boron Elements: Boron, Aluminum, Gallium, Indium, Thallium. Rosen Publishing Group. m/s. 14. ISBN 978-1-4358-5333-1.
9. Guberman, David E. "Mineral Commodity Summaries 2010: Thallium" (PDF). United States Geological Survey. Dicapai pada 2010-05-13.
10. Shaw, D. (1952). "The geochemistry of thallium". Geochimica et Cosmochimica Acta. 2 (2): 118–154. Bibcode:1952GeCoA...2..118S. doi:10.1016/0016-7037(52)90003-3.
11. Rehkamper, M.; Nielsen, Sune G. (2004). "The mass balance of dissolved thallium in the oceans". Marine Chemistry. 85 (3–4): 125–139. doi:10.1016/j.marchem.2003.09.006.
12. Kokorina, Valentina F. (1996). Glasses for infrared optics. CRC Press. ISBN 978-0-8493-3785-7.
13. Kazantzis, George. "Thallium". Science Direct (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 22 April 2020.
14. "Chemical fact sheet – Thallium". Spectrum Laboratories. April 2001. Dicapai pada 2008-02-02.
15. Jennifer Ouellette (25 December 2018). "Study brings us one step closer to solving 1994 thallium poisoning case". Ars Technica. Dicapai pada 26 December 2018.
16. "CDC – NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards – Thallium (soluble compounds, as Tl)". www.cdc.gov. Dicapai pada 2015-11-24.
17. Kemnic, Tyler R.; Coleman, Meghan (14 November 2019). "Thallium Toxicity". National Center for Biotechnology Information (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 22 April 2020.

Pautan luar

• Media berkenaan Talium di Wikimedia Commons

Templat:Sebatian talium