Авганистан

Авганистан, официјално Исламски емират Авганистан — земја без излез на море која се наоѓа на раскрсницата меѓу Средна и Јужна Азија. Се граничи со Пакистан на исток и југ, со Иран на запад, со Туркменистан и Узбекистан на север и со Таџикистан и Кина на североисток. Зафаќа површина од 652.864 км². Авганистан е претежно планинска земја, со рамнини на север и југозапад, кои се разделени со планинскиот венец Хиндукуш. Кабул е најголемиот град во земјата и е нејзин главен град. Населението на Авганистан брои 40,2 милиони (2021), и е составено од различни етнички групи, главно Паштуни и Таџици, како и Хазари, Узбеци и други.

Исламски емират Авганистан د افغانستان اسلامي امارت (паштунски) Də Afġānistān Islāmī Imārat امارت اسلامی افغانستان (дари) Imārat-i Islāmī-yi Afghānistān
Знаме Грб
Гесло: لَا إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّهُ مُحَمَّدًا رَسُولُ ٱللَّهِ  (арапски) "Нема друг бог освен Алах и Мухамед е Божјиот пратеник"
Химна: دا د باتورانو کور (паштунски) "Ова е домот на храбрите"
Местоположбата на Авганистан (темнозелена) Местоположбата на Авганистан (темнозелена)
Главен град (и најголем)		Кабул 34°31′N 69°08′E
Службен јазик		дари паштунски [1]
Демоним		авганистанец
Уредување		унитарен теократски исламски емират
•	Водач	Хибатула Ахунџада
•	Премиер	Хасан Ахунд
•	Главен судија	Абдул Хаким Ишакзаи
Законодавство		Водечки совет
Основање
•	Прва авганистанска држава[2]	октомври 1747
•	Независност од Обединетото Кралство	19 август 1919
•	Кралство	9 јуни 1926
•	Република	17 јули 1973
•	Демократска Република	27—28 април 1978
•	Исламска држава	28 април 1992
•	Исламски емират	7 септември 1996
•	Исламска Република	26 јануари 2004
•	Обнова на исламскиот емират	15 август 2021
Површина
•	Вкупна	652.867 км2 (40.)
•	Вода (%)	0
Население
•	проценка за 2021 г.	40,218,234 (37.)
•	Попис 2007	31,889,923
•	Густина	48.08 жит/км2 (174.)
БДП (ПКМ)		проценка за 2018 г.
•	Вкупен	$72.911 милијарди[3] (96.)
•	По жител	$2,024[3] (169.)
БДП (номинален)		проценка за 2018 г.
•	Вкупно	$21.657 милијарди[3] (111.)
•	По жител	$493[3] (177.)
ИЧР (2019)		▲ 0.511[4] низок · 169.
Валута		Авгани (AFN)
Часовен појас		SH (UTC+4:30)
Се вози на		десно
НДД		.af
Повик. бр.		+93

Луѓето живееле во денешен Авганистан пред најмалку 50.000 години. Населениот живот се појавил во регионот пред 9.000 години, постепено еволуирајќи во индската цивилизација.^[5] Индоариските народи мигрирале низ Бактрија, областа Маргијана во Гандара, проследени со подемот на јазката култура во железното време (околу 1500–1100 година п.н.е.),^[6] која е тесно поврзана со културата прикажана во Авеста, антички религиозни текстови на зороастризмот.^[7] Регионот, тогаш познат како Аријана, паднал во рацете на Ахеменидското Царство во 6 век п.н.е., кога биле освоени областите источно до реката Инд. Александар Македонски го нападнал регионот во 4 век п.н.е., се оженил со Роксана во Бактрија пред неговиот поход во долината Кабул, каде се соочил со отпор од племињата Асвака. Грчко-бактриското кралство станало источен крај на хеленистичкиот свет. Откако регионот бил освоен од Мауриското Царство, биле распространети будизмот и хиндуизмот, кои останале во регионот со векови. Кушанскиот цар Канишка, кој владеел од неговите престолнини Капичи и Пурушапура, одиграл важна улога во ширењето на будизмот од Махајана во Кина и Средна Азија. Разни други будистички и хиндуистички династии исто така владееле со регионот. Муслиманите го донеле исламот во средината на 7 век, додека целосната исламизација била постигната помеѓу 9 и 12 век под Сафаридите, Саманидите, Газнавидите и Гуридите. Делови од регионот подоцна биле под власта на царствата на Калџите, Тимуридите, Лодите, Суртите, Могулите и Сафавидите.^[8]

Политичката историја на Авганистан започнала со династијата Хотак, чиј основач Мирвајс Хотак го прогласил јужен Авганистан за независен во 1709 година. Во 1747 година, Ахмад-шах Дурани го основал Дуранското Царство со главен град Кандахар. Во 1776 година, главниот град на Дурани бил преместен во Кабул, додека Пешавар станал зимска престолнина;^[9] последниот бил изгубен од Сиките во 1823 година .Кон крајот на 19 век, Авганистан станала тампон држава во „Големата игра“ помеѓу Британска Индија и Руското Царство.^[10][11] Во Првата англо-авганистанска војна, Британската источноиндиска команија за кратко ја презела контролата над Авганистан, но по Третата англо-авганистанска војна во 1919 година земјата била ослободена од странско влијание, и на крајот станала монархија под раководство на Аманула-кан, до скоро 50 години подоцна кога Захир-шах бил соборен и била воспоставена република. Во 1978 година, по вториот удар, Авганистан прво станал социјалистичка држава, а потоа и советски протекторат, евоцирајќи ја Советско-авганистанската војна во осумдесеттите години против бунтовниците муџахедини. До 1996 година, поголемиот дел од земјата бил окупиран од исламските фундаменталисти, познати како Талибанци, кои владееле како тоталитарен режим повеќе од пет години. Тие биле отстранети од власта по американската инвазија во 2001 година, но сепак контролирале значителен дел од земјата. Тековната војна меѓу владата и талибанците придонела за продолжување на проблематичното досие во Авганистан за човекови права, вклучувајќи компликации на правата на жените, со бројни злоупотреби извршени од двете страни, како што е убиство на цивили.

По талибанската офанзива во 2021 година, кога талибанците ја презедоа власта во земјата, Авганистан е управувана од унитарна автократска исламска привремена влада.

Авганистан има високо ниво на тероризам, сиромаштија, неисхранетост кај децата и корупција. Таа е членка на Обединетите нации, Организацијата за исламска соработка, Јужноазиската асоцијација за регионална соработка, Групата 77, Организацијата за економска соработка и Движењето на неврзаните. Економијата на Авганистан е 96-та по големина во светот, со бруто домашен производ (БДП) од 72,9 американски долари милијарди со паритет на куповната моќ. Земјата се рангира на многу полошо место во однос на БДП по глава на жител (ПКМ), рангирајќи се на 169-то место од 186 земји заклучно со 2018 година.

Етимологија

Коренското име „Авган“, според некои научници, потекнува од името на Aśvaka, антички жители на областа Хиндукуш^{[12][13][14][15][16]} Името „Авганистан“ (Afghānistān)^[17] значи „Земјата на Авганистан“, ^[18] што потекнува од етнонимот Авганистанец. Историски гледано, ова име се однесувало на Паштуните, кои претставуваат најголема етничка група во Авганистан. Ова име се појавува и како „Абган“ во 3 век од нашата ера во времето на Сасанидите,^[19] и „Авагана“ во 6 век од нашата ера од страна на индискиот астроном Варахамихир. Луѓето наречени со ова име се споменуваат неколку пати во географска книга од 10 век.^[20]

Името „Авганистан“ напишано на оваа литографија од 1847 година. година, Џејмс Ратреј.

Во 11 век, ел-Бируни зборувал за нив како различни племиња кои живеат на западната планинска граница на реката Инд, што би требало да значи - на работ на Сулејман планина.^[21] Ибн Батута, познат марокански научник кој ја посетил оваа област во 1333 година напишал:

Патувавме за Кабул, некогаш голем град, а сега село населено со персиско племе, наречено Авганистанци. Тие имаат планини и клисури, поседи со голема сила и претежно се разбојници на патишта. Нивната главна планина е планината Сулејман.

Истакнат персиски научник од 16 век дава многу објаснувања за Авганистанците. На пример, тој пишува:

Мажите од Кабул и Хилџиите, исто така, отидоа дома; и кога и да беа испрашувани за муслиманите на планините Кохистан за ситуацијата таму, тие ќе речеа: „не го нарекувајте Кохистан, туку Авганистан; таму нема никој освен Авганистанци.“ Затоа, јасно е дека ова е причината зошто овие луѓе ја нарекуваат својата земја Авганистан на нивниот јазик и самите се нарекуваат Авганистанци.

Широко е прифатено дека поимите „Паштун“ и „Авганистанец“ се синонимни.^[22] Во списите на поетот од 17 век, Кушал Кан Катака, вели:

Извлечете ги мечевите и исечете ги чисто, секој што вели дека Паштун и Авганистанец не се исти! Арапите го знаат тоа, а исто така и Римјаните: Авганистанците се Паштуни, Паштуните се Авганистанци!^[23]

Последниот дел од името, „-стан“ е персиски додаток што значи место. Името „Авганистан“ е опишано од могулскиот цар од 16 век, Бабур, во своите мемоари (Бабурни), како и персискиот научник Фиришта и наследниците на Бабур, а се однесувале на традиционалните етнички паштунски територии помеѓу планините Хиндукуш и реката Инд.^[24] На почетокот на 19 век, авганистанските политичари одлучиле да го прифатат името „Авганистан“ за целата област, откако англискиот превод на терминот се појавил во разни договори со каџариска Персија и Британска Индија.^[25] Во 1857 година, во рецензијата за книгата на Ј. В. Кеј „Авганистанската војна“, Фридрих Енгелс го опишува Авганистан како:

една огромна земја во Азија ... помеѓу Персија и Индија, а во другата насока помеѓу Хиндукуш и Индискиот Океан. Некогаш ги имал персиските провинции Хорасан и Кохистан, како и Херат, Балучистан, Кашмир, Синд и добар дел од Пенџаб а ... Нејзините најважни градови се Кабул, главниот град, Газни, Пешавар и Кандахар.

Кралството Авганистан некогаш било наречено Дуранско Кралство (кралство Кабул), како што споменал британскиот државник и историчар Монтстуарт Елфинстон.^[26] Меѓународниот суверенитет бил официјално признат во Авганистан по потпишувањето на англо-авганистанскиот договор од 1919 година. години.^[27]

Двојазичен (грчки и арамејски) указ на царот Ашока од 3 век н.е. откриен во јужниот дел на Кандахар.

Еден од двајцата Буди од Бамијан; Будизмот бил широко распространет во регионот пред исламските освојувања.

Археолошките истражувања на праисториските места спроведени од страна на Луис Дупри и други укажуваат на тоа дека луѓето живееле на територијата на денешен Авганистан пред најмалку 50.000 години и дека тогашните земјоделски заедници се едни од најстарите во светот.^[28][29] Бидејќи е местото на најраните историски настани, многумина веруваат дека Авганистан може да се спореди со Египет според историската вредност на неговите археолошки места.^[30] Оваа земја се наоѓа на единствена локација каде што разни цивилизации стапиле во контакт едни со други и каде имало чести борби. Со векови земјата била дом на разни народи, вклучително и на античките ирански народи, кои играле доминантна улога во создавањето на индоиранските јазици во регионот.

Историја

Во неколку наврати, овој регион бил дел од големите царства, меѓу кои најпознати се Ахаменидкото, Селевкидското и Мауриското Царство, потоа Сасанидското Царство и Исламскиот Калифат. Многу царства застанале на нозе во областа на денешен Авганистан, како што се Грчко-бактриското кралство, Кушанското Царство, кабулските шахови, Белите Хуни, Сафаридите, Саманидите, Газнавидите, Горидите, Хилџиите, Картидите, Тимуридите, Могулите, потоа Хотаките и Дураните, кои подоца ја основале современата држава Авганистан.

Преисламски период

Археолошките истражувања спроведени во текот на XX век сугерираат дека географската област на Авганистан е тесно поврзана со културата и трговијата со соседите на исток, запад и север. Артефакти типични за палеолитот, мезолитот, неолитот, бронзеното и железното време се пронајдени во Авганистан.^[31] Се верува дека урбаната цивилизација се појавила уште во 3000 година. п.н.е. а раната форма на градот Мунигака (во близина на Кандахар, на југот на земјата) може да била испакната цивилизациска колонија од долината Инд.

Учество во НАТО.

По 2000. п. н е., последователни бранови на полуномадски народи од Средна Азија се преселиле во јужен Авганистан, вклучително и голем број индоевропски говорници. Овие племиња подоцна мигрирале на југ, во Индија, западно од денешен Иран и во Европа мигрирале преку областа северно од Каспиското Море. ^[32] Овој регион бил целосно наречен Аријана.^[33][34] Старата религија на зороастризмот се верува дека потекнува од денешен Авганистан меѓу 1800 и 800 година п.н.е. и исто така се верува дека нејзиниот основач Заратустра живеел и умрел во Балх.^[35][36] Античките источноирански јазици најверојатно се зборувале во Авганистан во времето на зороастризмот. До средината на 6 век п.н.е., Ахеменидските Персијци ги собориле Медијците и ги додале териториите Арахозија, Арија и Бактрија кон територијата на Авганистан. На натписот на споменикот на кралот Дариј I се спомнува долината Кабул на списокот со 29 земји што ги освоил.

Александар Велики и неговата војска пристигнала во Авганистан во 330 година. п.н.е., откако го победила Дариј III една година порано во Битката кај Гавгамела.^[35] По краткото окупирање на Александар, владетелите на Селевкидското Царство ја контролирале областа до 305 годинап.н.е., кога му предале голем дел на индиското Мауриско Царство, како дел од договорот за сојуз.

Александар ги зеде од Аријците и ги основа своите населби, но Селевк I Никатор ги предаде на Маурија како услов за брак и добивање на 500 слонови.^[37]

— Страбон, 64 п.н.е.– 24

Мауриското Царствого донело будизмот од Индија и ги контролирало областите јужно од Хиндукуш до околу 185 година п.н.е. кога тие биле соборени. Нивниот пад започнал 60 години по владеењето на Ашока, што довело до хеленистички освојувања на регионот од страна на Грчко-бактриското кралство. Голем дел од овие региони се одделилеод Грчко-бактриското кралство и станале дел од Грчко-индиското кралство. Индо-Грците биле поразени и протерани од Индо-Скитите кон крајот на 2 век п.н.е.

Во текот на 1 век п.н.е., Партското Царство ја освоило оваа област, но потоа паднало под вазалство на Индо-Партското Царство. Од средината до крајот на 1 век н.е., Кушанското Царство, сместено во современ Авганистан, станало заштитник на будистичката култура. Кушитите биле поразени од Сасанидите во 3 век на новата ера. Иако различни владетели кои се нарекувале Кушити (попознати како Индо-Сасаниди) владееле со овој регион, се смета дека тие биле подредени на Сасанидите.

Кушитите биле наследени од кидаридските Хуни кои пак биле наследени од краткотрајниот, но моќен Хефталит. Хефталитите го поразиле Хозрој Ануширван во 557 г. Сепак, во 6 век, наследниците на Кушитите и на Хефталитите формирале мала династија во Кабул, наречена „Шахови на Кабул“.

Исламизација и инвазија на Монголците

Изградена за време на Гуридите, Хератската џамија е една од најстарите џамии во Авганистан.

Поделбата на Персија и Авганистан за време на Големата игра

Во периодот помеѓу 4 и 19 век, северозападниот дел на современ Авганистан се сметал за целина што го носел регионалното име Хорасан.^[38][39] Две од четирите престолнини на Хорасан: Херат и Балк денеска се наоѓаат Авганистан, додека Кандахар, Забул, Газна и Авганистан ја формирале границата меѓу Хорасан и Хиндустан.^[40][41][42]

Минијатура од Падшахнама која го прикажува предавањето на гарнизонот Кандахар од династијата Сафавиди во 1638 година на Могулите, кои подоцна ги зазеле Сафавидите во 1649 година.

Арапските муслимани го донеле исламот до Херат и Заран во 642 година и започнале со негово ширење на исток; некои жители што стапиле во контакт со исламот го прифатиле, додека други се побуниле.^[43] Луѓето во Авганистан верувале во повеќе богови и биле припадници на повеќе религии како зороастризам, будизам, хиндуизам, христијанство, јудаизам итн..^[44] Зунбили и шаховите од Кабул биле поразени во 870 година од сафаридските муслимани. Подоцна, Саманидите го прошириле своето исламско влијание јужно кон Хиндукуш. Се вели дека муслиманите и немуслиманите продолжиле да живеат рамо до рамо во Кабул пред Газнавидите да дојдат на власт.

Кабул има замок познат по својата сила, достапен само на еден начин. Во него има муслимани, но е град во кој живеат и атеисти од Индија.^[45]

— Естахри, 921 година

Авганистан станал еден од главните центри на муслиманскиот свет во времето на „исламската златно доба“.^[46] До 11 век, султанот Махмуд конечно ги исламизирал сите преостанати немуслимански области, освен Кафиристан. Газнавидите биле наследени од династијата Гуриди, која само го проширила и зацврстила веќе постоечкото царство. Во 1219 година, Џингис Хан и неговата монголска војска ја освоиле оваа област. Неговите сили наводно ги срушиле хорасанските градови Херат и Балк, како и Бамијан.

Шахре Зохак (Црвениот град), кој бил уништен од Џингис Кан во 1222 година.

Уништувањето предизвикано од Монголците ги испразнило поголемите градови и принудило многу мештани да се вратат во руралното аграрно општество.^[47] Монголското владеење продолжило со Илканатот на северозапад, додека династијата Кхили од племето во Авганистан владеело јужно од Хиндукуш, сè до инвазијата на Тимур во 1370 година кога ја основал династијата на Тимуридите.^[48] За време на владеењето на Газнавидите, Гуридте и Тимуридите, Авганистан произведе многу убави исламски архитектонски споменици, како и бројни научни и книжевни дела.

Бабур, кој е потомок и на Тимур и на Џингис Кан, дошол од Фергана и го презедел Кабул од династијата Архун и оттаму започнал да ја презема контролата врз централните и источните региони на Авганистан. Тој останал во Кабул до 1526 година, кога неговата војска го нападнала Султанатот Делхи, за да ја замени династијата Лоди со Могулското Царство. Од 16-ти до почетокот на 18-ти. век, Авганистан бил дел од три регионални кралства: Бухарско ханство на север, шиитската династија на Сафавидите на запад, а преостанатата голема територија припаѓала на Могулското Царство.

Династија Хотаки и Дуранското Царство

Мирвајс Хотак, сметан за авганистанскиот Џорџ Вашингтон,^[49] бил успешен во бунтот што го покренал против персиските Сафавиди во 1709 година. Тој го соборил и погубил Џурџис Кан, со што се обезбедила независност на Авганистан. До 1713 година, Мирвајс победил две големи персиски војски, едната предводена од Кушрав Кан, братучед на Џурџис Кан, а другата од Рустан-кан. Армиите биле испратени од Султан Хусеин, Шахот од Исфахан, да ја повратат контролата над Кандахар.^[50] Мирвајс Хотак починал од природна смрт во 1715 година, а го наследил неговиот брат Абдул Азиз Хотаки, кој бил убиен од Мирвајс, син на Махмуд Хотаки, и со тоа ја предал државата. Во 1722 година, Махмуд ја предводел авганистанската армија кон Исфахан, главниот град на Персија. Тој го уништил градот по Битката кај Гулнабад и се прогласил за цар на Персија. Персијците не биле лојални на авганистанските владетели и по масакрот врз илјадници научници, верски благородници и членови на семејството Сафавиди, династијата Хотаки била протерана од Персија по Битката кај Дамган во 1729 година. години.^[51]

Ахмед-шах Дурани

Во 1738 година, Надер-шах, заедно со неговите афшаридски сили, го освоиле Кандахар од Хусеин Хотаки, кога бил ослободен шеснаесетгодишниот Ахмад-шах Дурани и станал командант на четири илјади Авганистанци на Надер-шах.^[52] Неговите сили марширале од Кандахар кон Индија со цел да го покорат; минувајќи низ Газни, Кабул, Пешавар и Лахоре, а потоа по Битката кај Карнал успеале да го освојат, ограбувајќи го Делхи. Надер-шах и неговата војска го напуштиле Делхи, но со себе зеле големо богатство, кое се состоело од дијаманти.^[53] По смртта на Надер во 1747 година, Авганистанците го избрале Ахмед-шах Дурани за свој шеф на државата. Се смета за основач на современ Авганистан,^[54][55][56] Дурани и неговата авганистанска армија го освоиле целиот денешен Авганистан, Пакистан, Хорасан и Кохистан во Иран, како и Делхи во Индија.^[57] Тој го победил индиското Царство Марата а една од неговите најголеми победи била Битката кај Панипат во 1761 година. години.

Во октомври 1772 година, Ахмед-шах Дурани починал од природна смрт и бил погребан во „Светилиштето на наметката“ во Кандахар. Него го наследил неговиот син Тимур-шах Дурани, кој во 1776 година го преселил главниот град од Кандахар во Кабул. Откако Тимур починал во 1793 година. година, власта преминала во рацете на неговиот син Заман-шах Дурани, потоа во рацете на Махмуд-шах Дурани, потоа Шуја-шах Дурани и други.

Во текот на 19 век, Авганистан добил закани од Персијците на запад и од Сиките на исток. Западните провинции Хорасан и Кохистан биле освоени од Персијците во 1800 година. Фатех Кан, водачот на династијата Баракзај, ги поставил своите браќа (21 од нив) на сите моќни позиции низ неговото царство. По неговата смрт, тие се побуниле и ги поделиле провинциите меѓу себе. За време на овој бурен период, Авганистан имал бројни краткотрајни владетели, сè до Дост Мухамед Кан, кој се прогласил за принц во 1826 година. ^[58] Пенџаб бил освоен од Рањит Синк, кој ги нападнал Хајбер Пахтунву, а потоа во 1834 година го освоил Пешавар. Во 1837 година, Акбар-кан го преминал превојот Хајбер со авганистанската армија за да ги победи Сиките во Битката кај Џамруд, по смртта на Хари Синк Налву пред да се повлече во Кабул. ^[59][60] Дотогаш, Британците веќе започнале да напредуваат од исток и започнала Првата англо-авганистанска војна, еден од првите големи судири за време на Големата игра.^[61]

Талибански Емират и Обединет фронт

Талибанската верска полиција решава проблем со Авганистанка која ја соблекла бурката во јавноста.

По поразот на британско-индиските сили во 1842 година и победата на Авганистанците, Британците воспоставиле дипломатски односи со авганистанската влада, но се повлекле од земјата. Тие се вратиле за време на Втората англо-авганистанска војна, што му помогнало на Абдур Рахман-кан да го победи Ајуб-кан. Велика Британија започнала да врши силно воено-политичко влијание по ова, па дури и ја контролирала надворешната политика на државата. Во 1893 г. Мортимер Дуранд го убедил Амир Абдур Рахман Кан да потпише договор (спорен според некои) во кој териториите на етничките Паштуни и Балуџи биле поделени со „линијата Дуранд“. Ова била класична политика „раздели и владеј“ на Британците, што довела до затегнати односи, особено подоцна со воспоставувањето на новата држава Пакистан.

По Третата англо-авганистанска војна и потпишувањето на мирот во 1919 година, кралот Аманулах-кан го прогласил Авганистан за суверена и потполно слободна држава. Тој ја завршил традиционалната изолација на неговата земја со воспоставување дипломатски односи со меѓународната заедница и по двегодишно патување во Европа и Турција во периодот 1927-28 година, тој спровел неколку реформи за модернизација на нацијата. Главниот иницијатор на овие реформи бил Махмуд Тарзи, ревносен поддржувач на образованието на жените. Тој се борел за членот 68 од авганистанскиот устав во 1928 година, со што основното образование станало задолжително. Ропството било укинато во 1923 година.

Всушност биле воспоставени некои реформи, како што е укинување на традиционалната бурка за жените и отворање на образовни институции, што брзо отуѓило многу племенски и верски водачи. Соочен со силно вооружено противење, Аманулах-кан бил принуден да абдицира во јануари 1929 година, откако Кабул паднал во рацете на бунтовничките сили предводени од Хабибулах Калакани. Принцот Мухамед Надир-шах, братучед на Амахолах, го победил и убил Калакани во ноември 1929 година и бил прогласен за крал. Тој ги напуштил забрзаните реформи на модернизацијата на Аманулах-кан и се обидел да ги спроведе постепено, но бил убиен во 1933 година. година од Абдул Халик, ученик.

Мухамед Захир-шах, деветнаесетгодишен син на Надир, го наследил престолот и владеел од 1933 до 1973 година. До 1946 година Захир-шах владеел со помош на неговиот чичко, кој ја извршувал премиерската позиција и ја продолжил политиката на Надир-шах. Вториот чичко на Захир-шах , Махмуд, станал премиер во 1946 година и започнал експеримент што овозможил поголема политичка слобода, но ја сменил политиката кога работите тргнале подалеку од планираното. Тој бил заменет во 1953 година од Мухамед Дауд-кан, братучед и зет на кралот. Дауд сакал поблиски односи со Советскиот Сојуз и подалечна врска со Пакистан. Авганистан останал неутрален и не учествувал во Втората светска војна, ниту бил во сојуз со кој било блок за време на Студената војна. Сепак, тој имал корист од подоцнежното соперништво меѓу Советскиот Сојузи САД, бидејќи обете земји се обидиле да го утврдат своето влијание во Авганистан со градење автопати, аеродроми и друга важна инфраструктура во оваа земја. Во 1973 година, додека кралот Захир-шах бил во официјална посета во странство, Дауд-кан извршил државен удар и станал првиот претседател на Авганистан.

Странско мешање и војна

Во април 1978 година, Комунистичката Народна демократска партија на Авганистан (НДПА) ја презела власта во Авганистан преку Априлската револуција. За неколку месеци, противниците на комунистичката влада започнале востание во источен Авганистан, кое брзо прераснало во граѓанска војна меѓу герилците-муџахедини и владините сили низ целата земја. Пакистанската влада обезбедила обука на овие бунтовниците во тајни центри, додека Советскиот Сојузиспратил илјадници воени советници за поддршка на владата на НДПА.^[62] Во меѓувреме, растечката нетрпеливост меѓу двете фракции на НДПА - доминантниот Халк и поумерениот Парчам - резултирале во разрешување на членовите на кабинетот на Парчам и апсење на нивните офицери под изговор на закана за востание во Парчам.

Во септември 1979 година, претседателот Нур Мухамед Тараки бил убиен за време на бунт во НДПА, предводен од Хафизулах Амин, кој тогаш го презел претседателството. Бидејќи не им влевал доверба на Советите, Амин бил убиен од советските специјалци во декември 1979 година. Владата организирана од Советскиот Сојуз, под раководство на Барбак Кармал, иако ги вклучувал и двете фракции, ја пополнил празнината. Советските трупи биле распоредени во голем број за да го стабилизираат Авганистан под водство на Кармал, иако не се очекувало да ги водат сите битки водени во тоа време во Авганистан. Сепак, како резултат, Советите сега биле директно вклучени во она што станло познато како Авганистанска граѓанска војна. ^[63]

НДПА го забранила лихварството, и дала изјави за правата на жените со кои се прогласува родова еднаквост,^[64] и ги вклучила жените во политичкиот живот.

САД и Саудиска Арабија ги поддржувале антикомунистичките сили (муџахедини). Од средината на 1979 година, двете земји потрошиле вкупно околу 40 милијарди долари на војната во Авганистан. Пари, оружје и опрема биле испраќани и до соседен Пакистан, каде имало бегалци кои се враќале во Авганистан во 90-тите години и го организирале талибанското движење. ЦИА опремила и обучила околу 100.000 муџахедини од околу 40 земји.^[65][66][67] Оваа војна создала повеќе од шест милиони бегалци кои го напуштиле Авганистан и во повеќето случаи заминале во Пакистан или Иран.^[68] Соочени со зголемен меѓународен притисок и голем број жртви, Советите се повлекле од Авганистан во 1989 година, иако тие продолжиле да го поддржуваат авганистанскиот претседател Мохамед Наџибула до 1992 година.^[69]

Современа историја (2001 - денес)

Хамид Карзаи, претседател на Авганистан од 2001 до 2014

Од 1989 до 1992 година, владата на Наџибула се обидела да го реши проблемот со граѓанската војна без помош на советските трупи на нејзините територии, но со нивна економска и воена помош. Наџибула се обидел да изгради поддршка за неговата влада, и тој се обидел да ја претстави својата влада како исламска, а во уставот од 1990 година, Авганистан официјално станала исламска држава, и сите врски со комунизмот биле отстранети. Сепак, Наџибула не успеал да добие голема поддршка и со [[Распад на Советскиот Сојуз|распадот на Советскиот Сојузво]] 1991 година, останал без странска помош. Ова, заедно со внатрешниот колапс на неговата влада, довело до негово соборување во април 1992 година.

После падот на владата на Наџибулах во 1992 година, посткомунистичката исламска држава Авганистан била основана со Договорот од Пешавар, договор за мир и поделба на моќта според кој сите авганистански партии биле обединети во април 1992 година. освен пакистанската исламска партија на Гулбудин Хекматјар. Хекматјар започнал со бомбардирање на Кабул, што означило почеток на нова фаза на војната.

Саудиска Арабија и Иран поддржувале различни авганистански милиции, ^{[70] [71][72]} и брзо се развила нестабилност,^[73] и судирот меѓу двете милиции наскоро прераснал во вистинска војна.

Поради ненадејниот почеток на војната, работата на владините оддели, полициските единици или системот на правда и одговорност, новоформираната Исламска Република Авганистан немала време да се формира. Поединци од разни вооружени сили извршиле злосторства, додека во Кабул владеело беззаконие и хаос.^[71][74] Поради овој хаос, некои водачи имале само номинална моќ над своите команданти.^[75] Немало заштита на цивилите од убиства, силувања или изнудувања. Се верува дека околу 25.000 луѓе загинале за време на најинтензивниот период на бомбардирање од страна на Исламската партија на Хекматјар и единицата на Џунбиши Мили на Абдул Рашид Достум, кој склучил сојуз со Хекматјар во 1994 година. Скоро половина милион луѓе го напуштиле Авганистан.

Во 1994 година се појавиле талибанците, досега непозната фракција на муџахедини, кои се идентификувале како религиозни студенти. Тие наскоро започнале со експанзија од соседен Пакистан во правец на Кабул и започнале нова граѓанска војна во Авганистан. Талибанците направиле брз чекор во борбата насочена кон воспоставување на крут исламски закон во земјата. Искористувајќи го конфликтот меѓу неколку фракции на муџахедините, поранешните антисоветски сили, талибанците во септември 1996 година го освоиле Кабул. Силите лојални на Рабани, Масуд и Достам се повлекле на север и формирале т.н. Северна алијанса, антиталибански сојуз на етнички Узбеци, Таџици и Хазари. Со продолжувањето на офанзивата на Талибанците, овој сојуз станал доста мал, на северниот дел на Авганистан кон крајот на 90-тите.

Карта на Авганистан кон крајот на 1996 година: Масуд (црвено), Достум (зелена), Талибанци (жолто).

Талибанскиот режим, веднаш по освојувањето на Кабул, наметнал исламски фундаменталистички поредок врз граѓаните под негово владеење. Исламските закони најмногу ги погодиле жените, кои биле принудени да носат бурки и им било забрането да одат на училиште. Смртната казна не била невообичаена. Во 1998 година, по терористичките напади врз американските амбасади во Африка, САД со крстосувачки ракети нападнале неколку кампови за обука на терористите на Ал Каеда во Авганистан. Имено, талибанскиот режим обезбедил засолниште на таа организација чии членови се ветерани во војната против Советите, како и на нејзиниот водач Осама бин Ладен .

Сепак, раните победи на Талибанците биле проследени со низа порази, што ги натерало аналитичарите да мислат дека на Талибанците им се гледа крајот на нивното владеење.^[76] Талибанците започнале да го гранатираат Кабул на почетокот на 1995 година но биле поразени од владините сили на Исламската држава предводени од Ахмад Шах Масуд.^[77][78]

На 26 септември 1996 година, додека Талибанците, со воена поддршка на Пакистан и саудиска финансиска помош, се подготвувале за уште една голема офанзива, Масуд наредил целосно повлекување од Кабул.^[79] Талибанците го освоиле Кабул на 27 септември 1996 година и го основале исламскиот емират во Авганистан. Тие ги наметнале своите политички и судски толкувања на деловите во Авганистан кои биле под нивна контрола, издавајќи едикти што конкретно се однесувале на жените.^[80] Според организацијата Доктори за човекови права, „ниту еден друг режим во светот не принуди толку методично и насилно на половина од своето население во виртуелен домашен притвор, забранувајќи им да излегуваат под закана за физичко казнување“.

По падот на Кабул под власта на Талибанците на 27 септември 1996 година, Ахмед Шах Масуд и Абдул Рашид Достум, поранешни соперници, го формирале Северниот сојуз.^[81] Северниот сојуз главно се состоел од таџикистанските сили на Масуд, Узбеците од Достум, Хазарите и Паштуните под раководство на луѓе како Хаџи Мухамед Мохакик, Абдул Хак и Абдул Кадир. Талибанците воено ги победиле силите на Достум со освојувањето на Мазари Шариф во 1998 година и тој бил принуден да биде во егзил.

Талибанците извршиле систематски масакри врз цивили во северен и западен Авганистан.^[82][83] Претседателот Первез Мушараф, тогашен началник на штабот, бил одговорен за испраќање на десетици илјади Пакистанци да се борат рамо до рамо со талибанците и Бин Ладен против силите на Масуд.^{[84][85][86] [87]} Само во 2001 година, во Авганистан имало 28 000 Пакистанци.^[88] Од 1996 до 2001 година, терористичката мрежа на Ал Каеда на Осама бин Ладен и Ајман ал Завахри била организирана од талибанците во Авганистан а Бин Ладен испратил илјадници арапски регрути во војната против Обединетиот фронт.^[89] Ахмед Шах Масуд останал единствениот лидер на Обединетиот фронт во Авганистан. Во областите под негова контрола, Масуд воспоставил демократски институции и потпишал декларација за правата на жените. ^[90] Борбите исто така довеле до околу еден милион луѓе да ги напуштат областите под контрола на талибанците.^[91][92] На 9 септември 2001 година, Ахмед Шах Масуд бил убиен од двајца Арапи, бомбаш-самоубиец на Ал Каеда во Авганистан, а два дена подоцна, на 11 септември 2001 година, Ал Каеда извршила низа координирани терористички напади против САД. Светскиот трговски центар во Менхетен, Њујорк бил нападнат. Американската влада ги обвинила Ал Каеда и Осама бин Ладен за нападите и побарала талибанците да го предадат нивниот водач.^[93] Талибанците одбиле да ги исполнат желбите на САД и во октомври 2001 година, Операцијата „Трајна слобода“ започнала како нова фаза на војната во Авганистан. За време на првичната инвазија, американските и британските сили го бомбардирале Авганистан и соработувале со силите на Обединетиот фронт со цел да ја преземат власта од талибанците и да се елиминира Ал Каеда.^[94]

Во декември 2001 година, по соборувањето на талибанците, била формирана нова авганистанска влада под раководство на Хамид Карзаи и биле формирани меѓународни сили за помош на безбедноста од Советот за безбедност на Обединетите нации за поддршка на администрацијата на Карзаи и обезбедување основна безбедност.^[95][96] Исто така, Талибанците започнале да се прегрупираат во Пакистан, бидејќи сè повеќе коалициски сили влегувале во Авганистан и започнале да ја обновуваат земјата разорена од војна.^[97][98] Набргу по нивниот пад од власта, талибанците започнале бунт за да ја вратат контролата над Авганистан. Во текот на следната деценија, Меѓународните сили за безбедност и авганистанските трупи спровеле многу офанзиви против талибанците, но не успеале да ги поразат целосно. Авганистан останал една од најсиромашните земји во светот, поради недостаток на странски инвестиции, корумпирана влада и талибанскиот бунт.^[99][100] Во меѓувреме, авганистанската влада успеала да изгради одредени демократски структури и на 7 декември 2004 година, земјата го сменила името во „Исламска Република Авганистан“. Биле направени обиди, честопати со поддршка на странски дарители, да се подобри економијата, здравството, образованието, транспортот и земјоделството. Меѓународните сили за помош при безбедност започнале со обука на авганистанските вооружени сили и полицијата. Во текот на следната деценија, повеќе од пет милиони авганистански бегалци биле вратени во земјата, вклучувајќи и многумина кои биле присилно депортирани од Западот.^[101][102] До 2009 година, талибанската тајна влада била формирана во многу делови на земјата.^[103] Претседателот на САД Барак Обама објавил дека САД ќе распоредат уште 30 000 американски војници во земјата во 2010 година за период од две години. Во 2010 година, Карзаи се обидел да одржи мировни разговори со талибанците и другите групи, но овие групи одбиле да присуствуваат, а бомбардирањата, убиствата и заседите се интензивирале.^[104] По смртта на Осама Бин Ладен во мај 2011 година, во Пакистан биле убиени многу истакнати фигури од Авганистан,^[105] и зачестиле на границата со Авганистан-Пакистан и многу големи напади од пакистанската мрежа Хакани започнале да се случуваат низ целиот Авганистан. САД ја предупредиле пакистанската влада за можна воена акција доколку владата одбие да ги нападне овие сили сместени во племенските области под федерална администрација ^[106] бидејќи САД ги обвиниле бунтовниците во пакистанската влада за засилени напади.^[107] Пакистанската армија започнала да ги интензивира своите напади врз овие групи како дел од војната во северозападен Пакистан.

Во пресрет на повлекувањето на трупите на НАТО во 2014 г. и подоцнежен обид на талибанците да се вратат на власт, групите против талибанскиот обединет фронт (Јужен сојуз) започнале да се прегрупираат под покровителство на авганистанската национална коалиција и авганистанскиот национален фронт.^[108][109]

Географија на Авганистан

Главна статија: Географија на Авганистан

Авганистан е планинска земја без излез на море, сместена во Средна^[110][111] и Јужна Азија^[110][111], исто така понекогаш вклучена како дел од Блискиот Исток. Центарот на Авганистан се смета за „раскрсница на Азија“^[112], и земјата имала прекар „Срцето на Азија“^[113]. Реномираниот поет Мухамед Алама Икбал за земјата напишал:

Азија е место на вода и земја, чие срце е авганистанската нација. Од нејзиниот раздор, раздорот во Азија; и според него, договор на Азија.

Со над 652,230 km² (251,830 ми),^[114] Авганистан е 41-та по големина земја во светот^[115], нешто поголема од Франција и помала од Мјанмар, и е со големина на Тексас во САД. Поголемиот дел од северната граница и мал дел од границата со Пакистан се обележани со реки; останатите гранични линии се политички отколку природни. Северната граница се протега 1,689 километри југозападно, од планините Памир на североисток до регион на ридови и пустини на запад, на границата со Иран. Границата со Иран се протега генерално на југ од реката Хари преку мочуришните и пустинските региони пред да стигне до северозападниот дел на Пакистан. Неговиот јужен дел ја преминува реката Хелменд. Авганистан е опколен со шест земји. Неговата најдолга граница е линијата Дуранд, претставувајќи ја целата јужна и источна граница со Пакистан. Најкратката, која се граничи со кинеската провинција Сингјанг, е само 76 километри на крајот од коридорот Вахан, тесна земја со 241 километри должина се протега на исток помеѓу Таџикистан и Пакистан. Најтесната точка е само 11 километри широка. Границата со Пакистан се протега кон исток од Иран преку ридовите Чагаи и јужниот крај на пустината Регистан, а потоа кон север преку планините. Потоа следи неправилен североисточен тек пред да се достигне линијата Дуранд, основана во 1893 година. Оваа линија продолжува низ планинските региони до областа на превојот Хајбер. Надвор од оваа точка се издига до сртот на Хиндукуш, кој го следи источно кон планините Памир. Линијата Дуранд ги дели паштунските племиња во регионот помеѓу Авганистан и Пакистан. Неговото создавање предизвикало многу незадоволство кај Авганистанците и предизвикало политички тензии меѓу двете земји.

Клима

Кепенова класификација на климата

Врнежите од дожд во Авганистан се многу малку и главно ги погодуваат северните висорамнини, пристигнувајќи во март и април. Врнежите во посушните низини се ретки и можат да бидат многу непредвидливи.^[116] Означени одлики се големите разлики на летната и зимската температура и на дневната и ноќната температура, како и степенот до кој може да се постигне промена на климата со мало менување на местото. Климата во Авганистан е сува. Сонцето сјае три четвртини од годината, а ноќите се појасни од деновите.

Преземајќи ги висорамнините на земјата како целина, нема голема разлика помеѓу просечната температура на Авганистан и онаа на долната Хималаја. Сепак, извонредна одлика на авганистанската клима е нејзиниот екстремен температурен опсег во ограничени периоди. Најмалиот дневен опсег на северот е кога времето е студено; најголемо е кога е жешко. За седум месеци од годината (од мај до ноември) овој опсег надминува 17 °C (63 °F) дневно. Се појавуваат бранови на интензивен студ, кои траат неколку дена и можеби ќе мора да се издржат температури од −24 °C (−11 °F), се зголемува до максимум −8 °C (18 °F). Познато е дека во Газни, снегот се задржува далеку над пролетната рамноденица; температурите паѓаат дури −25 °C (−13 °F). Усната традиција кажува дека имало големо уништување на целото население во Газни од снежни бури. Од друга страна, летната температура е претерано висока, особено во оксиските региони, каде на сенка е максимум 45–50 °C (113–122 °F).

Летната жештина е силна во сливот на Систан, Џалалабад и Туркестан. Ветрот симум се случува во провинцијата Кандахар во текот на летото. Топлата сезона е поинтензивна од честите бури од прашина и силни ветрови; додека голите карпести гребени што поминуваат низ земјата, апсорбираат топлина дење и ја зрачат ноќе, ги прават летните ноќи најугнетни. Во Кабул топлината повремено се променува од студени ветрови од Хиндукуш, а ноќите се обично свежи. Во Кандахар снегот ретко паѓа на рамнините или пониските ридови; кога ќе се стопи, се топи одеднаш.

Покриени снежни планини Кох-и-Баба во провинцијата Бамјан во Авганистан

Покриени снежни планини Хиндукуш во Авганистан

Летните дождови што го придружуваат југозападниот монсун во Индија, настануваат по јужните падини на Хималаите и патуваат по долината Кабул до Лагман, иако тие појасно се чувствуваат во Баџур и Панџкора, под Хиндукуш и во источните гранки на Сафед Кох. Дождот паѓа и во оваа сезона на чело на долината Курам. Јужно од ова планините Сулиман може да се земат како западна граница на дејството на монсунот. Не се чувствува во остатокот од Авганистан, во кој, како и во остатокот од Западна Азија, зимските дождови се најзначајни. Пролетниот дожд, иако помалку обилен, за земјоделството е поважен од зимскиот, освен ако тој не падне во форма на снег. Во отсуство на влијанија на монсуните, постојат индикации за постабилно време отколку во Индија. Северно-западните снежни бури кои се јавуваат во зима и пролет се најзабележителна одлика, а нивното влијание јасно се чувствува на индиската граница.

Планинскиот венец Хиндукуш достигнува висина од 7,492 метри кај Ношак, највисокиот врв во Авганистан. Од опсезите што се протегаат југозападно од Хиндукуш, врвот Фолади (Шах Фолади) од планинскиот масив Баба (Кох-и-Баба ) достигнува најголема висина: 5,142 метри. Опсегот Сафед Кох, кој ја вклучува областа Тора Бора, доминира во пограничната област југоисточно од Кабул. Коридорот Вахан на североисток лежи источно од провинцијата Паншир, помеѓу Хиндукуш и планините Памир, што води до преминот Вахџир во Сингјанг во Кина. Во Кабул, и преку целиот северен дел на земјата до спуштањето во Гандамак, зимата е ригорозна, особено на високото плато на Арахосија. Иако Херат е приближно 240 метри понизок од Кандахар, летната клима е поумерена заедно со годишната клима. Од мај до септември, ветерот дува од северозападен правец со голема сила, а тоа се протега низ целата земја до Кандахар. Зимата е блага; снегот се топи додека паѓа, па дури и на планините не лежи долго.

Реката Аргхандаб и реката Тарнак течат паралелно во провинцијата Кандахар

Авганистан обично не се соочува со многу недостиг на вода затоа што добива снег во текот на зимата и откако ќе се стопи водата се влева во бројни реки, езера и потоци, но повеќето од нејзините национални води се влеваат во соседните земји. Губи околу две третини од својата вода во соседните Пакистан, Иран, Таџикистан, Узбекистан и Туркменистан. Системот за одводнување на нацијата е во суштина без излез на море. Повеќето реки и потоци завршуваат во плитки пустински езера или оази внатре или надвор од границите на земјата. Скоро половина од вкупната површина на нацијата е исцедена од водотеците јужно од линијата на гребенот Хиндукуш - Сафид, а половина од оваа област е исцедена од Хелменд и неговите притоки. Аму Дарја на северната граница, другата голема река на земјата, ја има следната најголема дренажна област. 2,661 километри долгата Аму Дарја потекнува од ледниците на планините Памир на североисток. Околу 965 км од нејзиниот горен тек претставува граница на Авганистан со Туркменистан, Узбекистан и Таџикистан. Течејќи со брзи поројни текови во горниот тек, Аму Дарја станува помирна под устата на Кокча, 96 километри западно од Фајзабад. Реката Кундуз е уште една голема притока. За време на периодот на поплавување, горниот тек на Аму Дарја, отечен од снег и топење на мраз, носи многу чакал и големи камења. Реката Хелменд е главната река на југозапад, која го пресекува целиот регион. Почнувајќи околу 80 километри западно од Кабул во планинскиот венец Баба, Хелменд е приближно 1,400 километри долга, што ја прави најдолгата река која се наоѓа целосно во Авганистан. Со своите многу притоки, најважна е реката Аргхандаб. Реката Кабул, која е долга 515 километри, е витален извор на вода на планините Баба и за самиот Кабул низ кои тече. Кабул и неговите притоки се едни од ретките во Авганистан кои на крајот стигнуваат до морето, бидејќи се влева на исток во реката Инд во Пакистан. На запад, песочните пустини долж најголемиот дел од иранската граница немаат водотеци. Сепак, на северозапад, реките Хари и Моргаб се влеваат во пустината Каракум во Туркменистан.

Биоразновидност

Бадеми, по долината во близина на окружниот центар Дејхопан во провинцијата Забул

Карактеристичната распределба на растителноста на планините во Авганистан е достојна за внимание. Големата маса е ограничена на главните опсези и нивните непосредни делови, додека на подалечните и крајните пролонгирања таа е скоро целосно отсутна; всушност, ова се голи карпи и камен. На самиот алпски опсег Сафед Кох и неговите непосредни гранки, на висина од 1,800-3,000 метри има обилен раст на големи шумски дрвја, меѓу кои четинарите се најблагородни и најистакнати, како што се Cedrus deodara, Abies excelsa, Pinus longifolia, Pinus pinaster, бор (иако овој вид е најверојатно воведен, бидејќи оригинално потекнува од Шпанија и Португалија ) и аришот. Тука е и тисот, леска, смрека, орев, дива праска и бадем. Под сенката на овие растат неколку сорти роза, анамска рака, рибизла, глог, рододендрон и раскошна билка, меѓу кои семејството на ранукулус е важно заради честотата и бројот на родовите. Лимонот и дивата винова лоза исто така се среќаваат, но се почести на северните планини. Оревот и дабот (зимзелен, лиснат и кермес) се спуштаат на секундарните височини, каде што се мешаат со алдер, смрека итн.

Провинција Нуристан

Провинција Тахар во северен Авганистан

Долу до 1,000 метри има диви маслинки, видови розови рози, диви плими, багреми и мимози, берберис; и во источниот дел од синџирот, Nannerops ritchiana (кој се применува на различни корисни цели), Bignonia, Salvadora persica, итн.

Најниските крајни гребени, особено кон запад, се голи во аспект. Нивната скудна растителност е скоро растителна; грмушките се само повремени, а дрвјата се скоро непостоечки. Папратите и мовниците се скоро ограничени на повисоките опсези.

Во ниските расфрлани делови на Кандахар, можно е да се најде мешункасти трнливи растенија .

Во последните неколку децении, 90% од шумите во Авганистан се уништени, а голем дел од дрвата е извезен во соседен Пакистан. Како резултат на тоа, голем процент од земјата на Авганистан може да биде предмет на ерозија на почвата и опустинување. Позитивно, администрацијата на Карзаи и меѓународните организации помагаат во спротивставувањето на овој проблем со засадување на милиони садници.^[117]

Демографија

Главна статија: Демографија на Авганистан

1950–2020

Година	Нас.	±% год.
1950	7,752,117	—
1960	8,883,947	—
1970	10,893,772	—
1980	13,411,060	—
1990	11,869,873	—
2000	21,606,992	—
2010	29,185,511	—
2020	38,928,341	—
Извор: ООН[118]

Населението во Авганистан е околу 38.928.346 според податоци од 2020 година^[119], што вклучува околу 3 милиони авганистански граѓани кои живеат како бегалци во Пакистан и во Иран.^[120] Нацијата е составена од мултиетничко и повеќејазично општество, што ја рефлектира нејзината местоположба покрај историските патишта за трговија помеѓу Средна Азија, Јужна Азија и Западна Азија

Авганистанската Централна организација за статистика (АЦО) во 2011 година изјавила дека вкупниот број на Авганистанци кои живеат во Авганистан е околу 26 милиони и до 2017 година достигнала 29,2 милиони. Од нив, 15 милиони се машки, а 14,2 милиони се жени.^[121] Околу 22% од населението е градско подрачје, а останатите 78% живеат во рурални области.^[120]

Се претпоставува дека приближно 600.000 до 2 милиони Авганистанци би можело да бидат убиени за време на различните војни од 1979 до 2001 година.^[122] Овие бројки се многу сомнителни и никогаш не е направен обид да се проверат.^[123] Се очекува населението на земјата да достигне 82 милиони до 2050 година.^[124] Урбаните области доживеале брз раст на населението во последната деценија, што се должи на враќањето на над 5 милиони иселеници. Единствениот град во Авганистан со над милион жители е неговиот главен град Кабул. Другите најголеми градови во земјата се прикажани на табелата подолу.

Етнички групи

Главна статија: Етнички групи во Авганистан

Етнички групи во Авганистан (2008)[125]
Паштуни			42 %
Таџици			27 %
Хазари			9 %
Uzbek			9 %
Ајмаци			4 %
Туркмени			3 %
Белуџи			2 %
Останати			4 %

Во членот четири од Уставот на Авганистан се споменуваат вкупно 14 етнички групи. Населението во Авганистан е поделено на неколку етнолингвистички групи. Етникумите се претставени на графиконот десно. Дадените проценти се само проценки, бидејќи не се достапни точни и тековни статистички податоци за етничката припадност. Општо земено, четирите најголеми етнички групи се Паштуните, Таџиците, Хазарите и Узбеците. Други 10 други етнички групи се признати и секоја е претставена во авганистанската химна^[126].

Јазици

Главна статија: Јазици во Авганистан

Етнички групи[119]
Дари			85 %
Паштунци			30 %
Узбечки и Туркменски			6 %
3 други			1 %

Дари, кој е признат како авганистанско-пперсиски, служи како лингва франка во поголемиот дел од Авганистан. Тој е јазик на кој се прибегнува кога луѓето од различни етнички групи треба да вршат деловни активности или на друг начин да комуницираат, а го зборуваат мајчин јазик од таџикистанците, хазарите и аимаците; вкупно 85% од населението може да зборува дарискп-персиски.^[127] Паштунскиот јазик е широко користен во југоисточните и источните области на земјата каде етничките Паштуни се мнозинство, вклучително и со мнозинството Пакистански Паштуни и Авганистанци во Пакистан. Државната химна на Авганистан се чита на паштунски.

Узбечки и туркменски се зборува во одредени делови на северните провинции, главно меѓу узбекистанските и туркменските племиња. Помал број Авганистанци течно зборуваат и урду, арапски и други јазици. Англискиот јазик се учи во училиштата и постепено станува популарен меѓу помладата генерација.

Религија

Главна статија: Религија во Авганистан

Религија во Авганистан (2012)
Религија			Процент
Сунизам			84,7 %
Шиизам			15 %
Останати			0,3 %

Скоро целото авганистанско население е муслиманско, со помалку од 1% немуслиманско население. И покрај обидите за секуларизација на авганистанското општество, исламските практики преовладуваат во сите аспекти на животот. Исто така, исламската религиозна традиција и шифри, заедно со традиционалните практики, ги обезбедуваат главните средства за контрола на личното однесување и решавање на правни спорови. Исламот во Авганистан започнал да се практикува по арапското исламско освојување на Авганистан од 7 до 10 век, а последните задржувања во преобразба биле направени кон крајот на 19 век. Исламот е официјална државна религија во Авганистан, приближно 99,7% од авганистанското население се муслимани. Околу 90% практикуваат сунитски ислам, кој припаѓа на Ханафиската школа, додека се верува дека околу 7% се шиити.^[119][128] Повеќето шиити припаѓаат на гранката „Дванаестници“ и само помал број го следат Исмаилизмот. Според Пју, 3% се не-деноминативни муслимани.

Исламот се користел како главна основа за изразување противење на модернизацијата на Авганистан од страна на кралот Аманулах во дваесеттите години на минатиот век. Го користеле и муџахедините за време на Советско-авганистанската војна во 1980 - тите и денес од талибанците.

п р у Најголеми градови во Авганистан проценка од 2019[129]
	Бр.		Провинција	Нас.
Кабул Кандахар	1	Кабул	Кабул	4,273,200	Херат Мазари Шариф
	2	Кандахар	Кандахар	614,300
	3	Херат	Херат	556,200
	4	Мазари Шариф	Балх	469,200
	5	Џалалабад	Нангархар	356,500
	6	Кундуз	Кундуз	263,200
	7	Талукан	Тахар	253,700
	8	Пули Хумри	Баглан	237,900
	9	Газни	Газни	183,000
	10	Хост	Хост	153,300

Управување

Арг (претседателска палата) во Кабул

Авганистан е исламска република која се состои од три гранки, извршна, законодавна и судска. Нацијата е предводена од претседателот Ашраф Гани со Амрулах Салех и Сарвар Даниш како потпретседатели. Националното собрание е законодавен дом, дводомно тело со две тела, Дом на народот и Дом на старешините. Врховниот суд е предводен од главниот судија Саид Јусуф Халем, поранешен заменик министер за правда.^[130][131]

Според Транспаренси Интернешнл, Авганистан останува на врвот на списокот на најкорумпирани земји.^[132] Извештајот од јануари 2010 година објавен од Канцеларијата на Обединетите нации за дрога и криминал открил дека митото имало износ еднаков на 23% од БДП на нацијата.^[133]

На 17 мај 2020 година, претседателот Ашраф Гани постигнал договор за поделба на моќта со неговиот соперник од претседателските избори, Абдула Абдула, одлучувајќи кој ќе управува со почитуваните клучни министерства. Договорот ставил крај на повеќемесечниот политички ќор-сокак во земјата. Било договорено дека додека Гани ќе го води Авганистан како претседател, Абдулах ќе го надгледува мировниот процес со талибанците.^[134][135]

Избори и партии

Американскиот претседател Доналд Трамп со претседателот на Авганистан Ашраф Гани во 2017 година.

Еден инструмент на авганистанското управување е лоја џирга (големо собрание), паштунски консултативен состанок кој главно се организира за избор на нов шеф на државата, усвојување нов устав или решавање на национално или регионално прашање како што е војната.^[136] Овие состаноци се одржуваат најмалку од 1747 година, ^[137] а последниот се одржал во 2013 година.^[138]

Според уставот од 2004 година, и претседателските и парламентарните избори треба да се одржуваат на секои пет години. Сепак, поради спорните претседателски избори во 2014 година, закажаните парламентарни избори во 2015 година биле одложени до 2018 година.^[139] Претседателските избори користат систем на два круга; доколку ниту еден кандидат не добие мнозинство гласови во првиот круг, ќе се одржи втор круг со двајцата најдобри кандидати. Парламентарните избори имаат само еден круг и се засноваат на единствениот непренослив систем на глас, кој им овозможува на некои кандидати да бидат избрани со само еден процент од гласовите.^[140]

Претседателските избори во Авганистан во 2004 година биле релативно мирни, на кои Хамид Карзаи победил во првиот круг со 55,4% од гласовите. Сепак, претседателските избори во 2009 година се одликувале со недостаток на безбедност, слаба излезеност на гласачите и широко распространета изборна измама, завршувајќи со реизбор на Карзаи.^[141] Претседателските избори во 2014 година завршиле со победа на Ашраф Гани со 56,44% од гласовите.^[142]

Националното собрание на Авганистан во Кабул, изградено во 2015 година

Политичките партии играле маргинална улога во авганистанската политика по 2001 година, делумно поради спротивставувањето на Карзаи кон нив. ^[137] На парламентарните избори во 2005 година, на гласачките ливчиња не била прикажана партиската припадност на кандидатите, па резултатите биле диктирани од личниот престиж на кандидатите. ^[137] Меѓу избраните службеници имало голема мешавина од поранешни муџахедини, исламски фундаменталисти, воени лидери, племенски националисти, поранешни комунисти, реформисти, урбани професионалци, ројалисти и неколку поранешни соработници на Талибанците.^[143][144] Во истиот период, Авганистан станала 30-та највисока нација според женската застапеност во Националното собрание.^[145] Партиите станале повлијателни по 2009 година, кога со новиот закон биле утврдени построги барања за регистрација на партиите.^[146] Речиси сто нови партии биле регистрирани откако законот стапил на сила,^[147] и партиската активност се зголемила на изборите во 2014 година, но влијанието на партијата останало ограничено.^[148]

Административни поделби

Авганистан е поделен на 34 провинции, кои понатаму се поделени на голем број области

Авганистан е административно поделен на 34 провинции (вилајати).^[149] Секоја провинција има гувернер и главен град. Земјата понатаму е поделена на скоро 400 провинциски области, од кои секоја вообичаено опфаќа град или неколку села. Секој округ е претставен од гувернер на област.

Провинциските гувернери се назначени од претседателот на Авганистан, а окружните гувернери се избрани од провинциските гувернери.^[150] Провинциските гувернери се претставници на централната влада во Кабул и се одговорни за сите административни и формални прашања во рамките на нивните покраини. Постојат и покраински совети кои се избираат преку непосредни и општи избори за четири години.^[151] Функциите на покраинските совети се да учествуваат во планирањето на покраинскиот развој и да учествуваат во мониторингот и проценката на другите институции за управување со провинцијата.

Според член 140 од уставот и претседателскиот декрет за изборниот закон, градоначалниците на градовите треба да бидат избрани преку слободни и директни избори за четиригодишен мандат. Сепак, во пракса, градоначалниците се назначени од владата.^[152]

Следува список на сите 34 покраини по азбучен ред:

Покраини во Авганистан

Покраина	Бр. на карта	ISO 3166-2:AF[153]	Админ. центар	Население [154]	Површина (км2)	Јазици	Окрузи
Баглан	19	AF-BGL	Пули Хумри	741.690	21.118	паштунски, дари, узбечки, туркменски	16 окрузи
Бадахшан	30	AF-BDS	Фајзабад	819.396	44.059	паштунски, дари, памирски јазици	29 окрузи
Бадгис	4	AF-BDG	Калај Нау	499.393	20.591	паштунски, дари	7 окрузи
Балх	13	AF-BAL	Мазари Шариф	1.123.948	17.249	дари, паштунски	15 окрузи
Бамјан	15	AF-BAM	Бамјан	343.892	14.175	дари, паштунски	7 окрузи
Вардак	21	AF-WAR	Мајданшар	529.343	9.934	паштунски, дари	9 окрузи
Газни	16	AF-GHA	Газни	1.080.843	22.915	паштунски, дари	19 окрузи
Гор	6	AF-GHO	Чагчаран	635.302	36.479	дари, паштунски	10 окрузи
Дајкунди	10	AF-DAY	Нили	477.544	18.088	дари и паштунски	8 окрузи
Забул	17	AF-ZAB	Калат	244.899	17.343	паштунски	9 окрузи
Кабул	22	AF-KAB	Кабул	3.314.000	4.462	паштунски, дари, туркменски и узбечки	18 окрузи
Кандахар	12	AF-KAN	Кандахар	2.913.000	54.022	паштунски	16 окрузи
Каписа	29	AF-KAP	Махмудраки	358.268	1.842	дари, паштунски, пашајски	7 окрузи
Кунар	34	AF-KNR	Асадабад	413.008	4.942	паштунски	15 окрузи
Кундуз	18	AF-KDZ	Кундуз	820.000	8.040	паштунски, дари, узбечки и туркменски	7 окрузи
Лагман	32	AF-LAG	Михтарлам	382.280	3.843	паштунски, пашајски, нуристански и дари	5 окрузи
Логар	23	AF-LOW	Пулалам	322.704	3.880	паштунски, дари	7 окрузи
Нангархар	33	AF-NAN	Џалалабад	1.342.514	7.727	паштунски, дари	23 окрузи
Нимруз	3	AF-NIM	Заранџ	117.991	41.005	балучки, паштунски и дари	5 окрузи
Нуристан	31	AF-NUR	Парун	130.964	9.225	нуристански, паштунски	7 окрузи
Орузган	11	AF-ORU	Таринкот	320.589	12.696	паштунски, дари	6 окрузи
Пактија	24	AF-PIA	Гардез	415.000	6.432	паштунски, дари	11 окрузи
Пактика	25	AF-PKA	Шарана	809.772	19.482	паштунски	15 окрузи
Панџшир	28	AF-PAN	Базарак	128.620	3.610	дари, паштунски	5 окрузи
Парван	20	AF-PAR	Чарикар	491.870	5.974	дари, паштунски	9 окрузи
Саманган	14	AF-SAM	Саманган	378.000	11.262	дари, узбечки	5 окрузи
Сарипол	9	AF-SAR	Сарипол	505.400	16.360	дари, паштунски и узбечки	7 окрузи
Тахар	27	AF-TAK	Талокан	830.319	12.333	паштунски, дари, узбечки	12 окрузи
Фарах	2	AF-FRA	Фарах	493.007	48.471	паштунски, дари, балучки	11 окрузи
Фарјаб	5	AF-FYB	Мајмана	833.724	20.293	узбечки, дари, паштунски и туркменски	14 окрузи
Хелменд	7	AF-HEL	Лашкаргах	1.441.769	58.584	паштунски, дари	13 окрузи
Херат	1	AF-HER	Херат	1.762.157	54.778	дари, паштунски, туркменски	15 окрузи
Хост	26	AF-KHO	Хост	638.849	4.152	паштунски	13 окрузи
Џаузџан	8	AF-JOW	Шеберган	426.987	11.798	узбечки, туркменски, паштунски и дари	9 окрузи

Надворешни односи

Авганистан станала членка на Обединетите нации во 1946 година. ^[155] Земјата има добри односи со голем број на НАТО-членки и сојузнички нации, особено со САД, Канада, Велика Британија, Германија, Австралија и Турција. Во 2012 година, САД и Авганистан го потпишале својот договор за стратешко партнерство во кој Авганистан станал главен сојузник надвор од НАТО.^[156] Авганистан историски има силни односи со Германија, една од првите земји што ја признала независноста на Авганистан во 1919 година; Советскиот Сојуз, кој обезбедил голема помош и воена обука за силите на Авганистан и вклучувале потпишување на Договор за пријателство во 1921 и 1978 година; и Индија, со која бил потпишан договор за пријателство во 1950 година.^[157] Односите со Пакистан честопати биле напнати од различни причини, како што е прашањето за границата со Дуранд и наводната вмешаност на Пакистан во авганистански востанички групи. Земјата исто така, има дипломатски односи со соседна Кина, Иран, Таџикистан, Туркменистан и Узбекистан, вклучително и со регионални држави како Бангладеш, Јапонија, Казахстан, Непал, Русија, Јужна Кореја и ОАЕ. Авганистанското Министерство за надворешни работи продолжува да ги развива дипломатските односи со другите земји од целиот свет.

Мисијата за помош на Обединетите нации во Авганистан (УНАМА) е основана во 2002 година за да и помогне на земјата да се опорави од децениската војна.^[158] Денес, неколку земји-членки на НАТО распоредуваат околу 17.000 војници во Авганистан, како дел од Мисијата за решителна поддршка.^[159] Неговата главна цел е да ги обучи авганистанските сили за национална безбедност .

Воени сили

Црните јастреби на авганистанското воено воздухопловство на аеродромот Кандахар. Како голем сојузник што не е член на НАТО, авганистанските вооружени сили добиваат најголем дел од својата опрема и обука од САД .

Авганистанските вооружени сили се под Министерството за одбрана, во кое се вклучени Авганистанските воздушни сили (АВС) и Авганистанската национална армија (АНА). Во авганистанскиот универзитет за одбрана се сместени разни образовни установи за вооружените сили на Авганистан, вклучувајќи ја и Националната воена академија на Авганистан.^[160]

Спроведување на законот

Авганистанската национална полиција (АНП) во провинцијата Кунар

Спроведувањето на законот во Авганистан е одговорност на Авганистанската национална полиција (АНП), која е дел од Министерството за внатрешни работи. АНП се состои од два примарни гранка, авганистанската униформирана полиција и авганистанската гранична полиција. Мисијата на униформираната полиција е да обезбеди безбедност во Авганистан, да спречи криминал и да го заштити имотот. Граничната полиција е одговорна за обезбедување и одржување на границите на нацијата со соседните држави, како и со сите меѓународни аеродроми во земјата.^[161] Авганистанската разузнавачка агенција, Националниот директорат за безбедност (НДБ), помага на АНП во безбедносните прашања.^[162]

Сите делови на Авганистан се сметаат за опасни поради милитантни активности и инциденти поврзани со тероризам. Киднапирање за откуп и грабежи се вообичаени во поголемите градови. Секоја година стотици авганистански полицајци се убиваат при извршување на службената должност.^[163] Авганистан е исто така водечки светски производител на опиум.^[164] Афионот во Авганистан произведува повеќе од 90% недозволен хероин на глобално ниво и повеќе од 95% од европската понуда.^[165] Авганистанското Министерство за борба против наркотици е одговорно за следење и искоренување на нелегалниот бизнис со дрога.

Човекови права

Слободата на изразување и печатот е дозволена и промовирана во сегашниот устав од 2004 година, сè додека не го загрозува националниот или верскиот интегритет или не клевети поединци. Во 2019 година, <i>Репортери без граници</i> го навеле медиумското опкружување во Авганистан како 121 од 179 на својот Индекс за слобода на печатот, и 1-в како најслободен.^[166][167] Сепак, многу прашања во врска со човековите права постојат спротивно на законот, честопати сторени од локални племиња, законодавци и тврдокорни свештеници. Новинарите во Авганистан се соочуваат со закана и од безбедносните сили и од бунтовниците.^[168] Комитетот за безбедност на авганистанските новинари во 2017 година тврдел дека авганистанската влада учествува со 46% од нападите врз авганистански новинари, додека бунтовниците се одговорни за остатокот од нападите.^[169]

Според Глобални Права, скоро 90% од жените во Авганистан доживеале физичко малтретирање, сексуално злоставување, психичко малтретирање или присилен брак. Извршители на овие злосторства се семејствата на жртвата.^[170] Предлогот за закон против насилството врз жените од 2009 година може да се донесе само преку претседателски указ. Во 2012 година, Авганистан забележал 240 случаи на убиство на честта, но се верува дека вкупниот број е многу поголем. Од пријавените убиства за чест, 21% биле извршени од сопрузите на жртвите, 7% од нивните браќа, 4% од татковците, а остатокот од други роднини.^[171][172]

Хомосексуалноста е табу тема во авганистанското општество;^[173] според Кривичниот законик, хомосексуалната интимност се казнува со затвор до една година.^[174] Со спроведување на шеријатскиот закон, прекршителите можат да се соочат со смрт.^[175][176] Сепак, опстојува древна традиција која вклучува машки хомосексуални акти меѓу млади и постари мажи (типично богати или елитни луѓе) наречена бача бази. Ова дело е исто така незаконско според Кривичниот законик и сторителите можат да бидат затворени.^{[177][178][179]}

На 14 август 2020 година, експертите на Советот за човекови права на ООН издале заедничка изјава со која ги повикуваат авганистанските власти да спречат убиства на бранителите на човекови права, бидејќи од јануари 2020 година има девет смртни случаи на бранители на човекови права.^[180]

Економија

Главна статија: Економија на Авганистан

Економијата на Авганистан постојано бележи подобрување во последната деценија и истото се должи пораади враќањето на голем број од богатите иселеници, модернизација на нацијата во земјоделскиот сектор, како и воспоставување на повеќе трговски патишта со соседните земји и земјите во регионот.^[181] Милјарди долари меѓународна помош, кои доаѓаат од иселениците и странски инвеститори, го забележале ова зголемување во време кога постои поголема политичка сигурност откако НАТО се вклучил во реконструкцијата на Авганистан.^[182] БДП на нацијата се протега на околу 70 милијарди американски долари со курс од 20 милијарди долари (2017 година), а БДП по глава на жител е околу 2.000 американски долари.^[183] Увезува стока во вредност од над 6 милијарди долари, но извезува само скоро една милијарда долари, главно овошје и ореви.^[184]

И покрај тоа што има над 1 трилион долари докажани неискористени наоѓалишта на минерали, Авганистан останува една од најмалку развиените земји во светот. Неговата стапка на невработеност е над 23% ^[183] и околу половина од неговото население живее под прагот на сиромаштијата.^[185][186] Многу од невработените мажи се приклучуваат на милитантни групи финансирани од странство или во светот на криминалот, особено како шверцери. Авганистанската влада долго време барала странски инвестиции со цел да се подобри економијата на Авганистан.

Земјоделство и сточарство

Земјоделски пазар во Кабул, во 2009 година

Работници кои преработуваат калинки , по кои Авганистан е познат во Азија

Авганистанско грозје

Во Авганистан во моментов се произведуваат приближно 1,5 милиони тони свежо овошје годишно, што може значително да се зголеми.^[187] Познато е по производство на некои од најдобрите овошја, особено калинки и грозје, како и слатки дињи и црница. Други плодови широко и историски одгледувани се кајсии, јаболка, смокви, праски и цреши.^{[184][188][189][190]} Градењето и користењето оранжерии е брзо растечка индустрија во земјата.

Северозападните авганистански провинции се познати по одгледување на ф'стаци.^{[191][192][193][194]} Во последниве години, земјоделците во јужните провинции исто така започнале со одгледување на ф'стаци.^[195] Провинциите на истокот од земјата се познати по борови ореви.^[196] Северните и централните провинции се познати и по бадемите и оревите.^[197] Провинцијата Бамјан во централен Авганистан е позната по одгледување супериорен квалитет на компири, а во просек произведува 140.000 до 170.000 тони.^[198] Провинцијата Нангархар е позната по портокали, маслинки, кикирики и урми.^{[199][200][201][202]} Одгледувањето на овие плодови сега се шири и во другите провинции на југот на земјата.^[203]

Производството на пченица и житни култури е традиционален столб на земјоделството во Авганистан. Националното производство на пченица во 2015 година било 5 милиони тони.^[204] Авганистан е пред самодоволност во производството на жито. Потребни се дополнителни 1 милион тони пченица за да станат самостојни, што се предвидува да се постигне во 2020 година.^[205] Вкупното земјоделско производство понекогаш опаѓа поради сушите.

Добитокот во Авганистан главно вклучува говеда, овци и кози.^[206] Градењето и користењето модерни фарми за живина е исто така брзо растечка индустрија.^[207] Достапноста на земјиштето погодно за пасење традиционално го прави сточарството важен дел од економијата. Постојат два главни вида на сточарство: седентарен начин, практикуван од фармери кои одгледуваат и животни и култури; и номадски, практикувани од сточари на животни познати како Кочис. Природните пасишта зафаќаат околу 30,000 км2, но се преградени. Северните региони околу Мазар-и-Шариф и Мајмана биле домови за околу шест милиони овци каракули кон крајот на 90-тите години на минатиот век. Повеќето стада се преселуваат на висорамнините во текот на летото на пасишта на северот.

Обработливата земја во Авганистан е околу 8 милиони хектари. Производството на пченица изнесува околу 5 милиони тони,^[204] расадници држат 119.000 хектари земја, а производството на грозје е на 615.000 тони. Производството на бадеми скокнало на 56 000 тони, а памукот на 45 000 тони.^[208] Во 2019 година било објавено дека околу 10.000 хектари земја во Авганистан се користи за одгледување шафран.^[209]

Според извештајот на Светска банка објавен во април 2019 година, економијата на Авганистан страдала од последиците од тешката суша што влијаело на земјоделското производство во 2018 година. Додека производството на пченица се намалило за 24%, производството на млеко се намалило за 30%.^[210]

Риболов и шумарство

Сечач на дрво во Асадабад, провинција Кунар

Земјата има сè поголем број на акумулации, реки и потоци, што ја прави соодветна клима за одгледување риби. Риболов се одвива во езерата и реките, особено во провинцијата Нангархар и во реката Хелменд во јужен Авганистан.^[211] Рибите сочинуваат помал дел од авганистанската исхрана денес затоа што рибарите не се во можност да произведат доволно риби за да бидат во чекор со барањата на клиентите. Повеќето риби и морски плодови се увезуваат од соседните Пакистан, Иран и Обединетите Арапски Емирати. Постојат стотици фарми за риби низ целата земја и најголемата е во Карга, која ги снабдува рибните јајца на другите рибни фарми. Исто така, започна и одгледување риби во браната Салма.^[212]

Според извештајот од 2010 година, само околу 2,1% (или 1.350.000 ха ) од Авганистан е пошумен.^[213] Неговата граѓа е исцрпена многу, а од средината на 1980-тите, само околу 3% од површината на земјата била пошумена, главно на исток. Значителни дрвја се уништени од пустошот на војната кон крајот на 20 век. Експлоатацијата е отежната од несигурноста и пристапните патишта. Покрај тоа, распределбата на шумата е нееднаква, а најголем дел од преостанатата шума се наоѓа само во регионите Кунар, Нуристан и Пактија на исток од земјата. Во последните години се преземени некои чекори за садење дрвја во урбаните области низ Авганистан.^[214][215] Дури и талибанските лидери неодамна повикале на засадување повеќе дрвја.^[216][217]

Трговија и индустрија

Мапа на патот Лапис Лазули

Официјални лица од Авганистан, Грузија, Турција, Азербејџан и Туркменистан го потпишале договорот за патот Лапис Лазули во 2016 година, со кој се создал нова трговски пат од Авганистан до Кавказ и Турција

Влезното пристаниште кај Шир Кан Бандар во покраината Кундуз, во близина на границата со Таџикистан

Трговијата на Авганистан со други земји стабилно се зголемува со воспоставување на повеќе меѓународни патишта за превоз на стоки.^[218] Едeн од овие трговски патишта е коридорот Лапис Лазули, кој го поврзува Авганистан со Туркменистан и на крајот завршува некаде во Европа.^[181] Други вакви трговски патишта го поврзуваат Авганистан со соседните Иран, Пакистан, Таџикистан и Узбекистан. Земјата, исто така, има директна трговија со Индија преку воздушен коридор .

Авганистан е опремен со богатство на природни ресурси, вклучувајќи големи депозити на природен гас, нафта, јаглен, мермер, злато, бакар, хромит, талк, барити, сулфур, олово, цинк, железна руда, сол, скапоцени и полускапоцени камења, и многу реткоземни елементи. Во 2006 година, геолошки институт во САД процени дека Авганистан има дури 36 трилиони кубни стапки природен гас, 3,6 милијарди барели (570 × 106 м3) резерви на нафта и кондензат.^[219] Според проценката од 2007 година, Авганистан има значителни количини неоткриени минерални суровини не-горива. Геолозите откриле и индикации за изобилство на наслаги од обоени камења и скапоцени камења, вклучувајќи смарагд, рубин, сафир, гранат, лапис, кунзит, шпинел, турмалин и перидот.^[220]

Камиони на патот во Авганистан

Пропорционална застапеност на авганистанскиот извоз, 2009 година

Во 2010 година, официјални претставници на американскиот Пентагон заедно со американски геолози откриле откривање на скоро 1 трилион долари неискористени наоѓалишта на минерали во Авганистан.^[221][222] Во меморандумот од Пентагон се вели дека Авганистан може да стане „Саудиска Арабија на литиум “.^[223] Некои веруваат дека неискористените минерали вредат и до три трилиони долари.^{[224][225][226]}

Друга проценка на геолошкиот институт во САД од септември 2011 година покажал дека карбанатитите Ханашин во провинцијата Хелменд во земјата имаат околу 1 милион метрички тони елементи на ретка земја. Регина Дубеј, вршител на должноста директор на Одделот за одбрана, Работна група за деловни активности и операции за стабилност (ТФБСО), изјавила дека „ова е само уште еден доказ дека минералниот сектор во Авганистан има светла иднина“.

Авганистан потпишал договор за бакар со Кина (Металуршка Корпорација Кина) во 2008 година, што е за голем проект што вклучува инвестиција од 2,8 милијарди долари од Кина и годишен приход од авганистанската влада од околу 400 милиони американски долари. Рудникот за бакар Аиак во земјата, кој се наоѓа во провинцијата Логар, е еден од најголемите во светот и се очекува да обезбеди работни места за 20.000 Авганистанци. Се проценува дека има бакар најмалку 11 милиони тони или 33 милијарди американски долари бакар.

На 5 октомври 2018 година во Вашингтон, авганистанските власти потпишале 30-годишен договор со инвестиции група Центар и неговиот оперативен компанија, Авганистанските злато и минерали копродукции, да се истражуваат и да развијат операција на бакарна руда во округот Балкхаб во Сар-е Пол провинција и да истражуваат и развиваат операција за експлоатација на злато во провинцијата Бадакшан. Договорот за бакар вклучува инвестиција од 56 милиони долари, а договорот за злато, од 22 милиони долари.^[227]

Експертите сметаат дека производството на бакар може да започне во рок од две до три години, а на железната руда за пет до седум години заклучно со 2010 година. Другото неодамна објавено богатство на земјата е рудникот за железна руда Хаџигак, сместен на 130 милји западно од Кабул и се верува дека има околу 1,8 до 2 милијарди метрички тони минерал што се користи за производство на челик. AFISCO, индиски конзорциум од седум компании, предводен од Steel Authority of India Limited (SAIL) и канадската компанија Kilo Goldmines Ltd се очекува заеднички да инвестираат 14,6 милијарди долари во развој на рудникот за железо Хаџигак.^[228] Земјата има неколку рудници за јаглен, но треба да се модернизира.^[229]

Важен ресурс на Авганистан во минатото бил природниот гас, кој првпат бил искористен во 1967 година. Во текот на осумдесеттите години, продажбата на бензин претставувала 300 милиони долари годишно од приходите од извоз (56% од вкупниот износ). 90% од овој извоз отишол во [[Советски Сојуз|Советскиот Сојузза]]. Сепак, за време на повлекувањето на советските трупи во 1989 година, полињата со природен гас во Авганистан биле ограничени за да се спречи саботажа од страна на муџахедините. Производството на гас се намалило од високи 8,2 милиони кубни метри (2.9 × 10⁸ cu ft) на ден во 80-тите години на минимално ниво од околу 600 000 кубни метри (2.2 × 10⁷ cu ft) во 2001 година. По формирањето на администрацијата на Карзаи, производството на природен гас повторно било обновено.^[230]

Се зголемува бројот на Авганистанци вклучени во бизнисот со дизел-гориво, бензин, авионско гориво и ТНГ.^[231] Во декември 2011 година, Авганистан потпишал договор за истражување нафта со China National Petroleum Corporation (CNPC) за развој на три нафтени полиња долж реката Аму Дарја. Државата ќе ги има своите први рафинерии за нафта во следните три години, по што ќе добие многу малку од профитот од продажбата на нафта и природен гас.^[232] CNPC започнал со производство на авганистанска нафта кон крајот на октомври 2012 година, со извлекување на 1,5 милиони барели нафта годишно.

Инфраструктура

Енергија

Браната Кајџаки во провинцијата Хелменд произведува над 52 мегавати електрична енергија

Според Светска банка, 98% од руралното население има пристап до електрична енергија во 2018 година, за разлика од 28% во 2008 година. Генерално, бројката изнесува 98,7%.^[233] Од 2016 година, Авганистан произведува 1.400 мегавати моќност, но сепак увезува најголем дел од електричната енергија преку далекуводи од Иран и државите од Средна Азија.^[234] Поголемиот дел од производството на електрична енергија е преку хидроенергија, потпомогнато од количината на реки и потоци што течат од планините.^[235] Сепак, електричната енергија не е секогаш сигурна и се случуваат исклучувања, вклучително и во Кабул.^[236] Во последниве години се изградени поголем број на електрани на сончева енергија, биомаса и ветерници.^[237] Во моментов земјата е во фаза на развој на проектот CASA-1000 што ќе пренесува електрична енергија од Киргистан и Таџикистан и гасоводот Туркменистан-Авганистан-Пакистан-Индија (ТАПИ). Со напојувањето управува Да Авганистан Брешна Шеркат (ДАБС, Авганистанско електростопанство).

Туризам

Туризмот е мала индустрија во Авганистан поради безбедносни проблеми. Како и да е, околу 20 000 странски туристи ја посетуваат земјата годишно заклучно со 2016 година.^[238] Особено важен регион за домашен и меѓународен туризам е живописната долина Бамјан, која вклучува езера, кањони и историски места, потпомогнати од фактот што се наоѓа во безбедна област далеку од востаничка активност.^[239][240] Помал број туристи посетуваат и патуваат во региони како што е долината Вахан, која е исто така една од најоддалечените во земјата.^[241] Од крајот на шеесеттите години наваму, Авганистан претставувал популарна станица на познатата Хипи-патека, привлекувајќи многу Европејци и Американци. Доаѓајќи од Иран, патеката патувала низ различни авганистански провинции и градови, вклучувајќи ги Херат, Кандахар и Кабул пред да премине во северен Пакистан, северна Индија и Непал.^[242][243] Туризмот го достигнал својот врв во 1977 година, година пред почетокот на политичката нестабилност и вооружениот конфликт.^[244]

Минарето џем е светско културно наследство на УНЕСКО, во моментов е под закана од ерозија и поплавување

Градот Газни има значајна историја и историски места и заедно со градот Бамјан во изминатите години биле избрани соодветно за исламска културна престолнина и културна престолнина во Јужна Азија.^[245] Градовите Херат, Кандахар, Балк и Заранџ се исто така многу историски. Џамското минаре во долината на реката Хари е светско наследство на УНЕСКО. Наметка што наводно ја носел пророкот на исламот Мухамед се чува во Светилиштето на наметката во Кандахар, град основан од Александар и прва престолнина на Авганистан. Тврдината во Херат во западниот град Херат е обновена во последните неколку години и претставува популарна атракција. На северот на земјата се наоѓа Светилиштето на Али, за кое многумина веруваат дека е местото каде бил погребан Али. ^[155] Националниот музеј на Авганистан се наоѓа во Кабул и е домаќин на голем број будистички, грчки и рани исламски антиквитети; музејот претрпел многу граѓанска војна, но полека се реставрира од раните 2000-ти.^[246]

Комуникација

Телекомуникациските услуги во Авганистан ги обезбедуваат Авганистански телеком, Afghan Wireless, Etisalat, MTN Group и Roshan. Земјата користи свој вселенски сателит наречен „ Авганистан 1“, кој обезбедува услуги на милиони претплатници на телефон, интернет и телевизија. До 2001 година по повеќегодишна граѓанска војна, телекомуникациите биле буквално непостоечки сектор, но до 2016 година пораснале со 22 милиони претплатници на мобилни телефони и 5 милиони корисници на Интернет. Секторот вработува најмалку 120.000 луѓе на национално ниво.^[247]

Сообраќај

Колички со коњи сè уште се користат за носење стока на некои места

Поради географијата на Авганистан, транспортот меѓу различни делови на земјата историски бил тежок. ’Рбетот на патната мрежа во Авганистан е Автопат 1, честопати наречен „Обиколен пат“, кој се протега на 2,210 километри и поврзува пет поголеми градови: Кабул, Газни, Кандахар, Херат и Мазар-и-Шариф,^[248] , додека се оптоварува околу планините на Хиндукуш.^[249]

Обиколницата е од клучно значење за домашната и меѓународната трговија и економијата.^[250] Клучен дел од Обиколницата е тунелот Саланг, завршен во 1964 година, што го олеснува патувањето низ планинскиот венец Хиндукуш и ги поврзува северен и јужен Авганистан.^[251] Тоа е единствената копнена рута што ја поврзува Средна Азија со Индискиот потконтинент.^[252] Неколку планински премини овозможуваат патување помеѓу Хиндукуш и во други области. Сериозни сообраќајни несреќи се чести на авганистанските патишта и автопати, особено на патот Кабул – Кандахар и патот Кабул – Џалалабад.^[253] Патувањето со автобус во Авганистан останува опасно поради милитантни активности.^[254]

Ербас А310 од авганистанската авиокомпанија Аријана во 2006 година

Авионскиот сообраќај во Авганистан го обезбедува националниот авиопревозник Аријана Ерлајнс ^[255] и приватната компанија Кам ер. Авиокомпаниите од голем број земји исто така обезбедуваат летови во и надвор од земјата. Тука спаѓаат Air India, Emirates, Gulf Air, Iran Aseman Airlines, Pakistan International Airlines и Turkish Airlines. Земјата има четири меѓународни аеродроми: Меѓународниот аеродром Хамид Карзаи (поранешен меѓународен аеродром во Кабул), меѓународниот аеродром Кандахар, меѓународниот аеродром Херат и меѓународниот аеродром Мазар-е Шариф. Вклучувајќи ги домашните аеродроми, има 43.^[119] Воздушната база Баграм е голем воен аеродром.

Земјата има три железнички врски: една со 75 километри должина, линија од Мазар-и-Шариф до границата со Узбекистан ;^[256] 10 километри долга линија од Торагунди до границата со Туркменистан (каде што продолжува како дел од Туркменските железници ); и кратка врска од Акина преку туркменската граница до Керки, што се планира да се прошири понатаму низ Авганистан.^[257] Овие линии се користат само за товарни возила и нема услуга за патници. Железничката линија помеѓу Хаф, Иран и Херат, западен Авганистан, наменета и за товар и за патници, е во фаза на изградба од 2019 година.^[258][259] Околу 125 километри од линијата ќе се наоѓа на авганистанската страна.^[260][261] Постојат различни предлози за изградба на дополнителни железнички линии во земјата.^[262]

Сопственоста на приватните возила значително се зголемило од раните 2000-ти. Таксистите имаат жолта боја и се состојат од автомобили и од авто-рикша.^[263] Во рурален Авганистан, селаните често користат магариња, мазги или коњи за превоз или носење стока. Камилите првенствено ги користат номадите Кочи.^[264] Велосипедите се популарни низ целиот Авганистан.^[265]

Образование

Американскиот универзитет во Авганистан (АУАФ) во Кабул

Авганистански извидници

Образованието во Авганистан вклучува дванаесетгодишно образование (К-12) и високо образование, кое е под надзор на Министерството за образование и Министерството за високо образование во Кабул, Авганистан.^[266] Авганистан поминува низ процес на обнова на целата територија на земјата. И покрај назадувањата, институциите се основани низ целата земја. До 2013 година имало 10,5 милиони ученици кои посетувале училишта во Авганистан,^[267] земја со население од околу 35,5 милиони луѓе.^[120]

Едно од најстарите училишта во Авганистан е средното училиште Хабибија во Кабул, кое е изградено од кралот Хабибулах-кан во 1903 година за да ги образова учениците од елитното одделение на нацијата. За време на Демократска Република Авганистан, владата на Народната демократска партија во Авганистан (НДПА) го реформирала образовниот систем; образованието било за двата пола и биле воспоставени широко распространети програми за писменост.^[268] До 1978 година, жените сочинувале 40 проценти од лекарите и 60 проценти од наставниците на Кабулскиот Универзитет; 440.000 студентки биле запишани во образовни институции и 80.000 повеќе во програмите за писменост.^[269] И покрај подобрувањата, голем процент од населението останало неписмено.^[270] Почнувајќи од оветската инвазија на Авганистан во 1979 година, последователните војни практично го уништиле образовниот систем на нацијата. Повеќето наставници избегале за време на војните во соседните земји. Во средината на 90-тите години на минатиот век, околу 650 училишта биле уништени или користени како бункери. Во 1996 година, талибанскиот режим го ограничило образованието за жените, а медресата (џамиско училиште) станала главен извор на основно и средно образование. Околу 1,2 милиони ученици биле запишани во училиштата за време на владеењето на талибанците, со помалку од 50 000 девојчиња.^[159] По соборувањето на талибанците кон крајот на 2001 година, администрацијата на Карзаи добила значителна меѓународна помош за обновување на образовниот систем. Околу 7.000 училишта работеле во 20 од 32 провинции до крајот на 2003 година, со 27.000 наставници кои предавале на 4,2 милиони деца (вклучувајќи 1,2 милиони девојчиња). [4] Од таа бројка, околу 3,9 милиони биле во основните училишта. Се проценува дека околу 57 проценти од мажите и 86 проценти од жените се неписмени, а недостатокот на квалификувани и образовани работници е голем економски недостаток. Кога Универзитетот во Кабул повторно се отворил во 2002 година, околу 24.000 =машки и женски студенти се запишале за високо образование. Во меѓувреме, се рехабилитирале уште пет универзитети. Наставните програми на државните училишта вклучуваат религиозни предмети, но деталната настава им е оставена на наставниците по религија.

Следните достигнувања биле постигнати во првата декада од 2000-тите:

• Помеѓу 2001 и 2016 година, запишувањето во основно училиште се зголемило од околу 1 милион на 9,2 милиони (деветкратно зголемување за петнаесет години) и процентот на девојчиња од практично нула на 37%.
• Бројот на наставници во општото образование се зголемил за седум пати, но нивните квалификации се ниски. Околу 31% се жени.
• Од 2003 година до 2010 година, над 5.000 училишни згради биле санирани или новоизградени. Нешто повеќе од 50% од училиштата имаат употребливи згради.

Здравство

Главна статија: Здравство во Авганистан

Според индексот на човечки развој, Авганистан е 15-та најмалку развиена земја во светот. Просечниот животен век се проценува на околу 60 години^[271][272]. Стапката на мајчина смртност во земјата е 396 смртни случаи/100.000 живородени деца и нејзината стапка на смртност кај новороденчиња е 66 до 112,8 смртни случаи на секои 1000 живородени деца. Министерството за јавно здравје планирало да ја намали стапката на смртност кај новороденчињата на 400 за секои 100.000 живородени деца пред 2020 година. Земјата има повеќе од 3.000 акушерки, со дополнителни 300 до 400 обучени секоја година^[273].

Постојат повеќе од 100 болници во Авганистан^[274], со најнапредните третмани достапни во Кабул. Францускиот медицински институт за деца и детската болница Индира Ганди во Кабул се водечки детски болници во земјата. Некои од другите водечки болници во Кабул ги вклучуваат болницата Џамхуријат и болницата Џинах^[275]. И покрај сето ова, многу Авганистанци патуваат во Пакистан и Индија за понапредно лекување.

Во 2006 година било објавено дека скоро 60% од авганистанското население живее на два часа пешачење од најблиската здравствена установа^[276]. Стапката на попреченост е исто така висока во Авганистан поради децениската војна^[277]. Неодамна било објавено дека на околу 80.000 луѓе им недостасуваат екстремитети^[278][279]. Невладини добротворни организации, како што се „Спасете ги децата“ и „Ветување на Махоба“ им помагаат на сираците во соработка со владините структури^[280]. Анкетите за демографски и здравствени работи работат со индискиот институт за истражување на здравствениот менаџмент и други за да се спроведе истражување во Авганистан, фокусирано на смртта кај мајките, меѓу другото^[281].

Култура

Авганистанско семејство во близина на Холм, 1939 година - повеќето Авганистанци се племенски

Авганистан е претежно племенско општество, со различни региони во земјата кои имаат свои култури како резултат на различните етникуми и географските препреки што го прават далечниот дел од земјата.^[282] Семејството е столб на авганистанското општество и семејствата честопати ги води патријарх.^[283] Во јужниот и источниот регион, луѓето живеат според паштунската култура следејќи паштунски начин на живот. Клучните принципи вклучуваат гостопримство, обезбедување место за оние што бараат засолниште и одмазда за пролевање крв. ^[155] Во голема мерка се поврзани со културата на Јужна Азија. Останатите Авганистанци се културно Персијци и Турци. Некои не-Паштуни кои живеат во близина го прифатиле нивниот начин на живот. Оние што живееле во Пакистан и Иран во последните 30 години биле под дополнително влијание на културите на тие соседни народи. За авганистанскиот народ се знае дека е силно религиозен.^[284]

Авганистанците, особено Паштуните, се забележуваат по својата племенска солидарност и високо почитување на личната чест. ^[137] Еден писател смета дека племенскиот систем е најдобриот начин за организирање на големи групи луѓе во земја што е географски тешка и во општество кое, од материјалистички аспект, има некомплициран начин на живот.^[285] Постојат различни авганистански племиња, и се проценува на 2-3 милиони номади. Авганистанската култура е длабоко исламска, ^[137] но прет-исламските практики опстојуваат. ^[155] Еден пример е бача бази, термин за активности кои вклучуваат сексуални односи помеѓу постари мажи и помлади адолесцентни мажи или момчиња.^[286] Детските бракови се распространети во Авганистан;^[287] законската возраст за брак е 16 години.^[288] Најпосакуваниот брак во авганистанското општество е со нечиј паралелен братучед, а од младоженецот често се очекува да плати цена на невестата. ^[155]

Куќа окупирана од номадски луѓе во провинцијата Нангархар

Во селата, семејствата обично имаат куќи од кал. Селата обично имаат главен човек (малик), мајстор за дистрибуција на вода (мираб) и верски учител (мула). Мажите обично работат на полињата, придружувани од жени за време на жетвата.^[283] Околу 15% од населението е номадско, локално наречено кочи.^[282] Кога номадите поминуваат низ селата, тие честопати купуваат материјали од селаните како чај, пченица и керозин; селаните купуваат волна и млеко од номадите.

Старци во Херат носат турбан (lungi)

Авганистанската облека и за мажи и за жени обично се состои од разни форми на шалвар наречен камиз, особено од Перахан Тунбан и Кет Партуг. Жените обично носат чадор за покривање на главата; некои жени, обично од високо конзервативни заедници, носат бурка, покривка на целото тело. Овие жени ја носеле оваа облека многу пред да дојде исламот во регионот, но талибанците го применувале овој фустан на жените кога биле на власт.^[289] Друг популарен фустан е чапанот кој делува како палто. Каракулот е капа направена од крзно на одредена регионална раса овци. Таа била фаворизирана од поранешните кралеви на Авганистан и станала позната на поголемиот дел од светот во 21 век кога постојано го носел претседателот Хамид Карзаи.^[290] Паколот е друга традиционална капа што потекнува од крајниот исток на земјата; народно ја носел водачот на герилите Ахмад Шах Масуд.^[291] Шеширот „Мазари“ потекнува од северен Авганистан.^[292]

Архитектура

Нацијата има сложена историја што преживеала или во сегашните култури или во форма на разни јазици и споменици. Авганистан содржи многу остатоци од сите возрасти, вклучувајќи грчки и будистички ступи, манастири, споменици, храмови и исламски минариња. Меѓу најпознатите се Големата џамија во Херат, Сината џамија, Џамското минаре, Чил Зена, Кала-и Бост во Лашкаргах, античкиот грчки град Аи-Канум.^[293] Сепак, многу од нејзините историски споменици се оштетени во модерното време поради граѓанските војни.^[294] Двете славни Буди од Бамијан биле уништени од талибанците, кои ги сметале за идолопоклонички. И покрај тоа, археолозите сè уште наоѓаат будистички мошти во различни делови на земјата, некои од нив датираат од 2 век.^[295] Бидејќи немало колонијализам во современ Авганистан, архитектурата во европски стил е ретка; пред сè, Победничката капија кај Пагман и Палатата Дарул Аман во Кабул, биле изградени во овој стил во дваесеттите години од самите Авганистанци.

Уметност и керамика

Авганистански килим

Ткаењето тепих е древна практика во Авганистан и многу од нив и денес се рачно изработени од племенски и номадски луѓе.^[296] Теписи се произведувале во регионот илјадници години и традиционално ги правеле жени.^[297] Некои занаетчии ги изразуваат своите чувства преку дизајни на килими; на пример, по избувнувањето на Советско-авганистанската војна, биле создадени „ воени килими “ со дизајни што претставуваат болка и мизерија предизвикана од конфликтот.^[298] Секоја покраина има свои специфични одлики при правењето килими.^[299] Во некои од турско-населените области на северозапад, цените на невестата и свадбената церемонија се водени од вештините на невестата за ткаење.^[300]

Керамика се изработувала во Авганистан со милениуми. Селото Исталиф, северно од Кабул, е особено голем центар, познат по својата уникатна тиркизна и зелена керамика ^[301] а нивните методи на изработка останале исти со векови.^[302][303] Голем дел од камењата лапис лазули биле заземјувани во денешен Авганистан, кои биле користени во кинески порцелан како син кобалт, подоцна користени во античка Месопотамија и Турција.^[304]

Земјите во Авганистан имаат долга историја на уметност, со најраната светска употреба на маслени слики пронајдени во пештеро во земјата.^[305][306] Забележителен уметнички стил кој се развил во Авганистан и источен Пакистан е уметноста Гандара, произведена од спој на грчко-римска уметност и будистичка уметност помеѓу 1 и 7 век н.е.^[307] Подоцнежните епохи забележале зголемена употреба на персискиот минијатурен стил, со тоа што Камаледин Бехзад од Херат бил еден од најзначајните минијатурни уметници од периодот на Тимуридите. Од 1900-тите, нацијата започнала да ги користи западните техники во уметноста. Абдул Гафур Брешна бил истакнат авганистански сликар и уметник на скицирање од Кабул во текот на 20 век.

Медиуми и забава

Авганистан има околу 350 радио станици и над 200 телевизиски станици.^[308] Радио телевизија Авганистан, со потекло од 1925 година, е државен јавен радиодифузер. Телевизиските програми започнале да се емитуваат во 1970-тите и денес има многу приватни телевизиски канали како што се ТОЛО и ТВ Шамшад. Првиот авганистански весник бил објавен во 1873 година ^[155] а денес има стотици печатени изданија. До 1920-тите, Радио Кабул емитувало локални радио услуги.^[309] Гласот на Америка, БиБиСи и Радио Слободна Европа емитувале на двата официјални јазици во Авганистан на радио.^[310] Ограничувањата за печатот постепено биле олабавени и приватните медиуми биле диверзифицирани од 2002 година, по повеќе од две децении строги контроли.

Авганистанците веќе долго време се навикнати да гледаат филмови од Индија во Боливуд и да ги слушаат нејзините филмски песни.^[311] Се тврди дека Авганистан е меѓу најголемите пазари за хинди филмската индустрија.^[312] Стереотипите на Авганистанците во Индија исто така биле претставени во некои филмови од Боливуд од глумци.^[313] Многу филмски везди на Боливуд имаат корени во Авганистан, вклучувајќи ги Салман Кан, Саиф Али Кан, Шах Рух Кан, Амир Кан, Фероз Кан, Кадер Кан, Насеерудин Шах, Зарин Кан, Селина aitејтли и низа други. Неколку филмови од Боливуд се снимени во Авганистан, меѓу кои Дарматма, Худа Гавах, Бегство од талибанците и Кабул експрес .

Музика

Авганистанскиот рубаб

Авганистанската класична музика има блиски историски врски со индиската класична музика и ја користи истата хиндустанска терминологија и теории како рагата. Жанрови на овој стил на музика вклучуваат газал (поетска музика) и инструменти како што се индиската табла, ситар и хармониум, и локални инструменти како што се зербагали, како и дајерех и танбур, кои се исто така познати во Средна Азија. Рубаботе национален инструмент на земјата. Некои од познатите уметници на класична музика вклучуваат Устад Сараханг и Сарбан.^[314]

Поп-музиката се развила во 1950-тите години преку Радио Кабул и имала влијание во општествените промени. За тоа време, започнале да се појавуваат и жени-уметници, како Мермон Парвин.^[314] Можеби најпознатиот уметник од овој жанр бил Ахмад Захир, кој синтетизирал многу жанрови и продолжува да биде познат по својот глас и богати текстови долго по неговата смрт во 1979 година.^[315] Други познати мајстори на традиционална или популарна авганистанска музика се Нашенас, Убаидулах Џн, Махваш, Ахмад Вали, Фархад Дарја и Нагма.^[316]

Атан е национален танц на Авганистан, групен танц популарно изведен од Авганистанци од сите потекла.^[317] Танцот се смета за дел од авганистанскиот идентитет.^[318]

Кујна

Некои од популарните авганистански јадења

Авганистанската кујна во голема мера се заснова на главните култури на нацијата, како што се пченица, пченка, јачмен и ориз. Во придружба на овие главни производи се природно овошје и зеленчук, како и млечни производи како млеко, јогурт и сурутка. Кабули Палав е национално јадење во Авганистан.^[319] Кулинарските специјалитети на нацијата ја рефлектираат нејзината етничка и географска разновидност.^[320] Авганистан е познат по своите висококвалитетни калинки, грозје и слатки дињи.^[321] Чајот е омилен пијалак кај Авганистанците, и тие обично јадат леб од наан, јогурти, ориз и месо во типична диета.^[283]

Литература

Класичната персиска и паштунската поезија се негуван дел од авганистанската култура. Поезијата отсекогаш била еден од најголемите образовни столбови во регионот, до ниво што таа самата се интегрирала во културата.^[322] Еден од поетските стилови се нарекува Ландај. Популарна тема во авганистанскиот фолклор и митологија се девите, монструозни суштества.^[323] Четврток традиционално е „поетска вечер“ во градот Херат кога мажи, жени и деца се собираат и рецитираат древни и модерни песни.^[324]

Авганистанскиот регион има произведено безброј поети и писатели кои зборуваат персиски од средниот век до денес, меѓу кои тројца мистични автори се сметаат за вистински национални слави, имено: Хваја Абдула Ансари од Херат, голем мистик и суфиски светец во 11 век, Сана од Газни, автор на мистични песни во 12 век и, конечно, Руми од Балх, во 13 век, сметал дека персофонистот низ целиот свет е најголемиот мистичен поет на целиот муслимански свет. Авганистанската литература, иако квантитативно извонредна и со голем раст во минатиот век, отсекогаш имала суштинско локално значење чувствувајќи го влијанието и на персиската литература и на соседните литератури во Индија. Двете главни литератури, од втората половина на XIX век, покажале дека се чувствителни на жанровите (роман, театар), движењата и стилските одлики увезени од Европа.

Кушал Кан Хатак од 17 век се смета за национален поет. Други познати поети се Раби'а Балки, Рахман Баба, Халилула Халили и Парвин Пажвак.^[325]

Празници и фестивали

Хафт Мева популарно се конзумира за време на Новуз во Авганистан

Официјалната Нова Година на Авганистан започнува со Новруз, древна традиција која започнала како зороастриска прослава во денешен Иран, и со која ја споделува годишната прослава заедно со неколку други земји. Се јавува секоја година на пролетната рамноденица. Во Авганистан, Новуз обично се слави со музика и танц, како и со одржување турнири во бузкаши.^[326]

Јалди, друга национално прославена античка традиција,^[327] одбележува комеморацијата на античката божица Митра и ја одбележува најдолгата ноќ во годината во пресрет на зимската краткодневица (обично паѓа на 20 или 21 декември),^{[328][328][329][329]} време на кое семејствата се собираат заедно да рецитираат поезија и да јадат овошје - особено црвените плодови лубеница и калинка, како и мешани ореви.^[330][331]

Се слават и верски фестивали; како претежно муслиманска земја, исламските настани и фестивали како Рамазан, Курбан бајрам и Ашура широко се слават годишно во Авганистан. Сикискиот фестивал Ваисаки го слави заедницата на Сиките ^[332] и хинду-фестивалот Дивали од хинду-заедницата.^[333]

Денот на националната независност се слави на 19 август за да се одбележи Англо-авганистанскиот договор од 1919 година под кралот Аманулах Кан и целосната независност на земјата ^[334] Неколку меѓународни прослави, исто така, официјално се одржуваат во Авганистан, како што се Меѓународниот ден на работникот и Меѓународниот ден на жената. Некои регионални фестивали го вклучуваат Фестивалот Памир, кој ја слави културата на народите Ваки и Киргистан, Фестивалот на црвениот цвет (за време на Новуз) во Мазар-и-Шариф и Дамбора фестивалот во провинцијата Бамјан.

Спорт

Репрезентацијата на Авганистан учествува на меѓународни фудбалски натпревари уште од 1941 година. Репрезентацијата домашните натпревари ги игра на стадионот Газа кој се наоѓа во Кабул, а фудбалот во Авганистан е организиран од страна на Фудбалската Федерација на Авганистан. Репрезентацијата никогаш не играл, ниту се квалификувал на светско првенство, но неодамна го освоил фудбалскиот интернационален трофеј на првенството САФФ. Авганистан има и свој тим во футсал. Крикетот, иако е скоро откриен спорт во оваа држава, станува сѐ попопуларен спорт поради успесите на репрезентацијата. Одборот за крикет на Авганистан е главно управно тело на овој спорт и има свое седиште во Кабул. Меѓународниот стадион за крикет Кази Аманулах Кан е и национален стадион за крикет.

Останати популарни спортови во оваа држава се кошарка, одбојка, теквондо и телоградба.

Бузкаши е традиционален спорт во Авганистан, најмногу се игра на северот од државата. Сличен е на спортот поло и се игра со два јавачки тима.

Наводи

1. „Afghanistan“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. 13 декември 2007. Архивирано од изворникот на 2017-09-20. Посетено на 2008-12-12.
2. "Afghanistan", CIA – The World Factbook 2007 Архивирано на 20 септември 2017 г.
3. „Report for Selected Countries and Subjects“.
4. „2015 Human Development Report“ (PDF). United Nations Development Programme. 14 December 2015. стр. 18. Посетено на 14 December 2015.
5. h offere
6. a ga
7. ant
8. sist
9. ce b
10. ine
11. ectu
12. "Името Авганистан е очигледно изведено од Асвакан, Асакенои на Аријан... " (Megasthenes and Arrian, p 180. See also: Alexander's Invasion of India, p 38; J.W. McCrindle).
13. "Дури и името Авганистан е Ариевско потекло од Асвакајана, важен клан на Асвака или коњаници кои сигурно ја добиле оваа титула од нивното ракување со прославени раси на коњи" (See: Imprints of Indian Thought and Culture abroad, p 124, Vivekananda Kendra Prakashan).
14. cf: "Нивното име (авганистански) значи „кавалер“ што потекнува од коњот „Асва“ или „Асвака“ и покажува дека нивната земја мора да била забележана во античко време, бидејќи е во денешно време, за нејзината супериорна раса на коњи. Асвака BILO важно племе населено северно до реката Кабул, кое голем но неефикасен отпор против Александар"(Ref: Scottish Geographical Magazine, 1999, p 275, Royal Scottish Geographical Society).
15. "Авганистанците се Асакани од Грците; овој збор е санскрит Ашвака што значи „коњаници" (Ref: Sva, 1915, p 113, Christopher Molesworth Birdwood).
16. Cf: "Името го претставува Асвака во смисла на „кавалер“ и ова се појавува едвај изменето во Асакани или Асакени од историчарите на експедицијата на Александар" (Hobson-Jobson: A Glossary of Colloquial Anglo-Indian words and phrases, and of kindred terms, etymological..by Henry Yule, AD Burnell).
17. William Cowan, Jaromira Rakušan. (1998). Source Book for Linguistics. John Benjamins Publishing. Кован, Вилијам и Јашомира Ракушан. Књига извора за лингвистику. 3. едиција. Џон Бенџаминс, 1998.
18. Бантинг 2003. sfn error: no target: CITEREFБантинг2003 (help)
19. „Историја Авганистана“. Енциклопедија Британика. Посетено на 22 ноември 2010.
20. Вогелсганг, Виљем (2002). Авганистанци. Вајли-Блаквел. стр. 382. ISBN 978-0-631-19841-3.
21. Моргенстијерн, Џ. (1999). „Авган“. Енциклопедија ислама (CD-ROM v. 1.0. изд.). Кониклијке Брил НВ.
22. Празен навод (help)
23. Ḫwušḥāl Ḫān.; Cuthbert E Biddulph (1890). Afghan Poetry of the Seventeenth Century is a selection of Khatak's poems. London: Kegan Paul Trench, Trübner. Дел од песната „Страста на Авганистан“ од Кушала Превод на англиски: К. Бидулф во книгата „Авганистанска поезија на 17 век: Избори на песни од Кушал Кан Катака, Лондон, 1890.
24. Бабур (1525). „Догађаји године 910“. Бабурови мемоари. Пакард Хуманитарни институт. Архивирано од изворникот на 14 ноември 2012. Посетено на 22 август 2010.
25. Ellsworth Huntington (1907). „The Anglo-Russian Agreement as to Tibet, Afghanistan, and Persia“. Bulletin of the American Geographical Society. 39: 653–658. E. Хантингтон, "Англо-руски договор за Тибет, Авганистан и Персија", Билтен на Американската географска асоцијација, том 39, бр. 11 (1907).
26. Mountstuart Elphinstone (1815). An account of the kingdom of Caubul, and its Dependencies in Persia, Tartary, and India. Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown. Монстјуарт Елфинстон., "Кралството Кабул и неговите вазали во Персија и Индија", 1815; издавач: Лонгман, Хурст, Рис, Орме и Браун.
27. Ali, Mohammed. (1960). Afghanistan: The War of Independence, 1919. Kabul. M. Али, "Авганистан: Војна за независност, 1919", 1960.
28. „Авганистан – Џон Форд Шродер, Универзитет Небраске“. Webcitation.org. Архивирано од изворникот на 2009-10-31. Посетено на 19 мај 2012.
29. Ненси Хеч Дупри (1973): Историјски водич кроз Авганистан, глава 3.
30. „Авганистан: Право благо за археологе“. Time Magazine. 26 февруари 2009. Архивирано од изворникот на 2013-07-26. Посетено на 13 јули 2011.
31. Library of Congress Country Studies on Afghanistan, https://archive.today/20120924163758/lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0002) Pre-Islamic Period, Крег Бакстер (1997).
32. Bryant 2001. sfn error: no target: CITEREFBryant2001 (help)
33. A. Rahman (1950). Foreword Pazhwak (уред.). Afghanistan ( Ancient Aryana) Brief Review Of The Political And Cultural History And The Modern Development Of The Country. Afghan Information Bureau. Авганистан: древна Аријана (1950), Information Bureau. pp. 3.
34. М. Вицел, "Vīdẽvdaδ листу је веома вероватно склопио неко ко је Авганистан и земљу која га окружује домовином свих индоиранаца, то јест, свих источних Иранаца, са Аријаном као њиховим центром." pp. 48, "Домовина Аријанаца", Фестшрифт Ј. Нартен = Münchener Studien zur Sprachwissenschaft, Beihefte NF 19, Dettelbach: J.H. Röll 2000, 283–338. објављено и на интернету, на Harvard University, (LINK)
35. Library of Congress Country Studies on Afghanistan, Владавина Ахаменида, око 550-331. п.н.е.
36. „„Авганистан: владавина Ахеменидске династије", Ancient Classical History“. Ancienthistory.about.com. 13 април 2012. Посетено на 19 мај 2012.
37. Ненси Хеч Дупри / Ахмед Али Кухзад (1972). „Историјски водич о Кабулу – Име“. American International School of Kabul. Архивирано од изворникот на 30 август 2010. Посетено на 18 септември 2010.
38. „Хорасан“. Encyclopædia Britannica Online. Архивирано од изворникот на 3 октомври 2010. Посетено на 21 октомври 2010.
39. „Хорасан“. Енциклопедија ислама. Brill. 2009. стр. 55. Во пред-исламското и раното исламско време, терминот „Хорасан“ честопати имал многу широка ознака, опфаќајќи делови кои денес припаѓаат на Средна Азија и Авганистан.
40. Ибн Батутуа (2004). Патувања во Азија и Африка, 1325–1354 (reprint, illustrated. изд.). Routledge. стр. 416. ISBN 978-0-415-34473-9.
41. Фиришта, Мухамед Касим Хинду Шах (1560). „200: Превод Увода Фириштове историје // Историја Индије“. Сер Х. М. Елиот. London: Packard Humanities Institute. стр. 8. Архивирано од изворникот на 26 јули 2013. Посетено на 22 август 2010.
42. Захир Уд-Дин Мухамед Бабур (1525). „Догађаји 910. године (p.4)“. Бабурнама. Packard Humanities Institute. Архивирано од изворникот на 7 септември 2012. Посетено на 22 август 2010.
43. „А.—Индиски краљеви Кабула“. Сер Х. М. Елиот. London: Packard Humanities Institute. 1867–1877. Архивирано од изворникот на 8 април 2014. Посетено на 18 септември 2010.
44. Казвински, Хамдулах Муставфи (1340). „Географски део NUZHAT-AL-QULU-а“. Превео Ги леСтранж. Packard Humanities Institute. Архивирано од изворникот на 26 јули 2013. Посетено на 19 август 2011.
45. „А.—Индиски краљеви Кабула (с.3)“. Сер Х. М. Елиот. London: Packard Humanities Institute. 1867–1877. Архивирано од изворникот на 26 јули 2013. Посетено на 18 септември 2010.
46. „Династија Газнавида, Историја Ирана, Iran Chamber Society“. Iranchamber.com. Архивирано од изворникот на 24 ноември 2010. Посетено на 14 ноември 2010.
47. Пејџ, Сузан (18 февруари 2009). „Обамин рат: Распоређивање 17.000 подиже улог у Авганистану“. Usatoday.com. Посетено на 19 мај 2012.
48. „Династија Тимурида“. Britannica.com. Посетено на 19 мај 2012.
49. Отфиноски, Стивен (2004). Авганистан. Infobase Publishing. стр. 8, 130. ISBN 978-0-8160-5056-7.
50. Браун, Едвард Г. „Литературна историја на Персија, издание 4: Модерно време (1500—1924), Поглавје IV. Скица за историјата на Персија во последните два века(1722—1922)“. Packard Humanities Institute. Архивирано од изворникот на 26 јули 2013. Посетено на 9 септември 2010.
51. „Хотакији“. Encyclopædia Britannica Online. Посетено на 9 септември 2010.
52. „Династија Дурани“. Encyclopædia Britannica Online. Посетено на 1 септември 2010.
53. „Историја Ирана: Династија Афшарида (Надер Шах)“. Iranchamber.com. Архивирано од изворникот на 24 ноември 2010. Посетено на 14 ноември 2010.
54. „Позадина: Авганистан“. Чињенице о свету. CIA. Архивирано од изворникот на 14 јуни 2010. Посетено на 24 јуни 2010.
55. „Ахмед Шах и Дурани царство“. Library of Congress Country Studies on Afghanistan. 1997. Архивирано од изворникот на 22 јули 2012. Посетено на 25 август 2010.
56. „Ахмед Шах Дурани“. Encyclopædia Britannica Online. Посетено на 9 септември 2010.
57. Енгелс, Фридрих (1857). „Авганистан“. Енди Бланден. The New American Cyclopaedia, Vol. I. Посетено на 25 август 2010.
58. Tanner 2009. sfn error: no target: CITEREFTanner2009 (help)
59. Nalwa 2009. sfn error: no target: CITEREFNalwa2009 (help)
60. Soldier and Traveller. Memoirs of Alexander Gardner, Colonel of Artillery in the service of Maharaja Ranjit Singh. With an introduction by the Right Hon. Sir R. Temple. Elibron Classics. стр. 116. ISBN 978-0-543-01103-9.
61. Chahryar 2003. sfn error: no target: CITEREFChahryar2003 (help)
62. Hussain 2005. sfn error: no target: CITEREFHussain2005 (help)
63. Kalinovsky 2011. sfn error: no target: CITEREFKalinovsky2011 (help)
64. „Авганистан“ (PDF). Library of Congress Country Studies. Архивирано од изворникот (PDF) на 8 април 2014. Посетено на 14 ноември 2010.
65. „Хладни рат (Део 1/5) = Soldiers of God: Cold War (Part 1/5)“. CNN. 1998. Архивирано од изворникот на 2013-07-29. Посетено на 11 октомври 2011.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
66. „Мине: Смртоносно наслеђе“. UNICEF. Архивирано од изворникот на 5 август 2013.
67. „Мини во Авганистан: Децениска опасност“. Defenseindustrydaily.com. 1. февруари 2010. Архивирано од изворникот на 2014-01-11. Посетено на 6 мај 2012. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
68. „Програма за прием на бегалци за Блискиот Исток и Јужна Азија“. Биро за население, бегалци и миграција. Архивирано од изворникот на 2020-10-28. Посетено на 29. декември 2013.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
69. „Авганистан: Историја – Колумбија енциклопедија“. Infoplease.com. 11 септември 2001. Архивирано од изворникот на 2012-08-10. Посетено на 19 мај 2012.
70. Saikal, Farhadi & Nourzhanov 2006. sfn error: no target: CITEREFSaikalFarhadiNourzhanov2006 (help)
71. „Окрвављене руке, Злочини почињени у Кабулу и авганистански легат некажњавања“. Human Rights Watch. Архивирано од изворникот на 2009-12-12.
72. GUTMAN, Roy (2008). How We Missed the Story: Osama Bin Laden, the Taliban and the Hijacking of Afghanistan, Endowment of the United States Institute of Peace (1. изд.). Washington D.C. Гатман, Рој (2008): Како см пропустили причу: Осама Бин Ладен, талибани и отимање Авганистана, Задужбина американског Института за мир, 1. изд., Washington D.C.
73. "Извори о 11 септември, Том VII: Фајл о талибанима". gwu.edu. 2003. Посетено на 2013-10-31. Посетено на: 16 декември 2013.
74. "Фрлање сенка: Воени злосторства и злосторства против човештвото: 1978–2001". Afghanistan Justice Project. 2005. 2013-10-04. Посетено на: 16. декември 2013.
75. "II. ПОЗАДИНА". Human Rights Watch. Пристапено 2008-11-02. Пристапено: 16. декември 2013.
76. "II. ПОЗАДИНА". Human Rights Watch. Пристапено 2008-11-02. Посетено на: 16- декември 2013.
77. Amnesty International. "Документ - Авганистан: повеќе информации за безбедносните стравови и нови проблеми: Намерни и произволни убиства: Цивили во Кабул." 16 новември 1995 Пристапено: Amnesty.org Проверено: 26 јули 2013
78. "Гладување до смрт – Авганистан". YouTube. 2 август 2007 Пристапено 2014-04-25. Пристапено : 10 јуни 2013
79. Кол, Тајни војни (Њујорк: Penguin, 2005), 14.
80. "Талибанска војна против жените. Здравствената и кризата со човековите права во Авганистан. „Лекари за човекови права. 1998. 14 јуни 2007.
81. "Масудов последњи покушај – Авганистан". YouTube. 8 август 2007 Посетено на 25 февруари 2014 Посетено на: 10 јуни 2013
82. Newsday (октомври 2001). "Талибански масакри наведени за ОН". Chicago Tribune. Пристапено 13 октомври 2013.
83. Newsday (2001). "Доверлив извештај на ООН дава детали за масовните убиства на селани цивили". newsday.org. Пристапено 12 јуни 2008 Пристапено: 12 октомври 2001.
84. Grad 2009 harvnb error: no target: CITEREFGrad2009 (help)
85. "Во рамките на талибанските редови ". Национална географија. 2007 година. Пристапено 29 јули 2013
86. "Ахмед Шах Масуд". History Commons. 2010. Посетено на 25 јануари 2014. Пристапено: 16. декември 2013.
87. Maley 2009. sfn error: no target: CITEREFMaley2009 (help)
88. Рашид, Ахмед (11 септември 2001). "Авганистанскиот бунтовнички водач можеби е убиен во експлозијата. “Телеграф (Лондон)“. Преземено на 8 ноември 2013 година.
89. "Бригада 055". CNN. Посетено на 29 јули 2013
90. Grad 2009. sfn error: no target: CITEREFGrad2009 (help)
91. "Међу талибанима". Национална Географија. 2007. Посетено на 29 јули 2013
92. "Масуд у Европском парламенту, 2001". EU media. 2001. Посетено на 28 јули 2013 Посетено на: 16 декември 2013.
93. Рори Макарти у исламабаду (17 октомври 2001). "Нова понуда за Бин Ладена". Лондон: Guardian. Посетено на 28 јуни 2013 Посетено на: 17 јули 2012
94. Тајлер, Патрик (8 октомври 2001). "Изазвана нација: Напад; Америка и Енглеска нападају Авганистан, циљајући на базе и терористичке кампове; Буш упозорава 'Талибани ће платити'". New York Times. Посетено на 11 април 2014 Посетено на: 28 февруари 2010
95. Одлука Савета безбедности Организације уједињених нација бр. 1386. S/RES/1386(2001) 31 мај 2001 Посетено на: 21 септември 2007 – (UNSCR 1386)
96. "Мисија Сједињених Држава у Авганистану". Nato.usmission.gov. Посетено на: 14 новември 2010.
97. Фослер, Џули. "USAID Авганистан". Afghanistan.usaid.gov. Прегледани оригинал: 17 октомври 2010. Посетено на: 14 новември 2010.
98. "Учешће Канаде у Авганистану: Позадина". Afghanistan.gc.ca. 9 јули 2010 Прегледани оригинал: 19 новември 2011. Посетено на: 14 новември 2010.
99. "Пакистан оптужен за помоћ талибанима". ABC News. 31 јули 2008 Прегледани оригинал: 21 декември 2013. Присупљено: 28 септември 2010
100. Крили, Роб; Спилијус, Алекс (26 јули 2010). "Викиликс: Пакистан оптужен за помоћ талибанима током напада на Авганистн". The Telegraph (Лондон). Прегледани оригинал: 29 јануари 2014 Посетено на: 28 септември 2010
101. "Немачка започиње депортацију авганистанских избеглица". wsws.org. 25 јуни 2005 Прегледан оригинал: 2 октомври 2012 Посетено на: 2 октомври 2011.
102. "Живећи у страху од депортације". DW-World.De. 22 јануари 2006. Прегледани оригинал: 29 јануари 2012 Посетено на: 2 октомври 2011.
103. Вајте, Гриф (8 декември 2009). "Званичници које надгледају талибани нуде конкретну алтернативу". The Washington Post. Посетено на: 30 март 2010
104. Трофимов, Јарослав (11 септември 2010). "Карзај дели Авганистан у покушају да се дочепа Таалибана". The Wall Street Journal. Прегледани оригинал: 12 септември 2010. Посетено на: 11 септември 2010.
105. "Председник Карзај се обраћа Нацији на тему покушаја мира у Авганистану". Амбасада Аганистана у Вашингтону. Посетено на 12 октомври 2011. Посетено на: 10 октомври 2011.
106. "Панета: САД ће гонити милитанте у Пакистану". USA Today. септември 2011. Посетено на: 21 септември 2011.
107. "САД криви пакистанску агенцију у Кабулу за напад". Ројтерс. 22 септември 2011. Посетено на 25 септември 2011. Посетено на: 22 септември 2011.
108. "У миру има више проблема од Талибана". Asia Times. 12 јануари 2012 Прегледани оригинал: 7 октомври 2013.
109. "Рохрабахен води у Авганистану стратешку сесију двостраначке делегације са вођана Националног фронта у Берлину". 9 јануари 2012 Прегледани оригинал: 31 декември 2013.
110. • „U.S. maps“. Pubs.usgs.gov. Архивирано од изворникот на 25 December 2013. Посетено на 19 May 2012.
     • „South Asia: Data, Projects, and Research“. Архивирано од изворникот 1 March 2015. Посетено на 2 March 2015.
     • „MAPS SHOWING GEOLOGY, OIL AND GAS FIELDS AND GEOLOGICAL PROVINCES OF SOUTH ASIA (Includes Afghanistan)“. Архивирано од изворникот 25 December 2013. Посетено на 2 March 2015.
     • „University of Washington Jackson School of International Studies: The South Asia Center“. Архивирано од изворникот на 2 April 2015. Посетено на 2 March 2015.
     • „Syracruse University: The South Asia Center“. 26 March 2013. Архивирано од изворникот 26 March 2015. Посетено на 2 March 2015.
     • „Center for South Asian studies“. Архивирано од изворникот 11 December 2007. Посетено на 2 March 2015.
111. „Composition of macro geographical (continental) regions, geographical sub-regions, and selected economic and other groupings“. UNdata. 26 April 2011. Архивирано од изворникот 13 July 2011. Посетено на 13 July 2011.
112. Neelis, Jason (19 November 2010). Early Buddhist Transmission and Trade Networks: Mobility and Exchange Within and Beyond the Northwestern Borderlands of South Asia. BRILL. ISBN 978-9004181595.
113. „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2020-08-30. Посетено на 2020-11-28.
114. „Land area (sq. km)“. World Development Indicators. World Bank. 2011. Архивирано од изворникот на 29 October 2013. Посетено на 13 October 2011.
115. „CIA Factbook – Area: 41“. CIA. 26 November 1991. Архивирано од изворникот на 31 January 2014. Посетено на 4 February 2012.
116. „Архивиран примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-10-06. Посетено на 2017-12-19.
117. „Citizens Plant 1.2 Million Trees in Eastern Afghanistan“. USAID Afghanistan. April 15, 2009. Архивирано од изворникот на March 7, 2013. Посетено на March 31, 2012.
118. „Изгледи за светското население: Преработка за 2017 г.“. ESA.UN.org. Оддел за економски и социјални работи на ООН, Отсек за население. Посетено на 10 September 2017. (англиски)
119. „Afghanistan“. Worldmeters. www.worldmeters.info. Посетено на 2019-05-30.
120. Mohammad Jawad Sharifzada, уред. (November 20, 2011). „Afghanistan's population reaches 26m“. Pajhwok Afghan News. Архивирано од изворникот на January 1, 2013. Посетено на December 5, 2011.
121. „Afghan Population 29.2 Million - Pajhwok Afghan News“. www.pajhwok.com. Архивирано од изворникот на 2017-10-11.
122. „Afghanistan (1979–2001)“. Архивирано од изворникот на 2011-03-05. Посетено на 2010-10-12.
123. „Population“. U.S. Library of Congress. 2008. Архивирано од изворникот на 2011-07-19. Посетено на 2010-10-12.
124. „Afghanistan – Population Reference Bureau“. Population Reference Bureau. Архивирано од изворникот на 2013-12-02. Посетено на 2009-12-29.
126. „The roots of Afghanistan's tribal tensions“. The Economist.
127. Reinman, Suzanne L. (2010-09-21). „The World Factbook“. Reference Reviews. 24 (7): 7–8. doi:10.1108/09504121011077057. ISSN 0950-4125.
128. „Chapter 1: Religious Affiliation“. The World’s Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. August 9, 2012. Посетено на 4 September 2013.
129. „Afghan Population Estimates 1398“ (PDF). Central Statistics Organization. 2019. Посетено на 4 July 2019.
130. „The Supreme Court Chief Justice Biography“. supremecourt.gov.af. Архивирано од изворникот на 3 October 2015.
131. „Database“. afghan-bios.info. Архивирано од изворникот на 2 October 2015. Посетено на 1 October 2015.
132. „Corruption Perceptions Index 2016 Results“. Transparency International. Архивирано од изворникот на 25 January 2017. Посетено на 30 November 2017.
133. „Corruption widespread in Afghanistan, UNODC survey says“. UNODC.org. 19 January 2010. Архивирано од изворникот на 16 April 2014. Посетено на 14 November 2010.
134. „Afghanistan president Ashraf Ghani and rival Abdullah Abdullah reach power-sharing deal“. Deutsche Welle. Посетено на 17 May 2020.
135. „Afghan president and rival strike power-sharing deal after feuding for months“. Reuters. Посетено на 17 May 2020..
136. „Q&A: What is a loya jirga?“. BBC News. 1 July 2002. Архивирано од изворникот на 23 May 2019. Посетено на 2 June 2019.
137. Barfield 2012. sfn error: no target: CITEREFBarfield2012 (help)
138. „Loya jirga approves U.S.-Afghan security deal; asks Karzai to sign“. CNN. 17 November 2013. Архивирано од изворникот на 2 June 2019. Посетено на 2 June 2019.
139. „Afghans defy deadly poll violence“. BBC News. 21 October 2018. Архивирано од изворникот на 16 November 2018. Посетено на 16 November 2018.
140. „Afghanistan's "Lottery Effect"“. Afghan 2010. Архивирано од изворникот на 10 January 2015. Посетено на 10 January 2015.
141. Cooper, Helene (2 November 2009). „Karzai Gets New Term as Afghan Runoff is Scrapped“. The New York Times. Архивирано од изворникот на 11 May 2011. Посетено на 4 February 2012.
142. „2014 Afghanistan Election Results“. Independent Election Commission of Afghanistan. Архивирано од изворникот на 6 June 2018. Посетено на 4 July 2019.
143. „RAWA Photo Gallery: They are Responsible for Afghanistan's Tragedy“. RAWA. Архивирано од изворникот на 19 October 2010. Посетено на 11 October 2010.
144. https://www.boell.de/sites/default/files/Afghanistan_s_Parliament_in_the_Making-Endf.pdf
145. „Women in Parliaments: World Classification“. Ipu.org. 30 November 2009. Архивирано од изворникот на 28 March 2014. Посетено на 29 December 2009.
146. „Political Parties in Afghanistan“. British Embassy Kabul. Архивирано од изворникот на 3 July 2011. Посетено на 6 July 2019.
147. Zia Ur Rehman. „Afghanistan sees new political parties form“. Central Asia Online. Архивирано од изворникот на 22 February 2014.
148. Anna Larson. „Political Parties in Afghanistan“ (PDF). United States Institute of Peace. стр. 1–3. Архивирано од изворникот (PDF) на 8 August 2019. Посетено на 6 July 2019.
149. „Afghanistan Provinces“. Ariana News. Архивирано од изворникот на 4 July 2019. Посетено на 4 July 2019.
150. Ahmed, Azam (8 December 2012). „For Afghan Officials, Prospect of Death Comes With Territory“. The New York Times. ISSN 0362-4331. Архивирано од изворникот на 19 October 2017. Посетено на 7 April 2017.
151. „Explaining Elections, Independent Election Commission of Afghanistan“. Iec.org.af. 9 October 2004. Архивирано од изворникот на 27 August 2010. Посетено на 4 February 2012.
152. Jamie Boex; Grace Buencamino; Deborah Kimble. „An Assessment of Afghanistan's Municipal Governance Framework“ (PDF). Urban Institute Center on International Development and Governance. Архивирано од изворникот (PDF) на 4 July 2019. Посетено на 4 July 2019.
153. ISO 3166-2:AF (кодови на покраините според ISO 3166-2)
154. http://www.mrrd.gov.af/nabdp/Provincial%20Development%20Plan.htm
155. Dupree 1997. sfn error: no target: CITEREFDupree1997 (help)
156. „Hillary Clinton says Afghanistan 'major non-Nato ally'“. BBC News. 7 July 2012. Архивирано од изворникот на 5 July 2019. Посетено на 4 July 2019.
157. https://www.mea.gov.in/bilateral-documents.htm?dtl/6584/Treaty+of+Friendship.
158. „Security Council endorses establishment of UN Assistance Mission in Afghanistan for initial 12-month period“. United Nations. 28 March 2002. Архивирано од изворникот на 21 July 2006. Посетено на 28 July 2019.
159. „Resolute Support Mission: Key Facts and Figures“ (PDF). NATO. June 2019. Архивирано од изворникот (PDF) на 7 August 2019. Посетено на 28 July 2019.
160. Glasch, Mike. „USACE TAA employee named top engineer“. Army.mil. US Army. Архивирано од изворникот на 22 November 2016. Посетено на 22 November 2016.
161. CJ Radin (November 2008). „Afghan National Security Forces Order of Battle“ (PDF). The Long War Journal. Архивирано од изворникот (PDF) на 6 February 2012. Посетено на 25 May 2019.
162. „Afghanistan's dysfunctional security agencies“. BBC. 14 August 2011. Архивирано од изворникот на 25 September 2019. Посетено на 25 May 2019.
163. „Staggering Afghan death toll revealed“. 25 January 2019. Архивирано од изворникот на 25 January 2019. Посетено на 25 January 2019.
164. „UNODC 2010 world drug report, page 43“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 19 December 2011. Посетено на 30 November 2011.
165. Vanda Felbab-Brown (1 December 2009). Shooting Up: Counterinsurgency and the War on Drugs. Brookings Institution Press. стр. 113. ISBN 978-0-8157-0450-8. Архивирано од изворникот на 19 April 2019. Посетено на 26 May 2019.
166. „Afghanistan“. Reporters Without Borders. Архивирано од изворникот на 16 April 2019. Посетено на 16 April 2019.
167. „Afghanistan Descends 3 Points on Press Freedom Index“. TOLOnews. 19 April 2019. Архивирано од изворникот на 19 April 2019. Посетено на 28 July 2019.
168. „Afghan journalists 'face increasing attacks and threats' – report“. The Guardian. Архивирано од изворникот на 25 March 2015. Посетено на 21 January 2015.
169. „Violence Against Journalists Surges in Afghanistan in 2017“. Radio Free Europe/Radio Liberty. Архивирано од изворникот на 25 July 2017. Посетено на 25 July 2017.
170. „Afghanistan: No Country for Women | International Women's Day | Al Jazeera“. Al Jazeera. Архивирано од изворникот на 5 January 2019. Посетено на 5 January 2019.
171. „240 cases of honor killing recorded in Afghanistan“. khaama.com. 9 June 2013. Архивирано од изворникот на 6 December 2013. Посетено на 23 December 2013.
172. „AIHRC: 400 rape, honor killings registered in Afghanistan in 2 years“. latinbusinesstoday.com. 10 June 2013. Архивирано од изворникот на 14 February 2015. Посетено на 23 December 2013.
173. Ahmadzai, Aria (7 October 2016). „The LGBT community living under threat of death“.
174. „Afghanistan | Human Dignity Trust“. www.humandignitytrust.org.
175. „'Fake Life': Being Gay in Afghanistan“. RadioFreeEurope/RadioLiberty.
176. „LGBT relationships are illegal in 74 countries, research finds“. The Independent. 17 May 2016. Архивирано од изворникот на 14 June 2019. Посетено на 3 June 2019.
177. „The revised Afghanistan criminal code: an end for Bacha Bazi?“. 24 January 2018.
178. „How Afghanistan's mixed messages on homosexuality play into the Orlando shooting debate“. The Washington Post.
179. Pillalamarri, Akhilesh. „Afghanistan's Love-Hate Relationship With Homosexuality“. thediplomat.com.
180. „Afghanistan: More action needed to stop killings of human rights defenders“. UN News. Посетено на 14 August 2020.
181. Javed Hamim Kakar, уред. (December 29, 2018). „Afghanistan's commercial goods arrived in Turkey through Lapis Lazuli route“. Pajhwok Afghan News. Архивирано од изворникот на 2019-03-27. Посетено на 2020-10-09.
182. „Afghanistan receives $3.3b remittances from expats“. Pajhwok Afghan News (PAN). October 19, 2007. Архивирано од изворникот на February 3, 2020. Посетено на 2012-11-23.
183. „Afghanistan“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Архивирано од изворникот на 2018-04-29. Посетено на 9 December 2019.
184. „Afghanistan Exports To Increase By $1 Billion This Year“. Bakhtar News Agency. April 11, 2018. Посетено на 2019-04-11.
185. „Afghanistan Unemployment rate - data, chart“. TheGlobalEconomy.com (англиски). Посетено на 2019-09-21.
186. World Bank Data: Afghanistan. Retrieved 2013-8-14.
187. „Afghanistan Produces 1.5 Million Tons Of Fresh Fruit A Year“. TOLOnews. 12 February 2018. Посетено на 2019-03-31.
188. „Afghan Exports Attract Investors At Dubai Exhibition“. TOLOnews. 26 February 2018. Архивирано од изворникот на 22 April 2019. Посетено на 2019-04-22.
189. „Cherry production in Afghanistan“. www.actahort.org. 2019. Архивирано од изворникот на 2019-04-11. Посетено на 2019-04-11.
190. „Afghanistan: Peaches and nectarines, production quantity (tons)“. www.factfish.com. 2017. Архивирано од изворникот на 2019-03-19. Посетено на 2019-03-30.
191. Pistachio Groves Change Lives of Farmers in Afghanistan. February 20, 2019. https://www.youtube.com/watch?v=rGsPbp6b3a4. Retrieved 2019-03-30.
192. Herat Pistachios products grown. April 25, 2017. https://www.youtube.com/watch?v=bcRBViVQRus. Retrieved 2019-03-30.
193. Taliban makes millions of dollars from pistachio gardens in Badghis. September 6, 2018. https://www.youtube.com/watch?v=j4NKIflQx_0. Retrieved 2019-03-30.
194. „Bumper pistachio crops this year in Samangan“. Pajhwok Afghan News (PAN). August 7, 2010. Архивирано од изворникот на March 6, 2014. Посетено на 2012-05-15.
195. Pistachio orchards in Kandahar. July 3, 2018. https://www.youtube.com/watch?v=7prNiFGjMmU. Retrieved 2019-03-30.
196. „Ghani Inaugurates 'Biggest' Smelting Plant In Kabul“. TOLOnews. 28 March 2019. Архивирано од изворникот на 30 March 2019. Посетено на 2019-03-30.
197. „Afghanistan: Walnuts, production quantity (tons)“. www.factfish.com. 2017. Посетено на 2019-03-30.
198. „Bamyan farmers eyeing bumper potato yield“. July 30, 2012. Архивирано од изворникот на March 6, 2014. Посетено на 2012-11-23.
199. „Canal garden to produce 6 tons of dates this year“. Pajhwok Afghan News. August 23, 2020. Посетено на 2020-10-09.
200. Nangarhar Canal Project Enjoys Bumper Orange Season. December 23, 2017. https://www.youtube.com/watch?v=KLjz9Ffb4QI. Retrieved 2019-03-30.
201. Olive Production Nangarhar. October 8, 2018. https://www.youtube.com/watch?v=tH0sWHa4_mU. Retrieved 2019-03-30.
202. „Severed Trees in Orchards Mirror Afghan History“. The New York Times. July 10, 2010. Посетено на 2019-04-10.
203. „Helmand date trees produce 'significant' yield after grafting“. Pajhwok Afghan News. July 15, 2018. Архивирано од изворникот на 2018-09-18. Посетено на 2019-04-10.
204. „AFGHANISTAN: 2015/2016 Wheat Production above Average but Down from Last Year“. U.S. Department of Agriculture. July 17, 2015. Архивирано од изворникот на April 15, 2019. Посетено на 2019-04-16..
205. „Self-sufficiency in wheat production“. Afghanistan Times. December 27, 2015. Посетено на 2019-04-16.
206. ښاري انځور خپرونه کندهار ملي راډیو ټلوېزیون. Kandahar Mili Television. February 8, 2019. https://www.youtube.com/watch?v=bDbyb57xdrM. Retrieved 2019-03-30.
207. Poultry Value Chain in Afghanistan. Comprehensive Agriculture and Rural Development-Facility (CARD-F). November 11, 2018. https://www.youtube.com/watch?v=QuyB7bODAmg. Retrieved 2019-03-30.
208. „Water & energy sector in critical situation“. Pajhwok Afghan News. April 3, 2012. Посетено на 2012-05-15.
209. „'Illegal' Saffron Imports Affect Afghan Products Market“. TOLOnews. April 21, 2019. Архивирано од изворникот на April 20, 2019. Посетено на 2019-04-21.
210. „Afghan Economy Suffers From Drought And Uncertainty – World Bank“. Архивирано од изворникот на 2019-04-25. Посетено на 24 April 2019.
211. „Livestock and Fish Farming Bring Self-Sufficiency to Rural Afghans“. The World Bank. October 28, 2018. Посетено на 2019-04-16.
212. Ghanizada, уред. (October 29, 2016). „Afghanistan launches fish farming in mega $300m Salma Dam built by India“. www.khaama.com. Посетено на 2017-05-16.
213. „Afghanistan Forest Information and Data“. Mongabay. 2010. Посетено на 2020-10-09.
214. „Nangarhar kicks off spring tree plantation drive“. Pajhwok Afghan News. February 4, 2019. Посетено на 2020-10-09.
215. „Changing the Afghan landscape, one tree at a time“. United Nations Environment Programme. May 4, 2018. Архивирано од изворникот на April 21, 2019. Посетено на 2019-04-21.
216. „Taliban leader urges Afghans to plant more trees“. BBC News. February 26, 2017. Посетено на 2019-04-21.
217. „Taliban Leaders Wants Afghans to Plant More Trees“. Voice of America. February 26, 2017. Посетено на 2019-04-21.
218. Pajhwok Afghan News, Afghan-US trade up by 34pc in eight months, November 14, 2007.
219. Eurasianet.org - Eurasia Insight, Afghanistan's Energy Future and its Potential Implications
220. „Afghanistan has huge mineral resources: survey“. Pajhwok Afghan News (PAN). November 14, 2007. Архивирано од изворникот на 2015-09-03. Посетено на 2012-11-23.
221. U.S. Identifies Vast Riches of Minerals in Afghanistan, The New York Times by James Risen. June 13, 2010.
222. „Turning Afghan minerals into wealth could take years; US“. Pajhwok.com. 2010-06-15. Архивирано од изворникот на 2013-12-04. Посетено на 2012-05-15.
223. „Afghanistan: The Saudi Arabia of Lithium?“. News.discovery.com. 2010-06-14. Архивирано од изворникот на 2012-05-07. Посетено на 2012-05-15.
224. „Afghanistan says its untapped mineral wealth is at least $3 trillion _ triple US estimate“. Chicagotribune.com. Архивирано од изворникот на 2010-06-21. Посетено на 2012-05-15.
225. „Afghanistan is suddenly wealthy: US finds $1 trillion in mineral deposits“. Ksdk.com. 2010-06-14. Посетено на 2012-05-15.
226. Sengupta, Kim (2010-06-15). „Afghanistan's resources could make it the richest mining region on earth“. Independent.co.uk. Посетено на 2012-05-15.
227. Mackenzie, James; Qadir Sediqi, Abdul (2018-10-07). „Afghanistan signs major mining deals in development push“. reuters.com. Reuters. Посетено на 30 June 2020.
228. Abdul Qadir Siddiqui, уред. (March 31, 2012). „Indian, Canadian firms to invest $ 14.6b in Hajigak iron mine“. Pajhwok Afghan News. Посетено на 2012-03-31.
229. „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 2012-07-15. Посетено на 2012-08-05., McClatchy News, Factory, coal mine show connections matter most in Afghan business, November 10, 2010
230. „Gas well inaugurated in Shiberghan“. Pajhwok Afghan News (PAN). November 8, 2010. Архивирано од изворникот на January 19, 2011. Посетено на 2011-02-09.
231. „Azizi Hotak General Trading Group“. Архивирано од изворникот на 2008-04-13. Посетено на 2008-04-05.
232. Associated Press – Wed, Dec 28, 2011 (2011-12-28). „Afghanistan, China sign first oil contract“. News.yahoo.com. Архивирано од изворникот на 2012-01-15. Посетено на 2012-05-15.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
233. https://data.worldbank.org/indicator/EG.ELC.ACCS.ZS?end=2018&locations=AF&start=2005&view=chart
234. „Afghanistan Has Capacity To Produce 310,000MW Power“. TOLOnews.
235. „Afghanistan Resurrects its Largest Hydropower Plant Toward a Brighter Future“. World Bank.
236. „Power to the People: How to extend Afghans' access to electricity“. Afghanistan Analysts Network – English. 3 February 2015.
237. „The Power of Nature: How Renewable Energy is Changing Lives in Afghanistan“. UNDP in Afghanistan. Архивирано од изворникот на 2021-04-14. Посетено на 2020-11-28.
238. Navid Ahmad Barakzai, уред. (27 September 2016). „20,000 foreign tourists visit Afghanistan annually“. Pajhwok Afghan News (PAN). Посетено на 15 May 2017.
239. „Coronavirus shatters tourism hopes in Afghanistan's Bamyan province“. The National.
240. „More than 200,000 tourists visit Bamyan this year“. www.pajhwok.com.
241. „Where Instagramers and Taliban play“. South China Morning Post. 14 July 2018.
242. „Origins of the hippie trail“. www.richardgregory.org.uk. Архивирано од изворникот на 2020-11-11. Посетено на 13 June 2020.
243. „The hippie trail“. www.richardgregory.org.uk. Архивирано од изворникот на 2021-03-08. Посетено на 13 June 2020.
244. Oliver Smith, Digital Travel Editor. „When Afghanistan was just a laid-back highlight on the hippie trail“. The Telegraph.
245. „Bamyan, First Ever Cultural Capital of South Asia: A big party, but what else?“. Afghanistan Analysts Network – English. 8 June 2015.
246. Kumar, Ruchi. „The Afghan artefacts that survived Taliban destruction“. www.bbc.com.
247. „Connecting Afghanistan: The rise of technology in governance and society – The Embassy of Afghanistan in London“. afghanistanembassy.org.uk. Архивирано од изворникот на 21 January 2018. Посетено на 20 January 2018.
248. Qayoom Suroush (16 January 2015). „Going in Circles: The never-ending story of Afghanistan's unfinished Ring Road“. Afghanistan Analysts Network. Архивирано од изворникот на 7 July 2019. Посетено на 7 July 2019.
249. Gopalakrishnan, Ramamoorthy (13 June 1982). „The Geography and Politics of Afghanistan“. Concept Publishing Company.
250. „Going in Circles: The never-ending story of Afghanistan's unfinished Ring Road“. Afghanistan Analysts Network – English. 16 January 2015.
251. Cary Gladstone (2001). Afghanistan Revisited. Nova Publishers. стр. 122. ISBN 978-1-59033-421-8.
252. „Afghan avalanches kill dozens, trap hundreds“. 9 February 2010.
253. „Afghan bus crash kills 45“. The Guardian. 26 April 2013. Архивирано од изворникот на 5 November 2014. Посетено на 4 November 2014.
254. „Driving in Afghanistan“. Caravanistan. Caravanistan. Архивирано од изворникот на 4 September 2016. Посетено на 22 November 2016.
255. „EU To Impose Ban on Afghan Planes“. Airwise News. 22 November 2010. Архивирано од изворникот на 24 May 2013. Посетено на 28 May 2019. Kabul-based Safi is the country's No. 2 airline after national carrier Ariana Afghan Airlines
256. „Hairatan to Mazar-i-Sharif railway – Railways of Afghanistan“. andrewgrantham.co.uk. Архивирано од изворникот на 24 December 2017. Посетено на 3 January 2018.
257. „Afghan-Turkmenistan railroad inaugurated“. pajhwok.com. Архивирано од изворникот на 12 May 2017. Посетено на 6 January 2018.
258. „Khaf-Herat railroad to be launched in Iran soon“. Архивирано од изворникот на 28 September 2018. Посетено на 27 September 2018. "Iran-Afghanistan railway networks through Khaf-Herat Railroad will be completed in the next few months," Yazdani said, according to Mehr news agency on August 3
259. „Iran Strongly Condemns Herat Railway Mine Blast“. Iran Front Page. 20 May 2019. Архивирано од изворникот на 21 May 2019. Посетено на 7 July 2019.
260. „Rail Linkup With Afghanistan by March 2018“. 25 February 2017. Архивирано од изворникот на 22 September 2018. Посетено на 3 January 2018.
261. „Khaf-Herat railway“. RaillyNews | Dailly Railway News in English. 10 December 2013. Архивирано од изворникот на 20 December 2017. Посетено на 1 June 2014.
262. „Railways of Afghanistan -Afghan railroads, past, present and future“. andrewgrantham.co.uk. Архивирано од изворникот на 8 December 2017. Посетено на 1 June 2014.
263. https://www.jstage.jst.go.jp/article/eastsats/5/2/5_292/_pdf/-char/en
264. Wahab, Shaista; Youngerman, Barry (14 June 2007). A Brief History of Afghanistan. Infobase Publishing. ISBN 9781438108193.
265. Porter, Valerie; Alderson, Lawrence; Hall, Stephen J. G.; Phillip Sponenberg, D. (9 March 2016). Mason's World Encyclopedia of Livestock Breeds and Breeding, 2 Volume Pack. ISBN 9781845934668.
266. „Afghanistan's Ministry of Higher Education“. Архивирано од изворникот на 2011-05-31. Посетено на 2011-06-23.
267. „Wardak seeks $3b in aid for school buildings“. Pajhwok Afghan News. May 18, 2013. Посетено на 19 May 2013.
268. WOMEN IN AFGHANISTAN: Pawns in men's power struggles
269. Racist Scapegoating of Muslim Women – Down with Quebec's Niqab Ban!, Spartacist Canada, Summer 2010, No. 165
270. Afghanistan country profile. Library of Congress Federal Research Division (May 2006). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
271. „Afghanistan“ (PDF). World Health Organization (WHO). Архивирано (PDF) од изворникот 22 July 2017. Посетено на 17 May 2017.
272. UNESCO, Country profile, https://uis.unesco.org/en/country/af Архивирано на 23 јуни 2017 г.
273. Peter, Tom A. (17 December 2011). „Childbirth and maternal health improve in Afghanistan“. The Christian Science Monitor. Архивирано од изворникот на 31 December 2013. Посетено на 12 January 2012.
274. „Afghanistan National Hospital Survey“ (PDF). Afghan Ministry of Health. August 2004. Архивирано (PDF) од изворникот 7 August 2019. Посетено на 28 May 2019.
275. Gul, Ayaz (20 April 2019). „Pakistan-funded Afghan Hospital Begins Operations“. VOA News. Архивирано од изворникот 23 April 2019. Посетено на 28 May 2019. It opens a new chapter in the friendship of the two countries... This is the second-largest hospital [in Afghanistan] built with your support that will serve the needy," Feroz told the gathering.
276. „Health“. United States Agency for International Development (USAID). Архивирано од изворникот на 29 September 2013. Посетено на 20 October 2010.
277. Anne-Marie DiNardo, LPA/PIPOS (31 March 2006). „Empowering Afghanistan's Disabled Population – 31 March 2006“. Usaid.gov. Архивирано од изворникот на 8 May 2004. Посетено на 19 May 2012.
278. Richard Norton-Taylor (13 February 2008). „Afghanistan's refugee crisis 'ignored'“. The Guardian. London. Архивирано од изворникот на 15 December 2010. Посетено на 19 May 2012.
279. "Afghanistan: People living with disabilities call for integration Архивирано на 20 септември 2011 г.
280. Virginia Haussegger Mahooba's Promise ABC TV 7.30 Report. 2009. ABC.net.au. Retrieved 15 July 2009. Архивирано на 26 јули 2013 г.
281. „Afghanistan“. Measuredhs.com. Архивирано од изворникот на 30 December 2013. Посетено на 14 November 2010.
282. The Far East and Australasia 2003. Psychology Press. 13 June 2002. ISBN 9781857431339.
283. „Afghanistan Way of Life | Afghanistan's Web Site“. www.afghanistans.com. Архивирано од изворникот на 2021-03-08. Посетено на 2020-11-28.
284. „Religion in Afghanistan“. The Swedish Committee for Afghanistan (SCA).
285. Heathcote, Tony (1980, 2003) "The Afghan Wars 1839–1919", Sellmount Staplehurst.
286. Qobil, Rustam (7 September 2010). „The sexually abused dancing boys of Afghanistan“. BBC News. Архивирано од изворникот на 18 August 2019. Посетено на 20 September 2019.
287. Bahgam, S; Mukhatari (2004). „Study on Child Marriage in Afghanistan“ (PDF). Medica Mondiale: 1–20. Архивирано од изворникот (PDF) на 6 May 2012. Посетено на 15 March 2014.
288. „Afghanistan Has a Tougher Law on Child Marriage than Florida“. Human Rights Watch. 20 October 2017. Архивирано од изворникот на 25 July 2019. Посетено на 15 September 2019. In Afghanistan girls can marry at 16, or at 15 with permission from their father or a judge.
289. Amer, Sahar (2 September 2014). What Is Veiling?. UNC Press Books. ISBN 9781469617763.
290. „Karzai heads for hat trouble“. 28 April 2002.
291. „Traditional Afghan Clothes“. 12 March 2018.
292. „Hats Proliferate as Symbol of Pashtun Protest Movement | Voice of America – English“. www.voanews.com.
293. „Afghanistan Art and Architecture | Afghanistan's Web Site“. www.afghanistans.com. Архивирано од изворникот на 2021-03-07. Посетено на 2020-11-28.
294. G.V. Brandolini. Afghanistan cultural heritage. Orizzonte terra, Bergamo. 2007. p. 64.
295. „Afghan archaeologists find Buddhist site as war rages“. Sayed Salahuddin. 17 August 2010. Архивирано од изворникот на 18 August 2010. Посетено на 16 August 2010.
296. „Unravelling the Afghan art of carpet weaving“. www.aljazeera.com.
297. „In Afghanistan, weaving ancient industry back into global market“. 21 August 2019.^{[мртва врска]}
298. „Selling war: commodifying the (in)security of Afghan women“. SPERI. 15 January 2020.
299. „Weaving Culture through the Afghan rug“. 7 December 2017.
300. „Rug Weavers and Bride Prices in the Northwest: Still expensive in spite of government and Taleban rules“. Afghanistan Analysts Network – English. 12 May 2019.
301. „Giving Back – Seret and Sons“.
302. „The Potter: Crafting Afghanistan's future“. The Khaama Press News Agency. 27 January 2015.
303. Fahim, Kareem (18 August 2016). „War and Pillaging Couldn't Break an Afghan Village, but a Tumbling Economy May“.
304. Wilkinson, Isambard. „How the quest for the 'perfect blue' changed art forever“. CNN.
305. „First-ever oil paintings found in Afghanistan“. CNN. 24 April 2008. Посетено на 3 December 2012.
306. „World's Oldest Oil Paintings Found in Afghanistan“. Fox News. 24 April 2008. Посетено на 3 December 2012.
307. „Gandhara art“. Britannica. Посетено на 22 August 2018.
308. „Suspects Sentenced To Death For Killing Journalist in Kandahar“. TOLOnews. 16 April 2019. Архивирано од изворникот на 17 April 2019. Посетено на 28 July 2019.
309. Monica Whitlock (24 October 2003). Land Beyond the River: The Untold Story of Central Asia. St. Martin's Press. стр. 127. ISBN 978-0-312-27727-7.
310. „Freedom of the Press 2016: Afghanistan“. Freedom House. 2016. Архивирано од изворникот на 5 February 2017. Посетено на 28 July 2016.
311. „Encounters with Bollywood in Kabul“. Himal Southasian. 14 September 2013.
312. „Bollywood's Panipat irks Afghans over founding father's portrayal“. www.aljazeera.com.
313. „Vilifying Afghans in Bollywood“. www.telegraphindia.com.
314. „Afghanistan – The Rough Guide to World Music“. Songlines.
315. „Ahmad Zahir: The Voice of Afghanistan“. daily.redbullmusicacademy.com.
316. „Artist Biographies“. Afghanland.com. Архивирано од изворникот на 9 August 2013. Посетено на 17 October 2011.
317. „Afghanistan's Traditional Dance-Attan“. 7 July 2012.
318. „Attan – the fascinating national dance of Afghanistan“. Afghan Zariza. Архивирано од изворникот на 2021-03-08. Посетено на 2020-11-28.
319. Ali, Tanveer (31 July 2012). „Everything You Need To Know About Afghan Food“. foodrepublic. Архивирано од изворникот на 13 February 2013.
320. Brittin, Helen (2011). The Food and Culture Around the World Handbook. Boston: Prentice Hall. стр. 20–21.
321. „Rare Heirloom Seeds – Baker Creek Heirloom Seeds“. Baker Creek Heirloom Seeds. Архивирано од изворникот на 4 March 2016. Посетено на 28 October 2013.
322. https://news.un.org/en/story/2017/10/567862-feature-western-afghanistan-ancient-love-poetry-thrives-again
323. Fee, Christopher R.; Webb, Jeffrey B. (29 August 2016). American Myths, Legends, and Tall Tales: An Encyclopedia of American Folklore [3 volumes]: An Encyclopedia of American Folklore (3 Volumes). ABC-CLIO. ISBN 9781610695688.
324. „Afghanistan: 10 facts you may not know“. 6 July 2011. Архивирано од изворникот на 4 March 2018. Посетено на 21 June 2018.
325. „Classical Dari and Pashto Poets“. Afghan-web.com. Архивирано од изворникот на 12 April 2014. Посетено на 4 February 2012.
326. „Afghanistan Holidays and Festivals“. www.iexplore.com.
327. Rezaian, Lachin (20 December 2015). „Yalda: Iranian celebration of winter solstice“. Mehr News Agency.
328. Roessing, Lesley (2012). No More "us" and "them": Classroom Lessons and Activities to Promote Peer Respect. стр. 89. ISBN 978-1-61048-812-9.
329. Hamedy, Saba (20 December 2013). „In ancient tradition, Iranians celebrate winter solstice“. Los Angeles Times.
330. Foltz, Richard (2013). Religions of Iran: From Prehistory to the Present. Oneworld Publications. стр. 29. ISBN 978-1-78074-307-3.
331. Alavi, Nasrin (8 November 2015). We Are Iran: The Persian Blogs. Soft Skull Press. стр. 135.^{[мртва врска]}
332. „Sikhs throng temples to celebrate Vaisakhi“. www.pajhwok.com.
333. „Afghan Hindus and Sikhs celebrate Diwali without 'pomp and splendour' amid fear“. The National.
334. „The World Factbook: Afghanistan“. Central Intelligence Agency. 7 September 2009. Архивирано од изворникот на 2017-09-20. Посетено на 18 August 2009.

Библиографија

• Barfield, Thomas (2012). Afghanistan: A Cultural and Political History. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-15441-1.CS1-одржување: ref=harv (link)
• Bleaney, C. H; Gallego, María Ángeles (2006). Afghanistan: a bibliography. BRILL. ISBN 978-90-04-14532-0.
• Clements, Frank (2003). Conflict in Afghanistan: a Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-402-8.
• Dupree, Louis (1997). Afghanistan (2. изд.). Oxford Pakistan Paperbacks. ISBN 978-0-19-577634-8.CS1-одржување: ref=harv (link)
• Ewans, Martin (2002). Afghanistan: A Short History of Its People and Politics. Curzon Press. ISBN 0060505087.CS1-одржување: ref=harv (link)
• Fowler, Corinne (2007). Chasing Tales: Travel Writing, Journalism and the History of British Ideas About Afghanistan. Rodopi. ISBN 978-90-420-2262-1.
• Griffiths, John C (2001). Afghanistan: a History of Conflict. Carlton Books. ISBN 978-1-84222-597-4.
• Habibi, Abdul Hai (2003). Afghanistan: an Abridged History. Fenestra Books. ISBN 978-1-58736-169-2.
• Hopkins, B.D. (2008). The Making of Modern Afghanistan. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-55421-4.
• Johnson, Robert (2011). The Afghan Way of War: How and Why They Fight. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-979856-8.
• Levi, Peter (1972). The Light Garden of the Angel King: Journeys in Afghanistan. Collins. ISBN 978-0-00-211042-6.
• Malleson, George Bruce (2005). History of Afghanistan, from the Earliest Period to the Outbreak of the War of 1878 (Elibron Classic Replica. изд.). Adamant Media Corporation. ISBN 978-1-4021-7278-6.
• Olson, Gillia M (2005). Afghanistan. Capstone Press. ISBN 978-0-7368-2685-3.
• Omrani, Bijan; Leeming, Matthew (2011). Afghanistan: A Companion and Guide (2. изд.). Odyssey Publications. ISBN 978-962-217-816-8.
• Reddy, L.R. (2002). Inside Afghanistan: End of the Taliban Era?. APH Publishing. ISBN 978-81-7648-319-3.
• Runion, Meredith L. (2007). The History of Afghanistan. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-33798-7.CS1-одржување: ref=harv (link)

Надворешни врски

• Office of the President
• „Светска книга на факти“ на ЦИА — запис за „Afghanistan“ (англиски)
• Авганистан на Curlie (англиски)
• Afghanistan на Викимедииниот атлас
• Research Guide to Afghanistan