From Wikipedia, the free encyclopedia
Astronomia[1] (Graece ἀστήρ 'stella' + νόμος 'lex'), vel scientia sideralis,[1] est veterrima scientia naturalis, summa omnium disciplinarum exactarum, quae corpora caelestia resque cognatas extra nostrum orbem terrarum investigat. Mathematica, physica, chemiaque utitur ad originem et chronologiam(en) universi explanandas. Res consultae plerumque sunt planetae, satellites (lunae), stellae, nebulae, galaxiae, cometae. Inter alias res ad astronomiam pertinentes sunt supernovae diruptae, radii gamma dirupti, quasaria, blazaria(en), pulsaria, et cosmica undarum micrometricarum radiatio scaenica. Astronomia ad summam omnia indagat quae praeter atmosphaeram telluris exoriuntur. Cosmologia est provincia astronomica quae universum investigat omne.[2]
Haec scientia hodie a meteorologia et climatologia distinguitur, quae praesertim astrorum vis et effectus in caelum nostrum investigant, quamvis impetus ad stellas intellegendas primitus fuerat, ut agricolae idonea serendo, plantando, messem faciendo tempora anni scirent. Astronomia etiam distinguitur ab astrologia, arte quae futurum homini cuidam ab astris aliisque indiciis mundanis divinari conatur. At astrologia astronomiam complecti videtur, et astrologi sicut Claudius Ptolemaeus primum indagaverunt leges astronomicas quibus futuri loci planetarum, siderum, et caeterorum caelorum computarentur.
Physica et astronomia longe tam sibi annixae sunt ut primitus physica idem ac astronomia putari potuisset. Physici fuerunt qui theorias commenti sunt, quibus motus corporum caelestium explicatur et calendaria accuratius fiunt, et novas rationes excogitaverunt stellas observandi per radiationes earum. Galilaeus Galilaei anno 1609 telescopium invenit, quo planetas et lunas primum accuratius observavit indicia reperiens eos montibus et vallibus praeditos similes esse telluri. Isaacus Newtonus magnopere astronomiam tunc anno 1687 protulit, cum leges motus Newtoni comperit, quibus motus omnes planetarum nostri systematis solaris ad amussim mathematice calculati essent, secundum easdem leges quae res communes mundanaeque sequuntur. Anno 1921 Albertus Einstein calculationes astronomicas ad universum totum porrexit, nova fundamenta donans cosmologiae, cum relativitatis generalis theoriam repperit, universi expansionem ab Edwino Hubble observatam explicans.
Saeculo vicesimo nova astronomiae aetas coepit, cum anno 1969 astronautae ad lunam navigarent et homines primum mitteret ruchetas nomine Voyager praeter systema solare, ac multa alia automata ut systematis solaris planetae scrutentur. Hodie magna astronomiae pars origines, evolutionem et ingenia physica chemicaque corporum caelestium intellegere quaerit. Ad finem illum scientifici praesertim radiationem electromagneticam et radiationem particularum et exempla lapidum ex aliis corporibus caelestibus investigant.
Vocabulum astronomia (a Graeco ἀστρονομία ab ἄστρον 'stella' + -νομία a νόμος 'lex' et 'cultura') 'legem stellarum' significat (vel 'culturam stellarum', secundum interpretationem). Astronomia non confundenda est cum astrologia, systemate fidei quod postulat res hominum cum locis rerum caelestium congruere.[3] Astrologia et astronomia, quamquam originem communem una partiuntur, omnino distinctae hodierno tempore sunt.[4]
Vocabula astronomia et astrophysica sunt synonyma.[5][6][7] Sensu autem stricto, astronomia designat "studium rerum materieique extra atmosphaeram telluris et suarum proprietatum physicarum et chemicarum,"[8][9] cum astrophysica designat provinciam astronomiae quae tractat "mores, proprietates physicas, et dynamicas rerum caelestium phaenomenorumque rationes."[10][11] Aliquando, ut in praefatione The Physical Universe, libri definitivi a Francisco Shu scripti, astronomia ad quantitativum rei studium, sed astrophysica ad genus rei ad physicam dicatum describendum adhiberi potest.[12] Quia autem plurimum indagationis astronomicae res ad physicam cognatam tractat, astronomia hodierna revera astrophysica appellari potest.[5] Aliquot provinciae, sicut astrometria, astronomia prorsus sunt, potius quam astrophysica. Varii ordines academici ubi eruditi hanc rem indagant ambobus terminis uti possunt, partim secundum ordinis nomen,[6] multisque astronomis professionalibus sunt gradus academici in physica, non astronomia concessi.[7] Periodica scientifica maximi momenti in astronomia sunt The Astronomical Journal, The Astrophysical Journal, et Astronomy & Astrophysics.
Astronomia haec corpora caelestia investigat:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
