Ռուսաստանի դաշնային սուբյեկտներ

Ռուսաստանի դաշնային կարգը հաստատվել է 1918 թվականի հունվարին Սովետների III համագումարում, որտեղ ընդունվել է «Աշխատավոր և շահագործվող ազգի իրավունքների հռչակում»^[1], որը հռչակել է՝

Ռուսաստանի Խորհրդային Հանրապետությունը հիմնվում է ազատ ազգերի ազատ միության հիման վրա որպես Խորհրդային Ազգային Հանրապետությունների Դաշնություն[2]։

Այդպիսով միացյալ պետությունը վերափոխվել է դաշնության։

Այսօր, 2009 թվականին, ըստ 1993 թվականի Սահմանադրության 5 հոդվածի, Ռուսաստանի Դաշնությունը կազմավորված է իրավահավասար սուբյեկտներից։ 2008 թվականի մարտի 1-ից Ռուսաստանի Դաշնության սուբյեկտների թիվը հավասար է 83, այդ թվում՝ 21 հանրապետություն, 9 երկրամաս, 46 մարզ, 2 դաշնային նշանակաշության քաղաք, 1 ինքնավար մարզ և 4 ինքնավար շրջան։

Դաշնության պետական իշխանության մարմինների համակարգը սահմանվում է Դաշնության կանոնակարգած ընդհանուր հիմունքներով։ Յուրաքանչյուր շրջանում գործում է օրենսդիր (ներկայացուցչական) մարմին (պառլամենտ, օրենսդիր հավաք) և գործադիր մարմին (կառավարություն)։ Մի քանիսում գոյություն ունի նաև բարձր պաշտոնյայի պաշտոն (նախագահ, նահանգապետ), որոնք ունեն ՌԴ-ի օրենսդիր մարմինների լիազորություններ նախագահի ներկայացմամբ և կարող են այդ պաշտոնը զբաղեցնել անսահմանափակ քանակությամբ։

Ռուսաստանը բաժանվում է նաև 8 դաշնային շրջանների, որոնցից յարուրաքանչյուրում աշխատում է նախագահի լիազորված ներկայացուցիչը։ Դաշնության սուբյեկտները ունեն իրենց վարչատարածքային բաժանումը։ Որպես օրենք, սուբյեկտի կազմում հիմնական միավորը համարվում են հանրապետական (մարզային, երկրամասային) նշանակության շրջանները և քաղաքները։

ՌԴ դաշնային սուբյեկտների տեսակներ

	21 հանրապետություն
	46 մարզ
	9 Երկրամաս
	1 ինքնավար հանրապետություն
	4 ինքնավար օկրուգ
	2 ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ

Ռուսաստանի ֆեդերատիվ կարգը 2008-ի մարտի 1-ի դրությամբ

Այս ցանկում սուբյեկտները նշված են այն նույն հերթականությամբ, ինչպես դա արված է Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանդրության 65 հոդվածում՝ հանրապետություններ, երկրներ, մարզեր, ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ, ինքնավար շրջաններ, ինքնավար օկրուգներ։

№	Դաշնության սուբյեկտ	Դրոշ	Զինանշան	Տարածք (կմ²)	Բնակչություն 2002-ի հոկտեմբերի 9	Կենտրոն	Վարչական բաժանում (ըստ ՍՎՏԲՀԴ-ի)	ՍՎՏԲՀԴ-ի կոդը
	Հանրապետություններ
01	Ադըղեա			7.600	447.000	Մայկոպ	7 շրջան և 2 քաղաք	79
02	Ալթայ			92.600	203.000	Գորնո-Ալթայսկ	10 շրջան և 1 քաղաք	84
03	Բաշկորտոստան			143.600	4.103.000	Ուֆա	54 շրջան և 21 քաղաք	80
04	Բուրյաթիա			351.300	981.000	Ուլան-Ուդե	21 շրջան և 2 քաղաք	81
05	Դաղստան			50.300	2.584.000	Մախաչկալա	41 շրջան և 10 քաղաք	82
06	Ինգուշիա			4.000	469.000	Մագաս	4 շրջան և 4 քաղաք	26
07	Կաբարդա-Բալկարիա			12.500	901.000	Նալչիկ	10 շրջան և 3 քաղաք	83
08	Կալմիկիա			76.100	292.000	Էլիստա	13 շրջան և 1 քաղաք	85
09	Կարաչայ-Չերքեզիա			14.100	440.000	Չերկեսկ	8 շրջան և 2 քաղաք	91
10	Կարելիա			172.400	717.000	Պետրոզավոդսկ	16 շրջան և 13 քաղաք	86
11	Կոմի			415.900	1.019.000	Սիքտիվկար	12 շրջան և 8 քաղաք	87
12	Մարի Էլ			23.200	728.000	Յոշկար-Օլա	14 շրջան և 4 քաղաք	88
13	Մորդովիա			26.200	889.000	Սարանսկ	22 շրջան և 7 քաղաք	89
14	Սախա-Յակուտիայի հանրապետություն			3.103.000	948.000	Յակուտսկ	33 շրջան և 5 քաղաք	98
15	Հյուսիսային Օսիա-Ալանիա			8.000	710.000	Վլադիկավկազ	8 շրջան և 1 քաղաք	90
16	Թաթարստան			68.000	3.780.000	Կազան	43 շրջան և 14 քաղաք	92
17	Տիվա			170.500	306.000	Կիզիլ	17 շրջան և 2 քաղաք	93
18	Ուդմուրթական հանրապետություն			42.100	1.571.000	Իժևսկ	25 շրջան և 5 քաղաք	94
19	Խակասիա			61.900	546.000	Աբական	8 շրջան և 5 քաղաք	95
20	Չեչենական հանրապետություն			15.300	1.100.000	Գրոզնի	16 շրջան և 5 քաղաք	96
21	Չուվաշիա			18.300	1.314.000	Չեբոկսարներ	21 շրջան և 9 քաղաք	97
	Երկրամասեր
22	Ալթայի երկրամաս			169.100	2.607.000	Բարնաուլ	60 շրջան և 11 քաղաք	01
23	Անդրբայկալյան երկրամաս			431.500	1.156.000	Չիտա	31 շրջան և 5 քաղաք	67
24	Կամչատկայի երկրամաս			472.300	359.000	Պետրոպավլովսկ-Կամչատսկի		30
25	Կրասնոդարի երկրամաս			76.000	5.124.000	Կրասնոդար	38 շրջան և 15 քաղաք	03
26	Կրասնոյարսկի երկրամաս			2.339.700	2.966.000	Կրասնոյարսկ	54 շրջան և 19 քաղաք	04
27	Պերմի երկրամաս			160.600	2.824.000	Պերմ	33 շրջան և 14 քաղաք	57
28	Պրիմորիեի երկրամաս			165.900	2.068.000	Վլադիվոստոկ	22 շրջան և 12 քաղաք	05
29	Ստավրոպոլի երկրամաս			66.500	2.731.000	Ստավրոպոլ	26 շրջան և 10 քաղաք	07
30	Խաբարովսկի երկրամաս			788.600	1.435.000	Խաբարովսկ	17 շրջան և 6 քաղաք	08
	Մարզեր (Օբլաստներ)
31	Ամուրի մարզ			363.700	903.000	Բլագովեշչենսկ	20 շրջան և 7 քաղաք	10
32	Արխանգելսկի մարզ[3]			587.400	1.336.000	Արխանգելսկ	20 շրջան և 8 քաղաք	11
33	Աստրախանի մարզ			44.100	1.007.000	Աստրախան	11 շրջան և 3 քաղաք	12
34	Բելգորոդի մարզ			27.100	1.512.000	Բելգորոդ	21 շրջան և 6 քաղաք	14
35	Բրյանսկի մարզ			34.900	1.379.000	Բրյանսկ	27 շրջան և 5 քաղաք	15
36	Վլադիմիրի մարզ			29.000	1.525.000	Վլադիմիր	16 շրջան և 10 քաղաք	17
37	Վոլգոգրադի մարզ			113.900	2.703.000	Վոլգոգրադ	33 շրջան և 6 քաղաք	18
38	Վոլոգդայի մարզ			145.700	1.270.000	Վոլոգդա	26 շրջան և 4 քաղաք	19
39	Վորոնեժի մարզ			52.400	2.379.000	Վորոնեժ	32 շրջան և 7 քաղաք	20
40	Իվանովոյի մարզ			21.800	1.149.000	Իվանովո	21 շրջան և 6 քաղաք	24
41	Իրկուտսկի մարզ			767.900	2.582.000	Իրկուտսկ	33 շրջան և 14 քաղաք	25
42	Կալինինգրադի մարզ			15.100	943.000	Կալինինգրադ	13 շրջան և 6 քաղաք	27
43	Կալուգայի մարզ			29.900	1.041.000	Կալուգա	24 շրջան և 4 քաղաք	29
44	Կեմերովոյի մարզ			95.500	2.900.000	Կեմերովո	19 շրջան և 18 քաղաք	32
45	Կիրովի մարզ			120.800	1.504.000	Կիրով	39 շրջան և 5 քաղաք	33
46	Կոստրոմայի մարզ			60.100	738.000	Կոստրոմա	24 շրջան և 8 քաղաք	34
47	Կուրգանի մարզ			71.000	1.020.000	Կուրգան	24 շրջան և 9 քաղաք	37
48	Կուրսկի մարզ			29.800	1.236.000	Կուրսկ	28 շրջան և 5 քաղաք	38
49	Լենինգրադի մարզ			84.000	1.671.000	Սանկտ Պետերբուրգ[4]	17 շրջան և 20 քաղաք	41
50	Լիպեցկի մարզ			24.100	1.213.000	Լիպեցկ	18 շրջան և 2 քաղաք	42
51	Մագադանի մարզ			461.400	183.000	Մագադան	8 շրջան և 1 քաղաք	44
52	Մոսկվայի մարզ			46.000	6.627.000	Մոսկվա[5]	38 շրջան և 56 քաղաք	46
53	Մուրմանսկի մարզ			144.900	893.000	Մուրմանսկ	5 շրջան և 13 քաղաք	47
54	Նիժնի Նովգորոդի մարզ			76.900	3.524.000	Նիժնի Նովգորոդ	48 շրջան և 12 քաղաք	22
55	Նովգորոդի մարզ			55.300	695.000	Վելիկի Նովգորոդ	21 շրջան և 3 քաղաք	49
56	Նովոսիբիրսկի մարզ			178.200	2.692.000	Նովոսիբիրսկ	30 շրջան և 7 քաղաք	50
57	Օմսկի մարզ			139.700	2.079.000	Օմսկ	32 շրջան և 6 քաղաք	52
58	Օրենբուրգի մարզ			124.000	2.178.000	Օրենբուրգ	35 շրջան և 12 քաղաք	53
59	Օրյոլի մարզ			24.700	861.000	Օրյոլ	24 շրջան և 3 քաղաք	54
60	Պենզայի մարզ			43.200	1.453.000	Պենզա	28 շրջան և 5 քաղաք	56
61	Պսկովի մարզ			55.300	761.000	Պսկով	24 շրջան և 2 քաղաք	58
62	Ռոստովի մարզ			100.800	4.407.000	Դոնի Ռոստով	43 շրջան և 16 քաղաք	60
63	Ռյազանի մարզ			39.600	1.228.000	Ռյազան	25 շրջան և 4 քաղաք	61
64	Սամարայի մարզ			53.600	3.240.000	Սամարա	27 շրջան և 10 քաղաք	36
65	Սարատովի մարզ			100.200	2.669.000	Սարատով	38 շրջան և 13 քաղաք	63
66	Սախալինի մարզ			87.100	547.000	Յուժնո-Սախալինսկ	17 շրջան և 9 քաղաք	64
67	Սվերդլովսկի մարզ			194.800	4.490.000	Եկատերինբուրգ	30 շրջան և 34 քաղաք	65
68	Սմոլենսկի մարզ			49.800	1.051.000	Սմոլենսկ	25 շրջան և 2 քաղաք	66
69	Տամբովի մարզ			34.300	1.180.000	Տամբով	23 շրջան և 7 քաղաք	68
70	Տվերի մարզ			84.100	1.473.000	Տվեր	36 շրջան և 12 քաղաք	28
71	Տոմսկի մարզ			316.900	1.046.000	Տոմսկ	16 շրջան և 6 քաղաք	69
72	Տուլայի մարզ			25.700	1.676.000	Տուլա	23 շրջան և 9 քաղաք	70
73	Տյումենի մարզ[6]			1.435.200	3.266.000	Տյումեն	38 շրջան և 26 քաղաք	71
74	Ուլյանովսկի մարզ			37.300	1.382.000	Ուլյանովսկ	21 շրջան և 6 քաղաք	73
75	Չելյաբինսկի մարզ			87.900	3.606.000	Չելյաբինսկ	24 շրջան և 23 քաղաք	75
76	Յարոսլավլի մարզ			36.400	1.368.000	Յարոսլավլ	17 շրջան և 6 քաղաք	78
	Ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ
77	Մոսկվա			1.064	10.358.000	Մոսկվա	123 շրջան և 10 օկրուգներում	45
78	Սանկտ Պետերբուրգ			1.433	4.669.000	Սանկտ Պետերբուրգ	18 շրջան	40
	Ինքնավար մարզ
79	Հրեական ինքնավար մարզ			36.000	191.000	Բիրոբիջան	5 շրջան և 1 քաղաք	99
	Ինքնավար օկրուգներ
80	Նենեցյան ինքնավար օկրուգ[3]			176.700	41.000	Նարյան-Մառ	1 շրջան և 1 քաղաք	11
81	Խանտի-Մանսիական ինքնավար օկրուգ[6]			523.100	1.433.000	Խանտի-Մանսիյսկ	9 շրջան և 14 քաղաք	71
82	Չուկոտկայի ինքնավար օկրուգ			737.700	54.000	Անադիր	8 շրջան և 1 քաղաք	77
83	Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգ[6]			750.300	507.000	Սալեխարդ	7 շրջան և 7 քաղաք	71
-	Ամբողջ Ռուսաստանը			17.075.400	145.182.000	Մոսկվա	-	-

Ծանոթագրություններ

1. Ռուսերեն՝ «Декларация прав трудящегося и эксплуатируемого народа»
2. Ռուսերեն՝ «Российская Советская Республика учреждается на основе свободного союза свободных наций как федерация Советских национальных республик»
3.    Արխանգելսկի մարզի կազմի մեջ մտնում է նաև Նենեցյան ինքնավար օկրուգը։
   
4.    Վարչական կենտրոնը Սանկտ Պետերբուրգ քաղաքն է, բայց չիմտնում Լենինգրադի մարզի կազմի մեջ։
   
5.    Վարչական կենտրոնը քաղաք Մոսկվան է, սակայն դա չիմտնում Մոսկվայի մարզի կազմի մեջ։
   
6.    Տյումենի մարզի կազմի մեջ մաև մտնում են Խանտի-Մանսիական և Յամալո-Նենեցյան ինքնավար մարզերը։