Չելյաբինսկ

Չելյաբինսկ (ռուս.՝ Челябинск), քաղաք Ռուսաստանում, Չելյաբինսկի մարզի կենտրոնը։ Գտնվում է Հարավjin Ուրալի արևելյան լանջին, Միաս գետի ափերին։ Արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերն են գունավոր և սև մետալուրգիան (լրիվ ցիկլի մետալուրգիական, խողովակագլանման, ցինկի գործարաններ, էլեկտրամետալուրգիական կոմբինատ), մեքենաշինությունը (տրակտորներ, հաստոցներ, ճանապարհային մեքենաներ, ժամացույցներ և այլն)։ Զարգացած է նաև շինանյութերի արտադրությունը (մետաղակոնստրուկցիաների, խոշորպանելային տնաշինության, գիպսե իրերի, աղյուսի գործարաններ), թեթև և սննդի արդյունաբերությունը (մանվածքագործվածքային, կոշիկի, տրիկոտաժի ֆաբրիկաներ, կաշվի գործարան, մսի կոմբինատ, ալրաղաց գործարան, կաթի կոմբինատ և այլն)։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Չելյաբինսկ (այլ կիրառումներ)

Բնակավայր
Չելյաբինսկ
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Ռուսաստան
Համայնք	Չելյաբինսկի մարզ
Ներքին բաժանում	Leninsky District?, Kalininsky district?, Kurchatovskii District?, Metallurgicheskii District?, Sovetskii District?, Traktorozavodskii District? և Tsentralny City District?
Հիմնադրված է	1736 թ.
Մակերես	500,9 կմ²
ԲԾՄ	220 մետր
Պաշտոնական լեզու	ռուսերեն
Բնակչություն	▼1 182 517 մարդ (հունվարի 1, 2023)
Ժամային գոտի	UTC+5
Հեռախոսային կոդ	351
Փոստային դասիչ	454000–454999
Ավտոմոբիլային կոդ	74, 174 և 774[1]
Պաշտոնական կայք	cheladmin.ru​(ռուս.)​(անգլ.)​(գերմ.)
Չելյաբինսկ (Ռուսաստան)
Չելյաբինսկ Վիքիպահեստում

Արխիպովի առանձնատունը

Հիմնադրվել է 1736 թվականին որպես ռուսական ամրոց բաշկիրական Սելյաբա (Չելյաբա) գյուղի տեղում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի (1939—1945 թվականները) Չելյաբինսկ է էվակուացվել մոտ 60 արդյունաբերական ձեռնարկություն։

Արտաքին կապեր

•  Կազան, Ռուսաստան (2002)^[2]
•  Կոլումբիա, ԱՄՆ (1995)^[3]
•  Նոթթինգեմշիր, Միացյալ Թագավորություն (2000)^[4]
•  Ուրումչի, Չինաստան (2004)^[5]
•  Ուֆա, Ռուսաստան (1999)^[6]
•  Չանչուն, Չինաստան
•  Ռամլա, Իսրայել (2000)^[7]
•  Օմսկ, Ռուսաստան (նոյեմբերի 11, 2002)^[8][9]

Բնակչություն

Բնակչության թվաքանակը
1795[10]	1856[10]	1882[10]	1897[11]	1905[10]	1913[10]	1916[10]
2700	↗4300	↗7700	↗20 000	↗35 500	↗65 100	↗67 300
1923[10]	1926[11]	1931[12]	1933[13]	1939[14]	1956[15]	1959[16]
↘54 300	↗59 000	↗116 889	↗210 000	↗273 116	↗612 000	↗689 049
1962[10]	1967[10]	1970[17]	1973[10]	1975[18]	1976[19]	1979[20]
↗751 000	↗836 000	↗875 210	↗928 000	↗989 000	→989 000	↗1 029 522
1982[21]	1985[22]	1986[19]	1987[23]	1989[24]	1990[25]	1991[19]
↗1 066 000	↗1 105 000	→1 105 000	↗1 119 000	↗1 141 777	↘1 113 000	↗1 148 000
1992[19]	1993[19]	1994[19]	1995[22]	1996[22]	1997[26]	1998[22]
↘1 143 000	↘1 135 000	↘1 125 000	↘1 086 000	↘1 083 000	↗1 084 000	→1 084 000
1999[27]	2000[28]	2001[22]	2002[29]	2003[30]	2004[31]	2005[32]
↗1 086 300	↘1 083 200	↘1 081 100	↘1 077 174	↘1 076 000	↘1 071 000	↗1 095 100
2006[33]	2007[34]	2008[35]	2009[36]	2010[37]	2011[38]	2012[39]
↘1 093 000	↘1 091 500	↗1 092 500	↗1 093 699	↗1 130 132	↗1 131 108	↗1 143 458
2013[40]	2014[41]	2015[42]	2016[43]	2017[44]	2018[45]	2019[46]
↗1 156 201	↗1 169 432	↗1 183 387	↗1 191 994	↗1 198 858	↗1 202 371	↘1 200 719

Ծանոթագրություններ

1. https://www.1obl.ru/news/o-lyudyakh/region-774-novye-gosnomera-budut-poluchat-avtovladeltsy-chelyabinskoy-oblasti/
2. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/kazan-respublika-tatarstan
3. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/kolambiya-ssha-shtat-yuzhnaya-karolina
4. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/grafstvo-nottingemshir-angliya
5. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/urumchi-kitay
6. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/ufa-bashkortostan
7. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/ramla-izrail
8. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/omsk-rossiya
9. http://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#chelyabinsk
10. «Народная энциклопедия «Мой город». Челябинск». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-16-ին. Վերցված է 2013-10-16-ին.
11. «Города с численностью населения 100 тысяч и более человек». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-17-ին. Վերցված է 2013-08-17-ին.
12. Административно-территориальное деление Союза ССР : [Районы и города СССР на 1931 год]. — Москва: Власть советов, 1931. — XXX, 311 с.
13. Административно-территориальное деление Союза ССР. На 15 июля 1934 года.
14. «Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013-12-24-ին. Վերցված է 2013-11-30-ին.
15. «Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013-10-26-ին. Վերցված է 2013-10-26-ին.
16. «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
17. «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
18. Российский статистический ежегодник, 1998 год
19. «Российский статистический ежегодник. 1994». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-05-18-ին. Վերցված է 2016-05-18-ին.
20. «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
21. Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)
22. «Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-05-12-ին. Վերցված է 2015-05-12-ին.
23. Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : [арх. 28 Հունիսի 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.
24. «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
25. Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.
26. «Российский статистический ежегодник. 1997 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-05-22-ին. Վերցված է 2016-05-22-ին.
27. «Российский статистический ежегодник. 1999 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-06-14-ին. Վերցված է 2016-06-14-ին.
28. «Российский статистический ежегодник. 2000 год». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-06-13-ին. Վերցված է 2016-06-13-ին.
29. «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
30. «Города с численностью населения 100 тысяч и более человек». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-07-ին. Վերցված է 2016-05-07-ին.
31. «Российский статистический ежегодник. 2004 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-06-09-ին. Վերցված է 2016-06-09-ին.
32. «Российский статистический ежегодник, 2005 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-09-ին. Վերցված է 2016-05-09-ին.
33. «Российский статистический ежегодник, 2006 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-10-ին. Վերցված է 2016-05-10-ին.
34. «Российский статистический ежегодник, 2007 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-11-ին. Վերցված է 2016-05-11-ին.
35. «Российский статистический ежегодник, 2008 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-12-ին. Վերցված է 2016-05-12-ին.
36. «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
37. «Перепись населения 2010. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений» (ռուսերեն). Федеральная служба государственной статистики. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-06-ին. Վերցված է 2013-ին.
38. «Численность постоянного населения Челябинской области в разрезе муниципальных образований на 1 января 2012 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-12-ին. Վերցված է 2014-04-12-ին.
39. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
40. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года» (ռուսերեն). М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат. 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ location (link)
41. «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
42. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-08-06-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
43. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
44. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
45. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
46. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.

Գրականություն

• Леннарт Самуэльсон Танкоград. Секреты русского тыла 1917−1953 гг. / пер. со шведск. Н. В. Долговой. — М.: РОССПЭН; Фонд «Президентский центр Б. Н. Ельцина», 2010. — 376 с. — ISBN 978-5-8243-1477-9.
• Поливанов С. Н. Челябинск. Градостроительство вчера, сегодня, завтра / Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1986. — 146 с.
• «Челябинск». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
• Челябинск // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• Дмитріев-Мамонов А. И., Здзярский А. Ф. Путеводитель по Великой Сибирской желѣзной дорогѣ. Изданіе Министерства путей сообщенія (с 2 фототипіями, 360 фототипогравюрами, 4 картами Сибири, 3 планами городовѣ) // СПб: Товарищество художественной печати. — 1900. — 600 с. (С. 118-122).
• Объединённый государственный архив Челябинской области: путеводитель. Том 2 / Под ред. Финадеева А. П. // Челябинск: Дом печати. — 2005. — 630 с. ISBN 0-123-45678-9.
• Челябинск: Энциклопедия / Сост.: В. С. Боже, В. А. Черноземцев. — Издание исправленное и дополненное — Челябинск: Каменный пояс, 2001. — 1112 с.; ил. ISBN 5-88771-026-8.
• Демидова Н. Ф. Под ред. Устюгова Н. В. Материалы по истории Башкортостана / Том VI. Оренбургская экспедиция и башкирские восстания 30-х годов ХVIII в. (Институт истории, языка и литературы Уфимского научного центра РАН, Российский государственный архив древних актов) // Уфа: Китап. — 2002. — 768 с.: илл. ISBN 5-295-03107-1.

Արտաքին հղումներ

• администрации Челябинска
• Челябинской городской думы
• Алфавитный указатель поиска статей о городе в электронной версии книги «Челябинск: Энциклопедия» (2001 г.)
• «Железный поток. Битва заводов» — документальный фильм 2015 г. режиссёра О. Витвицкого на телеканале «Россия-Культура» (к вопросу почему Челябинск называли Танкоградом, а не Нижний Тагил).

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չելյաբինսկ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։