Cidade

A cidade^[1] é actualmente considerada como unha entidade urbana con alta densidade de poboación na que predominan fundamentalmente a industria e os servizos. Diferénciase doutras entidades urbanas por diversos criterios, entre os que se inclúen poboación, densidade de poboación ou estatuto legal, aínda que a súa distinción varía entre países.

Toronto á noite.

Historicamente os habitantes das cidades foron unha proporción pequena da humanidade en xeral, mais hoxe, despois de varios séculos de urbanización sen precedentes e acelerada, a metade da poboación mundial vive nas cidades. As cidades actuais normalmente forman o núcleo de grandes áreas metropolitanas e áreas urbanas, creando numerosos desprazamentos diarios cara ó centro das cidades para traballar, divertirse, ou estudar.

A cidade máis poboada é Shanghai^[2] mentres que as áreas metropolitanas máis grandes tamén inclúen a Área do Gran Toquio e Iabotabek (Iacarta).^[3] As cidades de Faiyum,^[4] Damasco,^[5] e Varanasi^[6] son das cidades habitadas máis continuamente no mundo.

Historia

Un arco da antiga cidade Sumeria de Ur, que floreceu no III milenio a. C., pode verse actualmente en Tell el-Mukayyar en Iraq.

Mohenjo-daro, unha cidade da Civilización do val do Indo, que foi reconstruída seis ou máis veces, usando ladrillos de tamaño estándar, seguindo a mesma estrutura de reixa que no III milenio a. C.

Esta vista aérea do que antigamente foi o centro de Teotihuacán, amosa a pirámide do Sol, a pirámide da Lúa, e a avenida procesional que servía de espiña dorsal do sistema de rúas da cidade.

As cidades, caracterizadas pola densidade de poboación, a súa función simbólica, e ordenación urbana, teñen existido dende hai miles de anos. Na visión convencional, civilización e cidade derivan as dúas do desenvolvemento da agricultura, que permitiu a produción dun superávit de comida, e así a unha división do traballo social (coa estratificación social asociada) e ao comercio.^[7][8] As primeiras cidades a miúdo presentan graneiros, ás veces dentro dun templo.^[9] Un punto de vista minoritario considera que as cidades poderían ter xurdido sen a agricultura, grazas a medios de subsistencia alternativos (pesca),^[10] para usar como refuxios estacionais comunais,^[11] ó seu valor como bases para a organización militar defensiva e ofensiva,^[12][13] ou á súa función económica inherente.^[14][15][16] As cidades xogaban unha función crucial no establecemento do poder político sobre unha área, e os antigos dirixentes como Alexandre o Grande fundáronas e creáronas con entusiasmo.^[17]

Antigüidade

Xericó e Çatalhöyük, datadas no VIII milenio a. C., están entre as cidades máis temperás coñecidas polos arqueólogos.^[11][18]

No cuarto e III milenio a. C., civilizacións complexas prosperaban nos vales dos río de Mesopotamia, India, China, e Exipto. As escavacións nestas áreas atoparon as ruínas de cidades orientadas diversamente cara ao comercio, a política, ou a relixión. Algunhas tiveron poboacións densas, mais outras levaron a cabo actividades urbanas nos ámbitos da política ou relixión sen ter poboacións asociadas grandes. Entre as primeiras cidades do mundo antigo, Mohenjo-daro da civilización do Val do Indo, no actual Paquistán, existindo desde ó redor do 2600 a. C., era unha das máis grandes, cunha poboación de 50.000 ou máis e un sistema de saneamento moi sofisticado.^[19] As cidades chinesas planeadas foron construídas segundo principios sacros para actuar como microcosmos celestiais.^[20] As cidades exipcias Antigas coñecidas fisicamente polos arqueólogos non son exhaustivas.^[21] Inclúen (coñecidas polos seus nomes árabes) a El Lahun, unha cidade de traballadores asociada coa pirámide de Sesostris II, e a cidade relixiosa Amarna construída por Akhenatón e abandonada. Estes sitios aparecen planeados cun alto regulamento e cun tipo de estratificación, cun enreixado minimalístico de habitacións para os traballadores e incrementalmente máis casas elaboradas dispoñibles para as clases máis altas.^[22]

En Mesopotamia, a civilización Sumeria, seguida de Asiria e Babilonia, crearon un gran número de cidades, gobernadas por reis e promovendo múltiples linguas escritas en escrita cuneiforme.^[23] O imperio comecial fenicio, prosperando ao redor da do I milenio a. C., abarcou numerosas cidades estendéndose dende Tiro, Cido, e Biblos a Cartago e Cádiz.

Nos séculos seguintes, cidades-estado independentes de Grecia desenvolveron a polis, unha asociación de terratenentes cidadáns que colectivamente constituíron a cidade.^[24] A ágora, que significa "sitio de reunión" ou "asemblea", era o centro atlético, artístico, de vida espiritual e política da polis.^[25] O aumento de poder de Roma levou á súa poboación ata un millón de habitantes. Baixo a autoridade do seu imperio, Roma transformouse e fundou moitas cidades (coloniae), e con eles levaron os seus principios de arquitectura urbana, deseño, e sociedade.^[26]

Idade media

Durante a caída do imperio romano as cidades da antigüidade gañaron independencia, mais axiña perderon poboación e importancia. O centro do poder occidental moveuse a Constantinopla e á civilización islámica coas súas grandes cidades Bagdad, O Cairo e Córdoba.^[27] Entre os séculos IX e XII, Constantinopla, capital do imperio bizantino, foi a maior cidade de Europa, cunha poboación próxima ao millón de habitantes.^[28][29] O Imperio Otomán foi conseguindo controlar moitas cidades na área mediterránea, incluíndo Constantinopla en 1453.

Nos séculos XIII e XIV algunhas cidades convertéronse en estados poderosos, tomando baixo o seu control as áreas que as rodeaban e establecendo imperios marítimos. Na Italia medieval algúns concellos convertéronse en cidades-estado, como a república de Venecia e a república de Xénova. No norte de Europa, cidades como Lübeck e Bruxas formaron a Liga Hanseática para o comercio e a defensa colectiva. O seu poder foi posteriormente desafiado e eclipsado polas cidades comerciais neerlandesas de Gante, Ypres e Ámsterdam.^[30] Un fenómeno semellante ocorreu noutros lugares, como no caso de Sakai, que gozou dunha considerable autonomía no Xapón medieval.

Idade moderna

En occidente, os estados-nación convertéronse na unidade principal da organización política trala paz de Westfalia no século XVII.^[31][32] As grandes capitais da Europa occidental (Londres e París) beneficiáronse do crecemento do comercio coa necesidade do comercio transatlántico. Non obstante, a maioría das vilas seguiron a ser pequenas.

Durante a colonización española de América empregouse o vello concepto da cidade romana. As cidades fundábanse no medio do territorios acabados de conquistar e rexíanse con leis sobre a administración, as finanzas e o urbanismo.

Era industrial

Londres no século XIX, superpoboada e cun espeso smog

O desenvolvemento da industria moderna a partir de finais do século XVIII levou a unha urbanización masiva e ao aumento de novas grandes cidades, primeiro en Europa e despois noutras rexións, como lugares de novas oportunidades que traían un gran número de emigrantes dende as comunidades rurais. Inglaterra liderou o proceso convertendo Londres na capital dun imperio mundial e facendo crecer cidades por todo o país como lugares estratéxicos para a produción.^[33] Nos Estados Unidos entre 1860 e 1910, a introdución do ferrocarril reduciu os custos do transporte e emerxeron grandes centros de produción, provocando tamén o éxodo rural.

As cidades industrializadas eran lugares terribles para vivir, debido aos problemas de saúde que provocaban a superpoboación, o aire e a auga contaminados, a falta de medios hixiénicos e as enfermidades contaxiosas como a febre tifoide ou o cólera. As fábricas e os barrios pobres eran habituais na paisaxe urbana.^[34]

Era postindustrial

Na segunda metade do século XX, a desindustrialización no mundo occidental levou á pobreza e á decadencia urbana a cidades anteriormente prósperas. O "cinto de aceiro" dos Estados Unidos converteuse no "cinto de óxido" e cidades como Detroit ou Gary, Indiana afundíronse ao contrario que a tendencia á expansión urbana global.^[35]

Durante o gran salto adiante e os seguintes plans quinquenais da China, produciuse un rápido proceso de urbanización e industrialización, que converteu o país no principal fabricante mundial.^[36][37]

En medio destes cambios económicos, a alta tecnoloxía e a telecomunicación instantánea permitiu que algunhas cidades se convertesen en centros da economía do coñecemento.^[38][39][40] Xurdiu entón o novo paradigma da smart city.^[41]

Urbanización

Roupa tendida coidadosamente nestas casas na auga en Iacarta preto dun vertedoiro.

A urbanización é o proceso de migración desde as zonas rurais a áreas urbanas, provocado por factores políticos, económicos e culturais. Até o século XIX, existía un equilibrio entre a poboación agrícola rural e a das cidades que funcionaban como mercados e centros de fabricación de pequena escala.^[42][43] Coa revolución agrícola e industrial, a poboación urbana empezou un crecemento sen precedentes, tanto por migración como pola expansión demográfica. En Inglaterra a proporción da poboación que vivía nas cidades saltou dende o 17% en 1801 a un 72% en 1891.^[44] No 1900, o 15% da poboación mundial vivía en cidades.^[45] A atracción cultural das cidades tamén favorece a chegada de novos residentes.^[46]

A urbanización estendeuse rapidamente a través de Europa e América, e desde a década de 1950 tamén tivo lugar en Asia e África. A División de Poboación do Departamento de Asuntos Económicos e Sociais de Nacións Unidas, informou en 2014 que por primeira vez máis da metade da poboación mundial vivía en cidades.^[47][a]

Gráfico mostrando a urbanización desde 1950 proxectada ata 2050.^[55]

Latinoamérica é o continente máis urbano, con catro quintos da súa poboación vivindo en cidades, incluíndo un quinto da poboación residindo en asentamentos irregulares (favelas, villas miserias etc.).^[56] Batam, Indonesia, Mogadixo, Somalia, Xiamen, China e Niamey, Níxer, son consideradas as cidades que medran máis rápido no mundo, con índices de crecemento anual de 5,8%.^[57] En xeral, os países máis desenvolvidos do "Norte Global" están máis urbanizados que os países menos desenvolvidos do "Sur global", pero a diferenza vai encollendo porque a urbanización está a producirse máis rapidamente nese último grupo. Asia é de lonxe o fogar do maior número absoluto de residentes de cidades: sobre dous mil millóns e aumentando.^[43] A ONU predí un incremento adicional de 2.5 mil millóns de residentes nas cidades (e 300 millóns menos de residentes no agro) no mundo sobre o 2050, cun 90% de expansión de poboación urbana en Asia e África.^[47][58]

As megacidades, cidades cunha poboación de varios millóns de habitantes, proliferaron a ducias, xurdindo especialmente en Asia, África, e Latinoamérica.^[59][60] A globalización económica aviva o crecemento destas cidades, cando novos fluxos de capital estranxeiro se achegan para unha industrialización rápida, así como a relocalización de negocios importantes desde Europa e Norte América, atraendo inmigrantes tanto de preto coma de lonxe.^[61] Unha gran fenda divides ós ricos e ós pobres nestas cidades, que normalmente teñen unha elite súper-rica que vive en comunidades pechadas e masas grandes de persoas que viven en aloxamentos de baixa calidade con infraestruturas inadecuadas e en condicións pobres.^[62]

As cidades ao redor do mundo expandíronse fisicamente ó tempo que medraban en poboación, con aumentos na súa extensión, coa creación de grandes edificios para uso residencial e comercial, e co desenvolvemento do metro.^[63][64]

A urbanización pode crear unha rápida demanda de xestión de recursos da auga, cando as fontes de auga potable pasan a estar sobreexplotadas e contaminadas, e o volume de augas residuais empezan a superar niveis manexábeis.^[65]

Concepto

A cidade na antiga Roma

Na Roma antiga era cidade (civitas) a zona habitada por cidadáns (civites), os cales eran aqueles que posuían dereitos cidadáns, independentemente da súa actividade, fóra a industria, a agricultura ou os servizos.

A cidade medieval e renacentista na Península Ibérica

Na España medieval e do renacemento, unha cidade era a poboación que non tiña Señor e era rexida directamente polo rei. Tiña o privilexio de enviar procuradores ás cortes para negociar as taxas que lle puidesen ser impostas, a cambio de Foros. Esta cualificación de cidade era independente do tamaño, así, Madrid, capital de España desde 1561, non era cidade senón vila.

Luces de cidades, vista de satélite.

O concepto de cidade na Conferencia Europea de Estatística de Praga

A Conferencia Europea de Estatística de Praga considera como cidade unha aglomeración de máis de 2.000 habitantes sempre que a poboación dedicada á agricultura non exceda do 25% sobre o total. A partir de 10.000 habitantes, todas as aglomeracións considéranse cidades, sempre que estes se atopen concentrados, xeralmente en edificacións colectivas e en altura, e sempre que se dediquen fundamentalmente a actividades dos sectores secundario e terciario (industria, comercio e servizos).

O concepto político de cidade aplícase a conglomerados urbanos con entidade de capitalidade e maior importancia na rexión e que asume os poderes do Estado ou Nación. Será a cidade capitalina, pero por extensión aplícase a denominación a calquera entidade administrativa con algunha autonomía.

É pois unha definición administrativa do estado político, rexión xeográfica ou comunidade autónoma, que teñen unha cidade central e vilas ou cidades menores. A xeografía urbana e a socioloxía urbana estudan ambos aspectos desde o punto de vista da xeografía humana e a ecoloxía humana.

Non se debe confundir cidade con municipalidade, a maior municipalidade do mundo, Chongqing, posúe aproximadamente o mesmo tamaño có estado americano de Indiana, e contén moita máis área rural do que área urbana. Por outro lado, o contrario tamén acontece. A cidade de Londres posúe apenas 8 mil habitantes. No entanto, a súa rexión metropolitana, isto é, a área urbanizada, posúe máis de 7,5 millóns de habitantes.

Partes dunha cidade

Vista de satélite da gran metrópole de São Paulo, con Santos na costa.

As cidades antigas non se planificaban (agás as romanas), polo que non todas constan dos mesmos elementos (as primeiras cidades datan do 3500 a.C.). En xeral, con todo, unha cidade consta do núcleo histórico (orixe da cidade), ensanches posteriores de diferentes épocas, zonas residenciais, zonas industriais (usualmente nos arredores) e centros sociais, aínda que algunhas destas áreas poden superpoñer as súas funcións. As diferentes partes, que forman a estrutura urbana, están conectadas por un sistema de transporte público.

Tipos de cidade

Non hai unha lista completa dos tipos de cidades, que varían moito en función da zona, pero os principais son:

• Cidade administrativa: sede das institucións políticas, usualmente é unha capital "nova" que substitúe a poboacións tradicionais, un exemplo é Brasilia
• Cidade industrial: o sector secundario ocupa un lugar preeminente, como o cinto de Barcelona ou as cidades alemás da conca do Ruhr
• Cidade turística
• Cidade comercial
• Cidade universitaria: ten gran rotación de poboación, unha universidade e vida social e cultural intensa, un bo exemplo é a cidade de Santiago de Compostela
• Cidade residencial

Notas

1. Intelectuais como H. G. Wells, Patrick Geddes e Kingsley Davis predixeron a chegada dun mundo maioritariamente urbano durante o século XX.^[48][49] As Nacións Unidas levaban moito tempo anticipando un medio-mundo urbano, primeiro predicindo o ano 2000 como o punto de inflexión^[50][51] e en 2007 anunciaron que ocorrería en 2008.^[52] Outros investigadores tamén estimaban que o punto medio sería superado en 2007.^[53] A pesar de que a tendencia é indiscutible, a precisión da estatística é dubidosa, debido á confianza nos censos nacionais e ás ambigüidades de definir unha área como urbana.^[48][54]

Referencias

1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para cidade.
2. The Travel & Tourism Competitiveness Report 2007, Jennifer Blanke, World Economic Forum
3. Demographia World Urban Areas 13th Annual Edition, abril 2017.
4. Nick Compton, "What is the oldest city in the world?", The Guardian, 16 de febreiro de 2015.
5. Ring, Trudy (2014). Middle East and Africa: International Dictionary of Historic Places. p. 204.
6. Jhimli Mukherjee Pandeyl, "Varanasi is as old as Indus valley civilization, finds IIT-KGP study", Times of India, 25 de febreiro de 2016.
7. (Bairoch 1988, pp. 3-4)
8. (Pacione 2001, p. 16)
9. Kaplan et al. (2004), p. 26. "As primeiras cidades tamén reflectían estas precondicións nas que servían como lugares onde os excedentes agrícolas eran almacenados e distribuídos. As cidades funcionaban economicamente cando centros de extracción e redistribución desde campo a graneiros para a poboación urbana. Unha das funcións principais desta autoridade central era extraer, almacenar, e redistribuír o gran. Non é por casualidade que os graneiros-areas de almacenamento para o gran- se atoparan a miúdo dentro dos templos desas primeiras cidades."
10. Jennifer R. Pournelle, "KLM to CORONA: A Bird's Eye View of Cultural Ecology and Early Mesopotamian Urbanization"; in Settlement and Society: Essays Dedicated to Robert McCormick Adams ed. Elizabeth C. Stone; Cotsen Institute of Archaeology, UCLA, and Oriental Institute of the University of Chicago, 2007.
11. Fredy Perlman, Against His-Story, Against Leviathan, Detroit: Black & Red, 1983; p. 16.
12. Mumford (1961), pp. 39–46. "Ó tempo que os medios físicos aumentaban, esta mitoloxía de poder dun lado, estéril, de feito hostil á vida, levou as súas ideas a cada esquina da escena urbana e atopou, na nova institución de guerra organizada, a súa expresión máis completa. […] Por isto tanto a forma física como a vida institucional da cidade, dende os máis antigos inicios á implosión urbana, foron moldeados sen pequenas medidas polos propósitos irracionais e máxicos da guerra. Dende esta fonte apareceu o elaborado sistema de fortificacións, con paredes, murallas, torres, canais, gabias, que continuaron a caracterizar as cidades históricas, á parte de certos casos especiais -como durante a Pax Romana- ata o século XVIII. […] A guerra levou á concentración do liderado social e do poder político nas mans dunha minoría que levaba as armas, instigado por un sacerdocio exercitando poderes sacros e posuíndo secretos pero valiosos coñecementos científicos e máxicos."
13. Ashworth (1991), pp. 12–13.
14. (Jacobs 1969, p. 23)
15. P. J. Taylor, "Extraordinary Cities I: Early 'City-ness' and the Invention of Agriculture"; International Journal of Urban and Regional Research 36(3), 2012; doi:10.1111/j.1468-2427.2011.01101.x; ver tamén GaWC Research Bulletins 359 Arquivado 11 de novembro de 2017 en Wayback Machine. e 360 Arquivado 13 de novembro de 2017 en Wayback Machine..
16. Michael E. Smith, Jason Ur, & Gary M. Feinman, "Jane Jacobs' 'Cities First' Model and Archaeological Reality", International Journal of Urban and Regional Research 38, 2014; doi:10.1111/1468-2427.12138.
17. McQuillan (1937/1987), §1.03. "Os antigos fomentaron a expansión da cultura urbana; os seus esforzos foron constantes para levar á súa xente dentro da influencia completa da vida municipal. O desexo de crear cidades foi a característica máis notable da xente da antigüidade, e os antigos gobernantes rivalizaron uns con outros en satisfacer este desexo."
18. Southall (1998), p. 23.
19. Kenoyer, Jonathan Mark (1998) Ancient Cities of the Indus Valley Civilization. Oxford University Press, Karachi e Nova York.
20. Southall (1998), pp. 38-43.
21. Smith, "Earliest Cities", en Gmelch & Zenner (2002).
22. Moholy-Nagy (1968), pp. 158-161.
23. Robert McCormick Adams Jr., Heartland of Cities: Surveys of Ancient Settlement and Land Use on the Central Floodplain of the Euphrates; University of Chicago Press, 1981; ISBN 0-226-00544-5; p. 2. "O sur de Mesopotamia era unha terra de cidades. Converteuse con precocidade, antes da fin do cuarto milenio a.C. As tradicións urbanas mantivéronse fortes e virtualmente continuas a través das vicisitudes de conquista, axitacións internas acompañadas por crise económica xeneralizada, e substitución lingüística masiva e de poboación. O contido simbólico e material da civilización evidentemente cambiou, mais o seu ambiente cultural quedou ligado ás cidades."
24. Pocock, J. G. A. (1998). The Citizenship Debates. Chapter 2 -- The Ideal of Citizenship since Classical Times (originally published in Queen's Quarterly 99, no. 1). Minneapolis, MN: The University of Minnesota. p. 31. ISBN 0-8166-2880-7.
25. Ring, Salkin, Boda, Trudy, Robert, Sharon (January 1, 1996). International Dictionary of Historic Places: Southern Europe. Routledge. p. 66. ISBN 978-1-884964-02-2.
26. Kaplan et al. (2004), pp. 41–42. "Rome created an elaborate urban system. Roman colonies were organized as a means of securing Roman territory. The first thing that Romans did when they conquered new territories was to establish cities."
27. Kaplan et al. (2004), p. 43.
28. Cameron, Averil (2009). The Byzantines. John Wiley and Sons. p. 47. ISBN 978-1-4051-9833-2. Consultado o 24 January 2015.
29. Laiou, Angeliki E. (2002). "Writing the Economic History of Byzantium". En Angeliki E. Laiou. The Economic History of Byzantium (Volume 1). Washington, DC: Dumbarton Oaks. pp. 130–131. Arquivado dende o orixinal o 18 de febreiro de 2012. Consultado o 20 de outubro de 2017.
30. Kaplan et al. (2004), pp. 47–50.
31. Curtis (2016), pp. 5–6.
32. Nicholas Blomley, "What Sort of a Legal Space is a City?" en Brighenti (2013), pp. 1–20.
33. Kaplan et al. (2004), pp. 53–54.
34. Kaplan et al. (2004), pp. 54–55.
35. Steven High, Industrial Sunset: The Making of North America's Rust Belt, 1969-1984; University of Toronto Press, 2003; ISBN 0-8020-8528-8
36. James Xiaohe Zhang, "Rapid urbanization in China and its impact on the world economy"; 16th Annual Conference on Global Economic Analysis, "New Challenges for Global Trade in a Rapidly Changing World", Shanhai Institute of Foreign Trade, June 12–14, 2013.
37. Ian Johnson, "China's Great Uprooting: Moving 250 Million Into Cities"; New York Times, 15 de xuño de 2013.
38. Castells, M. (ed) (2004). The network society: a cross-cultural perspective. London: Edward Elgar. (ebook)
39. Flew, T. (2008). New media: an introduction, 3rd edn, South Melbourne: Oxford University Press
40. Harford, T. (2008) The Logic of Life. London: Little, Brown.
41. Taylor Shelton, Matthew Zook, & Alan Wiig, "The 'actually existing smart city'", Cambridge Journal of Regions, Economy, and Society 8, 2015; doi:10.1093/cjres/rsu026.
42. The Urbanization and Political Development of the World System:A comparative quantitative analysis. History & Mathematics 2 (2006): 115–153.
43. William H. Frey & Zachary Zimmer, "Defining the City"; in Paddison (2001).
44. Christopher Watson, "Trends in urbanisation Arquivado 05 de marzo de 2016 en Wayback Machine.", Proceedings of the First International Conference on Urban Pests Arquivado 10 de outubro de 2017 en Wayback Machine., ed. K.B. Wildey and William H. Robinson, 1993.
45. Annez, Patricia Clarke; Buckley, Robert M. "Urbanization and Growth: Setting the Context" (PDF). En Spence, Michael; Annez, Patricia Clarke; Buckley, Robert M. Urbanization and Growth. ISBN 978-0-8213-7573-0.
46. Moholy-Nagy (1968), pp. 136–137. "Why do anonymous people—the poor, the underprivileged, the unconnected—frequently prefer life under miserable conditions in tenements to the healthy order and tranquility of small towns or the sanitary subdivisions of semirural developments? The imperial planners and architects knew the answer, which is as valid today as it was 2,000 years ago. Big cities were created as power images of a competitive society, conscious of its achievement potential. Those who came to live in them did so in order to participate and compete on any attainable level. Their aim was to share in public life, and they were willing to pay for this share with personal discomfort. 'Bread and games' was a cry for opportunity and entertainment still ranking foremost among urban objectives.
47. Somini Sengupta, "U.N. Finds Most People Now Live in Cities"; New York Times, 10 July 2014. Referring to: United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division; World Urbanization Prospects: 2014 Revision Arquivado 06 de xullo de 2018 en Wayback Machine.; New York: United Nations, 2014.
48. Neil Brenner & Christian Schmid, "The 'Urban Age' in Question"; International Journal of Urban and Regional Research 38(3), 2013; doi 10.1111/1468-2427.12115.
49. McQuillin (1937/1987), §1.55.
50. "Patterns of Urban and Rural Population Growth Arquivado 13 de novembro de 2018 en Wayback Machine.", Department of International Economic and Social Affairs, Population Studies No. 68; New York, United Nations, 1980; p. 15. "Se as proxeccións proban ser precisas, o próximo século empezará xusto despois de que a poboación mundial consiga unha maioría urbana; no ano 2000, proxéctaxe que o mundo será un 51.3 por cento urbano."
51. Edouart Glissant (Editor-in-Chief), UNESCO "Courier" ("The Urban Explosion"), marzo de 1985.
52. "World Urbanization Prospects: The 2007 Revision" (PDF).
53. Mike Hanlon, "World Population Becomes More Urban Than Rural"; New Atlas, 28 May 2007.
54. Graeme Hugo, Anthony Champion, & Alfredo Lattes, "Toward a New Conceptualization of Settlements for Demography", Population and Development Review 29(2), xuño de 2003.
55. "United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2014). World Urbanization Prospects: The 2014 Revision, CD-ROM Edition". Arquivado dende o orixinal o 06 de xullo de 2018.
56. Paulo A. Paranagua, "Latin America struggles to cope with record urban growth" (), The Guardian, 11 de setembro de 2012. Referindo a UN-Habitat, The State of Latin American and Caribbean Cities 2012: Towards a new urban transition Arquivado 13 de novembro de 2018 en Wayback Machine.; Nairobi: United Nations Human Settlements Programme, 2012.
57. Helen Massy-Beresford, "Where is the fastest growing city in the world?"; The Guardian, 18 de novembro 2015.
58. Mark Anderson & Achilleas Galatsidas, "Urban population boom poses massive challenges for Africa and Asia" The Guardian (Development data: Datablog), 10 de xullo de 2014.
59. Kaplan et al. (2004), p. 15. "As cidades globais necesitan ser diferenciadas das megacidades, definidas aquí como cidades con máis de 8 millóns de persoas. […] Londres e Nova York xa se cualificaron como megacidades hai 50 anos. En 1990, xa existían 20 megacidades, 15 das cales estaban nas rexións menos desenvolvidas economicamente do mundo. No ano 2000, o número de megacidades aumentaba a 26, de novo todas, excepto seis, localizadas nas rexións mundiais menos desenvolvidas."
60. Frauke Kraas & Günter Mertins, "Megacities and Global Change"; en Kraas et al. (2014), p. 2. "Mentres había sete megacidades (con máis que cinco millóns de habitantes) en 1950 e 24 en 1990, no ano 2010 xa había 55 e no 2025 haberá, segundo estimacións, 87 megacidades (ONU 2012; Figo. 1)."
61. Frauke Kraas & Günter Mertins, "Megacities and Global Change"; en Kraas et al. (2014), pp. 2–3. "Sobre todo, os procesos de globalización eran e son os motores que conducen estes cambios enormes e son tamén as forzas motrices, xunto coa transformación e liberalización política, detrás dos desenvolvementos económicos dos últimos 25 anos (en China, especialmente co chamado socialismo con características chinesas que arrancou baixo Deng Xiaoping en 1978/1979, en India esencialmente durante o curso das políticas de reforma económicas da chamada Nova Política Económica en 1991; Cartier 2001; Nissel 1999). Especialmente nas megacidades, estas reformas levaron a unha enorme chegada de investimentos directos estranxeiros, a procesos de industrialización intensiva por traslado internacional de lugares de produción e dependendo da localización, parcialmente a unha expansión considerábel do sector de servizos cunha demanda crecente de espazos de oficinas así como a unha reorientación de políticas nacionais de apoio-cunha influencia de conglomerados transnacionais pero tamén de considerables pagos por transferencia das comunidades no estranxeiro. Á súa vez, estes procesos están flanqueados e intensificados por, ás veces, movementos de migración masiva de inmigrantes nacionais e internacionais ás megacidades (Baur et al. 2006).
62. Shipra Narang Suri & Günther Taube, "Governance in Megacities: Experiences, Challenges and Implications for International Cooperation"; en Kraas et al. (2014), p. 196.
63. Stephen Graham & Lucy Hewitt, "Getting off the ground: On the politics of urban verticality; Progress in Human Geography 37(1), 2012; doi 10.1177/0309132512443147.
64. Eduardo F.J. de Mulder, Jacques Besner, & Brian Marker, "Underground Cities"; en Kraas et al. (2014), pp. 26–29.
65. Karen Bakker, "Archipelagos and networks: urbanization and water privatization in the South"; The Geographical Journal 169(4), December 2003; doi 10.1111/j.0016-7398.2003.00097.x. "The diversity of water supply management systems worldwide—which operate along a continuum between fully public and fully private—bear witness to repeated shifts back and forth between private and public ownership and management of water systems."

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Cidade

Bibliografía

• Abrahamson, Mark (2004). Global Cities. Oxford University Press. ISBN 0-19-514204-7
• Ashworth, G.J. War and the City. Londres & Nova York: Routledge, 1991. ISBN 0-203-40963-9.
• Bairoch, Paul (1988). Cities and Economic Development: From the Dawn of History to the Present. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-03465-8.
• Bridge, Gary, e Sophie Watson, eds. (2000). A Companion to the City. Malden, MA: Blackwell, 2000/2003. ISBN 0-631-21052-0
• Brighenti, Andrea Mubi, ed. (2013). Urban Interstices: The Aesthetics and the Politics of the In-between. Farnham: Ashgate Publishing. ISBN 9781472410023.
• Carter, Harold (1995). The Study of Urban Geography. Fourth edition. Londres: Arnold. ISBN 0 7131 65898
• Curtis, Simon (2016). Global Cities and Global Order. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-874401-6
• Ellul, Jacques (1970). The Meaning of the City. Traducido por Dennis Pardee. Grand Rapids, Míchigan: Eerdmans, 1970. ISBN 9780802815552, orixinal en francés (creado con anteriridade, publicado posteriormente como): Sans feu ni lieu: Signification biblique de la Grande Ville ; París : Gallimard, 1975. Republished 2003 with ISBN 9782710325826
• Gupta, Joyetta, Karin Pfeffer, Hebe Verrest, & Mirjam Ros-Tonen, eds. (2015). Geographies of Urban Governance: Advanced Theories, Methods and Practices. Springer, 2015. ISBN 978-3-319-21272-2.
• Hahn, Harlan, & Charles Levine (1980). Urban Politics: Past, Present, & Future. Nova York & Londres: Longman.
• Hanson, Royce (ed.). Perspectives on Urban Infrastructure. Committee on National Urban Policy, Commission on Behavioral and Social Sciences and Education, National Research Council. Washington: National Academy Press, 1984.
• Herrschel, Tassilo & Peter Newman (2017). Cities as International Actors: Urban and Regional Governance Beyond the Nation State. Palgrave Macmillan (Springer Nature). ISBN 978-1-137-39617-4
• Jacobs, Jane (1969). The Economy of Cities. Nova York: Random House Inc.
• Grava, Sigurd (2003). Urban Transportation Systems: Choices for Communities. McGraw Hill, libro electrónico. ISBN 9780071476799
• James, Paul; with Magee, Liam; Scerri, Andy; Steger, Manfred B. (2015). Urban Sustainability in Theory and Practice: Circles of Sustainability. Londres: Routledge.
• Kaplan, David H.; James O. Wheeler; Steven R. Holloway; & Thomas W. Hodler, cartographer (2004). Urban Geography. John Wiley & Sons, Inc. ISBN 0-471-35998-X
• Kavaratzis, Mihalis, Gary Warnaby, & Gregory J. Ashworth, eds. (2015). Rethinking Place Branding: Comprehensive Brand Development for Cities and Regions. Springer. ISBN 978-3-319-12424-7.
• Kraas, Frauke, Surinder Aggarwal, Martin Coy, & Günter Mertins, eds. (2014). Megacities: Our Global Urban Future. United Nations "International Year of Planet Earth" book series. Springer. ISBN 978-90-481-3417-5.
• Latham, Alan, Derek McCormack, Kim McNamara, & Donald McNeil (2009). Key Concepts in Urban Geography. Londres: SAGE. ISBN 978 1 4129 3041 3.
• Leach, William (1993). Land of Desire: Merchants, Power, and the Rise of a New American Culture. Nova York: Vintage Books (Random House), 1994. ISBN 0-679-75411-3.
• Levy, John M. (2017). Contemporary Urban Planning. 11º edición. Nova York: Routledge (Taylor & Francis).
• Magnusson, Warren. Politics of Urbanism: Seeing like a city. Londres & Nova York: Routledge, 2011. ISBN 978-0-203-80889-4.
• Marshall, John U. (1989). The Structure of Urban Systems. University of Toronto Press. ISBN 9780802067357.
• Marzluff, John M., Eric Schulenberger, Wilfried Endlicher, Marina Alberti, Gordon Bradley, Clre Ryan, Craig ZumBrunne, & Ute Simon (2008). Urban Ecology: An International Perspective on the Interaction Between Humans and Nature. Nova York: Springer Science+Business Media. ISBN 978-0-387-73412-5.
• McQuillan, Eugene (1937/1987). The Law of Municipal Corporations: Third Edition. 1987 revised volume by Charles R. P. Keating, Esq. Wilmette, Illinois: Callaghan & Company.
• Moholy-Nagy, Sibyl (1968). Matrix of Man: An Illustrated History of Urban Environment. Nova York: Frederick A Praeger. ISBN 9781315619408
• Mumford, Lewis (1961). The City in History: Its Origins, Its Transformations, and Its Prospects. Nova York: Harcourt, Brace & World.
• O'Flaherty, Brendan (2005). City Economics. Cambridge Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 0-674-01918-0.
• Pacione, Michael (2001). The City: Critical Concepts in The Social Sciences. Nova York: Routledge. ISBN 0-415-25270-9.
• Paddison, Ronan, ed. (2001). Handbook of Urban Studies. Londres; Thousand Oaks, California; e Nova Delhi: SAGE Publications. ISBN 0 8039 7695 X.
• Rybczynski, W., City Life: Urban Expectations in a New World, (1995)
• Smith, Michael E. (2002) The Earliest Cities. In Urban Life: Readings in Urban Anthropology, edited by George Gmelch and Walter Zenner, pp. 3–19. 4th ed. Waveland Press, Prospect Heights, IL.
• Southall, Aidan (1998). The City in Time and Space. Cambridge University Press. ISBN 0 521 46211 8
• Wellman, Kath & Marcus Spiller, eds. (2012). Urban Infrastructure: Finance and Management. Chichester, UK: Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-470-67218-1.
• Berger, Alan S., The City: Urban Communities and Their Problems, Dubuque, Iowa : William C. Brown, 1978.
• Chandler, T. Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census. Lewiston, NY: Edwin Mellen Press, 1987.
• Geddes, Patrick, City Development (1904)
• Glaeser, Edward (2011). Triumph of the City: How Our Best Invention Makes Us Richer, Smarter, Greener, Healthier, and Happier. Nova York: Penguin Press. ISBN 978-1-59420-277-3.
• Kemp, Roger L. Managing America's Cities: A Handbook for Local Government Productivity, McFarland and Company, Inc., Jefferson, Carolina do norte, Estados Unidos de América, e Londres, Reino Unido, 2007. (ISBN 978-0-7864-3151-9).
• Kemp, Roger L. How American Governments Work: A Handbook of City, County, Regional, State, and Federal Operations, McFarland and Company, Inc., Carolina do norte, Estados Unidos de América, e Londres, Reino Unido. (ISBN 978-0-7864-3152-6).
• Kemp, Roger L. "City and Gown Relations: A Handbook of Best Practices," McFarland and Company, Inc., Jefferson, Carolina do norte, Estados Unidos de América, e Londres, Reino Unido, (2013). (ISBN 978-0-7864-6399-2).
• Monti, Daniel J., Jr., The American City: A Social and Cultural History. Oxford, England and Malden, Massachusetts: Blackwell Publishers, 1999. 391 pp. ISBN 978-1-55786-918-0.
• Reader, John (2005) Cities. Vintage, Nova York.
• Robson, W.A., e Regan, D.E., ed., Great Cities of the World, (3d ed., 2 vol., 1972)
• Smethurst, Paul (2015). The Bicycle – Towards a Global History. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-49951-6.
• Thernstrom, S., e Sennett, R., ed., Nineteenth-Century Cities (1969)
• Toynbee, Arnold J. (ed), Cities of Destiny, Nova York: McGraw-Hill, 1967. Ensaios Pan históricos/xeográficos, varias imaxes. Comeza con "Athens", remata con "The Coming World City-Ecumenopolis".
• Weber, Max, The City, 1921. (tr. 1958)

Outros artigos

• Urbanismo
• Parroquia
• Comarca
• Municipio
• Etimoloxía dos nomes das principais cidades do mundo
• Cronoloxía das principais cidades da historia