Alfabeto protocananeo

O alfabeto Protocananeo o abjad lineal (i.e., non-cuneiforme) de sobre vinte glifos acrofónicos. Atópase en textos levantinos da Idade de Bronce final, convencionalmente datada no -1050. A través do seu exitoso sucesor fenicio, converteuse no devanceiro de case todos os alfabetos usados hoxe, desde o grego, o hebreo, o latino e o Tifinagh no oeste ata o Thai ou o mongol.

Historia do alfabeto
Idade de Bronce Medio ss –XIX - -XV Protocananeo s. –XIV. Ugarítico s. –XIII. Fenicio s. –XI. Samaritano s. –VI. Arameo s. –IX. Brāhmī s. –VI. Hebreo s. –III. Siríaco s. –II. Avéstico s. -III. Árabe s. IV. Grego s. –VIII. Itálico antigo s. –VIII. Latino s. –VII. umbro s. -VI osco s. -V falisco s. -V alf. alpinos s. -III Rúnico s. II. Copto s. I. Gótico s. IV. Armenio 405. Glagolítico 862. Cirílico s. X. Ibérico s. –III. Celtibérico s. –II. Surarábico s. –IX. Ge'ez ss. III-IV.
Meroítico s. –III.
Xenealoxía completa

Descubríronse predecesores, posibelmente aínda en parte logográficos, en Exipto central en 1905 e 1999 (ver alfabetos da Idade de Bronce Medio). Estas antigas escrituras puideron ter máis letras das que logo se atoparon, e puideron tamén incluír variantes das letras (letras diferentes que podían usarse para expresaren o mesmo fonema).

Os nomes das letras, que sobreviven nos alfabetos grego e hebreo, probabelmente xa existían. Os nomes están baseados nun principio acrofónico, presumibelmente a partir de traducións semíticas dos nomes dos xeroglíficos exipcios. Por exemplo, o exipcio nt (auga) converteuse no semítico mu (auga), evolucionando finalmente no latín M, mentres que o exipcio drt (man) se volveu semítico kapp (man), e finalmente no latín K.

A orde das letras neste alfabeto énos descoñecida; o alfabeto ugarítico, que aínda que emprega signos cuneiformes, estaría relacionado con el ten dúas ordes alfabéticas: unha orde ABCD similar á nosa, e outra HLĦM, tamén testemuñada no alfabeto surarábigo e os alfabetos Ge'ez.

A continuación ofrecemos unha reconstrución de vinte das letras, baseada nos sucesores mellor testemuñados (o fenicio e o surarábigo), xunto cos descendentes latinos destas.

1. [ʾ] ʾalp "boi" (A)
2. [b] bet "casa" (B)
3. [g] gaml "búmerang" (C, G)
4. [d] digg "peixe" (D)
5. [h] haw / hll "xúbilo" (E)
6. [w] waw "gancho" (F, U, V, W, Y)
7. [z] zen /ziqq "grillón" (Z)
8. [ḥ] ḥet (H)
9. [ṭ] ṭēt (Θ) "roda"
10. [y] yad "brazo" (I, J)
11. [k] kap "man" (K)
12. [l] lamd "aguillada" (L)
13. [m] mem "auga" (M)
14. [n] naḥš "serpe" (N)
15. [s] samek "peixe"
16. [ʿ] ʿen "ollo" (O)
17. [p] piʾt "esquina" (P)
18. [ṣ ] ṣad "planta"
19. [q] qup (Q)
20. [r] raʾs "cabeza" (R)
21. [š] šimš "sol, o Uraeus" (S)
22. [t] taw "sinatura" (T)

Protocananeo	Fenicio	valor e nome	Descendentes
		ʼ ʾalp "boi"	א Α A ا
		b bet "casa"	ב Β B ب
		g gaml "búmerang"	ג Γ C-G ج
		d digg "peixe"	ד Δ D ذ-د
		h haw / hll "xúbilo"	ה Ε E ه Є
		w waw "gancho"	ו Ϝ-Υ F-U-V-W-Y و
		z zen /ziqq "esposas"	ז Ζ Z ز З
		ḥ ḥet "patio"	ח Η H خ-ح
	;	ṭ ṭēt "roda"	ט Θ ظ-ط Ѳ
		y yad "brazo"	י Ι I-J ي
		k kap "man"	כ Κ K ك
		l lamd "aguillada"	ל Λ L ل
		m mem "auga"	מ Μ M م
		n naḥš "serpe"	Nun Ν N ن
		s samek "peixe"	ס Ξ X Ѯ
		ʻ ʿen "ollo"	ע Ο O غ-ع
		p piʾt "curva"	פ Π P ف
		ṣ ṣad "planta"	צ ϻ ص-ض ц
		q qup "mono"	ק Ϙ Q ق Ҁ
		r raʾs "cabeza"	ר Ρ R ر
		š/ś šimš "sol, o Uraeus"	ש Σ S ش-س Ш
		t taw "sinatura"	ת Τ T ث-ت

Literatura

• Ouaknin, Marc-Alain; Bacon, Josephine: Mysteries of the Alphabet: The Origins of Writing.Abbeville Press.1999. ISBN 0-7892-0521-1
• Cross, F.M. (1979) The Invention and Development of the Alphabet in Senner, Frank (ed.) The Origins of Writing. Lincoln: University of Nebraska Press
• Diringer, David e Freeman, Hilda (1983) A History of the Alphabet. Headley: Gresham Books.
• Healey, John. (1990) The Early Alphabet. Londres: British Museum.
• Neveh, Joseph. (1982) The Early History of the Alphabet. Leiden: E.J. Brill.

Véxase tamén

Outros artigos

• Alfabeto
• Abjad
• Alfabetos da Idade de Bronce Media (incluíndo o sinaítico)
• silabario de Biblos
• Alfabeto ugarítico
• Alfabeto surarábigo
• Alfabeto fenicio
• xeroglíficos exipcios

Ligazóns externas

• http://www.crystalinks.com/phoenician.html