Reino de Axum
From Wikipedia, the free encyclopedia
O reino de Axum (en ge'ez: መንግሥተ አኵስም), tamén coñecido como Imperio de Axum, foi un antigo reino centrado no norte de Etiopía, na rexión de Tigray e a actual Eritrea.[1][2] Os gobernantes axumitas chamábanse rei de reis, rei de Axum, Himyar, Raydan, Saba, Salhen, Tsiyamo, Beja e Kush.[3] Gobernado polos axumitas, existiu dende aproximadamente o 80 a.C. ata o 825.[4] O centro político foi a cidade de Axum e creceu dende o período protoaxumita (idade de ferro) arredor do século IV a.C. ata acadar prominencia contra o século I.
| |||||
| Localización | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Capital | Axum  | ||||
| Poboación | |||||
| Lingua usada | Língua himiarita (pt)  Lingua ge'ez | ||||
| Relixión | Igrexa Etíope Tewahedo, Islam e xudaísmo | ||||
| Datos históricos | |||||
| Creación | c. século IV a. C. | ||||
| Disolución | c. 960 | ||||
| Organización política | |||||
| Forma de goberno | feudal monarchy (en) monarquía | ||||
| Moeda | Moeda axumita | ||||
Axum tivo un importante lugar na ruta comercial entre o Imperio Romano e a antiga India. Os seus gobernantes facilitaron o comercio cuñando as súas propias moedas, establecendo a hexemonía sobre o decadente reino de Kush. A política tamén entrou regularmente na península arábiga e finalmente estendeu o seu goberno coa conquista do reino himyarita. O profeta maniqueo Mani (falecido en 274) consideraba Axum como unha das catro grandes potencias da súa época, con Persia, Roma e a China.[1][5][6][7] Gobernou o sur de Arabia e o Iemen durante medio século.
Os axumitas ergueron estelas monumentais con propósito relixioso nos tempos precristiáns. Unha destas columnas de granito é a maior destas estruturas do mundo, con 27 metros.[8] Baixo Ezana (320–360), Axum adoptou o cristianismo.[9][10]
A tradición afirma que Axum é o lugar onde se encontra da Arca da Alianza e a patria da raíña de Sabá.[11]
A fonte histórica máis antiga en que se describe o reino de Axum é o Periplo do Mar Eritreo, un texto grego escrito cara a mediados do século I d. C. que fala sobre as rutas de comercio marítimo entre o Exipto controlado polos romanos e diversos portos de África, Arabia e a India. No texto descríbese brevemente un soberano, Zoscales, considerado por algúns investigadores como o rei de Axum naquel momento[12] e por outros só da zona costeira de Adulis,[13] porto comercial que salienta especificamente no periplo e onde se importaban produtos téxtiles, de vidro, cobre, latón ou ferro, moeda romana, viño e aceite de oliva.
Outra fonte importante é o Kebra Nagast, escrito en ge'ez presumibelmente durante o século XIV, aínda que os investigadores supoñen que é unha recompilación de textos moi anteriores a esa data. Tamén destaca a Topografía cristiá de Cosmas Indicopleustes, escrita en grego sobre o 540, onde aparece un mapa esquemático da zona costeira de Adulis e de Axum.[13]
Período protoaxumita
,_stele_axumita_06.JPG)
A rexión estivo habitada dende polo menos o ano 3000 a. C. Grazas ao clima e á orografía do altiplano etíope os habitantes puideron desenvolver unha civilización sedentaria dedicada á agricultura que chegou a entrar en contacto con Exipto e con diversos pobos do Sahel.[14] Por mor das teorías de Carlo Conti Rossini, durante case todo o século XX explicouse a formación do estado axumita como consecuencia das súas relacións cos sabeos do sur de Arabia ou coa colonización destes.[15] Moitos autores crían que a chegada deste grupo de semitas procedentes da outra beira do mar Vermello nalgún momento do primeiro milenio a.C. e a súa mestizaxe cos habitantes do altiplano conduciu ao desenvolvemento das relacións comerciais con outros pobos, como os kush e as tribos e reinos da península arábiga, dando lugar á chamada civilización preaxumita ou protoaxumita.[12][16][17][18]
Para Stuart Munro-Hay e outros investigadores, pobos autóctonos como os agaw, que inicialmente falaban unha lingua kushita e foron despois semitizados, desenvolveron unha civilización propia con anterioridade á chegada dos sabeos.[19][20] Segundo este autor, na rexión floreceu entre os séculos X e V a.C. un reino que se denominou Damot, previo á proposta emigración surarábiga dos séculos V ou IV a.C., cunha influencia que estivo limitada a apenas algunhas localidades, que puideron ser colonias comerciais ou militares aliadas a Damot ou a algún outro estado protoaxumita.
As reconstrucións lingüísticas parecen indicar que grupos humanos que falaban unha lingua semítica meridional se estableceron neste territorio, ocupado entón por unha poboación kushita, moito antes do segundo cuarto do milenio I a.C., como se mantivera ata agora.[21] Segundo Andrew Kitchen as linguas etiópicas ou afrosemíticas introducíronse nos altiplanos do Corno de África dende a península arábiga hai arredor de 2850 anos, acontecemento que Christopher Ehret suxire que estivo asociado co establecemento dunha das primeiras sociedades complexas locais.[22] Pero Munro-Hyi e outros están convencidos de que o ge'ez, a antiga lingua semítica de Etiopía e Eritrea, non provén do sabeo e de que hai evidencias que amosan que na zona se falaban linguas etiópicas xa polo menos contra o 2000 a.C.[19][23] En opinión de David W. Phillipson, as evidencias epigráficas e arqueolóxicas demostran que boa parte dos avances atribuídos ás orixes asiáticas son en realidade africanos e que a importancia real dos intercambios entre ambos os continentes foi esaxerada.[15]
Durante este período de formación emerxeron unha serie de pequenos reinos na zona, como Damot, cunha suposta capital que algúns autores cren que era Yeha.[14] Estes reinos preaxumitas coexistiron durante varios séculos[24] e a pesar de seren entidades políticas diferentes compartían trazos culturais e relixiosos comúns: practicaban a agricultura de secaño, falaban sabeo ou ge'ez e parte da súa cultura tiña compoñentes asiáticas (especialmente evidente na elaboración de baixorrelevos, por exemplo, ou nos altares dedicados a divindades como Astar ou Mahrem).[17] Estas entidades políticas víronse envolvidas nunha escalada bélica a múltiples bandas.[14]
Emerxencia e apoxeo
A emerxencia do estado axumita produciuse gradualmente a partir do comezo do milenio I d.C., coincidindo co traslado do asentamento protoaxumita de Beta Giyorgis ao val situado entre este outeiro e Mai Qoho, onde se creou e desenvolveu rapidamente o núcleo urbano que se denominou Axum. O cambio permitiu cultivar mellores extensións de terra e manter maiores cantidades de gando. A riqueza xerada polo comercio de marfil debeu contribuír en boa medida á súa prosperidade. O soberano de Axum facíase chamar "rei de reis", habendo constancia de polo menos dous pequenos reinos que durante os séculos I ao III facían parte da área de hexemonía axumita. Seica a partir da segunda metade do século III comezou a expansión territorial do reino, ligada a empresas militares e ao comercio a longa distancia, que no século IV estaba xa consolidada.[25]
No século III, Axum comezou a interferir no sur de Arabia, controlando en ocasións o oeste da rexión de Tihama, entre outras. A finais de século comezou a cuñar a súa propia moeda.[17] Durante o reinado de Ezana menciónanse diferentes pobos e reinos periféricos sometidos a impostos ou represalias por parte dos axumitas: os beja, kasu (probablemente Kush), afan ou awan, agwezat, gabaz e outros.[25]
O profeta Mani considerouno como un dos catro estados máis poderosos do mundo xunto ao Imperio Sasánida, o Imperio Romano e a China. En 325 ou 328, baixo o rei Ezana, foi o segundo estado, despois de Armenia, en converterse ao cristianismo e o primeiro que empregou a imaxe da cruz nas súas moedas. O cristianismo foi introducido alí polo monxe sirio Frumencio.
A mediados do século IV, baixo o mando do cristián Ezana, púxose en marcha unha expedición militar con destino a Meroë. Como consecuencia, Meroë afundiuse e das súas cinzas naceron tres fráxiles reinos e a rexión pasou a estar baixo a influencia de Axum. No século V d.C establecéronse máis expedicións militares para facerse co control do porto de Suakin no Sudán, por unha banda, e por outra, para someter os beja da rexión de Saaxil coa intención de acabar cos ataques ás caravanas que atravesaban a rexión.[17]
No seu momento de maior esplendor, Axum controlaba o norte de Etiopía, Eritrea, o norte do Sudán, Djibuti, o oeste de Somalilandia e o Iemen. Tras unha segunda idade de ouro a inicios do século VI, o reino comezou a decaer, cesando de cuñar moedas a inicios do século VII.
Decadencia
A economía de Axum comezou a decaer a mediados do século VI: a poboación da capital diminuíu abruptamente, abandonáronse as canteiras, a calidade e cantidade da moeda reduciuse e deixaron de manterse os edificios e monumentos non relixiosos. O control sobre a navegación no mar Vermello entorpeceuse a partir do 570, primeiro polos persas, que conquistaron o Himyar e pouco despois pola expansión dos árabes. Durante a primeira metade do século VII, Axum perdeu a súa calidade de centro político, que se trasladou ás terras altas do leste de Tigray. Nesta zona, ao contrario que na rexión axumita, a densidade e a prosperidade dos asentamentos aumentou, así como a dos edificios relixiosos, como as igrexas escavadas na roca de Hawzien.[26]
As lendas etíopes contan que unha raíña xudía chamada Yodit (Xudit) ou "Gudit" (un xogo de palabras relacionado con que "Yodit" significa "diaño") derrotou o reino e queimou as súas igrexas e libros, mais a súa existencia foi cuestionada por varios autores modernos. Outra posibilidade é que o poder de Axum fose derrocado por unha raíña pagá do sur chamada Bani al-Hamwiyah, quizais da tribo al-Damutah ou Damoti (Sidama). O que se sabe con certeza é que as relacións entre Axum e o nacente islam foron pacíficas en tempos do Califato Ortodoxo, pero máis adiante as relacións arrefriáronse e Axum tivo que ceder os seus territorios na península arábiga e parte da costa de Eritrea, co que perdeu a súa supremacía e entrou en decadencia.[12]
Como consecuencia do declive do poder político no leste de Tigray, unha nova forza establecida na rexión de Amhara, ocupou o seu espazo: a dinastía Zagwe, con capital preto de Lalibela, reivindicou a súa ascendencia axumita ata que preto de 1270 foron substituídos pola dinastía salomónica, que tamén se proclamou descendente da realeza axumita, así como de Salomón e a raíña de Sabá,[27] manténdose no poder de forma case ininterrompida durante máis de setecentos anos, ata 1974.
* Zoskales (100)
- Gadarat (¿?)
- Adhebah (230-240)
- Sembrouthes (¿?)
- Endubis (270-300)
- Aphilas (305)
- Wazeba (¿?)
- Ousanas (¿?-320)
- Ezana (321-360)
- Mehadeyis (360)
- Ouazebas (¿?)
- Eon (400)
- Ebana (¿?)
- Nezool (¿?)
- Ousas (500)
- Kaleb (¿?)
- Alla Amidas (540)
- Wazena (¿?)
- Wa'zeb (¿?)
- Ioel (¿?)
- Hataz (575)
- Saifu (577)
- Israel (590)
- Gersem (600)
- Armah (614)
- Ashama ibn Abjar (¿?)
- Dil Na'od (915)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
