As distintas correntes do islam comezaron a tomar forma inmediatamente despois da morte do profeta Mahoma, no ano 632. Trala súa desaparición, a nova relixión enfrontouse a situacións que non foran abordados directamente no Corán e o problema do liderado do Umma (a comunidade de crentes). As diverxencias causadas por estes feitos deron lugar á aparición de diferentes escolas de pensamento, que se transformaron nas diversas tradicións interpretativas que aínda existen na actualidade.
Hoxe en día, as principais ramas do islam están formadas por sunnitas (aproximadamente o 90% da poboación musulmá do mundo), xiítas (aproximadamente un 10%) e ibaditas (aproximadamente un 1% e a única rama existente dos antigos kharijitas).
Ademais, existen os sufís, que representan o islam místico, así como varios movementos e escolas de pensamento máis ou menos ligadas ás tres ramas principais.
Distribución xeográfica das diferentes escolas de xurisprudencia
Os sunnitas (en árabe:سنّة) ʾAhlu-s-Sunnati wa-l-Jamāʿah (en árabe:أهل السنة والجماعة) son o grupo musulmán maioritario na comunidade islámica mundial. O seu nome procede do feito de que, ademais do Corán, son devotos da Sunna, colección de ditos e feitos atribuídos ao profeta Mahoma.
Escolas de Fiqh (Lei)
Un madhab é unha escola de xurisprudencia islámica (fiqh) que serve para "traducir" as indicacións dos textos sagrados en leis específicas aplicables. Para iso, os lexisladores (alfaquís) teñen unha serie de ferramentas baseadas no esforzo de comprensión persoal (ijtihad), é dicir, consenso (ijma), analoxía (qiyas) ou respecto da opinión tradicional dos estudosos (taqlid).
Orixinalmente, diferentes sahaba (os que coñecían a Mahoma) crearon a súa escola de xurisprudencia, pero co paso do tempo, algúns deles consolidáronse mentres que outros desapareceron. As diferenzas entre estas escolas de interpretación maniféstanse en cuestións prácticas menores e a maioría dos sunnitas considéranas lexítimas.
Actualmente hai catro escolas recoñecidas dentro do islam sunnita:
Hanafí: fundada por Abu-Hanifa an-Numan, considérase a escola máis aberta á modernidade. A nivel mundial séguea un 45,5% dos musulmáns[1] e é predominante en Asia central, norte de Exipto, Paquistán, India, Iraq, Turquía, os Balcáns e moitos países occidentais.
Shafi'í: fundada por Muhammad ibn Idrís aish-Shafií, tivo partidarios entre moitos dos grandes eruditos musulmáns. Prácticase en todo o mundo musulmán, mais predomina en Exipto, Somalia, Indonesia, Tailandia, Singapur, as Filipinas e entre os kurdos. A nivel mundial séguea o 28% dos musulmáns e é a segunda màdhhab máis importante por número de seguidores.[1]
Malikita: deriva das obras do imán Malik ibn Anas. Predomina no norte e occidente de África. Séguea o 15% dos musulmáns.[1]
Hanbalita: considerada a máis conservadora das catro escolas, é a que ten máis confianza nos hadiths e rexeita o uso dos argumentos filosóficos en cuestións de crenzas relixiosas. Foi iniciada polos alumnos de Ahmad ibn Hanbal. A xurisprudencia hanbalita predomina entre os musulmáns da península Arábiga. Deriva do wahabismo, doutrina oficial da actual Arabia Saudita.
Zahirismo (do árabe zahir, "sentido literal"): vixente entre os séculos X e XIV, xurdiu en Persia e foi tanto unha escola teolóxica como unha escola xurídica (màdhhab), sobre todo en Al-Ándalus, ata que desapareceu pola expulsión musulmá da Península Ibérica. É unha escola literalista, que rexeita ferozmente o qiyàs (uso da analoxía).
Escolas de Aqidah (Crenza)
Dende os inicios do islam houbo varias escolas de pensamento que difiren nas relacións entre a fe, a razón, a ciencia, a teoloxía, a filosofía etc. O pensamento islámico antigo dividiuse rapidamente entre kālam (pensadores que enfatizan a fe) e falsafa (pensadores que enfatizan a razón) e desenvolvéronse varias escolas teolóxicas.
Co paso do tempo, debido ás relacións do islam con outras civilizacións e á evolución dos seus propios fieis, estas escolas foron aparecendo e desaparecendo, dando lugar a movementos máis liberais ou outros que, en reacción, defenden o regreso ao islam "orixinal" e rexeitan as interpretacións proporcionadas pola tradición, a pesar de ser unha das características esenciais do sunnismo.
Non obstante, estas diferentes opinións constitúen divisións transversais en relación ás divisións sectarias, é dicir, os seus partidarios poden seguir unha ou outra escola de xurisprudencia ao mesmo tempo.
As escolas teolóxicas tamén se denominan escolas aqida.
Mu'tazili (séculos VII a XIII): foi unha escola teolóxica orixinada en Basora cando Wassil ibn Ata deixou as clases de Al-Hassan al-Basri debido a unha disputa teolóxica. Esta corrente quería combinar a lóxica e o racionalismo da filosofía grega coas doutrinas islámicas e demostrar que ambas eran inherentemente compatibles. O mutazilismo discutiu cuestións filosóficas como se o Corán era creado ou eterno, se o mal era obra de Deus, se a predestinación impide o libre albedrío, se os atributos de Deus deben interpretarse alegoricamente ou literalmente ou se os pecadores son realmente castigados no inferno. Aínda que nun principio era unha corrente independente do islam ortodoxo, acabou por fundirse dentro do sunnismo.
Muryií (século VIII): foi unha das primeiras escolas teolóxicas en aparecer. Xurdiu en oposición ao kharijismo, tralas primeiras controversias sobre o pecado e as definicións do que é un verdadeiro musulmán. Defendían a idea de que só Deus pode xulgar quen é un verdadeiro musulmán e que, á parte del, ninguén pode decidir quen é "infiel" (kafir); polo tanto, todo musulmán debe considerar os demais musulmáns como verdadeiros e fieis crentes, á espera do veredicto de Deus o día do xuízo. Esta teoloxía promoveu a tolerancia baixo os omeias e permitiu a conversión de moitos indecisos. As ideas muryiitas acabaron dominando os kharijitas. Os muryiís desviáronse da visión ortodoxa cando declararon que ningún musulmán acabaría nas chamas do inferno, independentemente dos seus pecados. Esta noción contradí a crenza tradicional de que os pecadores deberían ir temporalmente ao inferno. Como resultado, son considerados Ahl al-Bida ou "Xente da Innovación" pola maioría dos outros musulmáns.
Atharí (xurdido no século IX): defende que se debería evitar unha especulación teolóxica excesiva. Usa o Corán, a Sunna e os ditos dos sahaba e considera que estes textos deben seguirse ao pé da letra, sen pretender interpretalos. Influíu fortemente na escola xurídica hanbalita e, a través dela, no wahabismo e no salafismo.
Ashariyyah: fundouse no século X como reacción ao pensamento mutazilita. Para os ashariyyah, a comprensión da natureza e as características reais de Deus está fóra do alcance da razón humana. Esta escola influíu drasticamente no cambio de orientación do islam sentando as bases que permitiron "pechar a porta ao ijtihad" séculos despois, baixo o Imperio Otomán.
Maturidi (século X): é unha variante da escola asiria baseada na teoloxía de Abu-Mansur al-Maturidi. As escolas ashariyyah e maturidi difiren pola natureza da fe e polo valor da razón humana; para os maturidi, a fe (imán) non aumenta nin diminúe senón que permanece estática; só a piedade (taqwa) pode aumentar ou diminuír. Os ashariyya, por outra banda, cren que a fe pode aumentar e diminuír. Os maturidi sosteñen que a mente humana pode descubrir, sen a axuda da revelación divina, que certos actos extremos son malos, como beber alcohol ou asasinar, mentres que para os ashariyyah, sen a axuda da revelación divina, a mente humana é incapaz de saber se algo é bo ou malo, legal ou ilegal.
Movementos no islam sunnita
Wahhabismo: é un movemento reformista, puritano e legalista, inspirado no hanbalismo, creado no século XVIII por Ibn Abd-al-Wahhab na península Arábiga. Pretende restaurar un islam puro, libre das innovacións traídas pola tradición, que considera como supersticións e desviacións heréticas e idólatras. Os wahhabitas pensan que só as tres primeiras xeracións de musulmáns (salaf), é dicir, as dos contemporáneos de Mahoma (sahaba) e as dúas seguintes (tabin e taba at-tabin) son exemplos válidos para a práctica da relixión. Así, os wahhabitas consideran por exemplo herexías o sufismo e o xiísmo. É a escola que domina oficialmente a actual Arabia Saudita.
Salafismo: apareceu en Exipto a finais do século XIX como un xeito de modernizar o islam que evita inspirarse na civilización occidental. Como os wahhabitas, os salafistas defenden o regreso ao islam orixinal das tres primeiras xeracións (salaf), considerando que é necesario buscar as indicacións básicas nese período para renovar o islam actual. Hoxe en día esta denominación inclúe tanto islamistas moderados como extremistas, e mesmo se emprega como sinónimo de wahhabismo.
Deobandi: aparecido en 1886 no subcontinente indio, é un movemento de reforma integralista que tamén defende a volta aos primeiros tempos do islam e se declara antioccidental. Está presente no sur de Asia e Afganistán e estendeuse recentemente a outros países como Suráfrica e o Reino Unido. Os deobandis seguen a fiqh de Abu-Hanifa e a madura escola de aqida. Os talibáns foron influenciados polo pensamento desta escola, aínda que aplican unha versión estrita e simplista das súas ensinanzas. O grupo de misións máis grande que segue o movemento é o Tablighi Jamaat.
Barelvi: é un extenso movemento presente no subcontinente indio, creado en 1880 por Ahmed Raza Khan Barelvi (Rohilkhand, India) para defender as crenzas e as prácticas tradicionais das críticas dos movementos reformistas que defenden o retorno ao islam orixinal. Está inspirado no hanafismo, o axarismo e o maturidismo, e inclúe moitas prácticas e ritos do sufismo popular. Mantén relacións conflitivas cos movementos fundamentalistas da rexión, como os deobandi, Ahl al-Hadith e os talibáns.
Irmáns Musulmáns (Al-Ikhwan Al-Muslimoon): organización fundada polo erudito exipcio Hassan al-Banna en 1928. Coas súas distintas ramas é o maior movemento sunnita do mundo árabe. Á Irmandade Musulmá non lle importan os detalles teolóxicos e acepta os musulmáns de calquera das catro escolas ortodoxas sunnitas. Os seus obxectivos son restaurar o califato e lograr unha maior islamización da sociedade, considerando que só o Corán e a Sunna son "o único punto de referencia para ordenar a vida musulmá familiar, individual e comunitaria, así como o Estado".
Jamaat-e-Islami: partido político no subcontinente indio. Naceu no sueste asiático na década de 1960, creado por Syed Masood Ahmad. É un movemento extremadamente rigoroso, con sede en Paquistán, e moitos grupos extremistas e terroristas islámicos afirman que son seguidores do mesmo.
Jamaat al-Muslimeen
Mesquita de Alí en Najaf, Iraq, onde está enterrado o primeiro imán xiíta.
O xiísmo ou islam xiíta constitúe unha das principais ramas do islam xunto co sunnismo. É o nome tradicional co que se coñece a escola de xurisprudencia islámica Ya'farita. O xiísmo é profesado por arredor do 15% dos musulmáns
Imanismo
Os imanitas cren que o duodécimo imán está "oculto" e reaparecerá xusto antes de Yaum al-Qiyamah (Día do Xuízo) para redimir os humanos. Son a escola xiíta máis grande (85%), seguidores do madhhab jafarita, e predominan en Acerbaixán, Irán, Iraq, o Líbano e Bahrein, cun número importante de seguidores en Paquistán, Kuwait e o leste de Arabia Saudita. Divídense en subgrupos, aínda que non se consideran seitas diferentes.
Escola de dereito khafarita
O khafarisme é unha das primeiras escolas de xurisprudencia islámica (màdhhab) que se formou. Baséase nas ensinanzas de Jafar as-Sadiq (702-765), sexto imán xiíta, e é a primeira escola do fiqh dentro do xiísmo.
Usulismo: forman a gran maioría dos imanitas. Seguen un Marja-i taqlid ("Gran Aiatolá") en relación ao taqlid e o fiqh e concéntranse en Irán, Iraq e o Líbano.
Akhbarismo: é similar ao usulismo coa diferenza de que rexeita a ijtihad en favor do hadith. Está presente en Bahrein.
Xaykhismo: é unha corrente fundada por Shaykh Ahmad al-Ahsai a principios do século XIX no Irán da dinastía Qajar. É unha combinación de doutrinas akhbaritas e sufistas. A mediados do século XIX, moitos dos seus seguidores convertéronse ao babismo e á fe bahá'í, onde se ten moito aprecio polo xeque Ahmad. Hoxe en día aínda hai unha minoría de xaykhitas en Irán e Iraq.
Escola xurídica batinita
Os alevitas teñen certas similitudes co imanismo mais tamén grandes diferenzas, tanto filosóficas como en costumes e rituais, o que os fai a miúdo ser considerados seguidores dunha tradición relixiosa independente; seguen o Corán e cren nos imáns xiítas, mais tamén comparten moitas características do sufismo (ás veces son considerados unha rama sufí), rexeitan a poligamia e aceptan tradicións relixiosas que non preceden ao islam, como o xamanismo turco. A nivel mundial hai uns 25 millóns de individuos, dos cales 22 millóns están en Turquía e o resto nos Balcáns, Albania, Bosnia e Hercegovina, Acerbaixán, Irán e Siria.
Ismailismo
Os ismailitas e os imamitas aceptan a mesma cadea inicial de imáns como descendentes de Mahoma a través da súa filla Fátima az-Zahra. Non obstante, diverxen na sucesión do sexto imam, Jafar as-Sadiq; os ismailitas eran partidarios do fillo máis vello de Jafar, Ismail, como o seguinte imán, mentres que os imamitas aceptaban un fillo máis novo, Musa al-Kadhim. Hoxe en día, os ismailitas están concentrados en Paquistán e noutras partes do sur de Asia.
Os nizaritas forman a rama máis importante (90%) do ismailismo e consideran que o Aga Khan é o imán vivo que personifica a autoridade suprema na Terra. Para os nizaritas, o imán sucesor do califa fatimitaAl-Mustansir era o seu fillo máis vello An-Nizar. Hai nizaritas en Asia Central, Rusia, China, Nova Zelandia, Afganistán, Papúa Nova Guinea, Siria, Australia, América do Norte, o Reino Unido, Bangladesh e África.
Os mustalitas difiren dos nizaritas por crer que o sucesor do imán de Al-Mustansir non era An-Nizar senón o seu fillo máis novo, Al-Mustalí, nomeado califa polo rexente Al-Afdal Shahanxah.
Os bohores son a única rama do mustalismo que se conserva e subdividíronse en bohores dawuditas (en Paquistán e a India), bohores sulaimánidas (no Iemen) e bohores alavitas.
Zaidismo
O zaidismo procede historicamente dos seguidores de Zayd ibn Ali, bisneto de Ali ibn Abi-Talib. Seguen a calquera descendente considerado erudito e virtuoso de Al-Hassan e Al-Hussayn e son menos esotéricos que as outras dúas ramas. Actualmente sobreviven no Iemen.
Outros
Os alauitas, tamén chamados nusayritas, son aproximadamente un millón e viven en Siria e no Líbano.[2] É un movemento esotérico que comparte as crenzas do xiísmo mais tamén do cristianismo e doutros.
Os kharijita (en árabe:خارجي jāriŷī, en plural خوارج jawāriŷ) é unha das tres principais ramas do islam, xunto co xiísmo e o sunnismo. A palabra jāriŷī significa "o que sae", en referencia á deserción que protagonizaron no ano 657 cando abandonaron o bando de Alí ao aceptar este no campo de batalla de Siffín unha arbitraxe entre el e o seu adversario, o omeiaMuawiyah.
A diferenza dos sunnitas, que consideraban que o califa debía ser un árabe varón membro da tribo de Quraish, e dos xiítas, que consideraban que debía ser Alí, sobriño de Mahoma, ou un descendente directo seu, os kharijitas pensaban que a dignidade califal emanaba da comunidade, que debía elixir libremente o máis digno, "aínda que for un escravo negro".
Defenden tamén que sen rectitude no obrar non existe verdadeira fe. O musulmán que se aparta da lei deixa de ser musulmán, e se é califa debe ser destituído. Os kharijitas provocaron grandes rebelións contra os califas omeias, debilitándoos e facilitando a súa substitución polos abbásidas. Foi un kharijita Harūrī, Abd al-Rahman ibn Mulyam, quen asasinou a Alí en 661.
O seu rigor no que ao cumprimento dos preceptos do islam se refire, ten como contrapunto unha gran tolerancia cara ás outras relixións.
Os azraquitas (século VII) eran unha corrente radical e violenta do kharijismo.
Os nadjitas foi unha rama fundada por Najda ibn Amir al-Hanafí.
Os ajraditas foi un grupo principalmente activo no Khorasan.
Os sufritas foron unha variante do kharijismo que floreceu durante os séculos VII e VIII, menos radicais que os azraquitas. Crían que a sura XII do Corán (Yússuf) non era auténtica.
O ibadismo é a única rama do kharijismo que existe actualmente. Esta corrente, que tamén se considera unha das primeiras escolas de dereito islámico (madhhab), apareceu menos de 50 anos despois da morte de Mahoma. Os ibaditas mantiveron tradicións similares ás dos kharijitas, rexeitando as máis agresivas, mais a pesar diso non se consideran kharijitas. Aproban os califatos de Abu-Bakr e Umar ibn al-Khattab, considerándoos "dous califas ben guiados". As súas crenzas específicas inclúen: walyah (amizade e unión con verdadeiros crentes e imáns ibaditas), bara (disociación e hostilidade cara aos non crentes e pecadores) e wuqf (reserva cara aos que non teñen un status claro). É a forma dominante do islam en Omán, aínda que hai pequenos grupos dispersos de seguidores noutros países do leste e do norte de África. A dinastía medieval dos rustámidas en Alxeria foi ibadita.
O termo sufismo emprégase en occidente para referirse, por unha banda á espiritualidade islámica denominada tasawwuf, que inclúe diferentes movementos ortodoxos e heterodoxos do islam. Tamén se usa para definir grupos esotéricos desvinculados do islam, como algunhas formas de sincretismo Nova Era. No ámbito dalgunhas universidades islámicas fai referencia á psicoloxía islámica (o coñecemento da alma e a súa purificación, onde tamén se denomina tazkiyyat al-nafs) e en ocasións confúndese co ajlāq, que adoita entenderse como moral, mais que na súa concepción clásica indica a nobreza de carácter.
Nas primeiras décadas de existencia do islam, o «sufí» non foi recoñecido como unha rama do islamismo, e desde o punto de vista da maioría dos investigadores, foi desenvolvido por persoas que escolleron a ascese e a vida espiritual. Porén, algúns dos sabios sufís cren que o sufismo era unha realidade sen nome e despois foi un nome sen realidade. Os sabios sufís escolleron o tariq ("camiño"), argumentando que foi inaugurado polo propio Mahoma, e citan numerosos antecedentes no Corán e no hadith.
Qadiriyyah
Bektashi
Chishti
Naqshbandi
Oveyssi
Suhrawardiyya
Drusos: forman unha pequena relixión con tradicións específicas que se desenvolveron no século XI. Comezaron como unha rama do ismailismo mais difiren na súa incorporación de elementos das filosofías gnóstica e neoplatónica entre outras. Como os alauitas, moitos drusos gardan en segredo os principios da súa fe, polo que se coñecen poucos detalles. Son considerados heréticos e non musulmáns pola maioría dos outros musulmáns porque dirixen oracións ao terceiro califa fatimita de Exipto Al-Hakim, a quen consideran como unha "manifestación de Deus na súa unidade" e o mahdi. Atópanse principalmente na rexión de Sham e poden ter estilos de vida radicalmente diferentes segundo o país.
Mahdavismo: impulsado por Muhammad Jaunpuri, estendeuse a partir do século XV polo subcontinente indio, así como por Afganistán e algunhas zonas de Irán. Os seus seguidores predominan actualmente nas rexións indias do Deccan e Gujarat e, nunha forma relacionada do movemento (os zikris), en Karachi (Paquistán). As antigas comunidades de mahdavitas vivían en cabanas rodeadas dun valado, chamado daira (en árabe "círculo", "límite"); estes asentamentos estaban situados fóra dos centros urbanos e tiñan milleiros de seguidores que abandonaran desexos, praceres e posesións mundanas co obxectivo de achegarse a Alá. Hoxe en día aínda se poden atopar dairas en Channapatna, preto de Bangalore, en Chanchalguda (Hyderabad) e nalgunhas zonas de Gujarat.
Ahmadismo: foi fundada na India en 1889 por Mirza Ghulam Ahmad, que afirmaba ser o mesías prometido ("a segunda chegada de Cristo"), o mahdi esperado polos musulmáns e os mujahidins, un profeta menor dentro do islam. É un movemento que quere espallar o islam pacificamente, o islam renovado polo fundador do movemento. Non obstante, moitos ortodoxos considéranos non musulmáns debido a que Ghulam Ahmad se presentou como profeta. Os seguidores están divididos en dous grupos, a comunidade musulmá ahmadiyya, a maioría implicada en organizacións benéficas en máis de 190 países e o movemento ahmadita de Lahore para a difusión do islam.
Moorish Science: O Templo da Ciencia Mourisca de América é unha igrexa fundada por Timothy Drew en 1913 nos Estados Unidos. O seu credo principal é que os afroamericanos son descendentes dos magrebís, o que quere dicir que eran orixinalmente musulmáns. Os seus seguidores considéranse unha rama do islam, aínda que teñen influencias doutras filosofías orientais e do gnosticismo cristián.
Nación do Islam: foi fundada por Wallace Fard Muhammad en Detroit en 1930,[3] co propósito declarado de "resucitar a condición espiritual, mental, social e económica dos homes e mulleres negros en América e no mundo". Está considerado por case todos os demais musulmáns como un culto herético, xa que o grupo cre que Fard Muhammad foi unha encarnación de Deus na Terra,[3][4] e non considera a Mahoma como o último profeta, senón a Elijah Muhammad, fillo de Fard Mahoma, e defende a supremacía da "raza negra" cando o islam defende a igualdade absoluta entre todos os crentes. Non obstante, en 1975, Warith Deen Mohammed, o fillo de Elijah Muhammad, abandonou estas ideas e renomeou o movemento como American Muslim Society,[5] integrándoo nas crenzas sunnitas, establecendo mesquitas e promovendo o respecto polos cinco piares do islam.[6][7] Estímase que este movemento ten actualmente preto de dous millóns de seguidores.[8]
Submitters: é un grupo relixioso estadounidense de tipo coranista fundado por Rashad Khalifa. Considérase que os submitters forman parte do "verdadeiro Islam", mais prefiren non usar os termos "musulmán" e "islam" e empregar os equivalentes en inglés "submissive" e "submission". Pensan que Khalifa é un Mensaxeiro de Deus e as súas crenzas específicas inclúen a dedicación total ao Deus Único e a protección do Corán e o rexeitamento á Sunnah e aos hadiths considerados as causas da "corrupción" do islam actual.
Islamismo político: o "islamismo político" define un conxunto de ideoloxías derivadas de varias visións fundamentalistas, que sosteñen que o islam non é só unha relixión senón un sistema político que debe rexer os imperativos legais, económicos e sociais do estado. Polo tanto, é un concepto e non un movemento unificado, e os seus seguidores non adoitan chamarse "islamistas". As opinións e ideoloxías relixiosas dos seus partidarios poden ser moi variadas e incluír adoradores sunnitas e xiítas. Entre os grupos considerados islamistas inclúense movementos como Al-Qaida, os Irmáns Musulmáns, Jamaat-e-Islami ou Jamaat al-Muslim.
Islam liberal: os movementos liberais e progresistas dentro do islam teñen en común unha orientación relixiosa que depende principalmente do ijtihad ou "esforzo individual para interpretar as escrituras". Os musulmáns liberais defenden así unha maior autonomía no exame crítico de textos relixiosos, a igualdade de xénero, os dereitos humanos e teñen unha visión moderna da cultura e tradición islámica.
Coranismo: os coranistas seguen só o Corán, independentemente das tradicións ou hadiths adicionais, que a miúdo consideran como perturbadores da mensaxe divina orixinal. Hai unha infinidade de grupos e movementos que se basean nesta concepción.
Movementos seculares e sincréticos: se "musulmán" se define como fe na relixión do islam, hai persoas (especialmente no mundo moderno) que non son practicantes, agnósticas ou mesmo ateas que, con todo, se identifican co islam como un eido cultural, xeralmente porque estiveron inmersos nel desde a infancia. Tamén hai e houbo musulmáns sincréticos que compatibilizaron crenzas dispares co islam, o que levou á creación de movementos como o Tauhid-i Ilahi do emperador mogol Akbar (século XVI) ou, máis recentemente, o crislam ou o sufismo universal.[9][10]
Babismo: En 1844, Siyyid 'Ali-Muhammad proclamou desde Shiraz (Irán) o mahdi e asumiu o título de "Bab" ("a porta"). O tema central dos seus sermóns xirou arredor da inminente chegada dunha segunda Manifestación de Deus, coa misión de dar comezo á era da paz e da abundancia anunciada polo cristianismo, o xudaísmo e outras relixións. Tamén defendeu a teoría da revelación progresiva e afirmou que ningunha verdade é definitiva; defendeu unha espiritualización da relixión, unha condición máis elevada para as mulleres e outras reformas sociais, como a supresión da poligamia, a concubinaxe e o tráfico de escravos. O babismo, derivado principalmente do shaykhismo, separouse así do islam ortodoxo e gañou un número importante de seguidores en Irán, aínda que estes foron declarados herexes polo estado e en 1850 o Bab foi executado publicamente. A maioría dos babanistas aceptaron a Bahá'u'lláh como a Manifestación Divina profetizada por Bab, e desde entón consideráronse a si mesmos como bahá'ís.[11]
Fe Bahá'í: Despois da morte de Bab, case todos os babanistas recoñeceron en Bahá'u'lláh o cumprimento da profecía de yábhiruhu'lláh de Báb, "aquel por quen Deus manifestará", rematando así as profecías de Bab e o islam sobre o final do tempo e o regreso do mahdi e de Xesús. Como a escola shaykhita de interpretación islámica, á que este grupo está historicamente ligado, os bahá'ís interpretan a escatoloxía islámica (e outras) de xeito simbólico e metafórico. Debido ás súas orixes e historia, esta fe ás veces descríbese como unha seita do islam, o que é rexeitado tanto polos seus partidarios como pola liña central musulmá. A pesar diso, os bahá'ís foron perseguidos como apóstatas nalgúns países islámicos, especialmente en Irán.
Ahl-e Haqq: É un movemento sincrético creado en Irán no século XIV polo sultán Sahak e practicado por algunhas comunidades kurdas. O movemento, influído por certos aspectos do xiísmo e do zoroastrismo, integra nocións milenarias, igualitarias e dualistas. Para os seus seguidores, o universo está composto por dous mundos diferenciados aínda que interrelacionados: o interior (batini) e o exterior (zahiri), cada un seguindo as súas propias regras; aínda que os humanos só son conscientes do mundo exterior, as súas vidas están rexidas polas regras do mundo interior. Outros piares do seu sistema de valores son que a Esencia Divina ten sucesivas manifestacións en forma humana (mazhariyyat) e a crenza na reencarnación (dunaduni en kurdo). O Ahl-e Haqq usa moita terminoloxía islámica mais non observa os ritos musulmáns tradicionais.[12]
Sikhismo: Ensinanza creada no século XV na India por Guru Nanak nun intento de sintetizar o hinduísmo e o islam, convencido de que a relixión debería ser un medio de unión entre seres humanos e non unha fonte de conflito. Nanak dixo: "A realización da verdade é máis importante que calquera outra cousa; aínda máis importante é a vida real". E tamén: "Non hai hindús, non hai musulmáns". O sikhismo cre na igualdade de todos os humanos e rexeita toda discriminación por casta, credo ou sexo. Tampouco lle dá importancia ao ascetismo como medio para acadar a salvación, aínda que recomenda vivir de xeito sinxelo e responsable como bo xefe de familia.
Five-Percent Nation ou Nation of Gods and Earths: Movemento cultura fundado en 1964 no barrio de Harlem en Manhattan por Allah the Father, coñecido previamente como Clarence 13X e anteriormente como Clarence Edward Smith.
Nuwaubian Nation: Grupo relixioso estadounidense fundado por Dwight York, que foi incorporando conceptos do cristianismo, o xudaísmo e crenzas estotéricas.
Rosemary Skinner Keller, Rosemary Radford Ruether, Marie Cantlon (2006). Encyclopedia of Women and Religion in North America. Indiana University Press. pp. 752. ISBN0-253-34685-1, 9780253346858
Z. Mir-Hosseini, Inner Truth and Outer History: The Two Worlds of the Ahl-e Haqq of Kurdistan, International Journal of Middle East Studies, Vol.26, 1994, p.267-268
