سورانی
یکی از گویش های زبان کردی / From Wikipedia, the free encyclopedia
سورانی (سۆرانی، Soranî) یا کردی میانی (کوردیی ناوهندی) یکی از گویشهای زبان کردی است.[1]
سورانی در بخش میانی مناطق کردنشین ایران و همچنین در کردستان عراق صحبت میشود. شهرهای اصلی گویشوران سورانی عبارتند از مهاباد، سنندج، مریوان، بوکان، سقز، پیرانشهر، بانه، اُشنَویه، سردشت، نقده، جوانرود، روانسر، کامیاران، سروآباد، دیواندره، بیجار، دهگلان، تکاب، شاهین دژ و ... در ایران، و سلیمانیه، اربیل، کرکوک، حلبجه، سوران، رانیه، کویسنجق، در عراق.
اتنولوگ شمار گویشوران سورانی را در سال ۲۰۰۴ میلادی جمعاً ۳٬۰۱۲٬۰۰۰ نفر برآورد میکند.[2]
لهجههای سورانی شامل:کردی سقزی اردلانی، بابانی، و مکریانی و جافی و ... است.
جمعیت گویشوران سورانی عراق ۲٫۸ میلیون نفر (۱۰٫۶ درصد جمعیت عراق) و جمعیت گویشوران بادینی (کرمانجی) عراق ۲٫۲ میلیون نفر (۸٫۴ درصد جمعیت عراق) است.[3]
در عراق، لهجهٔ بابانی از گویش سورانی (که در سلیمانیه متداول است) در زمان سلطهٔ انگلیسها (۱۹۳۲–۱۹۱۸) و در ایران لهجهٔ مکری در دورهٔ فعالیت حزب دموکرات کردستان (۴۶–۱۹۴۰) بهعنوان معیار سورانی برگزیده شد. پیش از آن در سدههای ۱۷ و ۱۸ میلادی زبان کردی اورامانی بهعنوان زبان نوشتار کردی بهکار رفتهبود.[4]
بر اساس منابع بسیاری گفته شدهاست که کردی تنها بازمانده از زبان مادها است، اما از زبان مادی تنها چند واژه باقی ماندهاست و نمیتوان براساس آن چنین قضاوتی کرد.[5]
در میان سورانینویسان پافشاری بر دوری گزیدن از واژههای عربی، فارسی و ترکی که کردی تحت سلطهٔ این سه زبان قرار داشته نمایان است و اما این سختگیری و سرهگرایی سورانی نسبت به واژههای اروپایی وجود ندارد.[6]
سورانی اصطلاح رایج این گویش در بین مردم است، و برخی از زبانشناسان از عبارتهای «کردی میانی یا کردی مرکزی» و «کرمانجی میانی»[7] (به کردی: کوردیی ناوهندی، Kurdîya Nawendî) استفاده میکنند.[8]