زبان فارسی نو
گونه نوین زبان فارسی / From Wikipedia, the free encyclopedia
زبان فارسی نو یا فارسی نوین (همچنین با نامهای فارسی دری یا دَری در افغانستان[پاورقی 1] و فارسی تاجیکی یا تاجیکی در تاجیکستان) گویش امروزینِ زبان فارسی است که از سَدههای دوم یا سوم میلادی تاکنون در ایران بزرگ و حوزههای فرهنگی-تمدنی آن صحبت میشود. فارسی نو از لحاظ زمانی-ادبی بهطور معمول به سه دورانِ فارسیِ نویِ نخستین (قرن ۱ یا ۲ خورشیدی)، فارسیِ نویِ کلاسیک (قرن ۳ تا ۱۱ خورشیدی) و فارسیِ نویِ معاصر (قرن ۱۲ خورشیدی تا کنون) تقسیم میشود.
پارسی نو، پارسی نوین | |
---|---|
پارسی، порсӣ | |
زبان بومی در | |
شمار گویشوران | مادری: ۷۶ میلیون[7] (۲۰۱۷) زبان دوم: ۱۲۰ میلیون[8][9] |
هندواروپایی
| |
گونههای نخستین | پارسی باستان
|
گونههای معیار | |
گویشها | |
وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در | |
تنظیمشده توسط |
|
کدهای زبان | |
ایزو ۱–۶۳۹ | fa |
ایزو ۲–۶۳۹ | per (B) fas (T) |
ایزو ۳–۶۳۹ | fas – کد همگانیکدهای اختصاصی: pes – فارسی ایرانprs – فارسی افغانستانtgk – فارسی تاجیکیaiq – گویش ایماقیbhh – گویش بخاراییhaz – گویش هزارگیjpr – زبان فارسیهودphv – گویش پهلوانیdeh – گویش دهواریjdt – زبان یهودی-تاتیttt – زبان تاتی قفقاز |
گلاتولوگ | fars1254 [12] |
مناطقی با بیشینه جمعیت فارسیزبان | |
نقشه جهان فارسیزبان
زبان رسمی
زبان دوم و غیررسمی
جوامع بزرگ فارسیزبان | |
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آیپیای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامتهای سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسههای یونیکد ببینید. |
در مدخلِ «Farsi» در لغتنامه آکسفورد آمدهاست که هفتاد درصد واژگان فارسی نو از عربی وام گرفته شدهاند.[13] کاربرد این زبان از سدهٔ دهم میلادی به بعد بهطور گسترده در نوشتههای عربی (همچون استخری، ص۳۱۴؛ مقدسی، ص۳۳۵؛ ابن حوقل، ص۴۹۰) و فارسی تصدیق شدهاست.[14] در منابع دوران اسلامی، نام زبان فارسی را «فارسی دری» نیز نوشتهاند و تمامی آنها نشان میدهد که «فارسی دری» یک نوع گویش از فارسی است. زبان فارسی نو، که معمولاً در دوران اسلامی با نام فارسی دری از آن یاد شده دنباله زبان فارسی میانه است که، زبان رسمی و ادبی ایران ساسانی بوده. زبان فارسی میانه، خود نیز دنبالهٔ زبان فارسی باستان بوده و وضعیتی متفاوت از باقی زبانها و گویشهای ایرانی دوران باستان، مانند اوستایی، سغدی و همچنین زبانهای ایرانی امروزی، مانند زبان کردی، زبان پشتو و دیگر گویشهای ایرانی دارد. زبانهای فارسی میانه و فارسی نو در سه حوزهٔ نفوذ تاریخیشان، در واقع یک زبان هستند که ریشهٔ آن از مردم و سرزمین پارس بوده و امروزه به سبب ویژگیها و تفاوتهای گفتاری قدری تمایز یافتهاند، بهطوریکه هنوز غالب شدن آن بر مناطق جنوبغربی و شرقی ایران قابل تشخیص است.[15][16][17] گاهی در ادبیات فارسی نو، فارسی و گویشوران آن را تاجیک نامیدهاند. زبان فارسی جدید، نسخهٔ دگرگون شده زبان فارسی میانه (پهلوی) است، که ابتدا در پارس سپس در سیستان، خراسان و در بخشی از آسیای میانه (تا منطقهٔ ماوراءالنهر مانند ازبکستان و تاجیکستان) و غرب آسیا گسترش یافت[18]