رویداد خانه فاطمه زهرا
رویداد تاریخی / From Wikipedia, the free encyclopedia
رویداد خانهٔ فاطمه زهرا (به عربی: حَرْقِ دار) که به هجوم به خانه فاطمه نیز مشهور است، از وقایع سال یازدهم ه.ق و پس از مرگ محمد، پیامبر اسلام، است که طی آن، جمعی از مخالفان خلافت ابوبکر در خانه فاطمه زهرا و علی بن ابیطالب تحصن و از بیعت استنکاف کردند. این امر موجب شد تا طرفداران خلافت، به رهبری عمر بن خطاب، به درب خانه فاطمه بیایند و واکنش نشان دهند. بر اساس گزارشهای منابع تاریخی اسلام، فاطمه زهرا در این رویداد تهدید شد تا تحصن مخالفان شکسته شود، اما تحصن شکسته نشد.
در بیطرفی این مقاله اختلافنظر وجود دارد. |
لحن یا سبک این مقاله بازتابدهندهٔ لحن دانشنامهای مورد استفاده در ویکیپدیا نیست. |
نام بومی | |
---|---|
عربی | حادثة كسر الضلع |
تاریخ | سال ۱۱ ه. ق |
مکان | مدینه، خانه فاطمه و علی |
گونه | هجوم و محاصره |
علت | بیعت نکردن علی با ابوبکر |
هدف | بیعت گرفتن از علی و شکستن تحصن مخالفان خلافت ابوبکر |
سازماندهی توسط | عمر بن خطاب، ابوبکر و مغیرة بن شعبه |
کشتهها | محسن بن علی |
آسیبدیدهها | فاطمه زهرا |
هجوم گروهی از موافقان خلافت ابوبکر به خانه علی و فاطمه |
به گزارش ویلفرد مادلونگ بر اساس روایاتی که به این رویداد پرداختهاند، ابوبکر پس از برگزیدگی به خلیفگی مسلمانان، همراهِ گروهی از جمله عمر بهقصد گرفتن بیعت به خانهٔ علی میرود و آنجا با مقاومت علی و فاطمه روبهرو میشود. پس از آن عمر تهدید میکند تا در صورت عدم شکستن تحصن و بیعت مخالفان با ابوبکر، خانه فاطمه را به آتش میکشد. در این خصوص منابع شیعه تصریح دارند که درب خانه فاطمه توسط مهاجمان شکسته شد و فاطمه مورد ضرب و شتم قرار گرفت و در همین بین، فرزندش محسن را سقط کرد و بر اثر عوارض ناشی از این رویداد، چندی بعد درگذشت. منابع سنی اغلب به تهدید عمر نسبت به آتش زدن خانه و برخی نیز به دستگیری اهالی خانه یا تفتیش منزل فاطمه اشاره کردهاند.
کتاب سلیم بن قیس هلالی، قدیمیترین منبع شیعی است که در قرن اول ه.ق تنظیم شدهاست. السنه ابن احمد، المعارف و الامامه و السیاسه ابن قتیبه، تاریخ یعقوبی، المصنف ابن ابیشبیه، وقعة الصفین نصر بن مزاحم، تفسیر عیاشی، مروج الذهب اثر مسعودی و تاریخ بیهقی به واقعه رویداد خانه فاطمه اشاره کردهاند ولی از جزئیات آن سخن به میان نیاوردهاند. این واقعه در کتابهای حدیثی و بر مبنای روایاتی نیز مورد اشاره منابع اسلامی قرار گرفتهاند؛ از حذیفة بن یمان، علی بن ابیطالب، محمد باقر، جعفر صادق، موسی کاظم و حسن عسکری روایاتی در این خصوص نقل شدهاست. این رویداد مورد توجه شرقشناسان نیز قرار گرفتهاست و بهعقیدهٔ لائورا وچا والییِری، حتی اگر به این داستان شاخ و برگ داده شدهباشد و جزئیاتی ساختگی به آن افزوده شدهباشد، ریشهٔ تاریخی آن را نمیشود نادیده گرفت.
ادیبان در شعر و نثر خود از این رویداد یاد کردهاند. در قرنهای نخست اسلامی، ادیبانی متنهایی با مضمون مظلومیت فاطمه زهرا، حمله به خانه او، هتک حرمت و کتک خوردنش و سقط جنین محسن نوشتهاند. همچنین اشعاری در خصوص مصائب فاطمه به خود او منسوب شدهاست که در منابعی چون بحارالانوار، مناقب آل ابیطالب، کشف الغمه، الغدیر، احتجاج نقل شدهاست. مصائب فاطمه بعدها در دوره معاصر مورد توجه شاعران شیعه قرار گرفت و مضمونهایی چون «قیام فاطمه علیه حکومت غاصب»، «خواندن خطبه علیه دستگاه حکومت» و «رنجهای فاطمه» در اشعار فاطمی جای گرفت. علاوه بر حوزه شعر، در حوزه هنر نیز این رویداد مورد توجه شیعیان و داستان چندین تئاتر و یک فیلم به نام بانوی بهشت قرار گرفتهاست.