تبریز
پرجمعیتترین شهر در شمالغرب ایران / From Wikipedia, the free encyclopedia
تبریز ( تلفظ راهنما·اطلاعات) شهری در شمالغرب ایران، مرکز استان آذربایجان شرقی و هستهٔ مرکزی کلانشهر تبریز است.[20][21] این شهر، بزرگترین قطب اقتصادی منطقهٔ آذربایجان ایران و مرکز اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این منطقه شناخته میشود.[1][22]
تبریز | |
---|---|
از بالا به پایین: برج ساعت، مسجد کبود، بوستان ائلگلی، بازار تبریز، مقبرةالشعرا، ارگ علیشاه، ربع رشیدی و نمایی از شهر | |
نشان شهرداری تبریز | |
کشور | ایران |
استان | آذربایجان شرقی |
شهرستان | تبریز |
بخش | مرکزی |
نام(های) پیشین | تپریز، تَورِز، تاوریژ، تَورِژ، تِبریز، توری[1][2] |
مردم | |
جمعیت | محدوده: ۱٬۵۸۴٬۸۵۵ نفر حریم: ۱٬۷۲۷٬۴۷۶ نفر (۱۳۹۵)[3][4][5][6][7][4][8][7] محدوده: ۱٬۶۴۳٬۹۶۰ نفر (۲۰۲۲)[9] |
تراکم جمعیت | ۷٬۷۸۰[10] نفر بر کیلومتر مربع |
جغرافیای طبیعی | |
مساحت | محدوده: ۲۴۴٫۵۱ کیلومتر مربع حریم: ۱۰۱۴٫۴۵ کیلومتر مربع[3][5][11] |
ارتفاع | ۱۳۴۸ تا ۱۵۶۱ متر[12] |
آبوهوا | |
میانگین دمای سالانه | بیشینه: °۱۸+[13] کمینه: °۶٫۹+[13] |
میانگین بارش سالانه | ۳۱۰ میلیمتر[14] |
روزهای یخبندان سالانه | ۱۰۴ روز[14] |
اطلاعات شهری | |
شهردار | یعقوب هوشیار [15] |
تأسیس شهرداری | ۱۲۸۶[16] |
رهآورد | آجیل، نوقا، راحتالحلقوم، فرش، صنایع دستی و محصولات چرمی[17] |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۴۱[18] |
وبگاه | |
شناسهٔ ملی خودرو | ۱۵ و ۳۵[19] |
کد آماری | ۱۲۱۴ |
شهر تبریز ۲۴۴٫۵۱ کیلومتر مربع (حریم شهر: ۱۰۱۴٫۴۵ کیلومتر مربع) وسعت دارد و بر همین اساس، سومین شهر بزرگ ایران بهلحاظ مساحت پس از تهران و مشهد محسوب میشود.[3][5][23][24] جمعیت آن نیز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱٬۵۸۴٬۸۵۵ نفر (حریم شهر: ۱٬۷۲۷٬۴۷۶ نفر) بوده[3][6][4][25][26][7] و در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۱٬۶۴۳٬۹۶۰ نفر رسیدهاست؛ که بر این اساس، پنجمین شهر پرجمعیت ایران و ۳۴۴ اُمین شهر پرجمعیت جهان بهشمار میرود.[9] اکثریت ساکنان تبریز آذری هستند[27] و به زبان ترکی آذربایجانی با گویش تبریزی سخن میگویند.[1][2][28]
تبریز در طول تاریخ خود با فرازوفرودهای بسیاری روبهرو بودهاست. تاریخ این شهر، اشغال توسط بیگانگان و حوادث جانکاه طبیعی، از جمله زمینلرزههای مهلک را تجربه کردهاست.[2] سنگ بنای تبریز کنونی به دوران اشکانی و ساسانی برمیگردد.[2]
تبریز، یکی از طویلالمدتترین پایتختهای ایران بودهاست؛[29] این شهر پایتخت ملی یا منطقهای ایران در دوران حکومتهای روادیان، اتابکان آذربایجان، خوارزمشاهیان، ایلخانان، چوپانیان، جلایریان، قرهقویونلوها، آققویونلوها، صفویان، خانات آذربایجان ایران، پایتخت ملی دوم ایران در دورهٔ حکومت قاجاریان و پایتخت منطقهای ایران در دوران حکومتهای کوتاهمدت آزادیستان و خودمختار آذربایجان بودهاست.[1][2][30][31] بهگونهای که تبریز در طول حکومت ۴۰۰سالهٔ خاندان «رَوّادی» و اسکان قبیلهٔ عرب «اَزْد» به شکوفایی رسید؛[1] و اوج شکوفایی این شهر مربوط به دورهٔ ایلخانان است که در این زمان، پایتخت قلمرویی پهناور از نیل تا آسیای مرکزی بود.[31] این شهر در سال ۱۵۰۰ میلادی و در زمان پایتختی صفویان بهعنوان پنجمین شهر پرجمعیت جهان شناخته میشد و جمعیتش با استانبول، پایتخت امپراتوری عثمانی برابری میکرد.[32]
تبریز مجدداً در دورهٔ قاجار به شکوفایی رسید؛ بهطوریکه در این دوره بهعنوان مهمترین و پیشروترین شهر ایران شناخته میشد.[16] در دوران معاصر نیز این شهر یکی از مراکز مهم اقتصادی و صنعتی در سطح کشور محسوب میشود.[33] تبریز در دو سدهٔ اخیر، مبدأ بسیاری از تحولات اجتماعی، فرهنگی و صنعتی در ایران بودهاست؛ بهطوریکه این شهر مانع خاموشی انقلاب مشروطه در ایران شد و نقشی کلیدی در تحولات بعدی، همچون انقلاب ۱۳۵۷ و روند مدرن شدنِ ایران داشتهاست.[1][2][28]