From Wikipedia, the free encyclopedia
Wilhelm Richard Wagner (Leipzig, Saxonia, 1813ko maiatzaren 22a - Venezia, Italia, 1883ko otsailaren 13a) konpositore, orkestra zuzendari eta poesiagile alemaniar handia izan zen, Erromantizismo edo Pizkundearen garaikoa. Wagnerren konposizioak aipagarriak dira ehundura konplexuengatik, armonia aberatsengatik eta orkestrazioengatik. Aipagarrienak azken aldikoak dira. Leitmotivak erabiltzen zituen: pertsona, leku, ideia, argumentu edo ezaugarrien aldagai melodikoak. Operako konpositore gehienek ez bezala, Wagnerrek musika ez ezik libretoa ere idazten zuen. Hala ere, musikaren eta antzerkiaren arteko harremanari buruz zituen ideiak aldatu egin ziren berriro, eta opera-forma tradizional batzuk berrezarri zituen bere azken etapako obretan, hala nola Die Meistersinger von Nürnberg (Nurembergeko maisu kantariak) lanean.
| Richard Wagner | |
|---|---|
 (1871) | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Wilhelm Richard Wagner |
| Jaiotza | Leipzig, 1813ko maiatzaren 22a |
| Herrialdea |  Saxoniako Erresuma  Italia  Suitza  Alemania  Austria |
| Lehen hizkuntza | alemana |
| Heriotza | Venezia, 1883ko otsailaren 13a (69 urte) |
| Hobiratze lekua | Wahnfried (en)  |
| Heriotza modua | berezko heriotza: miokardio infartu akutua |
| Familia | |
| Aita | Carl Friedrich Wagner |
| Ama | Johanna Rosina Wagner-Geyer |
| Ezkontidea(k) | Cosima Wagner (mul) Minna Planer (en) |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Haurrideak | ikusi
|
| Familia | ikusi
|
| Leinua | Wagner family (en) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Leipzigeko Unibertsitatea Kreuzschule (en) Thomasschule zu Leipzig (en) |
| Hizkuntzak | alemana |
| Irakaslea(k) | Christian Theodor Weinlig (en) |
| Ikaslea(k) | ikusi
|
| Jarduerak | |
| Jarduerak | musikagilea, libretista, orkestra zuzendaria, saiakeragilea, antzerki zuzendaria, autobiografialaria, poeta, piano-jotzailea, musika-kritikaria, eguneroko-idazlea eta idazlea |
| Enplegatzailea(k) | University of Music and Performing Arts Vienna (en) |
| Lan nabarmenak | |
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Influentziak | Arthur Schopenhauer |
| Kidetza | Royal Swedish Academy of Music (en) Corps Saxonia Leipzig (en) |
| Izengoitia(k) | K. Freigedank eta H. Valentino |
| Genero artistikoa | opera choral symphony (en) musika klasikoa |
| Musika instrumentua | pianoa |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | Luteranismoa |
             | |
 | |
Hasieran, Weber eta Meyerbeerren tradizioa jarraitu zuen, esaterako, Der fliegende Holländer edo Tannhäuser lanetan. Gerora, Wagnerrek opera Gesamtkunstwerk (artelan totala) egin zuen. Artelan horiek sintesi poetiko, bisual, musikal eta dramatikoa sortu nahi zuten, eta, horren inguruan, saiakerak idatzi zituen 1849 eta 1852 artean. Kontzepzio horren aplikazio ikusgarriena Der Ring des Nibelungen (Nibelungoen eraztuna) lan ikaragarrian ikus daiteke.
Espresionismo eta inpresionismoa garatu zituen. Bere lan nagusia Der Ring des Nibelungen izeneko opera da. Hainbat urtez bizi izan zen Bayreuth herrian (Bavaria).
Bere Tristan und Isolde opera, batzuetan, musika klasiko garaikidearen abiapuntu gisa azaltzen da. Wagnerren eragina filosofiara, literaturara, arte bisualetara eta antzerkira ere hedatu zen. Bere lanak imajinatzen zituen moduan eta diseinu berriekin eszenaratzeko, Bayreutheko Festspielhaus antzokia eraikiarazi zuen. Eraztunaren eta Parsifalen tetralogiaren estreinaldia bertan egin zen, eta bere ondorengoek, urtero antolatzen duten jaialdi batean, bere opera-lan garrantzitsuenak antzezten jarraitzen dute. Orkestra-zuzendaritzari buruz Wagnerren iritziak ere eragin handia izan zuen. Musikari, antzerkiari eta politikari buruz asko idatzi zuen, azken hamarkadetan eztabaidagai izan direnak, batez ere eduki antisemita duten batzuk, hala nola Judaism in Music saiakera, baita Adolf Hitlerrengan eta nazionalsozialismoarengan ustezko eraginagatik ere. Iritzi hori sustatuta dago haren idatzietan, alemaniar nazionalismoa goraipatzen baitute[1][2][3].
Wagnerrek hori guztia lortu zuen nahiz eta bere bizitza, azken hamarkadetara arte, erbeste politiko, amodio gorabeheratsu, pobrezia eta hartzekodunengandik behin eta berriro ihes egiteak ezaugarritu. Bere nortasun oldarkorrak, eta askotan musika, politika eta gizarteari buruzko iritzi zuzenegiak, pertsonaia polemikoa bihurtu zuten, oraindik mantentzen duen etiketa. Bere ideien eragina aurki daiteke mendeko arte askotan.
Wilhelm Richard Wagner 1813ko maiatzaren 22an jaio zen Brühl kaleko 3. zenbakian, Leipzig-eko judutegian (Rhin Konfederazioa, gaur egungo Alemania). Carl Friedrich Wagner polizia soil baten (1770-1813) eta Johanna Rosine (ezkon aurrez, Pätz, 1774-1848)[4], okin baten alabaren seme-alabetatik bederatzigarrena izan zen. Aita tifusak jota hil zen, Richard jaio eta sei hilabetera[5]. 1813ko azaroaren 23an, aitaren heriotza tragikoaren ondoren, ama Ludwig Geyer aktore eta antzerkigile eta bere senarraren laguna izan zenarekin bizitzen hasi zen[6]. 1814ko abuztuan, Johanna Rosine, hala, Geyerrekin ezkondu zen, eta, familiarekin, Dresdenera joan zen bizitzera, haren etxera. Bere bizitzako lehen hamalau urteetan, Wilhelm Richard Geyer izenez ezagutzen zen Wagner[Oh 1]. Beranduago, Wagnerrek susmatu zuen Geyer zuela benetako aita biologikoa, eta, gainera, judua izan zitekeela ere oker gogoetatu zuen[7].
Geyerrek antzerkiarekiko zuen grina semeordeak partekatzen zuen, eta haren emanaldietan parte hartzen hasi zen. Bere autobiografian, Wagnerrek behin aingeru baten papera jokatu zuela gogoratu zuen[8]. Era berean, Carl Maria von Weberren Der Freischütz (Isileko ehiztaria) filmeko elementu gotikoek erabat txundituta utzi zuten mutikoa. 1820. urtearen amaieran, Wagner Possendorfeko Wetzel eskolan inskribatu zuten, Dresdenetik gertu, eta, bertan, bere latin irakaslearen piano lezio batzuk jaso zituen[9]. Ez zen gai eskala egoki egiteko, baina nahiago zuen antzerki oberturak interpretatu, belarriz. Geyer 1821ean hil zen, Richardek zortzi urte zituela. Ondorioz, Wagner Dresdeneko Kreuz Gramatika Eskolara bidali zuten, eta gastuak Geyerren anaiak ordaindu zituen[10]. Wagner gazteak dramagile gisa zituen anbizioak elikatzen zituen, eta bere lehen sormen ahalegina tragedia bat izan zen, Leuapart (WWV 1 izenez zerrendatua). Obra idazten eskolan hasi zen, eta Shakespeare eta Goetheren eragin handia zuen. Wagnerrek, musika jartzera deliberatuta, familia konbentzitu zuen musika lezioak hartzen utz ziezaion[11].
1827an, familia Leipzigera itzuli zen. Wagnerrek 1828 eta 1831 artean jaso zituen bere lehen harmonia lezioak, Christian Gottlieb Mullerrekin[12]. 1828ko urtarrilean entzun zuen lehen aldiz Beethovenen Zazpigarren sinfonia, eta, ondoren, martxoan, Gewandhausek interpretatutako Bederatzigarren sinfonia. Beethoven bere inspirazio bihurtu zen, eta Wagnerrek Bederatzigarrenaren transkripzio bat idatzi zuen pianorako[13]. Mozarten Requiemaren antzezpenak ere txundituta utzi zuen[14]. Garai horretakoak dira Wagnerren pianorako lehen sonatak eta orkestrarako oberturekin egindako lehen saioak[15].
1829an, Wilhelmine Schröder-Devrient soprano dramatikoa ikusi zuen eszenan, eta, operan, musika eta drama uztartzeko bere ideal bihurtu zen. Bere autobiografian, Wagnerrek idatzi zuen: «Nire bizitza atzera begirakoan osotasun gisa ikusten badut, ezin dut aurkitu nigan hain zirrara sakona eragiten duen gertaerarik». Fidelio paperean ikusi omen zuen Schröder-Devrient; Hala ere, litekeena da Romeo paperean ikustea Belliniren I Capuleti eta i Montecchi obran[16].
1831n, Leipzigeko Unibertsitatean matrikulatu zen, eta Leipzigeko Saxoniako Studentenverbindung taldeko kide bihurtu zen. Christian Theodor Weinlig Santo Tomas elizako abeslariarekin[17], konposizio irakaspenak ere jaso zituen. Weinlig hain zegoen txundituta bere ikaslearen musika-trebetasunarekin, ezen uko egin baitzion bere ikasgaien ordainketari, eta Wagnerren pianorako si bemoleko Sonata moldatu zuen (eta, ondorioz, Wagnerrek hari eskaini zion) konpositorearen 1. opus gisa argitara zedin. Urtebete geroago, do maiorreko Sinfonia konposatu zuen, Beethovenen eragina duen lana, Pragan 1832an[16] eta Leipzigeko Gewandhausen 1833an interpretatua[18]. Opera batean ere lanean hasi zen, Die Hochzeit (Ezkontza), baina bere arrebak ez zuela argudioa gustuko eta ideia alde batera utzi, eta ez zuen inoiz obra hori amaitu[19].
1833an, bere anaia zaharrenak, Karl Albertek, Wurzburgeko koruko zuzendari postua lortu zion[20]. Urte horretan bertan, hogei urte zituela, bere lehen opera konposatu zuen: Die Feen (Maitagarriak). Carl Maria von Weberren estiloa imitatzen zuen lan hura ez zen 1884ra arte estreinatu, Munichen, hil eta gutxira[21].
Bien bitartean, Wagnerrek Magdeburgeko operako antzokiko[22] zuzendari musikal gisa kargu labur bat onartu zuen, eta William Shakespeareren Measure for Measure (Neurriari neurriz) lanean inspiratutako opera konposatu zuen, Das Liebesverbot (Maitasunaren debekua). Magdeburgen antzeztu zuten 1836an, baina lehen emanaldiaren ondoren bertan behera utzi zuten, konpositorea (sarri gertatuko zen moduan) zailtasun finantzario handiekin utziz[23]. 1834an, Wagner Christine Wilhelmine Planer Minna aktoreaz maitemindu zen. Das Liebesverboten porrotaren ondoren, bikotea Königsbergera joan zen, non bikoteak antzerkian lan bat aurkitzen lagundu baitzion[24]. 1836ko azaroaren 24an, bertan ezkondu ziren[25]. 1837ko ekainean, Wagner Riga hirira joan zen, orduan Errusiako Inperioaren parte zena, eta bertako operaren musika zuzendari bihurtu zen[26]. Aste batzuk geroago, Minnak beste gizon batengatik utzi zuen Wagner[27]. Handik gutxira ordea, itzuli egin zen[28], baina harremana ez zen inoiz guztiz osatu, eta nekez beteak igaro ziren hurrengo hiru hamarkadak.
1839an, zorrez beterik, senar-emazteek Riga utzi zuten, ezkutuan, hartzekodunengandik[29] ihes egiteko (zorrek bizitza osoan akuilatu zuten Wagner[30]). Londresera abiatu ziren, eta, bidean, Robber txakur terranova lagun zutela, ekaitz[31] batek harrapatu zituen. Ekaitz hark inspiratu zuen Wagner Der fliegende Holländer (Herbeheretar alderraia) opera konposatzeko, Heinrich Heineren[32]) obra batean oinarritua. Wagnertarrek Parisen bizi izan ziren denboraldi batean, 1839 eta 1842 artean, eta Richardek bizitza aurrera atera zuen artikuluak idatziz eta beste konpositore batzuen operak berriro orkestratuz, gehien bat Schlesinger argitaletxearentzat. Aldi horretan ere, Rienzi, der Letzte der Tribunen (Rienzi, azken Tribunoa) eta Der fliegende Holländer (Herbeheretar alderraia) bere hirugarren eta laugarren operak osatu zituen. Paris utzi eta Dresdenera joateagatik hartu zuen lasaitasuna[33], bere 1842ko Autobiographische Skizzen (Zirriborro autobiografikoa) aipatu zuen: «Rhin ibaia ikusi nuen lehen aldian, malko epelak begietan, nik, artista gaixoak, leialtasuna zina egin nion nire alemaniar aberriari»[34].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
