Joshua Fishman

Joshua Aaron Fishman (Shikl Fishman,^[1] Filadelfia, AEB, 1926ko uztailaren 18a - Bronx, 2015eko martxoaren 1a) hizkuntzalari estatubatuarra izan zen. Mundu mailako ospea zuen, batez ere, hizkuntzaren soziologiaren gainean, baita elebitasun, etnizitate eta hizkuntza plangintzaren gainean ere.

Joshua Fishman
(2007) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Filadelfia, 1926ko uztailaren 18a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Heriotza	Bronx, 2015eko martxoaren 1a (88 urte)
Hezkuntza
Heziketa	Columbia Unibertsitatea Pennsylvaniako Unibertsitatea
Hezkuntza-maila	doktoretza
Hizkuntzak	Yiddisha ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	hizkuntzalaria, soziolinguista, unibertsitateko irakaslea, saiakeragilea eta soziologoa
Enplegatzailea(k)	Stanford Unibertsitatea Pennsylvaniako Unibertsitatea
Jasotako sariak	ikusi Linguapax Prize  (2004) honorary doctorate of the Vrije Universiteit Brussel  (1986)
Kidetza	Euskaltzaindia

Pennsylvaniako eta Columbiako unibertsitateetan ikasi zuen. 1960an lortu zuen New Yorkeko Yeshiva Unibertsitatean psikologia irakasle plaza. Hizkuntzaren soziologiaren aitapontekotzat hartu da. Berak sortu zuen International Journal of the Sociology of Language aldizkaria.

Eremu urriko hizkuntzen ikerketa bultzatu du, horien artean euskara ere kontuan hartuta. Euskal Herrian izan zen zenbaitetan 1980ko hamarkadan hasita: Hizkuntza-plangintzazko jardunaldian, Euskal Mundu Biltzarrean, Euskal Eskola Publikoaren lehen kongresuan... Reversing Language Shift izeneko liburuan kapitulu bat eskaini zion frisierari eta euskarari.

«	Eta, bukatzeko, Joshua Fishman soziolinguistaren hitzak ekarri nahi ditut hona, berba horiek laburbiltzen baitute gaur dudan sentimendua, eta, berebat, Euskaltzaindiaren Zuzendaritzak bere egin nahi duen zeregina: Do not leave your language alone! Ez utz zure hizkuntza bakarrik, bakardadean. No dejes tu lengua sola, indefensa, abandonada. N’oubliez pas votre langue.[2]	»
—Andres Urrutia, Gipuzkoako Foru Aldundia, 2009-10-09

Euskaltzaindiak ohorezko euskaltzain izendatu zuen 2010eko urtarrilaren 29an^[3].

Lanak

Fishmanek ehun artikulu eta monografiatik gora idatzi zituen gai hauei buruz: elebitasuna, ele biko heziketa eta gutxiengoen heziketa, yiddish hizkuntzaren soziologia eta historia, hizkuntza-plangintza, hizkuntzen indarberritzea, hizkuntza eta nazionalismoa, hizkuntza eta erlijioa, eta hizkuntza eta etnizitatea. Era berean, International Journal of the Sociology of Language aldizkariaren sortzaile eta editore izan zen, baita Contributions to the Sociology of Language (Mouton de Gruyter) liburu-sailarena ere.

Pentsakera

Hizkuntza gutxituei buruzko teoria da haren ekarpenik garrantzitsuenetakoa. 1991n argitara eman zuen bere Reversing Language Shift liburua. Liburu horretan, hizkuntza komunitateak biziberritzeko teoria oso bat plazaratu zuen. Berak hizkuntza komunitate bakoitzaren egoeratik abiatuta, lehentasun batzuk ezartzen zituen biziberritzeari begira. Horretarako, eskala bat finkatu eta pausoz pauso lehentasunak zehaztu zituen, behetik gora:

Belaunez belauneko ezlokatze maila

1. Hezkuntza, lan eremu, komunikabide eta gobernu ekintzak mailarik gorenean.

2. Herri mailako zerbitzu publikoak, gobernu zerbitzuak eta komunikabideak.

3. Herri mailako lan mundua (ez auzo girokoa).

4. Irakaskuntza :

4.b. "X"dunentzat eskola publikoa, baina diseinua eta pertsonala "Y"dunen kontrolpean.

4.a. "X"dunen kontrolpeko eskolak.

II. Diglosia gainditzeko hizkuntza biziberritzeko saioak, diglosia hori lortu ondoren

5. Hizkuntzan alfabetatzeko eskolak, gazte eta zaharrentzat.

6. Etxe giroa, auzo ingurua eta bizi esparru komunak (gertuko komunitatea): ama-hizkuntzaren transmisioaren oinarria.

7. Elkarreragin kulturala "X" hizkuntzaren bidez, pertsona zahar eta helduen parte hartzea azpimarratuz.

8. "X" hizkuntzaren berreraikuntza.

Eskala horretan, hizkuntza komunitate baten patua erabakitzen duen puntua 6.a da. Puntu horren deslokatzea gaindituz gero, komunitatea salbaturik dago. Gainditu ezean, hilzorian egongo litzateke^[4].

Erreferentziak

1. Zuckermann, Ghil'ad (2012). "Introduction to the Joshua A. Fishman comprehensive bibliography", International Journal of the Sociology of Language (Int’l. J. Soc. Lang.) 213: 149-152.
2. URRUTIA BADIOLA, Andres: "90. urteurrenaren amaiera". Euskera. 2009, 54, 3. 1401 or.
3. Joshua Fishman estatubatuarra ohorezko euskaltzain izendatu dute. eitb.eus (Noiz kontsultatua: 2010-10-05).^{[Betiko hautsitako esteka]}
4. Allartean. (2015-03-07). «Fishman gogoko ez genuenean» allartean (Noiz kontsultatua: 2020-04-01).

Bibliografia

1.000tik gora artikulu eta monografia plazaratu ditu. Hona hemen garrantzitsuenak:

• 1965. Yiddish in America: socio-linguistic description and analysis. Bloomington: Indiana University Press; The Hague, Netherlands: Mouton.
• 1966. Language loyalty in the United States; the maintenance and perpetuation of non-English mother tongues by American ethnic and religious groups. The Hague: Mouton.
• 1966. Hungarian language maintenance in the United States. Bloomington: Indiana University Press.
• 1968. Language problems of developing nations. New York: Wiley.
• 1968. Readings in the sociology of language. The Hague, Paris: Mouton.
• 1970. Sociolinguistics: a brief introduction. Rowley, Mass.: Newbury House.
• 1971. Bilingualism in the barrio. Bloomington: Indiana University Press.
• 1971-2. Advances in the sociology of language. The Hague: Mouton.
• 1972. Language in Sociocultural Change. Essays by Joshua A. Fishman. Ed. Anwar S. Dil. Stanford: Stanford University Press.
• 1972. The sociology of language; an interdisciplinary social science approach to language in society. Rowley, Mass.: Newbury House.
• 1973 (c 1972). Language and nationalism; two integrative essays. Rowley, Mass.: Newbury House.
• 1974. Advances in language planning. The Hague: Mouton.
• 1976. Bilingual education: an international sociological perspective. Rowley, Mass.: Newbury House.
• 1977. Advances in the creation and revision of writing systems. The Hague: Mouton.
• 1978. Advances in the study of societal multilingualism. The Hague: Mouton.
• 1981. Never Say Die: A Thousand Years of Yiddish in Jewish Life and Letters. The Hague: Mouton. ISBN 90-279-7978-2 (in Yiddish and English).
• 1982. The acquisition of biliteracy: a comparative ethnography of minority ethnolinguistic schools in New York City. New York, N.Y.: Yeshiva University, Ferkauf Graduate School.
• 1982. Bilingual education for Hispanic students in the United States. New York: Teachers College Press.
• 1983. Progress in language planning: international perspectives. Berlin & New York: Mouton.
• 1985. The rise and fall of the ethnic revival: perspectives on language and ethnicity. Berlin & New York: Mouton.
• 1987. Ideology, Society and Language: The Odyssey of Nathan Birnbaum. Ann Arbor: Karoma Publishers.
• 1991. Bilingual education. Amsterdam & Philadelphia: J. Benjamins Pub. Co.,
• 1991. Reversing language Shift: Theory and Practice of Assistance to Threatened Languages. Clevedon, Multilingual Matters. (ISBN-10 185359122X) (ISBN-13 978-1853591228)
• 1991. Language and Ethnicity. Amsterdam & Philadelphia: J. Benjamins Pub. Co.
• 1996. Post-Imperial English: The Status of English in Former British and American Colonies and Spheres of Influence. (ed.) Mouton de Gruyter, Berlin.
• 1997. In Praise of the Beloved Language; The Content of Positive Ethnolinguistic Consciousness. Berlin, Mouton de Gruyter.
• 1997. The Multilingual Apple: Languages in New York (with Ofelia Garcia). Berlin, Mouton de Gruyter.
• 1999. Handbook of Language and Ethnicity (ed.). New York, Oxford University Press.
• 2000. Can Threatened Languages Be Saved? Reversing Language Shift, Revisited: A 21st Century Perspective. Clevedon, Multilingual Matters.
• 2006. Do Not Leave Your Language Alone: The Hidden Status Agendas Within Corpus Planning in Language Policy. Lawrence Erlbaum Associates. (ISBN-10 0805850244) (ISBN-13 978-0805850246)

Ikus, gainera

• Maria Jose Azurmendi

Kanpo loturak

• (Ingelesez) Joshua Fishmanen webgune pertsonala
• Joshua Fishmanen Reversing Language Shift-i buruzko artikulua euskaraz
• Auñamendi Eusko Entziklopedia, "Fishmanen RLS edo hizkuntzaren indarberritzea"
• Garaigoikoa, "Fishman Auñamendietan"

• Datuak: Q3186033
• Multimedia: Joshua Fishman / Q3186033