From Wikipedia, the free encyclopedia
Butxako sarraskia Errusiako Indar Armatuen ehunka zibilen hilketa eta abusu masiboa izan zen, Ukrainako Butxa hirian hirian, Errusiaren 2022ko Ukrainako inbasioaren testuinguruan eta urte horretako otsailaren 27tik martxoaren 31ra bitartean hiria beren kontrolpean izan zutenean.[2] 2022ko apirilaren 1ean, indar errusiarrak hiritik erretiratu ondoren, sarraskiaren argazki- eta bideo-materiala agertu zen.[3][4]
| Butxako sarraskia | |
|---|---|
 | |
| Mota | sarraski genozidio gerra krimen |
| Honen izena darama | Butxa |
| Honen parte da | Butxako gudua (Ukrainako inbasioa) |
| Denbora-tarte | 2022ko otsailaren 27a - 2022ko martxoaren 31 |
| Data | 2022ko martxoa |
| Garaia | Aro Garaikidea |
| Kokaleku | Butxa, Kiev Oblasta (Ukraina) |
| Herrialdea | Ukraina |
| Parte-hartzaileak | |
| Helburu | ukrainar |
| Pertsona hilak | >500 ( Ukrainaren arabera)[1] |
| Erantzule | Errusia |
| Komunikabide | |
| Hashtag | #BuchaMassacre |
Hiri-alkatearen arabera, hiriko 400 biztanle baino gehiago hilda aurkitu zituzten.[5] Argazki-frogek erakusten zuten zibilen gorpuak, eskuak bizkarrean lotuta zituztenak lerrokaturik, gertutik tirokatu zituztela, itxuraz, prozedura sumarioak gertatu zirela frogatzen zuena.[6] Radio Free Europeren ikerketa batek baieztatu zuen kanpamentu baten azpian soto bat erabili zela ere tortura-kamera gisa.[7] Gorpu asko aurkitu zituzten mutilaturik eta erreta,[8] eta hamalau urte arteko neskek salatu zuten soldadu errusiarrek bortxatu egin zituztela.[9]
Ukrainak Butxan gertatutakoa ikertzeko eskatu dio Nazioarteko Zigor Auzitegiari, inbasioari buruz egiten ari den ikerketaren esparruan, Errusiak gerra-krimenak edo/eta gizadiaren aurkako krimenak egin dituen argitzeko.[10][11] Errusiako agintariek, bestalde, ukatu egin dute erantzukizuna, eta Ukrainak erakutsitako gertakariaren irudiak faltsuak zirela esan eta sarraskia bera bandera faltsuko operazio gisa deskribatu dute.[2][12] Hilotzen bideo eta argazkiak Mendebaldeko albiste faltsutzat jo dituzte, bai eta Ukrainako agintarien probokazio edo muntaia gisa.[13] Hainbat talde eta komunikabideren arabera, gezurtatze horiek faltsuak dira.[oh 1] Era berean, egoiliarren testigantza ezberdinek Errusiako Indar Armatuei egozten diete hilketen errua.[20][21][22]
Butxa hiria, 1898. urtean, Kovel eta Kiev arteko burdinbidea egitean, sortu zen, Butxa ibaiaren ondoko geraleku baten ondoan. Bigarren Mundu Gerran, Kieven setioko gudu-zelaia izan zen eta, 1996ra arte, Irpinen parte zen.[erreferentzia behar]
2022ko Ukrainako inbasioaren testuinguruan, militar errusiarrak Bielorrusiaren hegoaldeko mugatik sartu ziren herrialdean. Hasierako mugimenduetako bat Ukrainako hiribururanzko –Kieveranzko– bultzada bat izan zen, zeinaren parte ibilgailu militarren zutabe handi bat izan zen, Kiev iparraldean. 2022ko otsailaren 27an, aurrerapen-indar errusiarrak Butxa hirian sartu ziren, indar errusiarrek bereganatutako Kiev hiriaren lehen gune periferikoetakoa bihurtuz.[23][24] Ukrainako inteligentzia militarraren arabera, Butxa okupatzen zuten indar errusiarrak Azatbek Omurbekov teniente koronelak zuzentzen duen[25] Arma Konbinatuen 35. Armadako Fusil Motorizatuen 64. Brigadako kideak ziren.[26]
Martxoaren amaieran, Errusiak Kievetik alde egin aurretik, Iryna Venediktova-k, Ukrainako fiskal nagusiak, adierazi zuen fiskal ukrainarrek ustezko 2,500 gerra-krimen kasuren frogak bildu zituztela inbasioa hasi zenetik, bai eta "ehunka susmagarri" identifikatu zituztela.[27] Nazio Batuen Erakundeak Ukrainan duen Giza Eskubideak Behatzeko Misioaren buru den Matilda Bogner-rek ere kezka azaldu zuen biktima zibilen kopuru handiarengatik, zehazki su bizia zuten eskualde eta hirietan, bai eta herritar horiek pairatzen zuten elektrizitate-falta eta komunikazio fidagarrien eza azpimarratu zuen ere.[28]
Ukrainako Armadaren erasopean, Butxa-inguruko tropa errusiarrak iparralderantz erretiratu ziren, errusiarrek Kievetik egindako erretiratze orokorraren zati gisa; hala, Ukrainako indarrek 2022ko apirilaren 1ean berriro bereganatu zuten hiri-kontrola.[29]
The Kyiv Independenten arabera, martxoaren 4an, indar errusiarrek hiru zibil ukrainar hil zituzten, armarik gabe zeudenak, txakurrentzako babesleku bati janaria ematetik bueltan zetozela.[30] Martxoaren 5eko goizeko 7:15ak inguruan, ihes egiten saiatzen ari ziren bi familia zeramatzan auto-pare bat ikusi zuten soldadu errusiarrek, ibilgailuak Chkalova kalerantz biratzen ari zirela. Aurreko autoa metrailadore-bolada batek jo zuen, eta bi haur eta haien ama hilez, berehala. Errusiarrek ere bigarren kotxeko gizon bat akatu zuten, tiroka.[31]
Anatoli Fedoruk-ek, hiriko alkateak, komunikabideei jakinarazi zuen hirian egindako gerra-krimenen inguruan, ukrainarrek hiria birkonkistatu aurretik; hala, martxoaren 28an Adnkronos-i eskainitako elkarrizketa batean, Fedorukek esan zuen indar errusiarrak zirela gizateriaren aurkako krimenen errudunak,[32] bai eta, martxoaren 7an, Butxako egoera "amesgaizto" batekin alderatu zuen Associated Pressekin izandako elkarrizketa batean. Kazetariei esan zienez, "ezin ditugu ezta gorpuak jaso, arma astunen bonbardaketak ez baitu etenik, ez egunez, ez gauez. Txakurrak gorpuak zatikatzen ari dira hiri-kaleetan".[33][34]
2022ko apirilaren 1ean, sare sozialetan argitaratu ziren errusiar erretiratzearen ondoren sortu ziren bideo-irudiak, non biktima zibilak masan agertzen ziren.[14][35] Anatoli Fedoruken arabera, Butxako alkatea, eskualdean aurkitutako gorpuen artean "ehunka soldadu errusiar" zeuden.[36] Geroago, indar errusiarrek eskualdean zeuden bitartean egindako gerra-krimenak frogatzen zituzten froga gehiago agertu ziren.[37] Ukrainako Lurralde Defentsako Indarren soldaduek esan zuten hemezortzi gorpu mutilatu aurkitu zituztela Zabutxtxyako udaleku bateko sotoan, Butxa inguruan.[38] Ukrainako Armadak argitaratutako irudiek tortura-kamera bat erakusten zuten soto hartan.[39] Soldaduetako batek esan zuen gorpuetako batzuek belarriak moztuta edo hortzak erauzita zituztela, eta gorpuak elkarrizketa baino egun bat lehenago erretiratu zituztela.[38] Bestalde, beste zibil batzuen gorpuak errepidean utzi zituzten ere.[36] Radio Free Europe/Radio Libertyren ikerketa baten arabera, sotoa "exekuzio-upategi" gisa erabili zuten indar errusiarrek.[40]
The Kyiv Independent egunkariak argitaratutako informazioan, gizon bat eta bi edo hiru emakume ere ikus zitezkeen argazki batetan, manta baten azpian, biluzik. Haien gorpuak errepide bateko bazterbidean erretzen saiatu ziren soldadu errusiarrak, ihes egin aurretik;[29] funtzionario ukrainarrek esan zuten emakumeak bortxatu zituztela eta gorpuak erre zituztela.[41] The Kyiv Independenterako idazten duten kazetariek ere uste zuten argazkiek adierazten zutela indar errusiarrek modu antolatuan hautatu eta hil zituztela ukrainar gizon zibilak, gorpu asko eskuak bizkarrean lotuta aurkitu baitzituzten.[29]
Biktimetako asko eguneroko lanak egiten ari zirela zirudien; hala nola, erosketa-poltsak eraman edo bizikleta baten ondoan egon.[21][42] Hirian sartu ziren kazetariek zibilez jantzitako dozena bat pertsona baino gehiagoren gorpuak aurkitu zituzten.[43] CNNk,[44] BBCk[45] eta AFPk[43] Butxako kaleetan eta patioetan zeuden zibil-hilotzen dokumentazioa argitaratu zuten bideoz, horietako batzuk besoak edo hankak lotuta zituztela. BBC Newsek esan zuenez, kalean zeuden 20 gorpuetatik batzuk lokian tiro bat jaso zuten; beste batzuk, berriz, tanke batek harrapatu zituen.[46] Apirilaren 2an, AFPko kazetari batek adierazi zuen gutxienez hogei gizonezko zibilen gorpuak ikusi zituela Butxako kaleetan etzanda, gorpuetako bik eskuak lotuta zituztelarik.[47][48] Fedorukek baieztatu zuen gizon horiek guztiek tiro bat jaso zutela, garondoan.
Apirilaren 5ean, Associated Presseko kazetariek gorpuak ikusi zituzten Butxako haur-parke batetik gertu dagoen egoitza-kale batean; horien artean, bat, bala-zulo batekin burezurrean, bai eta haur baten gorpua, erreta.[49] Data berean, The Washington Post egunkariak jakinarazi zuen ikertzaile ukrainarrek tortura-, burugabetze-, mutilazio- eta gorpuen errausketa-frogak aurkitu zituztela. Gainera, gutxienez eraildakoetako baten gorpua tranpa batetan bihurtu zuten errusiarrek, gorpua kable-tranpa eta lurreko minez josiz. Lepoa moztutako gorpu bat identifikatzeko laguntza eskatu zitzaien herriarrek ere kontatu zuten soldadu errusiar mozkorrek hitz egin zietela ukrainarren aurkako ekintza sadikoei buruz.[50]
Apirilaren 9an, Ukrainako ikertzaile forentseak hobi komunetako gorpuak berreskuratzen hasi ziren, Andres Apostoluaren elizarena kasu.[51]
Hiriko bizilagunek eta alkateak esan zuten errusiar tropek hil zituztela biktimak. Adierazi zuten, halaber, bizirik atera zirenetako asko sotoetan ezkutatu zirela errusiarrengandik, izutuegi irteteko. Horietako batzuek ez zuten ez argirik ez elektrizitaterik izan asteetan, eta kandelak erabiltzen zituzten ura berotzeko eta janaria prestatzeko. Errusiarrak joan egin zirela argi zegoenean baino ez ziren irten beren gordelekutik, Ukrainako tropen etorrerari ongietorria eginez.[21]
BBCk eta The Guardianek Butxako zein inguruko Obukhovytxi eta Ivankiv herrien lekukoen kontakizunak aipatu zituzten, zeinetan aipatu egiten zen soldadu ukrainarrek eraso zietenean zibilak giza-ezkutu gisa erabili zituztela tropa errusiarrenak.[52][53]
The Economistek exekuzio masibo batetik bizirik atera zen pertsona baten kontakizuna argitaratu zuen. Kontrol-postu batean harrapatuta geratu ondoren, artilleria errusiarrak eraso zionean, soldadu errusiarrek gizona harrapatu zuten, kontrol-postuan babesten ziren eraikuntzako langileekin batera. Soldaduek base errusiar gisa erabiltzen zen inguruko eraikin batera eraman zituzten, biluztu, jo eta torturatu egin zituzten, eta, ostean, eraikinaren ondora eraman zituzten tiro egiteko eta hiltzeko. Gizonak tiro bat jaso zuen saihets-aldean, baina bizirik atera zen hildakoarena eginez eta, ondoren, inguruko etxe batera ihes eginez.[54]
Egoiliarrek Human Rights Watchekin (HRW) hitz egin zuten indar errusiarrak erretiratu ondoren, eta okupazioan zehar hiriko biztanleek jaso zuten tratua deskribatu zuten: soldadu errusiarrak atez ate zebiltzan, jendea galdekatzen, jabetzak suntsitzen eta jantziak arpilatzen. HRWk entzun zuen zibilei tiro egiten zietela beren etxeetatik janari eta ur bila ateratzen zirenean, eta tropa errusiarrek etxera itzultzeko agindua ematen zietela, nahiz eta ura eta berogailua bezalako oinarrizko beharrik ez izan, tokiko azpiegitura suntsituta zegoelako. Ibilgailu armatu errusiarrek hiriko eraikinen kontra tiro egiten zuten arbitrarioki. Tropa errusiarrek laguntza medikoa ukatu zieten zauritutako zibilei. Tokiko biktimentzako hobi komun bat egin zen, eta tropek exekuzio estrajudizialak egin zituzten.[55] HRWko bozeramaile batek esan zuen, gutxienez, "zalantzarik gabeko [exekuzio sumarioko] kasu" bat dokumentatu zutela, martxoaren 4an gertatutakoa.[29][56]
The New York Timesek argitaratutako artikulu baten arabera, soldadu errusiarrek hiriko bizilagunak "ausarkeriaz eta, batzuetan, sadikoki" hil zituzten "beldurrezko kanpaina batean"; hala, adibidez, frankotiratzaile errusiarrek susmagarriak ez ziren zibilak ere hil zituzten. Errusiarrek emakume ukrainar bat bahitu, soto batean atxiki eta, behin eta berriz bortxatu ostean, exekutatu zuten. Beste emakume eta neskato talde bat soto batean giltzapetu zuten ia hilabetez; haietako bederatzi haurdun geratu ziren ukrainarrak ailegatzerako. Eskuak bizkarrean lotuta zituzten zibilak hiri osoan zehar exekutatuta aurkitu zituzten; beraz, hilketa hauek Errusiako unitate militar batek baino gehiagok egin zituzten.[57]
Kieveko egoiliar baten arabera, Lurralde Defentsarako Indarren Butxako kuartel nagusian zegoena, soldadu errusiarrek dokumentuak egiaztatu ostean Ukrainaren alde Donbas eskualdeko Gerran parte hartu zuten soldaduak hil zituzten. Halaber, esan zuen tropa errusiarrek ideologia eskuindarrarekin erlazionaturiko tatuajeak zituzten pertsonak hil zituztela, bai eta ukrainar ikurren tatuajeak zituztenak ere. Bere esanetan, okupazioaren azken astean, Kadyrovitar txetxeniarrek aurkitzen zituzten zibil guztiak tirokatzen zituzten.[22][58] Beste egoiliar batek jakinarazi zuen soldadu errusiarrek zibilen telefono mugikorrak konprobatzen zituztela, eraman edo tiro egin baino lehen.[59]
Lekuko batek Radio Free Europe/Radio Liberty irratiari adierazi zionez, errusiarrek "jendea sistematikoki hiltzen zuten. Pertsonalki entzun nuen frankotiratzaile bat harrotzen apartamentuetako leihoetan ikusi zituen bi pertsona "hil" izanaz (...) Ez zegoen beharrik. Ez zuten [zibilak] hiltzeko justifikazio militarrik. Zibilak torturatzea zen kontua. Beste bloke batzuetan, jendea torturatu egin zuten. Eskuak bizkarrean lotuta eta garondoan tiroak zituztela aurkitu zituzten". Inguruko biztanleek esan zuten hilketak nahita egindakoak zirela, eta askok esan zuten frankotiratzaileek zibilak hiltzen zituztela, arrazoi argirik gabe.[60]
Lyudmyla Denisova-k, Ukrainako giza eskubideen ordezkariak, adierazi zuen soldadu errusiarrek arma gisa erabili zutela zibilen aurkako sexu-indarkeria, "Ukrainako herriaren genozidioa" deitu zuenaren zati gisa. Denisovaren arabera, 2022ko apirilaren 6ra arte, laguntza emateko telefono-linea berezi batek gutxienez 25 salaketa jaso zituen 14 eta 24 urte bitarteko Butxako emakumeen eta neskatoen bortxaketengatik.[61]
Apirilaren 4an, Maxar Technologiesek satelite-bidezko irudiak eman zizkion The New York Timesi. Times egunkariak bideo-frogekin alderatu zituen irudiak, eta honako hau ondorioztatu zuen: "zibiletako asko duela hiru aste baino gehiago hil zituzten, militar errusiarrek hiriaren kontrola zutenean". Jablonska kaleko irudiek martxoaren 9tik 11ra bitartean agertutako "giza gorputz baten antzeko tamainako 11 objektu ilun" erakusten dituzte, gutxienez. Objektu horien kokapena, halaber, bat dator, zehazki, apirilaren 1ean, Ukrainako indarrek hiria berreskuratu ondoren, tokiko kontseiluko kide batek gorpuak filmatu zituen posizioekin. Kale bereko bigarren bideo batek hiru gorpu erakusten zituen, bizikleta eta auto abandonatuetatik gertu; satelite-bidezko irudien arabera, martxoaren 20–21 bitartean agertutakoak. Timesek ondorioztatu zuen analisiak ezeztatu egiten zituela errusiarrek errusiar armada erretiratu ondoren zibilen sarraskiari buruz egindako baieztapenak.[19] BBC Newsek bat egin zuen honekin, martxoaren 19ko Maxarren satelite-bidezko irudietako gorpuak apirilaren 1eko bideoan filmatuak izan ziren posizio beretan agertzen baiziren; hori, halaber, ez dator bat Errusia erretiratu ondoren gorpuak "antzeztuak" izan zirela zioten errusiarren baieztapenekin.[62]
Satelite-bidezko irudiek, halaber, martxoaren 10ean Butxako eliza batean hobi komun bat induskatu izanaren lehen zantzuak erakusten zituzten. Hobi hori eliza "inguruko hego-mendebaldean, martxoaren 31rako, 45 oin inguru [c. 13.7 metro]" edukitzera arte zabaldu zen.[63]
Anatoli Fedoruk-ek, Butxako alkateak, esan zuen hiriko 280 pertsona hobi komunetan lurperatu behar izan zituztela.[29][43][47][64] Bestalde, tokiko biztanleek beste 57 gorpu lurperatu behar izan zituzten beste hobi komun batean.[29] Serhi Kaplixny-k, hiriko forentse batek –guduan zehar ihes egin zuen baina, ostera, itzuli egin zena– esan zuen apirilaren 3ra arte, bere taldeak 100 gorpu baino gehiago bildu zituela borroketan zehar eta ondoren –soldaduen heriotzak eta arrazoi naturalek eragindako heriotzak barne–. Esan zuen, alde egin aurretik, "[egoera] izugarria zela", atzerakako hondeamakina operadore bat kontratatu zuela elizaren ondoan hobi komun bat egiteko, hilotz-biltegiak ezin baitzituen gorpuak hoztu, elektrizitate faltagatik. Esan zuen, era berean, itzuli zenetik zibilen hamahiru gorpu jaso zituela, besoak lotu zizkietenak, eta distantzia laburrera tiro egin ziela.[65]
Ezjakina da, zehazki, zenbat pertsona hil ziren jakitea.[24] Fedorukek esan zuenez, gutxienez 300 pertsona hilda aurkitu zituzten sarraskia gertatu eta berehala,[66] baina, Reutersekin izandako elkarrizketa batetan, Taras Xapravsky alkateordeak esan zuen biktima guztietatik soilik 50 judizioz-kanpo exekutatu zituztela frogaturik zegoela.[67] 300eko zifra 410era arte berrikusi zen, Irpin eta Hostomelen aurkitutako gorpuak kontutan harturik.[59] Defentsa-Ministro ukrainarrak, Oleksi Reznikov-ek, adierazi zuenez, "Butxan bakarrik, heriotza-kopurua Vukovarren baino handiagoa da", Kroaziako Independentzia Gerran gertatutako Vukovarreko sarraskiari erreferentzia eginez.[68] Apirilaren 13rako, BBC Newsek argitaratutako albiste baten arabera, Butxan "gutxienez 500 egoiliar aurkitu dira, hilik, errusiarrak joan zirenetik".[1]
Vitaly Vinogradov, Kieveko Seminario Eslaviar Ebanjelikoko dekano akademikoa Butxako hildakoen artean dago.[69]
Ekintzaile ukrainarrek esan zuten Banatutako Fusil Motordunen 64. Brigada, Ekialdeko Barruti Militarreko Arma Konbinatuen 35. Armadako infanteria-brigada bat, Butxa hiria okupatzen ari zela basakeriak gertatzen ziren bitartean.[70][71][72] Gainera, Kadyrovita txetxeniarren bi unitatek, Erantzun Azkarreko Indar Berezietako (SOBR) batek eta OMON izeneko istiluak-kontrolatzeko beste indar paramilitar batek, Butxa eta honen inguruko herrien okupazio militarrean parte hartu zuten.[73][74] Ukrainako hainbat taldek inteligentzia-iturri irekiak erabili zituzten Fusil Motordunen 64. Brigada –51460 unitatea– identifikatzeko, okupazio-indarren parte gisa, arduradunak aurkitzeko ahaleginean.[75] Ukrainako komunikabideek soldadu errusiar ezberdinen izenak argitaratu zituzten ere; komunikabide haien arabera, Butxara destinatuta baitzeuden.[76][77] Ukrainayinska Pravdak, Ukrainako Inteligentzia Zuzendaritza aipatuz, esan zuen Fusil Motordunen 64. Brigada zonaldetik erretiratu zutela, Kharkiveko Ardatzera transferituak izateko helburuarekin.[78]
2022ko apirilaren 6an, CNNk identifikatu gabeko funtzionario estatubatuar bat aipatuz, Butxako basakerietan inplikatutako unitate errusiarren identifikazioa, inteligentzia-agentzia estatubatuarrentzat, "lehentasun oso handia" zela argitaratu zuen; hala, lanean erabilgarri zituzten tresna eta aktibo guztiak erabiltzen aritu ziren, bai eta erantzukizuna "zehaztear" zeuden jada.[79] Egun berean, Bunbilachrichtendienst (BND) inteligentzia-zerbitzu alemaniarrak Kiev iparraldeko errusiar soldaduen irrati-intertzeptazioen berri eman zien parlamentariei, Butxako basakeriekin zerikusia izan zezaketenak. Antza denez, interzepzioen arabera, Wagner Taldeak zeregin nabarmena izan zuen basakerietan, haiei buruz hitz egiten zuten soldaduek ez zituzten erailketak ezohikotzat jotzen, eta, interzepzioekin ohitutako iturrien arabera, basakeriak jarduera militar errusiarraren ohiko elementu bihurtu ziren.[80][81]
Ukrainako Presidente den Volodymyr Zelenskyk adierazi zuenez, Butxa herriko "gerra-krimenen frogak" aurkezteko asmoa zuen NBEren Segurtasun-Kontseiluaren aurrean. Haren esanetan, "okupatzaile [errusiarren] delitu guztiak dokumentatuta daude".[82] Ukrainako Polizia Nazionalak Butxako gertakariei buruzko ikerketak hasi zituen, eta hiriko eremu zabala hilketaren eszenatoki gisa tratatu zuten.[83] Aldi berean, Kanpo Arazoetako Ministerioak eskatu zion Ukrainan ikertzen ari den Nazioarteko Zigor Gorteari ikertzaileak bidal zitzala Butxara eta Kiev Oblasteko beste eremu batzuetara. Dmytro Kuleba-k, Kanpo Arazoetako ministro ukrainarrak, frogak biltzeko eskatu zien nazioarteko beste talde batzuei ere.[84]
Errusiak Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren bilera berezi bat eskatu zuen, non Errusia bost kide iraunkorretatik bat den, "ukrainar erradikalen probokazio ankerra" izan zena aztertzeko, non Butxako gorpuen irudiak "muntaiak" ziren.[85] Aleksandr Bastrikin-ek, Errusiako Ikerketa Batzordeko buruak, "probokazio ukrainarra" zela esan zuenari buruzko ikerketa bat agindu zuen, Ukrainako agintariei Errusiako Indar Armatuen ekintzei buruzko "nahitazko informazio faltsua" zabaltzea leporatuz.[86]
Ukrainako Gobernuaren arabera, ukrainarrek 340 zibil-gorpu aurkitu eta lurperatu zituzten Butxako kaleetan, bai eta ohartarazi ere litekeena zela biktimen zerrenda "askoz handiagoa izatea"; hala, Kievek Errusiari leporatu zion Butxan "genozidioa" egitea.[82] Dmytro Kuleba-k, Kanpo Arazoetako ministroak "nahita egindako sarraski" gisa deskribatu zituen gertakariak. Errusia "Estatu Islamikoa baino okerragoa" zela esan zuen, bai eta indar errusiarrak hilketen, torturen, bortxaketen eta arpilatzeen errudunak zirela. Kulebak ere zigor ekonomiko "suntsitzaile" gehigarriak ezartzeko eskatu zien G7a osatzen duten herrialdeei.[87]
Bilden egindako elkarrizketa batean, Vitali Klitxko-k, Kieveko alkateak, esan zuen "Butxan eta Kieveko beste auzo batzuetan gertatutakoa genozidiotzat" baino ezin zela jo, eta Vladimir Putini, Errusiako Presidenteari, gerra-krimenak leporatu zizkion.[88] Zelensky Presidentea Butxa inguruan izan zen 2022ko apirilaren 4an, kazetariei eta munduari Buchan salatutako ankerkeriak erakusteko.[89]
Apirilaren 5ean Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluan egindako hitzaldian, Zelenskyk esan zuen sarraskia "zoritxarrez, okupatzaileek azken 41 egunetan gure lurraldean egin dutenaren adibide bat besterik ez" zela,[90] eta indar errusiarrek tankeak erabili zituztela zibil ukrainarrak autoetan zapaltzeko, "plazerragatik". Hala, Errusiak Segurtasun-Kontseiluan zuen eserlekua galtzeko eskakizuna egin zuen, errusiarren akzio militarren erantzun gisa.[91]
Charles Michel-ek, EBko Kontseiluko Presidenteak gaitzetsi zuen sarraskia, "Errusiako Armadak Kieven egindako basakerien irudi kezkagarriek hunkitu" zutelako, eta EBk Ukrainari eta giza eskubideen aldeko taldeei nazioarteko auzitegietan erabiltzeko frogak biltzen lagunduko ziela agindu zuen.[92] Jens Stoltenberg-ek, NATOko idazkari nagusiak, ere izua adierazi zuen biztanleria zibilaren aurkako erasoengatik.[93]
António Guterres-ek, Nazio Batuetako idazkari nagusiak, irudiek eragindako shocka adierazi zuen, eta ikerketa independente bat eskatu zuen, atentatuaren kontu emate eraginkorra bermatzeko.[94][95] NBEko Segurtasun Kontseilua apirilaren 5ean bildu zen egoera eztabaidatzeko, non, besteak beste, Zelensky Presidentearen bideo-hitzaldi bat egon zen.[96][97]
Apirilaren 7an, Ameriketako Estatu Batuek ebazpen bat hasi zuten NBEren Batzar Nagusiaren premiazko bilkura berezian, Errusia Giza Eskubideen Kontseilutik, NBEren giza eskubideen organo nagusitik, kentzeko.[98] 93 herrialdek aldeko botoa eman zuten; 24 kontra egin zuten eta 58 abstentzio ere izan ziren.[99] Errusia da Kontseiluko kide izateko eskubideak ezeztatzen zaizkion bigarren herrialdea, Libiaren ostean, 2011n; halaber, bere eskubideak ezeztatzen zaizkion Segurtasun Kontseiluko kide iraunkor bakarra.[98][99]
G7ko Kanpo Arazoetako ministroek, era berean, adierazpen bateratu bat egin zuten Errusiak Butxan eta Ukrainako beste toki batzuetan egindako "basakeriak" gaitzesteko.[100]
Ursula von der Leyen-ek, Europako Batzordeko Presidenteak, Butxa bisitatu zuen apirilaren 8an. Bertan, hobi komunak ikusi zituen eta sarraskia "Putinen armadaren aurpegi krudela" bezala deskribatu zuen.[101] Von der Leyen Kieven izan zen ondoren, non Zelensky Presidentearekin bildu zen. Hark Ukrainaren Europar Batasunera atxikitzeko prozesua hasteko dokumentuak eman zizkion, eta eskaera bizkortzea eskaini zion ere.[102]
Inguruko eta hurbileko herrialdeetako buruzagiek erasoa gaitzetsi zuten, bai eta egindako ankerkeriak ikertzeko eskatu zuten ere. Kaja Kallas-ek, Estoniako Lehen Ministroak, Sobietar Batasunak eta Alemania naziak egindako hilketa masiboekin alderatu zituen irudiak, eta xehetasunak biltzeko eta egileak auzitegietara eramateko eskatu zuen.[103] Eduard Heger-rek, Eslovakiako Lehen Ministroak, berriz, "Jugoslavia zaharreko gerrako apokalipsiarekin" alderatu zuen sarraskia.[104] Maia Sandu-k, Moldaviako Presidenteak, "gizateriaren aurkako krimentzat" jo zituen gertakariak, eta 2022ko apirilaren 4a dolu-eguna izendatu zuen Errusia-Ukraina gerran hildako ukrainar guztien omenez.[105] Ukrainako eta Errusiako bizilagunen artean, Finlandiako,[106] Lituaniako,[107] Poloniako[108] eta Turkiako buruzagi politikoek ere adierazi zituzten antzeko gaitzespenak.[109][110]
Gertakarien ondorioz, Europar Batasuneko kide askok –Alemania, Danimarka, Eslovenia, Espainia, Estonia, Frantzia, Italia, Letonia, Lituania, Portugal, Errumania eta Suedia– 200 diplomatiko errusiar baino gehiago euren herrialdeetatik kanporatzeko agindua eman zuten.[111][112] Japoniak, ere, horrelako kanporaketak agindu zituen.[113]
Txinak eta Indiak NBEko Segurtasun Kontseiluan dituzten ordezkariek ere "oso kezkagarritzat" jo zituzten Butxa inguruko informazioak, eta nazioarteko ikerketen eskaerak babestu zituzten.[114][115] Txinan, erreakzio horiek ere oihartzuna izan zuten Kanpo Arazoetako Ministerioaren prentsaurreko batean, nahiz eta gertakariaren errua ez zitzaion zuzenean inplikatutako inori egotzi.[116] Errua esleitzeari uko egite horren ondoren, Txinako komunikabide estatalek gertakarien egiazkotasuna eztabaidatzen duten Errusiako baieztapenak errepikatu zituzten.[117] Putinen aliatu du Aliaksandr Lukaxenka-k, Bielorrusiako Presidenteak, Butxako sarraskia "bandera faltsuko erasoa" eta agente britainiarrek Errusiaren aurkako zigor berriak ezartzeko antolatutako "operazio psikologikoa" izan zela esan zuen. Gainera, ustez, Putini akusazio horiekin lotutako dokumentuak eman zizkion.[118][119][120]
Joe Biden-ek, Ameriketako Estatu Batuetako Presidenteak, Putin gerra-krimenengatik epaitzea eskatu zuen. Bidenek Errusiari zigor gehigarriak ezartzearen alde zegoela ere adierazi zuen.[121][122] Boris Johnson-ek, Erresuma Batuko Lehen Ministroak, antzeko sentimendua agertu zuen, eta, horren ondorioz, Ukrainari zigor ekonomikoak eta laguntza militarra areagotuko zitzaizkiola esan zuen.[123]
Emmanuel Macron-ek, Frantziako Presidenteak, Errusiako militarren ekintzak gerra-krimen gisa deskribatu zituen, eta erantzun gisa zigor berriak ezartzea beharrezkoa zela. Macronek petrolioaren eta ikatzaren industria errusiarren aurka jotzea iradoki zuen.[124] Ondoren, Europar Batasunak Errusiaren aurkako zigor gehigarriak iragarri zituen, ikatza, egurra, kautxua, zementua, ongarriak eta Errusiatik datozen beste produktu batzuen inportazioen debekua barne; hala, adibidez, ikatzaren inportazioen debekuak urtean 8,000 milioi euroko kostua izango zuela aurreikusi zen. Zehapen gehigarriek, halaber, goi-mailako teknologia eta teknologia-ekipoak Europatik esportatzeko debekua jasotzen zuten. Zigorrak iragartzean, Josep Borrell-ek adierazi zuen "Errusiako Indar Armatuek Butxan egindako ankerkerien ondorioz" hartu zituztela.[125]
Sergei Lavrov-ek, Errusiako Kanpo Arazoetako ministroak, esan zuen sarraskia "gezurrezko atentatua" izan zela, Errusiaren aurkakoa. Errusiako Indarrek martxoaren 30ean Butxatik alde egin zutela baieztatu zuen, sarraskien frogak lau egun geroago agertu ziren bitartean, Ukrainako Segurtasun-Zerbitzuak Butxara iritsi zirenean. Gainera, martxoaren 31n, Butxako alkate den Anatoly Fedoruk-ek bideo-mezu bat zabaldu zuela adierazi zuen, esanez armada errusiarrak hiria utzi zuela, kaleetan tiroak jaso zituen tokikorik aipatu gabe.[126][127] Associated Pressek jakinarazi zuen, ostean, Fedoruk alkateak martxoaren 7an eman zuela "Butxan pilatzen diren gorpuei" buruzko bertsioa.[128]
Apirilaren 4an, Nazio Batuetan, Vasili Nebenzia ordezkari errusiarrak esan zuen bideoetan agertzen ziren gorpuak ez zeudela han indar errusiarrak Butxatik erretiratu baino lehen.[129] Baieztapen hori martxoaren 19az geroztik gorpuak bertan zeudela erakusten zuten satelite-irudiek gezurtatu zuten;[62] satelite-irudietako gorpuen posizioa bat datorrelako apirilaren hasieran hartutako telefono adimendunen argazkiekin.[130]
Errusiako Defentsa Ministerioaren Telegram-eko kanalak bigarren informazio bat argitaratu zuen, esanez indar errusiarrek ez zietela zibilei eraso egin guduan zehar. Komunikatuaren arabera, militar errusiarrek ez ziren sarraskiaren erantzule eta, gainera, hiriko hobi komuna Ukrainako aire-erasoen biktimez beteta zegoen. Ministerioak esan zuen Butxan hildako zibilen gorpuak erakusten zituen bideo bat aztertu zuela, eta baieztatu zuen filmatutako gorpuak mugitzen ari zirela. BBCren Moskuko Departamentuak, bestalde, ikertu zuen baieztapen hori, eta bideoa muntatu izanaren frogarik ez zegoela ondorioztatu zuen.[131]
Bellingcatek BBCren bertsioa aipatu zuen, eta, gainera, zalantzan jarri zuen Errusiako Gobernuaren iturriek aurkeztutako kronologia. Bereziki, Eliot Higgins-ek, Bellingcateko sortzaile eta kazetariak adierazi zuenez, TV Zvezda komunikabide errusiarrak eta Taras Xapravsky-k, Buchako Udaleko idazkariak, jakinarazi zuten indar errusiarrek Butxan jarraitu zutela apirilaren 1era arte, gutxienez.
Gertakaria gezurrezkotzat aurkezteko beste saiakera bat Russia-24 telebista-katean eman zen, ukrainarrei Butxako sarraskia "antzezteko" manikiak konpontzen erakusten zien bideo bat erabiliz; halere, berehala identifikatu zen irudiak San Petersburgon filmatutako telebista-plato batetik zetozela.[132] Gainera, telebista-saioko langileek baieztatu zuten bideoa Errusiako telebista-programa batetik zetorrela. Era berean, Butxan soldadu ukrainarrak hilotzak kableekin arrastaka zeramatzatela erakusten zuen bideo bat sare sozialetako erabiltzaile errusiazaleek partekatu zuten, Butxako sarraskiko eszena antzeztu zela frogatzeko. Associated Press da bideo horren jatorria, eta bere artikuluan azaltzen denez, hilotzek tranpa leherkorrak izan zitzaketen kezkagatik erabili ziren kableak.[133][134]
The Conversation egunkariarentzat idatzitako artikulu batean, Tomas Sniegon kazetariak Errusiak Butxari buruz duen ikuspegia Sobietar Batasunak Katingo sarraskia ukatu izanaren antzeko gisa deskribatu zuen, non Sobietar Batasuneko tropek milaka poloniarren exekuzioa estali zuten, sarraskia Alemaniako Armadak egin zuela azpimarratuz.[135] The Asahi Shimbunek[136] eta Esloveniako Lehen Ministroak ere, Janez Janša-k, bi gertakari hauen arteko alderaketa berdina egin zuten ere.[137]
Bielorrusiako Presidenteak, Aliaksandr Lukaxenkak, Errusiaren aliatua, frogarik aurkeztu gabe argudiatu zuen ankerkeriak "operazio psikologiko britainiar bereziak" izan zirela.[138]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
