Ανδόρρα λα Βέλια

Η Ανδόρρα Λα Βέλια (ισπανικά: Andorra la Vieja‎‎, γαλλικά: Andorre-la-Vieille‎‎) είναι η πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου της Ανδόρρας. Βρίσκεται σε μεγάλο υψόμετρο στα ανατολικά Πυρηναία, μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας. Είναι επίσης το όνομα της ενορίας που περιβάλλει την πρωτεύουσα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2019 έχει 19.383 κατοίκους.^[4]

Ανδόρρα λα Βέλια
Σημαία Έμβλημα
Ανδόρρα λα Βέλια
Χώρα	Ανδόρρα[1]
Διοικητική υπαγωγή	Ανδόρρα λα Βέλια
Ίδρυση	9ος αιώνας
Διοίκηση
• d:Q5796921	Marc Pons Martell
• Μέλος του/της	Παγκόσμια Ομοσπονδία Τουριστικών Πόλεων[2]
Έκταση	30 km²
Υψόμετρο	1.022 μέτρα
Πληθυσμός	24.042 (2023)[3]
Ταχ. κωδ.	AD500
Ζώνη ώρας	UTC+02:00 UTC+01:00
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η κύρια βιομηχανία είναι ο τουρισμός, αν και η χώρα λαμβάνει επίσης ξένο συνάλλαγμα ως φορολογικός παράδεισος. Τα έπιπλα και τα μπράντυ είναι τοπικά προϊόντα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.023 μέτρων, είναι η υψηλότερη πρωτεύουσα της Ευρώπης και δημοφιλές χιονοδρομικό κέντρο.^[5]

Ονομασία

Andorra la Vella σημαίνει «Ανδόρρα η Πόλη», ώστε να διακρίνεται από το Πριγκιπάτο της Ανδόρρας.^[6] Αν και στα καταλανικά η λέξη vella (όπως η γαλλική vieille) προέρχεται από τη λατινική λέξη vetula που σημαίνει «παλιά», η Vella εδώ (όπως η γαλλική ville και η καταλανική vila) προέρχεται από τη λατινική λέξη villa και σημαίνει «πόλη».^[7]

Ιστορία

Εκκλησία του Αγίου Ανδρέα (Sant Andreu)

Η τοποθεσία της Ανδόρρα Λα Βέλια κατοικείται πριν από τη χριστιανική εποχή — κυρίως από τη φυλή των Ανδοσινών από την ύστερη Νεολιθική περίοδο. Το κράτος είναι τμήμα της Ισπανικής Μαρκιωνίας. Δημιουργήθηκε και βρισκόταν υπό την προστασία του Καρλομάγνου τον όγδοο αιώνα ως προστασία από τους Μαυριτανούς εποίκους στην Ιβηρική Χερσόνησο.^[8]

Ο οικισμός της Ανδόρρα Λα Βέλια υπήρξε η πρωτεύουσα της Ανδόρας από το 1278 όταν οι Γάλλοι και οι Επισκοπικοί συμπρίγκιπες συμφώνησαν να συνενωθούν. Η παλιά πόλη της Ανδόρρα Λα Βέλια — το Barri Antic — περιλαμβάνει δρόμους και κτίρια που χρονολογούνται από αυτήν την εποχή. Το πιο αξιοσημείωτο κτήριο είναι ο Οίκος της Κοιλάδας (Casa de la Vall), ο οποίος κατασκευάστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα και στεγάζει το κοινοβούλιο του κράτους από το 1702. Η Ανδόρρα Λα Βέλια ήταν, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η πρωτεύουσα ενός σε μεγάλο βαθμό απομονωμένου και φεουδαρχικού κράτους, το οποίο διατήρησε την ανεξαρτησία του λόγω αυτής της αρχής της κυριαρχίας.^[9]

Μέχρι τον εικοστό αιώνα, η περιοχή γύρω από την Ανδόρρα Λα Βέλια παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό παραμελημένη. Πράγματι, το κράτος δεν ήταν μέρος της Συνθήκης των Βερσαλλιών, απλώς και μόνο επειδή δεν έγινε αντιληπτό. Μετά από πολιτική αναταραχή στη δεκαετία του 1930 και απόπειρα πραξικοπήματος από τον Μπόρις Σκόσιρεφ, αναπτύχθηκε μια άτυπη δημοκρατία.^[10]

Το 1993, το πρώτο σύνταγμα της χώρας επισημοποίησε αυτήν την κοινοβουλευτική δημοκρατία με τους εκτελεστικούς, νομοθετικούς και δικαστικούς κλάδους να βρίσκονται στην Ανδόρρα Λα Βέλια.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ανδόρρα αναπτύχθηκε επίσης ως φορολογικός παράδεισος, με αποτέλεσμα την κατασκευή σύγχρονων τραπεζικών γραφείων στην Ανδόρρα Λα Βέλια. Η πόλη ανέπτυξε επίσης τις χιονοδρομικές εγκαταστάσεις της, στο βαθμό που η Ανδόρρα Λα Βέλια ήταν υποψήφια πόλη για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2010.^[11] Ωστόσο, η Ανδόρρα Λα Βέλια δεν επιλέχθηκε μετά από έκθεση αξιολόγησης της ΔΟΕ. Επίσης, φιλοξένησε τους Αγώνες των Μικρών Κρατών της Ευρώπης το 1991 και το 2005.^[12]

Γεωγραφία

Η Ανδόρρα λα Βέλια βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της Ανδόρρας (συντεταγμένες: 42°30′N 1°30′E),^[13] στη συμβολή δύο ορεινών ρεμάτων, του Βαλίρα ντελ Νορντ (Βόρειο Βαλίρα) και του Βαλίρα ντε λ'Οριάν (Ανατολικό Βαλίρα), που συμβάλουν για να σχηματίσουν το Γκραν Βαλίρα. Συνορεύει με την αστική περιοχή Εσκάλντες-Ενγκορντάνι και βρίσκεται σε υψόμετρο 1.023 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Κλίμα

Η Ανδόρα λα Βέλια έχει ωκεάνιο κλίμα (Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν: Cfb), με θερμές ημέρες και δροσερές νύχτες το καλοκαίρι, και ψυχρούς έως κρύους χειμώνες με αρκετές χιονοπτώσεις. Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 812,3 χιλιοστά.

Κλιματικά δεδομένα Ανδόρρα λα Βέλια, υψόμετρο: 1.075μ (1971–2000, ακραίες τιμές 1934–σήμερα)
Μήνας	Ιαν	Φεβ	Μάρ	Απρ	Μάι	Ιούν	Ιούλ	Αύγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ	Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F)	18.0	20.0	24.8	29.0	29.2	37.4	39.0	35.9	32.0	31.0	21.2	19.0	39,0
Μέση Μέγιστη °C (°F)	6.9	8.9	11.7	13.3	17.6	21.9	26.2	25.4	21.4	16.0	10.7	7.5	15,6
Μέση Μηνιαία °C (°F)	2.2	3.5	5.8	7.5	11.5	15.4	18.8	18.5	14.9	10.3	5.7	3.0	9,8
Μέση Ελάχιστη °C (°F)	−2.5	−1.8	−0.2	1.7	5.3	8.8	11.4	11.4	8.5	4.7	0.6	−1.4	3,9
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F)	−15 (5)	−16 (3)	−11 (12)	−7 (19)	−2 (28)	0.0	3.0	2.0	0.0	−6 (21)	−10.5	−13 (9)	−19,5
Υετός mm (ίντσες)	53,1	37,9	40,5	71,2	89,8	84,2	60,7	85,6	80,9	72,4	68,4	67,9	812,3
Πηγή #1: ACDA[14]
Πηγή #2: Meteo Climat (ακραίες τιμές)[15]

Υποδιαιρέσεις

Η ενορία της Ανδόρρα λα Βέλια χωρίζεται στα χωριά της Ανδόρρα Λα Βέλια, της Λα Μαρτζινέντα και της Σάντα Κολόμα.

Αξιοθέατα

Μονοπάτι στην Ανδόρρα Λα Βέλια

Το παλιό τμήμα της πόλης χαρακτηρίζεται από παλιούς πέτρινους δρόμους και σπίτια. Η κεντρική εκκλησία Església de Sant Esteve (Άγιος Στέφανος) είναι μέρος της περιοχής συχνά χαρακτηρίζεται ως το γραφικό σημείο της πόλης.^[16] Χτίστηκε σε ρομανικό ύφος τον 11ο αιώνα. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στην παλιά πόλη βρίσκεται επίσης το ιστορικό κοινοβούλιο της χώρας. Ίσως το παλαιότερο κτίριο της πόλης είναι μια άλλη εκκλησία, που χρονολογείται από τον ένατο αιώνα, αυτή της Σάντα Κολόμα.^[17]

Δημογραφικά στοιχεία

Οι γηγενείς Ανδορρανοί αποτελούν μόνο το ένα τρίτο (33%) του πληθυσμού, με την πλειοψηφία να είναι Ισπανοί (43%) και σημαντικές μειονότητες Πορτογάλων (11%) και Γάλλων (7%).

Πολιτισμός

Η πόλη είναι το πολιτιστικό κέντρο της χώρας, με το Κυβερνητικό Εκθεσιακό Κέντρο να λειτουργεί ως θέατρο και μουσείο. Η πλατεία έξω από το κτίριο του κοινοβουλίου είναι επίσης ο χώρος μιας σειράς εκδηλώσεων, και η πόλη φιλοξενεί μουσικό φεστιβάλ κάθε χειμώνα.

Γλώσσες

Τα καταλανικά είναι η επίσημη γλώσσα, αν και ομιλούνται επίσης ισπανικά, πορτογαλικά και γαλλικά. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους είναι Ρωμαιοκαθολικοί, με υψηλό προσδόκιμο ζωής άνω των 80 ετών.^[18]

Αξιοσημείωτοι κάτοικοι

• Μαρκ Φορνέ Μολνέ (γεν. 1946), πρωθυπουργός της Ανδόρρας από το 1994 έως το 2005.
• Λουίς Κλαρέ (γεν. 1951), βιολοντσελίστας, ειδικά μουσικής δωματίου.
• Αλμπέρτ Σαλβαντό (γεν. 1951) συγγραφέας και βιομηχανικός μηχανικός.
• Ζάουμε Μπαρτουμέου (γεν. 1954) νομικός και πολιτικός, αρχηγός της κυβέρνησης από το 2009 έως το 2011.
• Ζουλί Μινοβές (γεν. 1969) διπλωμάτης, συγγραφέας και 13ος Πρόεδρος της Φιλελεύθερης Διεθνούς.
• Πέρε Λόπεθ Αγκράς (γεν. 1971) πολιτικός, πρωθυπουργός το 2011.

Οικονομία και υποδομές

Κεντρικός δρόμος στην Ανδόρρα Λα Βέλια

Η Ανδόρρα λα Βέλια είναι το εμπορικό κέντρο της χώρας. Στο σύνολο της χώρας, το 80% του ΑΕΠ προέρχεται από τους 10 εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα κάθε χρόνο. Η πόλη είναι επίσης η έδρα πολλών τραπεζών και επιχειρήσεων που ευδοκιμούν από τον φορολογικό παράδεισο. Το κράτος δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά έχει τελωνειακή συμφωνία με την ΕΕ και χρησιμοποιεί το ευρώ.

Μεταφορές

Η Ανδόρρα λα Βέλια έχει άμεση πρόσβαση στις αεροπορικές μεταφορές με εμπορικές πτήσεις με ελικόπτερο από το ελικοδρόμιο της πόλης, που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Το αεροδρόμιο Ανδόρρα – Λα Σέου ντ'Ουργκέλ βρίσκεται 24 χλμ. νότια της πόλης και από τον Ιούλιο του 2015 εκτελούνται από αυτό δρομολόγια προς διάφορα αεροδρόμια της Ισπανίας.^[19] Τα κοντινά αεροδρόμια που βρίσκονται στην Ισπανία και τη Γαλλία παρέχουν πρόσβαση σε διεθνείς πτήσεις με τα πλησιέστερα αεροδρόμια να είναι στο Περπινιάν (156 χλμ.) και τη Λιέιδα (160 χλμ.). Τα μεγαλύτερα κοντινά αεροδρόμια είναι στην Τουλούζη, τη Χιρόνα και τη Βαρκελώνη.^[20]

Η Ανδόρρα λα Βέλια δε διαθέτει σιδηροδρομικό σταθμό, παρόλο που υπάρχουν υπηρεσίες μεταφοράς με λεωφορείο που συνδέουν την πόλη με σιδηροδρομικούς σταθμούς σε Γαλλία και Ισπανία.

Εκπαίδευση

Το Ισπανικό Ινστιτούτο της Ανδόρρας, ένα ισπανικό διεθνές σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, βρίσκεται στη Λα Μαργκινέντα στην Ανδόρρα Λα Βέλια. Το ισπανικό δημοτικό σχολείο είναι το Escuela Española de Andorra la Vella.^[21]

Δείτε επίσης

• Εθνική Βιβλιοθήκη της Ανδόρας

Διεθνείς σχέσεις

Η Ανδόρα Λα Βέλια είναι αδελφοποιημένη με τις ακόλουθες πόλεις:

• Σαντ Πολ ντε Μαρ, Ισπανία
• Βαλς, Ισπανία

Ένωση Ιβηροαμερικανικών πρωτευουσών πόλεων

Η Ανδόρα λα Βέλια είναι μέλος της Ένωσης Ιβηροαμερικανικών Πρωτευουσών Πόλεων από τις 12 Οκτωβρίου 1982.^[22]

Παραπομπές

1. (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 8373. Ανακτήθηκε στις 6  Αυγούστου 2018.
2. cn.wtcf.org.cn/citys/5006269d-1f52-4375-b339-589537ee840b.html.
3. Departament d'Estadística. www.estadistica.ad/portal/apps/sites/#/estadistica-ca/pages/estadistiques-i-dades-detall?Idioma=ca&N2=605&N3=606&DV=798&From=2023&To=2023&Var=.
4. «Andorra: Parishes & Major Places - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information». citypopulation.de. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
5. «Andorra la Vella | national capital, Andorra». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
6. «Andorra la Vella | enciclopèdia.cat». www.enciclopedia.cat (στα Καταλανικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
7. Carrick, Noel (1988). Andorra (στα Αγγλικά). New York, NY: Chelsea House Publishers. ISBN 9780791000991.
8. «History of the Principality of Andorra». www.andorramania.com. 11 Δεκεμβρίου 1997. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
9. «La Casa de la Val - History». www.casadelavall.ad. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
10. Speel, Jackie (28 Οκτωβρίου 2012). «Boris Skossyreff». www.historyfiles.co.uk. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
11. «Plus: Olympics; Sarajevo Bids for 2010 Games» (στα αγγλικά). The New York Times. 2002-06-05. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2002/06/05/sports/plus-olympics-sarajevo-bids-for-2010-games.html. Ανακτήθηκε στις 2020-08-06.
12. «Games of Small States of Europe » Information». www.eocgsse.org. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
13. «NGA: Country Files». Earth-info.nga.mil. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
14. «Andorra La Vella 1971-2000 averages». ACDA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
15. «Station Andorra la Vella» (στα Γαλλικά). Meteo Climat. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
16. «Church of Sant Esteve». Andorra Tourism (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
17. «Andorra la vella travel guide». www.world66.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
18. «Europe :: Andorra — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
19. «News – Aeroport d'Andorra la Seu». aeroportandorralaseu.cat. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
20. How to get to Andorra by Plane Αρχειοθετήθηκε 2012-05-31 στο Wayback Machine.
21. «Home - Sistema Educativo Digital». mariamoliner.educalab.es. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
22. «Declaración de Hermanamiento múltiple y solidario de todas las Capitales de Iberoamérica (12-10-82)» (PDF). 12 Οκτωβρίου 1982. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δημοτικό συμβούλιο της Ανδόρρα Λα Βέγια (στα καταλανικά)