Το αρχοντικό Γερολυμάτου βρίσκεται στην οδό Σεφέρη, στη Λάρισα.Λιμανάκι Πηνειού ποταμού και εκκλησία Αγίου Αχιλλίου.Ο Κίσσαβος χιονισμένος όπως φαίνεται ανάμεσα από τα σπίτια της Λάρισας.Ο Όλυμπος όπως φαίνεται από τη συνοικία Φιλιππούπολη.
Σύμφωνα με την Απογραφή του 2021, ο Δήμος Λαρισαίων είχε 164.095 μόνιμους κατοίκους, ενώ η πόλη της Λάρισας αριθμούσε 148.562 μόνιμους κατοίκους[2]. Καταλαμβάνει έκταση περίπου 88 τ.χλμ. και έχει μέσο σταθμικό υψόμετρο 80 μέτρα.[3] Αποτελεί σημαντικό εμπορικό κέντρο και κόμβο επικοινωνιών και συγκοινωνιών, ενώ η περιοχή φημίζεται για την αγροτική της παραγωγή καθώς βρίσκεται στη Θεσσαλική Πεδιάδα. Η πόλη διασχίζεται από τον ποταμό Πηνειό και στα Β.-ΒΑ. της εκτείνονται ο Όλυμπος και ο Κίσσαβος.
Το όνομα της Λάρισας είναι προελληνικό πελασγικής προέλευσης[4] και ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στον ελλαδικό χώρο και σημαίνει ισχυρά οχυρωμένος λόφος ή ακρόπολη. Το όνομα αυτό είχε και η ακρόπολη του Άργους. Επίσης σύμφωνα με τη μυθολογία η πόλη της Λάρισας χτίστηκε στην πελασγική περίοδο από τον ήρωα Λάρισo, γιο του Πελασγού.
Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, η νύμφη Λάρισα παίζοντας με την μπάλα της δίπλα στον Πηνειό γλίστρησε και πνίγηκε στα νερά του και από αυτή πήρε το όνομα της η πόλη. Η Λάρισα, κατά τη μυθολογία, ήταν σύζυγος του Ποσειδώνα και μητέρα του Αχαιού, του Φθία και του Πελασγού ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ήταν κόρη του Πελασγού.
Μακριά από τους θρύλους και τις παραδόσεις για την όμορφη νύμφη οι ειδικοί στην προσπάθεια τους να ερμηνεύσουν την ονομασία της πόλης θεωρούν ότι αυτή προήλθε από αλλού και δόθηκε κατ' ευφημισμό, μιας και ο χαμηλός γήλοφoς του Φρουρίου με τίποτα δεν ταιριάζει στη σημασία της λέξης Λάρισα, δηλαδή αυτής της λίθινης ακρόπολης ή οχυρού.
Ο ποταμός Πηνειός δίπλα από το Αισθητικό Άλσος της πόλης. Στο βάθος φαίνεται το βουνό Όσσα.
Η πόλη της Λάρισας είναι χτισμένη σε μεσόγεια θέση στις δύο όχθες του Πηνειού ποταμού και βρίσκεται στο κέντρο του ανατολικού τμήματος της θεσσαλικής πεδιάδας, το οποίο καταλαμβάνει σχεδόν εξ ολοκλήρου ο Νομός Λάρισας, με ένα μικρό τμήμα της να βρίσκεται στον Νομό Μαγνησίας. Το υψόμετρο της πόλης από το επίπεδο της θάλασσας είναι στα 80 μέτρα. Τα βουνά που περικλείουν την πόλη είναι τα εξής: από ανατολικά τα όρη Όσσα ή Κίσσαβος (1972 μ.) και Μαυροβούνι (1.054 μ.), από βόρεια ανατολικά τα όρη Κάτω Όλυμπος (1.587 μ.) και Όλυμπος (2.918 μ.), από βόρεια δυτικά το όρος Μελούνα και το όρος Τίτανος (693 μ.). Σήμερα στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας δεν υπάρχει κάποια φυσική λίμνη.
Η Λάρισα είναι πανάρχαια πόλη και κατοικείται εδώ και σχεδόν 4.000 χρόνια. Οι αρχαιολογικές έρευνες μαρτυρούν ότι η περιοχή της Λάρισας κατοικείτο κατά την Παλαιολιθική περίοδο.[εκκρεμείπαραπομπή] Την εξουσία της πόλης μέχρι το τέλος της κυριαρχίας των Μακεδόνων κατείχαν οι Θεσσαλοί Αλευάδες. Κατά τους χρόνους των Περσικών πολέμων οι κάτοικοί της "μήδισαν" και πολέμησαν εναντίον των άλλων Ελλήνων στο πλευρό των ξένων επιδρομέων. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου μάχονταν στο πλευρό των Αθηναίων.
Η Λάρισα είχε κόψει νόμισμα και αρκετά αρχαία κέρματα έχουν διασωθεί. Στη Λάρισα έζησε και πέθανε, περίπου στην ηλικία των 90 χρόνων, ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης, ο οποίος τάφηκε κάπου μεταξύ Γυρτώνης, Τυρνάβου και Λαρίσης.
Δραχμή της Λάρισας με παράσταση της νύμφης Λάρισας, επιγραφή ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ, μέσα 4ου αιώνα π.Χ.
Νόμισμα από την Κρεμαστή Λάρισας του 302-308 π.Χ., με αναπαράσταση του Αχιλλέα.
Μακεδονική και Ρωμαϊκή περίοδος
Τον 4ο αιώνα π.Χ., η Λάρισα με τη βοήθεια δυνάμεων από την Κεντρική Ελλάδα, πολέμησε με την πόλη Φάρσαλο για να διατηρήσει τη δύναμή της και τη νίκησε. Ωστόσο ο πόλεμος αυτός εξουθένωσε την πόλη, η οποία δεν μπόρεσε ν' αμυνθεί στην εισβολή των Μακεδόνων υπό τον Φίλιππο Β΄ το 344 π.Χ. Η πόλη ήταν υποταγμένη στους Μακεδόνες την περίοδο 344-196 π.Χ., έχοντας οικονομικά και δημογραφικά προβλήματα. Κατά την Ελληνιστική περίοδο, Λαρισαίοι ιππείς στο στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου (είχαν εξαιρετική φήμη) ίδρυσαν τη Λάρισα στη Συρία και τη Λάρισα στην Αραβία.
Το 197 π.Χ. οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την πόλη. Κατά τη ρωμαϊκή κυριαρχία η Λάρισα γνώρισε μια σύντομη περίοδο ακμής. Το 2ο αιώνα π.Χ. ιδρύθηκαν τα Ελευθέρια, μια πανθεσσαλική γιορτή προς τιμήν του Ελευθερίου Διός, τα οποία περιελάμβαναν ιππικούς καθώς και φιλολογικούς, χορευτικούς, γυμνικούς και μουσικούς αγώνες. Με τη συγκρότηση μεγάλων ιδιοκτησιών γης των Ρωμαίων στη Θεσσαλία, υποβαθμίστηκε ο θεσμός του Κοινού των Θεσσαλών και ακολούθησε μια περίοδος παρακμής για τη Λάρισα. Υπήρξε μείωση του πληθυσμού της και η ζωή των κατοίκων δυσκόλεψε. Ωστόσο, η Λάρισα κατάφερε να ξεπεράσει την κρίση με μετοικήσεις πληθυσμών από τις γύρω πόλεις ενώ παράλληλα απελευθερώθηκαν δούλοι[5].
Βυζαντινή περίοδος
Ερείπια βυζαντινού ναού.
Έπειτα η πόλη περιήλθε στο Βυζάντιο και σε όλους αυτούς τους αιώνες δέχτηκε αλλεπάλληλες επιδρομές. Στα τέλη του 6ου αιώνα υπήρξε μια μεγάλη περίοδος ταραχών και αναστατώσεων, κατά την οποία οι πόλεις της Θεσσαλίας παύουν να αναφέρονται στις πηγές. Το φαινόμενο αυτό δημιουργήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος από τις βαρβαρικές επιδρομές.
Σλαβικά φύλα εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας κατά τη διάρκεια των επιδρομών τους, τα οποία με την κατάλληλη πολιτική των Βυζαντινών αυτοκρατόρων εκχριστιανίστηκαν και ενσωματώθηκαν στο ντόπιο πληθυσμό. Για να αντιμετωπιστούν νέοι κίνδυνοι, έγινε διοικητική αναδιοργάνωση του κράτους με τη Θεσσαλία να ανήκει πλέον στο Θέμα Ελλάδος. Η Λάρισα αποτέλεσε την πρωτεύουσα του Θέματος για κάποια διαστήματα, κυρίως την εποχή των πολέμων με τους Βούλγαρους. Η Θεσσαλία απειλήθηκε από τις επιδρομές των Βουλγάρων (τέλη 10ου αιώνα) υπό τον τσάρο Σαμουήλ, οι οποίες κορυφώθηκαν με την κατάληψη της Λάρισας το 982 μ.Χ. μετά από τρίχρονη πολιορκία. Την ίδια περίοδο μεταφέρθηκαν τα λείψανα του Αγίου Αχιλλείου από τη Λάρισα στην Πρέσπα, όπου κτίσθηκε ναός προς τιμή του.
Μετά την ήττα των Βουλγάρων το 966 μ.Χ. από τον στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό στη μάχη του Σπερχειού, ακολούθησε μια εποχή ειρήνης και αναδιοργάνωσης του Βυζαντίου από τον αυτοκράτορα Βασίλειο Β', ο οποίος φρόντισε για την ανόρθωση των κατεστραμμένων φρουρίων της Θεσσαλίας.
Την εποχή του αυτοκράτορα Αλεξίου Α' Κομνηνού (1082-1118 μ.Χ.), οι Νορμανδοί με ηγεμόνα τον Βοημούνδο λεηλάτησαν την περιοχή και πολιόρκησαν για μεγάλο διάστημα τη Λάρισα, αλλά οι επιθέσεις τους αντιμετωπίσθηκαν επιτυχώς με την εκστρατεία του Αλεξίου το 1083 μ.Χ.
Το 12ο αιώνα αρχίζει η διάσπαση της κεντρικής οργάνωσης του κράτους και η εμφάνιση μικρών περιφερειών με διάφορα ονόματα. Το σύστημα αυτό διαδόθηκε στη Θεσσαλία, η οποία έχοντας τεράστιες πεδινές εκτάσεις προκάλεσε το ενδιαφέρον των ισχυρών της εποχής[6].
Οθωμανική περίοδος
Το φρούριο Μπεζεστένι
Η παρακμή που επικράτησε το 14ο αιώνα διευκόλυνε την εδραίωση της οθωμανικής κυριαρχίας με διάφορους Έλληνες και ξένους δυνάστες να εκμεταλλεύονται οικονομικά μεγάλο μέρος του αγροτικού πληθυσμού. Η πρώτη οθωμανική εισβολή στη Θεσσαλία ξεκίνησε το 1386 από τον Στρατηγό των Οθωμανών Εβρενό μπέη, που ήταν Έλληνας αρνησίθρησκος μαζί με τον στρατιωτικό αρχηγό Χαϊρεντίν πασά. Η οθωμανική κυριαρχία συνέβαλε στο μαρασμό της ήδη παρηκμασμένης οικονομίας, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να μετακινηθεί προς τα ορεινά για μεγαλύτερη ασφάλεια, μακριά από την οθωμανική εξουσία.
Το 1881 η Θεσσαλία μέχρι και τη γραμμή της Άρτας - Λάρισας προσαρτήθηκε αναίμακτα στο ελληνικό κράτος με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης. Μέχρι την προσάρτηση της Θεσσαλίας η πόλη έφερε το όνομα Γενί Σεχίρ Φενερί, σε αντιδιαστολή με το Γενί Σεχίρ Εγιαλετή που αποτελούσε το όνομα της ευρύτερης περιοχής, περίπου του σημερινού νομού[7].
Σύγχρονη ιστορία
Άποψη της ακρόπολης της Λάρισας (Λόφος Φρουρίου) περίπου το 1910
Στην πόλη της Λάρισας και στις γειτονικές περιοχές εγκαταστάθηκε τεράστιος πληθυσμός προσφύγων από την Ανατολική Ρωμυλία, τη Μικρά Ασία, την Καππαδοκία και τον Πόντο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων γειτονιών σε διαστάσεις μικρών πόλεων. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η πόλη υπέστη μεγάλες καταστροφές από τους βομβαρδισμούς των ιταλικών αεροπλάνων το 1941.
Η Λάρισα σήμερα
Πάπιες στον ποταμό Πηνειό.
Σήμερα, η Λάρισα είναι μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις. Διαθέτει τρία δημόσια νοσοκομεία: το Γενικό Νοσοκομείο, το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Φιλοξενεί πολλές δημόσιες υπηρεσίες. Είναι η έδρα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδας, της Περιφέρειας Θεσσαλίας, της Τακτικής Αεροπορίας, της 1ης Στρατιάς, του Στρατηγείου του ΝΑΤΟ, του Θεσσαλικού Θεάτρου, των Τμημάτων Ιατρικής και Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθώς και Τμημάτων του πρώην Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας, του τρίτου μεγαλύτερου Τεχνολογικού Ιδρύματος της Ελλάδας. Από τo 2019, μετά την κατάργηση των ΤΕΙ όλης της χώρας, νέα τμήματα και σχολές φιλοξενούνται στις κτιριακές, εργαστηριακές και διοικητικές εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η Λάρισα καταλαμβάνει επίσης την πρώτη θέση μεταξύ ελληνικών πόλεων σε ποσοστό κάλυψης πρασίνου ανά τ.μ. αστικού χώρου. Στην οδό Καρδίτσης 1 υπάρχει μια από τις μεγαλύτερες δικαστικές φυλακές της χώρας, το κλειστό κατάστημα Λάρισας. Η ποδοσφαιρική της ομάδα, η Αθλητική Ένωση Λάρισας (ΑΕΛ), είναι η μόνη επαρχιακή ομάδα που έχει καταφέρει να κατακτήσει πρωτάθλημα και δύο κύπελλα Ελλάδας, επίσης η Αθλητική Ένωση Λάρισας (ΑΕΛ) έχει και σημαντικές ευρωπαϊκές διακρίσεις με κορυφαία τη συμμετοχή της στους προημιτελικούς του πάλαι ποτέ κυπέλου κυπελούχων την περίοδο 1984-85.
Λίστα Δημάρχων
Λίστα με τους δημάρχους της Λάρισας από το 1881 έως και σήμερα:[8]
Περισσότερες πληροφορίες 1881 - 1945, 1945 - Σήμερα ...
Στην πόλη υπάρχουν πολλά σημαντικά μνημεία της αρχαιότητας, της βυζαντινής και της οθωμανικής περιόδου. Στο κομμάτι του ιστορικού κέντρου που περιλαμβάνει την ευρύτερη περιοχή από τον λόφο του Φρουρίου έως και την κεντρική πλατεία και από την πλατεία Λαού μέχρι το ποτάμι, βρίσκεται ένα τμήμα της παλιάς Λάρισας, κυρίως της παλιάς αγοράς, με παλαιά κτήρια που στεγάζουν εμπορικά καταστήματα, ταβέρνες και καφέ-μπαρ. Σε αυτό το κομμάτι της πόλης βρίσκονται συγκεντρωμένα τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία της. Ο λόφος του Φρουρίου είναι ο χώρος στον οποίο έχουν βρεθεί οι πρώτες ενδείξεις κατοίκησης της πόλης από τη νεολιθική ακόμα περίοδο και ο οποίος αποτέλεσε την αρχαία ακρόπολη της πόλης. Κατά τη βυζαντινή περίοδο ήταν το θρησκευτικό κέντρο και κατά την οθωμανική, εμπορικό και αμυντικό κέντρο. Σήμερα σώζονται τα εξής μνημεία: Α' Αρχαίο θέατρο, Τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, Παλαιοχριστιανικό λουτρό, Μεσοβυζαντινός ναός, Μπεζεστένι. Επίσης ευρήματα από την αρχαία ακρόπολη της Λάρισας έχουν βρεθεί σε ανασκαφές στον λόφο. Στη βόρεια πλευρά του λόφου σε σημείο με θέα προς το ποτάμι και τη βόρεια πλευρά της πόλης, βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Αχιλλίου, πολιούχου της Λάρισας.
Αρχαία μνημεία
Το Α' Αρχαίο θέατρο της Λάρισας.Το Β' Αρχαίο θέατρο της Λάρισας.
Α΄ Αρχαίο θέατρο Λάρισας.[9] Χτισμένο τον 3ο αιώνα π.Χ., στη νότια πλευρά του λόφου Φρούριο, όπου κατά την αρχαιότητα δέσποζε η οχυρωμένη ακρόπολη της πόλης, είναι ένα από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα θέατρα της περιόδου. Εκτός από τη χρήση του για ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων χρησιμοποιήθηκε και για τις συνελεύσεις του κοινού των Θεσσαλών. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο μετατράπηκε σε αρένα, και έγινε μεταφορά των θεατρικών δρώμενων της πόλης στο Β΄ Αρχαίο θέατρο. Οι ανασκαφές το έφεραν στην επιφάνεια στα μέσα της δεκαετίας του '90. Το Α’ Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας οικοδομήθηκε το α’ μισό του 3ου αι. π.Χ. στα χρόνια του βασιλιά της ΜακεδονίαςΑντιγόνου Γονατά με προσανατολισμό προς την αρχαία αγορά στο σημείο των σημερινών περίπου πλατειών Κεντρικής και Ταχυδρομείου. Το αρχιτεκτονικό του σχέδιο ήταν δημιουργία του Λαρισαίου Πολυδεύκη. Στο Αρχαίο Θέατρο πραγματοποιούνταν λατρευτικές εκδηλώσεις, θεατρικά έργα, μουσικά δρώμενα, ωδικοί αγώνες και πολιτικές εκδηλώσεις που σχετίζονται με το κορυφαίο διοικητικό όργανο της πόλης, το Κοινό των Θεσσαλών. Σύμφωνα με αρχαιολογικές ενδείξεις και επιγραφές φέρεται σε κάποιο χώρο κοντά στο θέατρο να υπήρχε το ιερό του Διόνυσου. Το μνημείο έχει τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού θεάτρου με τα τρία βασικά στοιχεία: κοίλο, ορχήστρα, σκηνή. Κοίλο του αρχαίου θεάτρου αποτελούσε η πλαγιά του λόφου «Φρούριο». Ένας διάδρομος, το διάζωμα, για τη διακίνηση των θεατών χωρίζει το κοίλο σε δύο τμήματα, το κυρίως θέατρο και το επιθέατρο. Το Α΄ Αρχαίο Θέατρο αποτελεί μεγαλοπρεπές οικοδόμημα και υπολογίζεται πως είχε χωρητικότητα περίπου 12.000 θεατών.[10]
Β΄ Αρχαίο θέατρο Λάρισας. Πρόκειται για το θέατρο που αντικατέστησε το Α΄ Αρχαίο θέατρο κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Είναι κτισμένο στη νοτιοδυτική πλευρά του λόφου Πευκάκια, που όμως δεν υπάρχει σήμερα λόγω ισοπέδωσής του λόφου το 1950 για πολεοδομικούς λόγους. Η ανακάλυψή του έγινε το 1978 κατά τη διάρκεια εκσκαφής για ανέγερση οικοδομής. Οι αρχαιολόγοι το ανέσκαψαν οριστικά το 1985 -1986 και έφεραν στο φως τη σκηνή, την ορχήστρα, το κοίλο, καθώς και τη δεξιά πάροδο και τμήμα της αριστερής. Το κοίλο του θεάτρου χωρίζεται με δεκατέσσερις κλίμακες σε δεκατρείς κερκίδες. Δύο σειρές εδωλίων αντιστοιχούν σε κάθε κερκίδα. Στο υπόλοιπο τμήμα του υπήρχαν τοποθετημένα ικρία. Η διάμετρος της ορχήστρας υπολογίζεται σε 29,70 μ. Από τις τρεις βαθμίδες σώζεται η βάση και η κατώτερη βαθμίδα. Στα νότια της έχει αποκαλυφθεί μαρμάρινος κυβόλιθος, ενώ τα μάρμαρα που χρησιμοποιήθηκαν για τα εδώλια και τις κλίμακες του κοίλου αποτελούνται από χρησιμοποιημένο οικοδομικό υλικό παλιότερου κτιρίου. Εικάζεται πως το Β΄ Αρχαίο Θέατρο εξυπηρετούσε συγκεκριμένες πολιτιστικές ανάγκες των Λαρισαίων πολιτών και αποτελεί τον ιδανικό χώρο για το ανέβασμα ποιοτικών καλλιτεχνικών δρωμένων, όπως το 1987 που ανέβηκε η τραγωδία «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Ακολούθησαν παραστάσεις του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Λάρισας, όπως οι «Χοηφόροι» του Αισχύλου (1992) και ο «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή (2004). Λόγω οικονομικής δυσπραγίας δεν ολοκληρώθηκε ποτέ η μαρμάρωσή του και συνεπώς το κοίλον διαθέτει μόνο δύο σειρές μαρμάρινων εδωλίων.[11]
Αναθηματική στήλη Ποσειδώνα. Το μνημείο του Ποσειδώνα βρίσκεται στη συμβολή των οδών Δήμητρας και Νίκης. Αποκαλύφθηκε όρθιο στην αρχική του θέση το καλοκαίρι του 1955, μετά από μικρή ανασκαφή που διεξήγαγε ο αρχαιολόγος Νίκος Βερδελής. Πρόκειται για αναθηματική στήλη από λευκό μάρμαρο με διαστάσεις, ύψους 2,63 μ. και πλάτους 0,50 μ. Η στήλη στεφανώνεται από αέτωμα. Ήταν στερεωμένη μέσα σε ορθογώνια μαρμάρινη πλίνθο, η οποία στηριζόταν σε λίθινο υπόβαθρο. Στο μέσο της περίπου είναι χαραγμένη η τρίστιχη επιγραφή: «Ποτείδωνι Κρανναίωι Πυλαίωι» (η κρήνη, στην αχαϊκή – αιολική διάλεκτο στην οποία είναι χαραγμένη η επιγραφή, λέγεται κράν(ν)α, λέξη από την οποία προέρχεται το επίθετο Κρανναίος). Η στήλη χρονολογείται στις αρχές του 4ου αι.π.Χ. και με αυτή οι Θεσσαλοί τίμησαν τον Ποσειδώνα ως θεό των πηγαίων υδάτων. Το 2010 αποφασίστηκε, λόγω της μεγάλης αξίας του μνημείου, αυτό να μεταφερθεί σε μουσειακό χώρο και στη θέση του να τοποθετηθεί ακριβές αντίγραφο μαζί με πινακίδες με πληροφορίες τόσο για το ίδιο όσο και για την ανασκαφή του και ευρύτερα την περιοχή.[12]
Βυζαντινά Μνημεία
Μωσαϊκά της βασιλική του Αγίου ΑχιλλίουΒαλάνειο
Βασιλική Αγίου Αχιλλίου, η βασιλική αυτή βρίσκεται στον λόφο του Φρουρίου. Πρόκειται για την πρώτη εκκλησία της πόλης, αφιερωμένη στον πολιούχο Άγιο Αχίλλιο, πρώτο μητροπολίτη της πόλης. Χτίστηκε τον 6ο μ.Χ. αιώνα, πάνω σε τάφο που ανήκει στον Άγιο Αχίλλιο και υπάρχει ακόμη. Σήμερα διατηρείται μόνο στο επίπεδο της θεμελίωσης, Ο νάρθηκας κοσμείται με βυζαντινό ψηφιδωτό δάπεδο.[13] Πραγματοποιούνται εργασίες αναστύλωσης.
Παλαιοχριστιανικά λουτρά (βαλανεία), έχουν αποκαλυφθεί σε διάφορα σημεία του ιστορικού κέντρου της πόλης. Σε καλή διατήρηση βρίσκονται αυτά στην πλατεία Μπλάνα και στην πλατεία Λαμπρούλη.[14]
Το Λουτρό της πλατείας Μπλάνα χρονολογείται στον 5ο αι. μ.Χ. Διέθετε τρεις χώρους και φαίνεται να σχετίζεται με το εκκλησιαστικό συγκρότημα της βασιλικής της οδού Κύπρου, λόγω του μεγέθους του και της γειτνίασής του με αυτήν. Θεωρείται πιθανό πως σταμάτησε να λειτουργεί μετά την ολοκλήρωση της παλαιοχριστιανικής οχύρωσης.[15]
Το Λουτρό της πλατείας Λαμπρούλη πιθανώς εντάσσεται σε κτιριακό συγκρότημα που σχετίζεται με τη βασιλική του Αγίου Αχιλλίου, καθώς βρίσκεται στα βορειοανατολικά της. Ήταν μικρό λουτρό με δύο χώρους, χρονολογούμενο στον 6ο αι. μ.Χ.[16]
Βυζαντινός ναός. Μονόχωρος με περίστωο ναός, κτισμένος στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Από τη βασιλική προέρχεται τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, βάσεις και κορμοί κιόνων από τις κιονοστοιχίες της. Ο ναός διατηρείται στο επίπεδο σχεδόν των θεμελίων με υπολείμματα δαπέδων από πήλινες πλάκες στο εσωτερικό των κογχών του Ιερού Βήματος. Στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε άφθονο αρχαίο υλικό. Εκτεταμένο νεκροταφείο από κιβωτιόσχημους και κεραμοσκεπείς καλυβίτες τάφους αποκαλύφθηκε μέσα και γύρω από το ναό. Στη βορειοδυτική και νοτιοδυτική γωνία του περιστώου ήταν ενσωματωμένα δύο καμαρωτά οστεοφυλάκια, από τα οποία διατηρείται το νότιο. Ο αρχικός μονόχωρος ναΐσκος χρονολογείται στον 10ο αι., ενώ η προσθήκη του περιστώου στον 12ο αι. Βυζαντινά νεκροταφεία εντοπίστηκαν σε διάφορα σημεία της σημερινής πόλης, όπως στο κέντρο και στις παρυφές της, στη συνοικία Ταμπάκικα, στην οδό Αεροδρομίου, στην οδό Νικηταρά και στη συνοικία Ιπποκράτη.[17]
Ιουστινιάνεια οχύρωση. Η οχύρωση αυτή, εποχής αυτοκράτορα Ιουστινιανού (6ος αιώνας π.Χ.), περιέκλειε μικρή έκταση γύρω από το λόφο του Φρουρίου και μικρή έκταση στα νότια μέχρι και τη σημερινή Κεντρική Πλατεία. Πρόκειται για ισχυρή οχύρωση, από τείχος (πάχ. 2,20-2,40μ.) και προτείχισμα (πάχ. 1μ.), ενισχυμένα με πύργους. Μεταξύ του τείχους και του προτειχίσματος παρεμβάλλεται τάφρος, πλάτους 15μ. Τμήματά της έχουν έρθει στο φως μετά από σωστικές ανασκαφές των τελευταίων χρόνων και βρίσκονται σε διάφορα σημεία του κέντρου της πόλης.[18]
Στην Πλατεία Αγαμέμνονα Μπλάνα, όπου μετά από ανασκαφές για τη δημιουργία υπόγειου χώρου στάθμευσης αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο μέρος της οχύρωσης μήκους 30 μέτρων μαζί με λουτρό της ίδιας εποχής, τα οποία ανέβηκαν στη στάθμη της σημερινής πόλης και ενσωματώθηκαν στην πλατεία. Τα ευρήματα μας επιτρέπουν να σχηματίσουμε μια εικόνα για την ανατολική οχύρωση της πόλης στην παλαιοχριστιανική περίοδο, καθώς το τείχος τοποθετήθηκε αυτούσιο με τους πύργους και το προτείχισμα που το περιέβαλε.
Στην οδό Λαπιθών όπου στο υπόγειο πολυκατοικίας βρίσκεται τμήμα του τείχους και τετράγωνος οχυρωματικός πύργος που προστέθηκε σε δεύτερη φάση για ενίσχυσή του και ανήκει πιθανότατα στην ανακαίνιση της εποχής του Ιουστινιανού. Το τείχος δεν είναι ορατό, αλλά υπάρχει ενημερωτική πινακίδα στην είσοδο της πολυκατοικίας.
Στη συμβολή των οδών Δήμητρας και Νίκης όπου ήρθε στο φως μεγάλο τμήμα από το προτείχισμα, καθώς και τμήμα ρωμαϊκού δρόμου πιθανόν τμήμα cardo (κάθετου οδικού άξονα) του ρωμαϊκού πολεοδομικού ιστού, παράλληλου προς τον άξονα που σχηματίζουν οι σημερινές οδοί Δήμητρας, Ερμού και Ρούσβελτ. Κατά μήκος της δυτικής πλευράς του ρωμαϊκού δρόμου αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα που ανήκουν σε μία στοά, τμήματα τεσσάρων οικιών που χτίστηκαν στα μέσα του 5ου αι. στον χώρο της στοάς, ενώ ο δρόμος εξακολουθούσε να είναι σε χρήση και το περιτείχισμα της ιουστινιάνειας οχύρωσης της Λάρισας. Τα ευρήματα συνιστούν τμήμα μιας γειτονιάς από τις ανατολικές συνοικίες της Λάρισας, στους πρόποδες του λόφου της ακρόπολης. Η στοά έχει μήκος 18,80 μ. και πλάτος 5 μ. η στέγη της στηριζόταν σε κιονοστοιχία από την οποία διατηρούνται οι τρεις λιθόκτιστες υποθεμελιώσεις των βάσεων των κιόνων. Χρονολογείται στον 4ο αι. μ. Χ. Το περιτείχισμα της ιουστινιάνειας οχύρωσης σώζεται σε μήκος 18 μ., πάχος 1,10 μ. και ύψος από 0,60 μ. - 0,90 μ. Στα μέσα του 6ου αι. οι οικίες εγκαταλείπονται καθώς από το σημείο αυτό διέρχεται η νέα - ιουστινιάνεια - οχύρωση και συγκεκριμένα το προτείχισμα αυτής. Ο δρόμος και τα σπίτια σταδιακά καλύπτονται με επιχώσεις. Το 12ο αι. εκτός του τειχισμένου χώρου ανεγείρονται σπίτια, όπως υποδηλώνεται από τμήμα μεσοβυζαντινής οικίας δίπλα στο δρόμο.[19]
Στην οδό Αλεξάνδρου Παπαναστασίου όπου αναδείχθηκαν υπολείμματα του τείχους της Λάρισας στα θεμέλια πολυκαταστήματος στην Κεντρική Πλατεία. Πρόκειται για τμήμα ευθύγραμμου τείχους και τους δύο ορθογώνιους πύργους της παλαιοχριστιανικής οχύρωσης της Λάρισας που αποκαλύφθηκαν στην ανατολική και στη δυτική πλευρά του οικοπέδου επί της οδού Παπαναστασίου 52 και της Κύπρου και φτάνει συνολικά στα είκοσι ένα μέτρα ενώ έχει πλάτος πάνω από δύο μέτρα διατηρημένο σε πολύ χαμηλό ύψος. Τα ευρήματα θεωρούνται ίδιας εποχής και μέρος του ίδιου συνόλου, με αυτά που βρέθηκαν στο υπέδαφος της πλατείας Αγαμέμνονα Μπλάνα.
Κεντρική δεξαμενή Λάρισας του 3ου αιώνα μ.Χ. Αποκαλύφθηκε το 2003 στην οδό Μανωλάκη της Λάρισας, στο υπόγειο μιας οικοδομής κατά τις ανασκαφές. Αποτελούσε την κεντρική δεξαμενή της Λάρισας κατά τη ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο. Οι διαστάσεις της είναι 20 με 33 μέτρα και η χωρητικότητα της 2.350 κ.μ., περίπου. Χρησίμευε για τον καθαρισμό του νερού στην πρώιμη Βυζαντινή εποχή. Το μέγεθός της και η χωρητικότητά της την κατατάσσουν ανάμεσα στα μεγάλα δημόσια κοινωφελή έργα που υλοποιήθηκαν στη Λάρισα κατά την όψιμη ρωμαϊκή περίοδο και συνέβαλαν αναμφίβολα στην ανάδειξή της σε πρωτεύουσα της Επαρχίας Θεσσαλίας στα χρόνια του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (285-305). Αποτελείται από τρεις καμαροσκεπείς ορθογώνιους χώρους, μέγιστου ύψους 6μ., που επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω στενών τοξωτών ανοιγμάτων. Πρόκειται για ιδιαίτερο οικοδόμημα που χαρακτηρίζεται από την τήρηση των αναλογιών και την επιμέλεια της κατασκευής. Οι ισχυροί τοίχοι του κτιρίου είναι κτισμένοι με αργολιθοδομή που ενισχύεται από ζώνες πλινθοδομής. Στην πρόσοψή της διαμορφώνεται το πολυτελές νυμφαίο με τις ορθογώνιες και ημικυκλικές κόγχες που χρησίμευαν για την τοποθέτηση αγαλμάτων τα οποία σχετίζονταν με τη φύση και το νερό. Η πρόσοψη της δεξαμενής και το νυμφαίο έφεραν επένδυση από μαρμάρινες πλάκες λευκού και πράσινου χρώματος, οι οποίες αποκολλήθηκαν επιμελώς μετά από την καταστροφή και εγκατάλειψη του κτιρίου.[20]
Οθωμανικά Μνημεία
Το Μπεζεστένι - Φρούριο.
Το Γενί Τζαμί - πρώην Αρχαιολογικό Μουσείο.
Μπεζεστένι. Υψώνεται στην κορυφή του λόφου του Φρουρίου. Πρόκειται για ορθογώνιο κτίριο με τρία τοξωτά μνημειακά πρόπυλα στη νότια, ανατολική και δυτική πλευρά. Η χαμηλή θύρα της βόρειας πλευράς οδηγούσε σε μικρό καμαροσκεπή χώρο, πιθανότατα θησαυροφυλάκιο. Στεγαζόταν από έξι μολυβδοσκέπαστους θόλους που στηρίζονταν σε δύο ογκώδεις πεσσούς. Σε ανοικτή στοά, περιμετρικά του κτιρίου και ανάμεσα στα πρόπυλα παρατάσσονταν δέκα εννέα καμαροσκεπή εμπορικά καταστήματα. Η ανέγερσή του χρονολογείται στα τέλη του 15ου αι. Λειτούργησε ως κλειστή αγορά υφασμάτων (bez) και πολύτιμων εμπορευμάτων. Για τρεις αιώνες αποτελούσε τον πυρήνα της οικονομικής δραστηριότητας της πόλης. Γύρω του οργανώθηκε το εμπορικό κέντρο με το τσαρσί και το "τρανό παζάρι". Το 1799 καταστράφηκε από πυρκαγιά, ενώ κατά τον 19ο αι. μετά από αλλαγές στη μορφή του κτηρίου, μετατράπηκε σε πυριτιδαποθήκη και Φρούριο. Το συγκεκριμένο κτίσμα, μετά από τις διάφορες φάσεις και αλλαγές χρήσεων ανά τους αιώνες, σώζεται στις μέρες μας με τη μορφή του Φρουρίου (για κάποιο χρονικό διάστημα κατά τον 19ο αιώνα υπήρξαν και πολεμίστρες πάνω στο κτήριο).[21] Υπάρχει η υπόθεση ότι εντοιχισμένα στο Μπεζεστένι βρίσκονται μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη από τον αρχαίο ναό της Πολιάδος Αθηνάς ο οποίος υπήρχε στο παρελθόν στο λόφο.[22]
Γενί Τζαμί. Μουσουλμανικό τέμενος του 19ου αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε ως τζαμί μέχρι το 1924. Βρίσκεται στο κέντρο της σύγχρονης Λάρισας, επί της οδού 31ης Αυγούστου. Πριν από το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο στο τέμενος στεγαζόταν η Δημοτική Βιβλιοθήκη και μια μικρή αρχαιολογική συλλογή (1939-1941),[23] ενώ από τα τέλη του 1950 και μέχρι το 2011 στο κτήριο στεγαζόταν το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Το κτήριο, τετράγωνο στην κάτοψη, αποτελείται από την αίθουσα προσευχής, που φωτίζεται από εννέα τοξωτά ανοίγματα και καλύπτεται με τετράριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Στην πρόσοψη τριμερής στοά στηρίζεται σε πεσσούς και καλύπτεται με τρεις ημισφαιρικούς θόλους. Στη βορειοδυτική γωνία της πρόσοψης υψώνεται ο μιναρές, που σώζεται μέχρι τον εξώστη. Το κτήριο διαθέτει νεοκλασικά διακοσμητικά στοιχεία. Το μνημείο, χάρη και στη λειτουργία του ως μουσείου και στη συνεχή μέριμνα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, βρίσκεται σε καλή κατάσταση.[24] Στα σχέδια της δημοτικής αρχής είναι η λειτουργία του ως χώρος ψηφιακής παρουσίασης του πολιτισμού της Λάρισας, όπου θα τοποθετηθούν ψηφιακά συστήματα προβολής των μνημείων της, αλλά και του σύγχρονου πολιτισμού τους.
Οθωμανικά Λουτρά (Μεγάλο Χαμάμ). Η ανέγερση του κτίσματος πιθανώς ανάγεται στο 15ο αιώνα και αποδίδεται στους διάδοχους του οθωμανού κατακτητή της Θεσσαλίας Τουρχάν – Βέη. Το κτίσμα έχει αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον από μορφολογικής πλευράς αλλά και στον τρόπο κατασκευής των υποκαύστων του και στη θεμελίωση. Σήμερα το πιο ευδιάκριτο στοιχείο του Χαμάμ είναι ο ένας τρούλος του (διαμέτρου 13 μ.) ενώ το εσωτερικό του, το οποίο χρησίμευε ως αίθουσα αποδυτηρίων, πλέον χρησιμοποιείται από εργαστήρια και σημερινά καταστήματα. Το μνημείο μετά την αλλαγή χρήσης του, η οποία συντελέστηκε σε άγνωστη εποχή πριν την απελευθέρωση της πόλης, πέρασε σε φάση απαξίωσης με πολλές αδέξιες μετασκευές και προσθήκες. Παρά τις διάφορες μετασκευές που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν, τα λουτρά διασώζουν αρκετά αυθεντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Έτσι, διατηρείται ο κεντρικός θόλος της θερμής αίθουσας του ανδρικού τμήματος, καθώς και μικρές θολωτές αίθουσες στα υπόγεια και το ισόγειο με τις διόδους επικοινωνίας τους.[25][26] Βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Φιλελλήνων. Ο Δήμος Λαρισαίων ανακοίνωσε πως στο πλαίσιο του σχεδιασμού «Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας» διερευνάται η εξασφάλιση χρηματοδότησης για την ανάπλαση και ανάδειξη όψεων κτιρίων που βρίσκονται στην οδό Βενιζέλου, μεταξύ αυτών και του εν λόγω οθωμανικού λουτρού.
Μπαϊρακλί Τζαμί. Πρόκειται για τέμενος κτισμένο τον 15ο αιώνα. Από αυτό σώζονται ο τοίχος της ανατολικής γωνίας και ο τοίχος με το μιχράμπ, ενσωματωμένοι σε νεότερη κατασκευή στη συμβολή των οδών Παπαφλέσσα και Όσσας. Η ονομασία "Μπαϊρακλί" προέρχεται από την τουρκική λέξη "μπαϊράκ" που σημαίνει σημαία. Σύμφωνα με την παράδοση, ο ιμάμης του τζαμιού ύψωνε μια σημαία, δίνοντας σήμα στους ιμάμηδες στα υπόλοιπα τζαμιά για την έναρξη της προσευχής. Είναι γνωστό και ως το "Τζαμί της Αγοράς" (Τουρκικά: Carsu Cami).[27][28]
Πυριτιδαποθήκη - Παλαιές Φυλακές. Η παλιά πυριτιδαποθήκη του στρατοπέδου της Πύλης των Φαρσάλων, χτισμένη πιθανότατα γύρω στο 1750, χρησιμοποιούνταν μέχρι τη μεταφορά των φυλακών της Λάρισας ως θάλαμος κρατουμένων. Βρίσκεται επί της οδού Ιουστινιανού, στο χώρο του 5ου Γυμνασίου – Λυκείου Λάρισας. Είναι ένα λιθόκτιστο επίμηκες κτίσμα αποτελούμενο από τρεις καμαροσκέπαστες αίθουσες, δύο κάθετες και μία εγκάρσια. Από τη μέχρι τώρα έρευνα προκύπτει ότι το κτίσμα αποτελεί ίσως το μοναδικό δείγμα πυριτιδαποθήκης με δίδυμη αίθουσα, που σώζεται σε τόσο καλή κατάσταση. Το κτίριο αποκαταστάθηκε με χρηματοδότηση του Δήμου Λαρισαίων και επίβλεψη της Εφορείας μας και σήμερα στεγάζει το Μουσείο της Εθνικής Αντίστασης της πόλης.[29]
Σύγχρονα Μνημεία
Μνημείο (τάφος) Ιπποκράτη. Στην πόλη της Λάρισας έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο πατέρας της ιατρικής, Ιπποκράτης όπου και πέθανε. Το μνημείο του Ιπποκράτη, πατέρα της Ιατρικής, βρίσκεται απέναντι από το πάρκο του Αλκαζάρ, στο κέντρο της πόλης. Ο τάφος του ήρθε στο φως μετά από πλημμύρα κατά τον 19ο αιώνα, και τοποθετείται στην έξοδο της αρχαίας πόλης προς τη Γυρτώνη. Κοντά στο σημείο αυτό έχει στηθεί σύγχρονο μνημείο, με τον ανδριάντα του Ιπποκράτη στην κορυφή του και από το 1986 φιλοξενείται και κενοτάφιο Ιατρικό Μουσείο. Η διαμόρφωση του συνόλου του χώρου του μουσείου η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, περιλαμβάνει μαρμάρινο αντίγραφο της πλάκας που σκέπαζε τον τάφο του Ιπποκράτη, μαρμάρινη πλάκα με χαραγμένο τον όρκο του Ιπποκράτη, αφορισμούς του Ιπποκράτη, γραπτά του Ιπποκράτη σε μαρμάρινες πλάκες, ανάγλυφες παραστάσεις (αρχαία αντίγραφα σε γύψο) που απεικονίζουν τον Ιπποκράτη να θεραπεύει τους αρρώστους, το άγαλμα (γύψινο) του Ιπποκράτη, ύψους 2 μέτρων καθώς και Φωτογραφίες των ιατρικών εργαλείων από την αρχαιότητα. «Χάλκινες Προτομές των: Ασκληπιού (αντίγραφο από αρχαία προτομή), Υγείας (αντίγραφο από αρχαία προτομή), Παπανικολάου, Φλέμινγκ, Παλιούρα. Κάδρα με όλους τους μεγάλους σταθμούς της ιατρικής ιστορίας έως τη δημιουργία του μουσείου. Το Μουσείο είναι επισκέψιμο κατόπιν συνεννοήσεως.[30][31]
Γλυπτός ποταμός[32]. Δύο από τα πιο εντυπωσιακά συντριβάνια της πόλης, βρίσκονται στην Κεντρική πλατεία και την πλατεία Ταχυδρομείου αντίστοιχα, τα οποία είναι έργα της Λαρισαίας γλύπτριας Νέλας Γκόλαντα.
Στην πλατεία Ταχυδρομείου βρίσκεται ο «Γλυπτός Ποταμός», το μεγάλο σιντριβάνι της Λαρισαίας γλύπτριας Νέλας Γκόλαντα, όπου οι καταρράκτες των νερών συμβολίζουν τις ορεινές πηγές του Πηνειού ποταμού. Το πνεύμα της γλυπτικής σύνθεσης συνεχίζεται στο κεντρικό σιντριβάνι της πλατείας, με την εμφάνιση εκ νέου των νερών, τα οποία θα συνεχίσουν υποθετικά μια υπόγεια διαδρομή μέχρι την κεντρική πλατεία Σάπκα, συμβολίζοντας έτσι τη διαδρομή που κάνει ο Πηνειός ποταμός.
Το συντριβάνι της Κεντρικής πλατείας, αποτελεί συνέχεια του «Γλυπτού ποταμού» που βρίσκεται στην πλατεία Ταχυδρομείου, συμβολίζοντας την πεδινή διαδρομή της ροής του ποταμού.
Μνημείο του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Λάρισας. Βρίσκεται στην πλατεία Εβραίων, η οποία απέχει μόλις λίγα μέτρα από την Κεντρική πλατεία.
Μνημείο Ίππου.[33] Αποτελεί εδώ και αιώνες το έμβλημα της πόλης, καθώς και της ποδοσφαιρικής της ομάδας. Σήμερα υπάρχουν δύο σύγχρονα μνημεία, έργα του Μίλτου Παπαστεργίου που βρίσκονται, το πρώτο κάτω από το ναό του Αγίου Αχιλλίου και το δεύτερο, μπροστά στο γήπεδο Αλκαζάρ.
Μνημείο Νίκης. Τοποθετήθηκε από τον Ελληνικό στρατό το 1962 στο Φρούριο της Λάρισας, για τη νίκη της Ελλάδας στον πόλεμο 1940-41. Επιλέχτηκε η Λάρισα, προφανώς επειδή βρίσκεται στο κέντρο της χώρας και έτσι τιμάται όλος ο ελληνικός λαός για τον αγώνα του για την ελευθερία. Το άγαλμα είναι τοποθετημένο σε πανύψηλη στήλη (10 μέτρων περίπου), για να τονίζει ότι η νίκη της Ελλάδας ήταν νίκη μεγάλη.
Μνημείο Εθνικής Αντίστασης. Βρίσκεται στο πάρκο Αλκαζάρ[34] και είναι έργο του Λαρισαίου γλύπτη Φιλολάου Τλούπα. Κάτω από το μνημείο στεγαζόταν το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το οποίο πλέον έχει μεταφερθεί στο κτήριο της παλιάς Πυριτιδαποθήκης. Το γλυπτό αυτό είναι το τελευταίο δημόσιο γλυπτό του διάσημου γλύπτη που υπάρχει στην πόλη. Κατασκευάστηκε το 1990 και τοποθετήθηκε στο σημείο την επόμενη χρονιά. Συμβολίζει το ανάστημα της εθνικής αντίστασης, που ωστόσο έχει<< πληγωθεί>> από τα χτυπήματα που δέχθηκε από ξένους και ντόπιους εχθρούς.
Διατηρητέα Κτήρια
Ο Μύλος του Παππά
Στην πόλη της Λάρισας, έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα κάποια κτήρια από τα 76 που είχαν προταθεί το 1994. Σήμερα υπολογίζεται πως η πόλη διαθέτει περίπου 66 παλιά κτήρια, τα οποία όμως δεν έχουν χαρακτηριστεί ακόμη διατηρητέα.[35]
Μύλος του Παππά: Πρόκειται για βιομηχανικό κτίριο αλευροποιίας (μύλος), που κατασκευάστηκε το 1883, και λειτούργησε το 1893. Το 1920 το κτήριο καταστράφηκε από πυρκαγιά και ανακατασκευάστηκε το 1921. Στις αποθήκες του στεγάζονται θερινός κινηματογράφος, εργαστήρι εικαστικών τεχνών, σχολή χορού, αίθουσα παραστάσεων, η φιλαρμονική ορχήστρα του δήμου, καθώς επίσης και το πλέον κλασσικό κουκλοθέατρο "Τιριτόμπα". Επίσης στον Μύλο του Παππά στεγάζεται το Μουσείο Σιτηρών καιhttps://www.larissa-dimos.gr/images/axiotheata/sitirvn/220208_katharismos1.jpg[https://www.larissa-dimos.gr/el/i-poli/mouseio-sitiron-kai-aleyron%5Bνεκρός+σύνδεσμος%5D Αλεύρων], στο οποίο μέσα από τις ενότητες της μόνιμης έκθεσης, παρουσιάζονται οι φάσεις της τεχνολογικής εξέλιξης του Μύλου και τα στάδια της βιομηχανικής επεξεργασίας των σιτηρών από τη στιγμή που έφταναν σε σακιά μέχρι τη στιγμή που έφευγαν ως άλευρα για το εμπόριο.
Κατοικία στην οδό Σεφέρη: Πρόκειται για διώροφο κτίσμα κτισμένο πριν το 1900 μ.Χ. το οποίο αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία, αλλά πλέον ανήκει στον Δήμο Λάρισας. Χαρακτηρίστηκε διατηρητέο και ως ιστορικό κτήριο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία. Οι εξωτερικοί τοίχοι του ισογείου είναι πλίνθινοι και στον όροφο ο φέρων οργανισμός είναι ξύλινη κατασκευή με πλήρωση από τσασμά. Αρχιτεκτονικά παρουσιάζει αξιόλογο μορφολογικό ενδιαφέρον με τη συμμετρική του πρόσοψη, τα δύο σαχνισιά στα άκρα του ορόφου που στηρίζονται σε χαρακτηριστικά ξύλινα φουρούσια, τα συμμετρικά ξύλινα κουφώματα με παντζούρια τοποθετημένα εξωτερικά στην τοιχοποιία και τη δίρριχτη ξύλινη στέγη του. Είναι ένα από τα τελευταία δείγματα της αρχιτεκτονικής των Ελληνικών σπιτιών που διατηρούσαν στη Λάρισα οι ευκατάστατοι έμποροι πριν από την προσάρτηση (1881).
Κτήριο Νικόδημου: Πρόκειται για διώροφο νεοκλασικό κτίσμα του 1906 στην οδό Καραϊσκάκη και Φαρμακίδου. Το ισόγειο είχε κτισθεί και χρησιμοποιήθηκε από τους ιδιοκτήτες ως μπακάλικο, ενώ στη διάρκεια της κατοχής είχε μετατραπεί σε αποθήκη από τους Γερμανούς. Μετά από συντήρηση το ισόγειο κατάστημα μετατράπηκε σε ουζερί με την επωνυμία «ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ» στο όνομα του αρχικού ιδιοκτήτη Βασίλη Νικόδημου. Έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο διότι αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα τοπικής αρχιτεκτονικής των αρχών του αιώνα, με επιμέρους στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητο να διατηρηθούν για τη μελέτη της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής και διότι αποτελεί κτήριο ειδικής λειτουργίας.
Κτήριο Αβραάμ Μουσών:[37] Πρόκειται για διώροφη κατοικία με υπόγειο στη συμβολή των οδών Παλαιστίνης και Φαρμακίδου. Το κτήριο διακρίνεται για την ποιότητα των υλικών του και την αισθητική του. Αρχιτεκτονικά το οίκημα ανήκει στο κίνημα του εκλεκτισμού του μεσοπολέμου, το οποίο άρχισε να βρίσκει εφαρμογή κυρίως στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Κατασκευαστής του ήταν ο Αβραάμ Μπενσουσάν, Εβραίος καπνέμπορος από την Καβάλα και η οικοδόμησή του άρχισε το 1929, σε οικόπεδο του Μουσών Αβραάμ. Αρχιτέκτονας του κτιρίου είναι ο Μαξιμιλιανός Ρούμπενς από την Κωνσταντινούπολη. Κατοικήθηκε αρχικά από τον Λευτέρη Παπαγεωργίου, στην κατοχή από Γερμανούς, μεταπολεμικά χρησιμοποιήθηκε ως Δημαρχείο, στη συνέχεια στέγασε τη Νευρολογική Κλινική «Ντίνα» και ακολούθησαν άλλοι ενοικιαστές. Μεταξύ των τελευταίων ιδιοκτητών ήταν ο Ευριπίδης Σταθόπουλος. Τα τελευταία χρόνια λειτουργούσε ως bar - restaurant. Σήμερα γίνονται προσπάθειες αξιοποίησης του από τον Δήμο Λαρισαίων.[38]
Οικία Οικονόμου: Πρόκειται για κατοικία στην οδό Μανωλάκη στο κέντρο της Λάρισας. Κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Είναι κτίσμα νεοκλασικού ρυθμού με ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως η συμμετρική διάταξη των όψεων και αξιόλογα επιμέρους μορφολογικά και νεοκλασικά στοιχεία όπως είναι οι παραστάδες με τα κορινθιάζουσα επίκρανα, το μαρμάρινο μπαλκόνι που στηρίζεται πάνω σε φουρούσια με διπλή έλικα, τα διακοσμητικά πλαίσια των παραθύρων, το γείσο και το αέτωμα στο κέντρο της προσόψεως. Χαρακτηριστική είναι, επίσης, η επιμέλεια κατασκευής τζακιού στο εσωτερικό του. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία, ενώ αργότερα ως μπαράκι. Σήμερα στεγάζει υπηρεσίες του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών της περιφερειακής ενότητας Λάρισας.
Κινηματογράφος Παλλάς: Το κτίριο του κινηματογράφου Παλλάς βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Παναγούλη και Κούμα στο κέντρο της Λάρισας. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του τμήματος Παραδοσιακών Οικισμών του υπουργείου Περιβάλλοντος, ανεγέρθηκε το 1936 και είναι έργο του ιταλικής καταγωγής αρχιτέκτονα Κολονέλου. Είναι ένα από τα λίγα εναπομείναντα δείγματα αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου της πόλης, με στοιχεία art deco, ιδιάζουσα διάρθρωση, ρυθμολογία και μορφολογία, αφού κτίστηκε για να χρησιμοποιηθεί ως κινηματοθέατρο. Ήταν το πρώτο κτήριο στη Λάρισα που κτίστηκε ως κινηματογράφος. Το Παλλάς ήταν ο δεύτερος κινηματογράφος της Λάρισας μετά το Ολύμπια και ξεκίνησε να λειτουργεί το 1937 έως και το 1988, οπότε και μετετράπη σε εμπορικό κατάστημα ηλεκτρικών ειδών. Σήμερα μετά την ανάδειξη του και την κήρυξη του ως διατηρητέο κτήριο, μετατράπηκε σε κατάστημα αθλητικών ειδών.[39]
Κτίριο Κέντρου Πληροφόρησης Νέων: Πρόκειται για συγκρότημα κτηρίων που βρίσκεται στην οδό Αεροδρομίου το οποίο το 1990 μαζί με τα βοηθητικά παραρτήματα και τον περιβάλλοντα χώρο του υπόστεγου, ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο διότι αποτελεί αξιόλογο δείγμα σιδηράς κατασκευής των αρχών του 20ου αιώνα, κατάλληλο για τη μελέτη της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής στον τομέα αυτό. Από τον Φεβρουάριο του 2001 στεγάζει το Κέντρο Πληροφόρησης Νέων «ΜΙΤΟΣ», καθώς και Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών του Δήμου Λαρισαίων.
Αβερώφειος Γεωργική Σχολή:[40] Νεοκλασικό συγκρότημα κτηρίων, χτισμένα το 1908 στη δυτική είσοδο της πόλης δίπλα στο κτηριακό συγκρότημα των ΤΕΙ, περιβάλλεται από πευκόφυτο άλσος. Χαρακτηριστικό το επιβλητικό κεντρικό νεοκλασικό κτήριο με το ρολόι. Η ανέγερση των κτηριακών εγκαταστάσεων της Σχολής έγινε με δαπάνη του κληροδοτήματος του δωρητή Γεωργίου Αβέρωφ στις αρχές του 19ου αιώνα και λειτούργησε ως Μέση Γεωπονική Σχολή μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Το συγκρότημα των κτηρίων της Αβερώφειου Σχολής μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο διότι πρόκειται για ένα πολύ αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα συγκροτήματος κτηρίων με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, με ιδιαίτερα μορφολογικά, αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και εκλεκτικιστικά στοιχεία που εκφράζουν την αρχιτεκτονική της εποχής του. Θεωρείται μοναδικό για την περιοχή και αναπόσπαστα συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων της.
Κονάκι Αβέρωφ: Βρίσκεται επί της οδού Βασίλη Τσιτσάνη στη συνοικία της Νέας Πολιτείας. Ήταν ιδιοκτησία του Γεώργιου Αβέρωφ του ευεργέτη που χάρισε το θωρηκτό Αβέρωφ στο ελληνικό κράτος και έχτισε με δικά του έξοδα την «Αβερώφειο Γεωργική Σχολή» στη Λάρισα. Σήμερα ότι έχει διατηρηθεί από το κονάκι Αβέρωφ είναι δύο διώροφα κτίρια τα οποία γεφυρώνονται με μία συνδετήρια πτέρυγα. Τα δύο διώροφα κτίρια χρησίμευαν για την κατοικία και τη διημέρευση του ιδιοκτήτη και των εργαζομένων, ενώ η συνδετήρια πτέρυγα για την αποθήκευση εργαλείων ή αγροτικών προϊόντων. Το δυτικό διώροφο κτίριο είναι κεραμοσκεπές και σήμερα στεγάζει τις δραστηριότητες του Πολιτιστικού Συλλόγου της Νέας Πολιτείας «Αμυγδαλιές». Το ανατολικό διώροφο κτίριο είναι επίσης κεραμοσκεπές και έχει υποστεί σημαντικές φθορές χωρίς όμως βλάβες στον φέροντα οργανισμό. Από τη συνδετήρια πτέρυγα που γεφυρώνει τα δύο κτίρια έχει απομείνει ο φέροντας οργανισμός και δομημένα τμήματα από τσιμεντόπλινθους. Η ασκεπής σήμερα συνδετήρια πτέρυγα, έφερε δίριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Το ανατολικό διώροφο κτίριο και η συνδετήρια πτέρυγα είναι σε ερειπιώδη κατάσταση και δεν χρησιμοποιούνται.[40] Σήμερα ανήκει στον δήμο Λαρισαίων, ο οποίος προκήρυξε διαγωνισμό στοχεύοντας για τη συντήρηση, ανακατασκευή και επανάχρηση του κτιρίου για να μετατραπεί σε εστία πολιτισμού.[41]
Πύργος του Χαροκόπου:[42] Το κτίριο είναι από χρόνια σε κίνδυνο κατάρρευσης (2020). Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πόλης. Πρόκειται για διατηρητέο νεοκλασσικό συγκρότημα κτηρίων του 1902. Αρχιτέκτονας του πύργου είναι ο Αναστάσιος Μεταξάς, ο οποίος εκτός από τον «Πύργο της Λάρισας» έχει ανακαινίσει το Μέγαρο Χαροκόπου στην Αθήνα, σημερινό Μουσείο Μπενάκη, έχει σχεδιάσει τη Χαροκόπειο Σχολή Οικοκυρικών στην Καλλιθέα, το σημερινό Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, κ.ά. Η αρχιτεκτονική σύνθεση του συγκροτήματος είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες μιας αρχοντικής κατοικίας στο πνεύμα της εποχής, αλλά συγχρόνως ανταποκρίνεται πλήρως και στην ανάγκες των γεωργοκτηνοτροφικών εργασιών, που ήταν ο βασικός οικονομικός τομέας της περιοχής. Ο Πύργος του Χαροκόπου είναι συνδεδεμένος με προσωπικότητες της πολιτικής και της τέχνης και στην ευρύτερη περιοχή, είναι συνδεδεμένος, κυρίως, με τη Μελίνα Μερκούρη η οποία υπήρξε σύζυγος ενός νεότερου μέλους της οικογένειας, του Παναγή Χαροκόπου.
Σιδηροδρομικός σταθμός του Θεσσαλικού Το κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού του Θεσσαλικού, ήταν πανομοιότυπο με αυτό του σιδηροδρομικού Σταθμού του Βόλου. Σχεδιάστηκε από τον Ιταλό μηχανικό Εβαρίστο Ντε Κίρικο, ο οποίος σχεδίασε και το κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού Βόλου. Το κτίριο ξεχώριζε για την αισθητική του αυτάρκεια, την κομψότητα στη σύνθεση, καθώς επίσης και για την αισθητική και λειτουργική του ιδιότητα. Σήμερα, γίνονται προσπάθειες για την πλήρη αποκατάσταση του σταθμού και τη μετατροπή του σε μουσείο. Ωστόσο παρά τις μελέτες που έχουν γίνει, δεν υπήρξε προς το παρόν κάποια εξέλιξη.
Oικία Γερολυμάτου, κτίσμα της εποχής της Τουρκοκρατίας, στην παλιά συνοικία Σουφλάρια, επί της οδού Σεφέρη, αρ. 39[43]
Πηνειός
Ο Πηνειός μέσα από τη ΛάρισαΠερπάτημα στις όχθες του Πηνειού το χειμώνα
Ο ποταμός Πηνειός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την πόλη της Λάρισας και διασχίζει το κέντρο της πόλης. Συναντάται στη βόρεια πλευρά του λόφου Φρουρίου, κάτω από τον Άγιο Αχίλλειο και μαζί με το Πάρκο Αλκαζάρ το οποίο είναι δίπλα στο ποτάμι, δημιουργούν μία όαση πρασίνου και ηρεμίας μέσα στο κέντρο της πόλης, μόλις λίγα βήματα από την κεντρική πλατεία της Λάρισας. Ο Πηνειός διασχίζει την πόλη της Λάρισας, ξεκινώντας από την περιοχή της Δ.Ε.Υ.Α.Λ. και καταλήγοντας στον κυκλικό κόμβο της Νέας Σμύρνης, μια διαδρομή με μήκος 4 χιλιομέτρων. Στις δύο όχθες του ποταμού έχουν δημιουργηθεί μονοπάτια για περίπατο και ποδηλασία, καθώς και υποδομές για την ανάπτυξη αθλητικών δραστηριοτήτων. Οι δύο όχθες του ποταμού ενώνονται σε πολλά σημεία, μέσω πεζογεφυρών. Η πεζογέφυρα των Κρηνίδων Νυμφών έχει επίστρωση από lumin αδρανή, που κάνει την επιφάνειά της αυτοφωτιζόμενη. Χαρακτηριστικό σημείο είναι και το λιμανάκι του Πηνειού που βρίσκεται κοντά στην εκκλησία του Αγίου Αχιλλείου. Κάθε Ιούνιο στις όχθες του ποταμού πραγματοποιείται το Φεστιβάλ Πηνειού.
Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας.[44] Βρίσκεται στον λόφο Μεζούρλου στα νότια της πόλης. Αποτελεί το μοναδικό διαχρονικό μουσείο σε όλη τη χώρα και το σημαντικότερο μουσείο στη Θεσσαλία, όντας ένα από τα δέκα μεγαλύτερα μουσεία στην Ελλάδα. Παρουσιάζει την ιστορία της πόλης από την παλαιολιθική εποχή έως την απελευθέρωση της από τον οθωμανικό ζυγό το 1881. Τα εγκαίνιά του έγιναν στις 28 Νοεμβρίου 2015. Από το 1957 μέχρι τη μεταφορά τους στο νέο, υπερσύγχρονο μουσείο τα αρχαιολογικά ευρήματα στεγάζονταν στο Γενί Τζαμί.[45]
Λαογραφικό - Ιστορικό Μουσείο Λάρισας. Το μουσείο φιλοξενεί έκθεση που παρουσιάζει τον νεότερο ελληνικό πολιτισμό και ιδιαίτερα τον πολιτισμό στον Θεσσαλικό χώρο, από τον 16ο αιώνα έως και τα μέσα του 20ού. Το μουσείο παρουσιάζει τον προβιομηχανικό πολιτισμό στη Θεσσαλική ύπαιθρο, καθώς και σκηνές αστικής ζωής από την πόλη της Λάρισας. Σκοπός του είναι η προβολή και διάσωση του προβιομηχανικού πολιτισμού της Θεσσαλίας.
Μουσείο Στρατιωτικής Κτηνιατρικής Υπηρεσίας. Βρίσκεται στο Στρατόπεδο Νικολάου Πλαστήρα και στεγάζεται σε 2 πέτρινα κτήρια. Είναι μοναδικό στο είδος του για τα ελληνικά και ευρωπαϊκά δεδομένα. Η έκθεση του, περιλαμβάνει υλικό από τη λειτουργία της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας του ελληνικού στρατού.
Μουσείο Εθνικής Αντίστασης. Βρίσκεται επί της οδού Ιουστινιανού, στον αύλειο χώρο του 5ου Γυμνασίου - Λυκείου Λάρισας. Στεγάζεται στο κτίριο της παλιάς Πυριτιδαποθήκης που αποτελεί κτίσμα του 18ου αιώνα. Η μόνιμη έκθεση περιλαμβάνει εκθέματα από την περίοδο του ελληνο-ιταλικού πολέμου και της γερμανικής κατοχής και έχει τον τίτλο: "1941-44: Η Θεσσαλία αντιστέκεται". Το μουσείο φιλοξενεί και περιοδικές εκθέσεις.
Ιατρικό Μουσείο. Στο Μνημείο του Ιπποκράτη, το οποίο βρίσκεται επί της οδού Γρηγορίου Λαμπράκη. Στεγάζεται στο κενοτάφιο.
Μουσείο Κούκλας. Στεγάζεται στο Μύλο του Παππά. Είναι το μοναδικό στην Ελλάδα. Στην έκθεση του υπάρχουν πάνω από 300 χειροποίητες κούκλες.[46]
Σιδηροδρομικό Μουσείο Λάρισας. Ιδρύθηκε το 2005 και στεγάζεται σε βοηθητικά κτήρια του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Λάρισας.[47] Προς το παρόν η συλλογή περιλαμβάνει στολές και καπέλα σταθμάρχη και προϊσταμένου αμαξοστοιχίας, σφυρίχτρες, καραμούζες, τσιμπίδες ακύρωσης εισιτηρίων, φανοί θυέλλης (πετρελαίου), ασετιλίνης, ηλεκτρικοί και αλλαγής τροχιάς, τηλέγραφοι, τηλέφωνα, ρολόγια τσέπης και τοίχου και σημαιάκια.
Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων. Στεγάζεται στο κεντρικό κτήριο του βιομηχανικού συγκροτήματος του Μύλου του Παππά επί της οδού Γεωργιάδου. Το μουσείο παρουσιάζει όλη την πορεία της τεχνολογικής εξέλιξης του Μύλου καθώς και τα μυστικά της βιομηχανικής επεξεργασίας του σιταριού. Το σύνολο των χώρων του μουσείου δεν έχει ανοίξει ακόμη για το κοινό.[48]
Πολιτιστικοί χώροι-Οργανισμοί
Δημοτικό Θέατρο ΟΥΗΛ
Προσεχώς η μόνιμη στέγη του Θεσσαλικού Θεάτρου. Προς το παρόν λειτουργεί το φουαγιέ του θεάτρου για εκθέσεις έργων τέχνης και παρουσιάσεις βιβλίων.
Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Λαρισαίων (Π.Ο.Δ.Λ.) αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) και στεγάζεται στο «Χατζηγιάννειο Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο». Συστάθηκε το 1982 με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Λάρισας και άρχισε να λειτουργεί το 1983, με πρώτο Πρόεδρο του Οργανισμού τον κ. Αλέξανδρο Μπατζανούλη. Σκοπός του Πολιτιστικού Οργανισμού είναι η ανάπτυξη πνευματικών, πολιτιστικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων. Αποτελεί τον υπεύθυνο φορέα της πόλης, που αναλαμβάνει, κατευθύνει και οργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στις δραστηριότητες του Πολιτιστικού Οργανισμού είναι η λειτουργία Λεσχών Πολιτισμού, ο Δημοτικός Κουκλοθίασος «ΤΙΡΙΤΟΜΠΑ», η Δημοτική Βιβλιοθήκη, το Λογοτεχνικό Περιοδικό «ΓΡΑΦΗ» και η πραγματοποίηση κινηματογραφικών προβολών.
Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λάρισας
Σε ένα καινούριο σύγχρονο κτίριο, λειτουργεί η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λάρισας "ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΜΑΣ" βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και επί της οδού 28ης Οκτωβρίου. Η Δημόσια Βιβλιοθήκη, διαθέτει και κινητή μονάδα με 5 χιλιάδες βιβλία.
Η Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας μια χειμωνιάτικη μέρα.
Η δημοτική πινακοθήκη της πόλης φέρει το όνομα του εμπνευστή της και μεγάλου ευεργέτη της πόλης Γεωργίου Κατσίγρα, του οποίου και την ιδιωτική συλλογή στεγάζει μετά τη δωρεά της το 1981 στον δήμο Λάρισας. Πυρήνα της έκθεσης αποτελεί η δωρηθείσα συλλογή Κατσίγρα που αριθμεί 780 έργα αντιπροσωπευτικά δείγματα της νεοελληνικής τεχνοτροπίας του 19ου και κυρίως του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Θεωρείται η τρίτη σπουδαιότερη στην Ελλάδα έπειτα από αυτήν της Εθνικής Πινακοθήκης και του Κουτλίδη. Οι δραστηριότητες της πινακοθήκης είναι οι εξής:
Η δημιουργία Ελεύθερου Εργαστηρίου καλλιτεχνικής εκπαίδευσης για μικρούς και μεγάλους. Διδάσκονται ζωγραφική, αγιογραφία, ψηφιδωτό και κεραμική. Λειτούργησε επίσης τμήμα Εικαστικού Κουκλοθέατρου.
Η οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για μαθητές γυμνασίου και λυκείου.
Η έκδοση καταλόγων των εκθέσεων, αφισών και φωτογραφικού λευκώματος.
Η διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων σε συνεργασία με σχετικούς φορείς τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού.
Το ωδείο της Λάρισας ιδρύθηκε στις 17 Νοεμβρίου 1930 με πρωτοβουλία της Ιουλίας Σάπκα, αρχικά στεγάστηκε σε παλαιό κτήριο επί της πλατείας ανακτόρων (σήμερα πλατεία λαού) και αργότερα φιλοξενήθηκε και από το τέμενος που στεγάζει το αρχαιολογικό μουσείο και το 1953 μεταστεγάστηκε σε νέο κτήριο, ενώ το 1993 στεγάστηκε στο σημερινό κτήριο. Βρίσκεται στις οδούς Βενιζέλου και Ολύμπου.[50] Είναι ένα από τα μακροβιότερα ωδεία της χώρας, με μέσο όρο 700 σπουδαστών κάθε έτος. Το προσωπικό του είναι εξειδικευμένο και ελεγχόμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Το κτήριο περιλαμβάνει 34 αίθουσες διδασκαλίας οργάνων και θεωρητικών, 2 αίθουσες συναυλιών, μια αίθουσα δοκιμών, τρία πιάνα concert grand, φυσική και ηλεκτρονική βιβλιοθήκη και τέλος εξοπλισμό μαγνητοσκοπήσεων και ηχογραφήσεων.
Το ωδείο έχει αναλάβει δραστηριότητες με σημαντική αναγνώριση. Όσον αφορά την εκπαίδευση, εκτός από τα τακτικά μαθήματα κάθε χρόνο διενεργούνται σεμινάρια με εισηγητές σπουδαίες προσωπικότητες του χώρου της μουσικής. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν τόσο οι σπουδαστές του ωδείου όσο και σπουδαστές ωδείων άλλων πόλεων( σεμινάρια Τουφεξή, Μπουντούνη, 1ος Διεθνής Διαγωνισμός Φλάουτου κατά το 2009 κ.α.). Όσον αφορά τη μουσική παραγωγή, τα μουσικά σύνολα του ωδείου και οι καθηγητές σολίστες συμμετείχαν σε συναυλίες τόσο εντός της Ελλάδος όσο και εκτός. Σπουδαίας σημασίας είναι και οι συμπράξεις του ωδείου με μεγάλους καλλιτέχνες (Χατζηδάκις, Θοδωράκης, Τουφεξής κ.α.).[50]
Θεσσαλικό Θέατρο - ΔΗΠΕΘΕ Λάρισας
Το "ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ" ιδρύθηκε το 1975 από τους Λαρισαίους καλλιτέχνες Άννα Βαγενά, Κώστα Τσιάνο και Γιώργο Ζιάκα. Ήταν το πρώτο επαγγελματικό θέατρο στην Ελλάδα που έκανε έδρα του μια επαρχιακή πόλη και έκανε πράξη την ιδέα της πολιτιστικής αποκέντρωσης. Χωρίς κρατική επιχορήγηση, για οκτώ χρόνια περιόδευσε τον Θεσσαλικό κάμπο και στα πιο απομακρυσμένα ορεινά χωριά. Από το 1983 μετατρέπεται σε Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο (ΔΗΠΕΘΕ) και επιχορηγείται από τον Δήμο Λάρισας και το Υπουργείο Πολιτισμού. Έγινε το πρώτο ΔΗΠΕΘΕ της Ελλάδας, που αποτέλεσε εφαλτήριο ανάδειξης σπουδαίων καλλιτεχνών, σκηνοθετών και σκηνογράφων. Σε αυτά τα 33 χρόνια ζωής έχει ανεβάσει 68 παραστάσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλά ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ και πολιτιστικές εκδηλώσεις, τα οποία είναι:[51]
1989. Φεστιβάλ Αθηνών "Επίδαυρος", με το έργο "Ηλέκτρα", σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου.
1990. Φεστιβάλ Αθηνών "Επίδαυρος", με το έργο "Ιφιγένεια εν Ταύροις", σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου.
1991. Φεστιβάλ Μερίδας Ισπανίας, με το έργο "Ιφιγένεια εν Ταύροις", σε σκηνοθεσία Κώστας Τσιάνου.
1992. Φεστιβάλ Αθηνών "Επίδαυρος", με το έργο "Χοηφόρες", σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου. Φεστιβάλ Κύπρου, με το έργο "Χοηφόρες", σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου.
1993. Φεστιβάλ Αθηνών "Επίδαυρος", με το έργο "Ηλέκτρα", σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου. Αμβέρσα,στο πλαίσιο εκδηλώσεων για την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, με το έργο "Ηλέκτρα", σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου.
1997. Λάρνακα Κύπρου, με το έργο "Φιλάργυρος", σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου.
1998. Φιλιππούπολη, Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου, με το έργο "Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας", σε σκηνοθεσία Κυριάκου Αργυρόπουλου.
2004. Φεστιβάλ Αθηνών "Επίδαυρος", με το έργο "Φιλοκτήτης", σε σκηνοθεσία Γιάννη Ιορδανίδη.
2005. Φεστιβάλ Αθηνών "Επίδαυρος", με το έργο "Προμηθέας Δεσμώτης", σκηνοθεσία Κώστα Καζάκου.
2017. Φεστιβάλ Αθηνών "Επίδαυρος", με το έργο "Βάκχες", σε σκηνοθεσία Έκτορα Λυγίζου.
Τη θεατρική δραστηριότητα της πόλης συμπληρώνει από το 2001 και το «Θέατρο Τεχνών» επί της Ταγματάρχου Βελησσαρίου & Πηνειού.
Το ΔΗΠΕΘΕ Λάρισας στεγάζεται στο Μύλο του Παππά, αλλά θα μετακομίσει σύντομα στο Δημοτικό Θέατρο Ουήλ στην οδό Ανθίμου Γαζή όπου η κατασκευή του δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη.[52]
Εικαστικό κέντρο Σύγχρονης Τέχνης
Το εικαστικό κέντρο στεγάζεται στο μύλο του Παππά, και διενεργεί κάθε χρόνο τουλάχιστον τέσσερις μεγάλες εκδηλώσεις, οι οποίες είναι:
Μεγάλη εκδήλωση το μήνα Μάιο.
Μία διεθνή διοργάνωση στα πλαίσια ανταλλαγής με άλλα διεθνή Κέντρα Τέχνης.
Έκθεση Θεσσαλών καλλιτεχνών.
Μια ιστορική αναδρομική ή θεματική έκθεση που θα ανατίθεται σε σημαντικό θεωρητικό της τέχνης.
Αστεροσκοπείο Λάρισας "ΑΡΙΣΤΕΥΣ"
Το Αστεροσκοπείο Λάρισας ΑΡΙΣΤΕΥΣ, είναι Οργανισμός του Δήμου Λαρισαίων. Βρίσκεται στην περιοχή της Γιάννουλης 5 χλμ. βορειοδυτικά από το κέντρο της Λάρισας.[53]
Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας
Είναι Περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, έχει έδρα τη Λάρισα και αρμοδιότητα που εκτείνεται στην Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας. Δημιουργήθηκε τον Οκτώβριο του 2014 μετά από συνένωση της ΙΕ' Εφορείας Κλασσικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων και της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, που προϋπήρχαν από το 1974 και 1970 αντιστοίχως. Η περίοδος που καλύπτει η δράση της, είναι από τους προϊστορικούς ως τους μεταβυζαντινούς χρόνους και την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας. Στις αρμοδιότητες της εντάσσονται: εντοπισμοί μνημείων, καταγραφές μνημείων και κινητών αντικειμένων, ανασκαφικές έρευνες, αναστηλωτικές εργασίες, εργασίες ανάδειξης μνημείων και χώρων, εργασίες συντήρησης κινητών και ακινήτων μνημείων, σύσταση νέων Μουσείων και Συλλογών, διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων, οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, διοργάνωση συνεδρίων.[54]
Χώροι αναψυχής
Λιμνούλα στο Πάρκο Αλκαζάρ
Πάρκο Αλκαζάρ και όχθες Πηνειού ποταμού
Αισθητικό άλσος
Λόφος Φρουρίου
Πάρκο Χαντζηχαλάρ
Πάρκο των ευχών (κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων και μέχρι τα Φώτα)
Πάρκο Σιδηροδρομικού Σταθμού
Πάρκο Αγίου Αντωνίου
Πλατεία Προφήτη Ηλία
Πάρκο Σάλια
Πλατεία Ανθούπολης
Πρωτοχρονιάτικη συναυλία στο ΦρούριοΧριστουγεννιάτικο δέντρο στην κεντρική πλατεία
Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Λάρισας/Artfools International Film Festival[55]
Η Λάρισα αποτελεί μεγάλο οδικό κόμβο. Ο Αυτοκινητόδρομος Α.Θ.Ε διέρχεται σε μικρή απόσταση από την πόλη, παρακάμπτοντάς την ανατολικά και ενώνοντάς την με την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, καθώς αντικατέστησε την ΕΟ1, η οποία διερχόταν μέσα από την πόλη και είχε αστικοποιηθεί. Επιπλέον, η ΕΟ6 ενώνει τη Λάρισα με τα Τρίκαλα, τα Ιωάννινα, την Ηγουμενίτσα και το Βόλο, ενώ η ΕΟ3 συνδέει την πόλη με την Κοζάνη και την υπόλοιπη Δυτική Μακεδονία στα βόρεια και η Εθνική Οδός Λάρισας-Καρδίτσας την ενώνει με την Καρδίτσα. Για την αποσυμφόρηση της κίνησης εντός της πόλης, τα τελευταία χρόνια έχουν ολοκληρωθεί και δοθεί στην κυκλοφορία τμήματα του εξωτερικού δακτυλίου της Λάρισας, ο οποίος παρακάμπτει κυκλικά το πολεοδομικό συγκρότημα και συνδέει περιμετρικά τις συνοικίες της πόλης.[64]
Από τον κεντρικό σταθμό των υπεραστικών ΚΤΕΛ της πόλης στην οδό Ολύμπου, πραγματοποιούνται καθημερινά δρομολόγια προς την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τον Βόλο, τα Ιωάννινα, την Κοζάνη, την Κέρκυρα, τα Γρεβενά, την Άρτα, την Πρέβεζα, τη Φλώρινα, την Καστοριά, την Αιδηψό, το Αγρίνιο καθώς και προς τις περισσότερες περιοχές της περιφερειακής ενότητας Λάρισας. Ενώ υπάρχουν, άλλοι δυο ξεχωριστοί σταθμοί. Στη λεωφόρο Ηρώων Πολυτεχνείου, λειτουργεί σταθμός για την εξυπηρέτηση των ΚΤΕΛ νομού Τρικάλων και των ΚΤΕΛ νομού Καρδίτσας, ενώ στο 7ο χιλιόμετρο της Π.Ε.Ο. Λάρισας-Βόλου λειτουργεί από το 2015 ο Περιφερειακός Σταθμός Υπεραστικών ΚΤΕΛ υπό την εποπτεία του ΚΤΕΛ ΛΑΡΙΣΑΣ Α.Ε.[65] για την εξυπηρέτηση των ΚΤΕΛ Αχαΐας, Ηρακλείου-Λασιθίου, Χανίων-Ρεθύμνου, Ευβοίας, Κορινθίας, Αργολίδας, Αρκαδίας, Λακωνίας, Σερρών, Φθιώτιδας, Έβρου, Ξάνθης, Δράμας, Πέλλας, Ημαθίας και Καβάλας.
Αστικές μεταφορές
Αστικές Συγκοινωνίες Λάρισας
Η πόλη της Λάρισας για την εξυπηρέτηση των εσωτερικών συγκοινωνιών της, καθώς και τη σύνδεση της με κοντινούς οικισμούς, διαθέτει έναν σύγχρονο στόλο λεωφορείων[66] και 17 λεωφορειακές γραμμές εκ των οποίων οι γραμμές 1-4 και 9-17 συνδέουν το κέντρο της πόλης με τον υπόλοιπο αστικό ιστό και οι 5-8 το κέντρο της πόλης με κοντινά χωριά σε απόσταση ως 10 χλμ. από την κεντρική πλατεία.
Ποδηλατόδρομοι
Επίσης, η πόλη της Λάρισας από το 2003, διαθέτει και ποδηλατοδρόμους συνολικού μήκους 10 χιλιομέτρων. Με τη μελλοντική επέκταση τους προβλέπεται να φτάσουν συνολικά τα 54 χιλιόμετρα μήκος.[67] Ποδηλατοδρόμοι καλύπτουν: την λεωφόρο Ιωαννίνων, όπου διασχίζουν μεγάλο μέρος της, την λεωφόρο Γεωργίου Παπανδρέου στην περιοχή της Νεάπολης, τις οδούς Θεοδωρακοπούλου, Έλλης Λαμπέτη και Βασίλη Τσιτσάνη στην Νέα Πολιτεία, τις οδούς Θεοφράστου στην περιοχή Αβέρωφ και Καλλισθένους στην περιοχή των Πυροβολικών, την οδό Ιλάρχου Σαριμβέη στην Νεράιδα, τις οδούς Ανθίμου Γαζή, Αλέξανδρου Παπαναστασίου, Θέτιδος και Κύπρου και τέλος υπάρχει παράλληλος ποδηλατοδρόμος με την προέκταση της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου που ξεκινάει από την περιοχή Παπασταύρου και καταλήγει στην περιοχή της Νέας Σμύρνης. Επίσης ποδηλατοδρόμοι διασχίζουν το πάρκο Αλκαζάρ και τις 2 όχθες του ποταμού Πηνειού.[68]
Σιδηροδρομικές μεταφορές
Από τη Λάρισα περνάει επίσης ο κεντρικός σιδηροδρομικός άξονας της χώρας που τη συνδέει σε προαστιακό επίπεδο με τη Θεσσαλονίκη και όλους τους ενδιάμεσους σταθμούς, με χρήση αμαξοστοιχιών προαστιακού σιδηροδρόμου από τον σιδηροδρομικό σταθμό Λαρίσης. Σύνδεση με υπεραστικά δρομολόγια υπάρχει απευθείας με την πόλη του Βόλου, ξανά σε επίπεδο προαστιακής σύνδεσης, την πόλη της Αθήνας και φυσικά με όλους τους ενδιάμεσους σταθμούς των διαδρομών. Επίσης σε προαστιακό επίπεδο υπάρχει σύνδεση της πόλης με την Καλαμπάκα μέσω Παλαιοφαρσάλου και της σιδηροδρομικής γραμμής Παλαιοφαρσάλου-Καλαμπάκας. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι, στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού του δικτύου των Ελληνικών σιδηροδρόμων, η γραμμή Λάρισας-Βόλου αναμένεται να εκσυγχρονιστεί και συγκεκριμένα να ηλεκτροδοτηθεί και να γίνει διπλής κατεύθυνσης.
Ο Δήμος Λαρισαίων ανέθεσε μελέτη βιωσιμότητας για δίκτυο τραμ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η οποία προτείνει την κατασκευή 2 γραμμών που θα διέρχονται από το κέντρο της πόλης και θα συνδέουν το Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας με το Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας και το Στάδιο Αλκαζάρ με το σιδηροδρομικό σταθμό. Ωστόσο, λόγω έλλειψης πόρων και αμφίβολης βιωσιμότητας, η υλοποίηση του έργου δεν έχει προχωρήσει ακόμα. Τον Δεκέμβριο του 2020 κατά τη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Λαρισαίων, ο μελετητής του Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας κ. Χρυσόστομος Ριζομυλιώτης, ανέφερε ότι η μελέτη βιωσιμότητας για δίκτυο τραμ δεν μπόρεσε να δικαιολογήσει οικονομικά την κατασκευή και τη λειτουργία του, λόγω μεγέθους και διάρθρωσης της πόλης και τα επόμενα 10 με 15 χρόνια δεν είναι απαραίτητο για τις μεταφορές στην πόλη.[69]
Αεροπορικές μεταφορές
Το στρατιωτικό αεροδρόμιο της πόλης χρησιμοποιείται για εθνική διασύνδεση με έκτακτες πτήσεις, αν και στο παρελθόν υπήρχε λειτουργία πολιτικού αεροδρομίου με εμπορικές πτήσεις, καθώς και σύνδεση με πτήσεις της Ολυμπιακής Αεροπορίας, οι οποίες όμως διακόπηκαν το 1994, λόγω μειωμένης κίνησης. Πλέον εξυπηρετείται από τον Κρατικό Αερολιμένα Νέας Αγχιάλου στη Νέα Αγχίαλο Βόλου ο οποίος απέχει 70 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης.
Πρωτοβάθμια & Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
Στην πόλη της Λάρισας λειτουργούν 49 Νηπιαγωγεία, 44 Δημοτικά Σχολεία, 15 Ημερήσια Γυμνάσια, 1 Εσπερινό Γυμνάσιο, 14 Ημερήσια Λύκεια, 1 Εσπερινό Λύκειο και 6 Επαγγελματικά Λύκεια, εκ των οποίων και δυο είναι εσπερινά. Επίσης, λειτουργούν 1 νηπιαγωγείο για παιδιά με ειδικές ανάγκες, 1 νηπιαγωγείο για παιδιά με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, 1 δημόσιο σχολείο για παιδιά με ειδικές ανάγκες, 1 δημόσιο σχολείο για παιδιά με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, 1 εσπερινό γυμνάσιο, 1 εσπερινό λύκειο, 1 μουσικό γυμνάσιο-λύκειο και 2 δημόσια εργαστηριακά κέντρα.[70][71]
Ανώτατη Εκπαίδευση
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Στην πόλη εδρεύουν 3 σχολές και 10 τμήματα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας: Ιατρικής, Βιοχημείας - Βιοτεχνολογίας, Νοσηλευτικής της Σχολής Επιστημών Υγείας. Γεωπονίας - Αγροτεχνολογίας και Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών. Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, Διοίκησης Επιχειρήσεων της Σχολής Οικονομικών και Διοικητικών Επιστημών. Και η Σχολή Τεχνολογίας: Συστημάτων Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Ψηφιακών Συστημάτων.[72]
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο: Στην πόλη εδρεύει Παράρτημα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), το οποίο βρίσκεται στην οδό Ηρώων Πολυτεχνείου 211 στην περιοχή ΑΤΑ.[73]
Το κλίμα της Λάρισας έχει τα στοιχεία του ηπειρωτικού κλίματος της πεδινής Θεσσαλίας με ετήσιες διαφορές μεταξύ μέγιστης και ελάχιστης θερμοκρασίας άνω των 22°C. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 15,7°C βαθμοί κελσίου. Η μέση ετήσια βροχόπτωση στην πόλη κυμαίνεται στα 425 χιλιοστά.
Στις 1/7/2017 και κατά τη διάρκεια ενός κύματος καύσωνα που επηρέασε τη χώρα από τις 30/6/17 ως τις 2/7/17,[75] ο σταθμός της Ε.Μ.Υ. κατέγραψε στο αεροδρόμιο μέγιστη θερμοκρασία 43 °C και ο σταθμος του Ε.Α.Α. μέσα στην πόλη κατέγραψε 45 °C.
Ελευθερία[77] πρόκειται για την πρώτη εφημερίδα που δημιουργήθηκε στη Λάρισα, είναι καθημερινή πρωινή εφημερίδα και ιδρύθηκε το 1922 από τον Γεώργιο Δημητρακόπουλο.
Ημερήσιος Κήρυκας η εφημερίδα πρωτοεκδόθηκε ως «Κήρυξ» τον Απρίλιο του 1906, λίγα χρόνια μετά την ήττα στον πόλεμο του 1897, από τον δικηγόρο της Θεσσαλονίκης Γεώργιο Σερεμέτη και τον Α. Φαρμάκη. Η εφημερίδα ανέστειλε τη λειτουργία της το 2013.
Κόσμος[78] ο «Κόσμος» είναι η νεότερη ημερήσια εφημερίδα της Λάρισας η οποία κυκλοφορεί από τις 4 Απριλίου 2006.
Θεσσαλικές Αγγελίες[79] πρόκειται για εφημερίδα αγγελιών, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στις 9 Φεβρουαρίου 1994.
Larissa Net[80] είναι εβδομαδιαία εφημερίδα που κυκλοφορεί από τις 25 Οκτωβρίου 2013. Κυκλοφορεί κάθε Παρασκευή.
Culture and Art - Λάρισα σελίδα για την καθημερινή ενημέρωση για τον πολιτισμό στη Λάρισα στα social media.
Αγροτική Έκφραση[81] εβδομαδιαία εφημερίδα. Κυκλοφορεί κάθε Σάββατο.
Οι ιεροί ναοί που υπάγονται στην Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου είναι[93][94]:
Ιερός Ναός Αγίου Αχιλλείου
Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου του εξ Ιωαννίνων
Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου
Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων
Ιερός Ναός Αγίου Θωμά
Ιερός Ναός Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης
Ιερός Ναός Αγίων Σαράντα Μαρτύρων
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
Ιερός Ναός Πέτρου και Παύλου
Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας
Ιερός Ναός Αγίου Χαραλάμπους
Ιερός Ναός της Ανάληψης του Σωτήρος
Ιερός Ναός Ζωοδόχου Πηγής
Ιερός Ναός Ταξιαρχών
Ιερός Ναός Προφήτη Ηλία
Ιερός Ναός της του Θεού Σοφίας
Εκτός από τους παραπάνω ναούς υπάρχει και ένα πλήθος άλλων ναΐσκων που είτε βρίσκονται ενσωματωμένοι στους ενοριακούς ναούς είτε υπάρχουν σε διάφορα άλλα σημεία της πόλης, όπως στα νοσοκομεία, στις στρατιωτικές μονάδες, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και αλλού.
Ιερός Ναός Αγίου Βησσαρίωνος
Ιερός Ναός Αγίου Αντωνίου
Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου
Ιερός Ναός Αγίων Δώδεκα Αποστόλων
Ιερός Ναός Αγίου Νεκταρίου
Ιερός Ναός Αγίας Μαρίνας
Ιερός Ναός Τριών Ιεραρχών (ΤΕΙ Θεσσαλίας)
Ιερός Ναός Αγίου Λουκά του Ιατρού (Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας)
Ιερός Ναός Παναγίας Γοργοεπηκόου (Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας)
Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1η Στρατιά)
Ιερός Ναός Αγίου Λαζάρου (Νέο Κοιμητήριο Λάρισας)
Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου (οδός Ροΐδου)
Μοναστήρια
Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής
Άλλες Χριστιανικές Εκκλησίες
Ελεύθερη Ευαγγελική Εκκλησία Λάρισας (Ευαγγελιστές)[95]
Ναός Ιερής Καρδιάς του Χριστού (Καθολική Εκκλησία)[96]
Η δημοτική ενότητα Λαρισαίων χωρίζεται σε τέσσερις δημοτικές κοινότητες, οι οποίες αποτελούνται από 23 πολεοδομικές ενότητες(συνοικίες) και τους προαστιακούς οικισμούς της Αμφιθέας και του Κουλούριου. Επίσης, στη δημοτική ενότητα Λαρισαίων περιλαμβάνεται και η τοπική κοινότητα Τερψιθέας.
Το Εθνικό Αθλητικό Κέντρο (ΕΑΚ) Λάρισας, το οποίο ανήκει στο Ελληνικό Κράτος και εποπτεύεται από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, βρίσκεται δίπλα από το πάρκο Αλκαζάρ της πόλης και περιλαμβάνει τις παρακάτω εγκαταστάσεις:
Στάδιο Αλκαζάρ, με χωρητικότητα 13.108, εδώ εκτός από αγώνες ποδοσφαίρου διεξάγονται και όλα τα αθλήματα στίβου.
Γυμναστήριο Βαρέων Αθλημάτων
Κλειστό γυμναστήριο Αλκαζάρ
Κλειστό κολυμβητήριο Αλκαζάρ
Αθλητικό μέλαθρον Λάρισας: Επίσης στον πυρήνα Β της Νεάπολης βρίσκεται το νεόκτιστο δεύτερο κλειστό γυμναστήριο της πόλης, στο οποίο έχουν φιλοξενηθεί και αγώνες από το παγκόσμιο πρωτάθλημα καλαθοσφαίρισης που διοργάνωσε η Ελλάδα το 1998, και το οποίο είναι επίσης η έδρα των συλλόγων Ολύμπια και ΑΕΛ.
AEL FC Arena: Το νέο ποδοσφαιρικό γήπεδο της ομάδας ΑΕΛ 1964 έχει κατασκευαστεί δίπλα από το αθλητικό μέλαθρον της Νεάπολης, με χωρητικότητα 16.118 καθήμενων και περιέχει πλήρες αθλητικό κέντρο.
Ανθή Μάτσακα (2012). Νομικός Μιχαήλ, επιμ. Η εξέλιξη του λόφου του Φρουρίου στη Λάρισα(PDF). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Σχολή Αρχιτέκτονων: Διπλωματική Εργασία. σελ.53.
«Μπαϊρακλί Τζαμί». 17 Νοεμβρίου 2014. Ψηφιακή Πολιτιστική Πύλη Δήμου Λαρισαίων. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2014.
Ανθή Μάτσακα (2012). Νομικός Μιχαήλ, επιμ. Η εξέλιξη του λόφου του Φρουρίου στη Λάρισα(PDF). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Σχολή Αρχιτέκτονων: Διπλωματική Εργασία. σελ.49.
«Εβδομάδα χορού στο Μύλο του Παππά». ONLARISSA.GR ενημέρωση, ειδήσεις, νέα για Λάρισα. Θεσσαλία, Κόσμο, Αθλητισμό. 11 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2021.
Γεώργιος Ι. Σαλακίδης, Η Λάρισα (Yenisehir) στα μέσα του 17ου αιώνα, Κλειώ, ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τ/χ 2 (άνοιξη 2006), σελίδες 183-194.
Ελένη Αγγελομάτη Τσουγκαράκη, «Συμβολή στην ιστορία της οικονομικής, κοινωνικής και εκπαιδευτικής ζωής της Λάρισας κατά την Τουρκοκρατία», Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά 3 (1990) σσ. 255-332
Σχετικά πολυμέσα
_-_Larisa.JPG)
