Gwobr Heddwch Nobel

Mae Gwobr Heddwch Nobel (Swedeg, Daneg a Norwyeg: Nobels fredspris) yn un o bum Gwobr Nobel a roddwyd gan y diwydiannwr a'r dyfeisiwr Swedaidd Alfred Nobel. Yn ôl ewyllys Nobel, dylid cyflwyno'r Wobr Heddwch "i'r person sydd wedi gwneud fwyaf neu'r gwaith gorau i hybu brawdgarwch ymysg cenhedloedd, i ddiddymu neu leihau byddinoedd ac am gynnal a hyrwyddo cynghreiriau heddychlon."^[1]

Nododd Alfred Nobel y dylai'r wobr gael ei chyflwyno gan bwyllgor o bump o bobl i'w dewis gan Lywodraeth Norwy. Bryd hynny, roedd undeb rhwng Norwy a Sweden, a chyda Sweden yn gyfrifol am yr holl bolisi tramor, teimlai Nobel y byddai'r wobr yn llai tueddol o gael ei ddefnyddio am resymau gwleidyddol pe cawsai ei rhoi gan Norwy. Cyflwynir y Wobr Heddwch yn flynyddol yn Oslo, ym mhresenoldeb y Brenin, ar 10 Rhagfyr (sef dyddiad marwolaeth Nobel). Dyma yw'r unig Wobr Nobel na sydd yn cael ei chyflwyno yn Stockholm. Yn Oslo, cyflwyna Cadeirydd y Pwyllgor Nobel Norwyaidd y Wobr Heddwch Nobel ym mhresenoldeb Brenin Norwy. Yn llygad y cyfryngau rhyngwladol, derbynia'r enillydd Nobel (neu'r 'Llawryf' fel caiff ei alw weithiau) dri pheth: diploma, medal a dogfen sy'n cadarnhau gwerth y wobr. Cynhelir y Seremoni Gwobr Heddwch Nobel yn Neuadd y Ddinas, Oslo, a'r diwrnod canlynol cynhelir Cyngerdd Gwobr Heddwch Nobel, a ddarlledir i dros 450 miliwn o gartrefi mewn dros 150 o wledydd ledled y byd.

Weithiau, mae'r dewis o enillwyr Gwobr Heddwch Nobel yn ddadleuol, gyda honiadau o duedd gwleidyddol ac nad yw bob adeg yn gysylltiedig â heddwch e.e. cafwyd cryn anniddigrwydd gan bobl megis Mairead Corrigan pan roddwyd y Wobr i Arlywydd yr Unol Daleithiau Barack Obama. Mae'r enillwyr hefyd wedi cynnwys pobl a arferai ddefnyddio trais a therfysgaeth, ond a drodd eu cefn ar drais yn ddiweddarach er mwyn ceisio sicrhau heddwch.

Dengys y rhestr isod bobl a enillodd Wobr Nobel am Heddwch:

1901

Jean Henri Dunant, y Swistir am sefydlu'r Groes Goch ac am awgrymu Cytundeb Genefa

Frédéric Passy, Ffrainc am sefydlu a fod yn arlywydd Société Française pour l'arbitrage entre nations.

1902

Élie Ducommun y Swistir a Charles Albert Gobat, ysgrifenyddion mygedol y Permanent International Peace Bureau yn Berne.

1903

Syr William Randal Cremer Y Deyrnas Unedig ysgrifennydd yr International Arbitration League.

1904

Sefydliad y Gyfraith Ryngwladol (Institut de droit international) yn Gent, Gwlad Belg

1905

Bertha Sophie Felicitas Baronin von Suttner, née Iarlles Kinsky von Chinic und Tettau, Awstria, lenor ac arlywydd mygedol y Permanent International Peace Bureau.

1906

Theodore Roosevelt, arlywydd yr Unol Daleithiau am ddraffrtio'r cytundeb heddwch ar ôl y rhyfel rhwng Rwsia a Siapan

1907

Ernesto Teodoro Moneta, yr Eidal, arlywydd y Lombard League of Peace a

Louis Renault, Ffrainc, athro prifysgol ym maes Cyfraith Ryngwladol

1908

Klas Pontus Arnoldson, Sweden, am sefydlu'r Swedish Peace and Arbitration League a

Fredrik Bajer, Denmarc, arlywydd mygedol y Permanent International Peace Bureau

1909

Auguste Marie Francois Beernaert Gwlad Belg aelod y Cour Internationale d'Arbitrage a

Paul Balluet d'Estournelles de Constant, Baron de Constant de Rebecque Ffrainc, am sefydlu a bod yn arlywydd y French parliamentary group for international arbitration ac am sefydlu'r Comité de défense des intérets nationaux et de conciliation internationale

1910

Bureau International Permanent de la Paix, Berne

1911

Tobias Michael Carel Asser, yr Iseldiroedd, am hyfforddi'r International Conferences of Private Law yn yr Hâg a

Alfred Hermann Fried, Awstria, am sefydlu Die Waffen Nieder

1912

Elihu Root, yr Unol Daleithiau (UDA),

1913

Henri la Fontaine, Gwlad Belg, arlywydd y Permanent International Peace Bureau

1914

Heb ei ddyfarnu oherwydd y Rhyfel Byd Cyntaf

1915

Heb ei ddyfarnu oherwydd y Rhyfel Byd Cyntaf

1916

Heb ei ddyfarnu oherwydd y Rhyfel Byd Cyntaf

1917

Y Groes Goch Ryngwladol, Geneva

1918

Heb ei ddyfarnu oherwydd y Rhyfel Byd Cyntaf

1919

Woodrow Wilson, UDA, am sefydlu Cynghrair y Cenhedloedd

1920

Léon Bourgeois, arlywydd Cyngor y Cynghrair y Cenhedloedd

1921

Hjalmar Branting, Sweden, Prif Weinidog, cynrychiolydd Sweden ar Gyngor Cynghrair y Cenhedloedd

Christian Lous Lange, Norwy, ysgrifennydd cyffredin yr Inter-Parliamentary Union

1922

Fridtjof Nansen, Norwy, cynrychiolydd Norwy ar Gynghrair y Cenhedloedd ac am greu Pasbort Nansen i ffoaduriaid.

1923

Heb ei ddyfernir

1924

Heb ei ddyfernir

1925

Syr Austen Chamberlain, DU am Gytundeb Locarno a

Charles Gates Dawes, UDA, am fod yn gadeirydd yr Allied Reparation Commission ac am greu'r Dawes Plan

1926

Aristide Briand, Ffrainc am Gytundeb Locarno a

Gustav Stresemann, yr Almaen am Gytundeb Locarno

1927

Ferdinand Buisson, Ffrainc am sefydlu a gweithio fel arlywydd y League for Human Rights a

Ludwig Quidde, yr Almaen, cynrychiolydd i gynadleddau heddwch niferus

1928

Heb ei ddyfernir

1929

Frank B. Kellogg, UDA am y Briand-Kellogg Pact

1930

Archesgob Lars Olof Nathan (Jonathan) Söderblom, Sweden, arweinydd y mudiad eciwmenaidd

1931

Jane Addams, UDA, arlywydd rhyngwladol y Women's International League for Peace and Freedom a

Nicholas Murray Butler, UDA am hyrwyddo'r Briand-Kellogg Pact

1932

Heb ei ddyfernir

1933

Sir Norman Angell (Ralph Lane), DU, llenor, aelod o Bwyllgor Gweithredol Cynghrair y Cenhedloedd a'r National Peace Council

1934

Arthur Henderson, DU, cadeirydd Disarmament Conference Cynghrair y Cenhedloedd

1935

Carl von Ossietzky, yr Almaen, newyddiadurwr a heddychwr

1936

Carlos Saavedra Lamas, yr Ariannin, arlywydd Cynghrair y Cenhedloedd a chyfryngwr rhwng Paragwâi a Bolifia

1937

Cecil o Chelwood, am sefydlu a bod yn arlywydd yr International Peace Campaign

1938

Nansen International Office For Refugees, Geneva.

1939