Jane Addams

Awdures Americanaidd oedd Jane Addams (6 Medi 1860 - 21 Mai 1935) sy'n cael ei hystyried yn nodigedig am ei gwaith fel newyddiadurwr, athronydd, cymdeithasegydd, a ffeminist. Ystyrir hi fel y person a grisialodd y cysyniad o 'waith cymdeithasol', a bod angen i lywodraeth ofalu am rai pobl o fewn cymdeithas. Sefydlodd "Hull House" yn Chicago, cartref i'r digartref, yr enwocaf, efallai yn yr UDA; ac yn 1920 sefydlodd yr ACLU (American Civil Liberties Union).^{[1][2][3][4][5]}

Llun diddyddiad o Jane Addams yn ferch ifanc.

Jane Addams
Ganwyd	Laura Jane Addams  6 Medi 1860  Cedarville
Bu farw	22 Mai 1935  o canser  Chicago
Dinasyddiaeth	Unol Daleithiau America
Alma mater	Coleg Rockford
Galwedigaeth	newyddiadurwr, athronydd, llenor, ymgyrchydd dros hawliau merched, hunangofiannydd, diwygiwr cymdeithasol, beirniad cymdeithasol, swffragét, ymgyrchydd heddwch, amddiffynnwr hawliau dynol, damcaniaethwr gwleidyddol, cymdeithasegydd
Mudiad	heddychiaeth, sosialaeth, pleidlais i ferched, hawliau menywod
Tad	John H. Addams
Gwobr/au	Gwobr Heddwch Nobel, 'Hall of Fame' Cendlaethol Menywod, Gwobr 'Hall of Fame' Merched Chicago, Hall of Fame Lesbiaid a Hoywon Chicago, Hall of Fame Americanwyr Mawr
llofnod

Yn 1931, hi oedd y fenyw Americanaidd gyntaf i ennill Gwobr Heddwch Nobel. Mae hi'n cael ei chydnabod fwyfwy fel athronydd pragmataidd, ac fel yr "athronydd benywaidd cyhoeddus cyntaf yn hanes yr Unol Daleithiau".^[6]

Fe'i ganed yn Cedarville, Illinois a bu farw o ganser yn Hull House; fe'i claddwyd yn Illinois.^{[7][8][9][10][11][12]}

Yn yr "Oes Flaengar" (yr hyn a elwir yn "Progressive Era"), pan nododd llywyddion fel Theodore Roosevelt a Woodrow Wilson eu bod yn ddiwygwyr a gweithredwyr cymdeithasol, Addams oedd un o'r diwygwyr mwyaf blaenllaw. Helpodd America i fynd i'r afael â materion a oedd yn peri pryder i famau, fel anghenion plant, iechyd cyhoeddus lleol, a heddwch y byd. Yn ei thraethawd 'Defnyddio Menywod mewn Llywodraeth y Ddinas', (Utilization of Women in City Government) nododd Addams y cysylltiad rhwng gweithrediadau llywodraeth y wlad a'r aelwyd, gan fynnu fod cysylltiad rhang glanweithdra, carffosiaeth dinesig, addysg plant ayb a rôl y ferch, yn draddodiadol, yn y cartref. Felly, roedd y rhain yn faterion y byddai gan fenywod fwy o wybodaeth amdanynt na dynion, felly roedd menywod angen y bleidlais i leisio'u barn yn y ffordd orau.^[13]

Pe bai menywod yn gyfrifol am lanhau eu cymunedau, dywedodd, a'u gwneud yn lleoedd gwell i fyw, yna roedd angen iddynt allu pleidleisio i wneud hynny'n effeithiol. Daeth Addams yn fodel i fenywod y dosbarth canol, a ddechreuodd ddilyn ei syniadau, gan wirfoddolodd i wella eu cymunedau.

Magwraeth

Jane Addams oedd yr ieuengaf o wyth o blant a aned i deulu ffyniannus o ogledd Illinois, teulu a oedd yn wreiddiol o Loegr, ac a symudodd i Pennsylvania. Yn 1863, pan oedd Jane yn 2 oed, bu farw ei mam, Sarah Addams (g. Weber), tra'n feichiog gyda'i nawfed plentyn. Wedi hynny gofalwyd am Jane Addams gan ei chwiorydd hŷn yn bennaf. Pan oedd Addams yn wyth oed, roedd pedwar o'i brodyr a'i chwiorydd wedi marw: tri yn fabanod ac un yn 16 oed.^[14][15]

Aelodaeth

Yn ystod ei hoes, bu'n aelod o Ferched y Chwyldro Americanaidd, Alpha Kappa Alpha, Cynghrair Ryngwladol Menywod dros Heddwch a Rhyddid, Cymdeithas Phi Beta Kappa a Phwyllgor Rhyngwladol Menywod dros Heddwch Parhaol. ^[16]

Anrhydeddau

• Dros y blynyddoedd, derbyniodd nifer o anrhydeddau, gan gynnwys: Gwobr Heddwch Nobel (1931), 'Hall of Fame' Cendlaethol Menywod (1973), Gwobr 'Hall of Fame' Merched Chicago (1988), Hall of Fame Lesbiaid a Hoywon Chicago (2008), Hall of Fame Americanwyr Mawr (1965)^[17][18][19] .