Federacija Bosne i Hercegovine
entitet u Bosni i Hercegovini From Wikipedia, the free encyclopedia
Federacija Bosne i Hercegovine jest, prema Dejtonskom sporazumu, jedan od dva entiteta u Bosni i Hercegovini (pored Republike Srpske) i zauzima 51% njene površine. Nastala je potpisivanjem Vašingtonskog sporazuma 18. marta 1994. između Republike Bosne i Hercegovine, Hrvatske Republike Herceg-Bosne i Republike Hrvatske. Tim sporazumom okončan je bošnjačko-hrvatski sukob u Bosni i Hercegovini.
| Federacija Bosne i Hercegovine Федерација Босне и Херцеговине |
||
|---|---|---|
 Lokacija Federacija BiH (plava) unutar Bosne i Hercegovine.
|
||
| Država |  Bosna i Hercegovina |
|
| Glavni i najveći grad | Sarajevo 43°51′22.8″N 18°24′47.6″E | |
| Službeni jezik | bosanski srpski hrvatski[1] |
|
| Pismo | [1] | |
| Etničke grupe | 70,39% Bošnjaci 22,46% Hrvati 2,55% Srbi 4,60% Ostali[2] |
|
| Upravni oblik | Parlamentarna federalna jedinica | |
| Lidija Bradara (HDZ BiH) | ||
• Premijer |
Nermin Nikšić (SDP BiH) | |
| Zakonodavstvo | Parlament | |
| Dom naroda | ||
| Zastupnički dom | ||
| Historija | ||
| - | Vašingtonski sporazum | 18. mart 1994. |
| - | Proglašen Ustav Federacije BiH | 24. juli 1994. |
| - | Dejtonski sporazum (priznata kao entitet u BiH) | 14. decembar 1995. |
| - | Prvi izbori | 14. septembar 1996. |
| - | Sporazum između Hrvatske i Federacije BiH | 22. novembar 1998. |
| - | Osnivanje Brčko distrikta (kondominij oba entiteta) | 8. mart 2000. |
| - | Prva izmjena Ustava FBiH od strane OHR-a[3] | 19. april 2002. |
| - | Ukidanje zastave i grba od strane Ustavnog suda FBiH | 14. juni 2007. |
| - | Druga izmjena Ustava FBiH od strane OHR-a[4] | 2. oktobar 2022. |
| Površina | ||
• Ukupno |
26.110,5 km2 | |
| Stanovništvo | ||
• Ukupno (2013) |
 2.219.220[2] |
|
• Gustoća |
91/km2 | |
• Procjena (2023) |
2.150.054[5] |
|
| BDP (PKM) | 2022. | |
• Ukupno |
 $15,838 milijardi[6] |
|
| $7,343[7] |
||
| HDI (2021) | 0.783[8] (visok) |
|
| Valuta | Konvertibilna marka (BAM) | |
| Vremenska zona | UTC +1 (EET) | |
| UTC +2 (EEST) | ||
| Format datuma | D. M. GGGG. (NE) | |
| Topografija | ||
| Čvrsnica 2228 m |
||
| Buško jezero 56,7 km2 |
||
| Neretva 230 km |
||
| Vozačka strana | desna | |
| Pozivni broj | +387 | |
| ISO 3166 kod | BA-BIH | |
| Internetska domena | .ba | |
Dana 30. marta 1994. u Sarajevu održana je konstituirajuća sjednica Ustavotvorne skupštine Federacije Bosne i Hercegovine na kojoj je usvojen Ustav Federacije Bosne i Hercegovine. Na sjednici su učestvovali poslanici izabrani u Skupštinu Republike Bosne i Hercegovine na izborima 1990. godine. Ustavotvorna skupština je prestala sa radom 1996. godine nakon izbora za Parlament Federacije Bosne i Hercegovine.
Federacija se sastoji od deset federalnih jedinica, kantona.[9] Konstitutivni narodi Federacije Bosne i Hercegovine su Bošnjaci, Hrvati i Srbi, a službeni jezici su bosanski, hrvatski i srpski jezik. Službena pisma su latinica i ćirilica.[10]
Međuentitetska granična linija koja Bosnu i Hercegovinu dijeli na dva entiteta napravljena je na osnovu granica tokom rata u Bosni i Hercegovini s bitnim promjenama na zapadnom dijelu države i oko glavnog grada Sarajeva koje su ucrtane Dejtonskim sporazumom. Dužina međuentitetske granične linije je 1.080 km. Međuentitetska granica nije pod kontrolom vojske i policije, u potpunosti je slobodna za prolaz. Federacija BiH, osim Republike Srpske, graniči još s Hrvatskom na zapadu. Federacija BiH ima 26 km morske granice kod Neuma.
Gotovo cijela Federacija BiH nalazi se na Dinaridima izuzev posavskog dijela Federacije koji je dio Panonske nizije. Najviši vrh Federacije je Čvrsnica (2.228 m) na sjeveru Hercegovine, a druge više planine su Vranica, Prenj, Treskavica i Vran.
Najveća jezera FBiH su Jablaničko jezero (14,4 km2) i Buško jezero (55,8 km2).
Federacija BiH je najvećim dijelom šumovita, dok je posavski dio ravnica pogodna za poljoprivredu. Prevladava umjerenom kontinentalnom klimom s toplim ljetima i hladnim zimama, izuzev južne Hercegovine gdje prevladava srednozemna klima s blagim kišovitim zimama i toplim ljetima.
Stvaranje
Osnovu za stvaranje Federacije Bosne i Hercegovine propisuje Vašingtonski sporazum u martu 1994. Prema sporazumu, u kombinaciji teritorija koje drže Armija Republike Bosne i Hercegovine i Hrvatskog vijeće odbrane stajalo je da se FBiH dijeli na deset kantona. Kantonalni sistem odabran je kako bi se spriječila dominacija jedne etničke grupe nad drugom. Vašingtonski sporazum je proveden u proljeće 1994. godine, po sazivanju Ustavotvorne skupštine Federacije Bosne i Hercegovine. Dana 24. jula, ustavna skupština je usvojila i proglasila Ustav Federacije Bosne i Hercegovine.
Nakon rata
Dejtonskim sporazumom iz 1995. godine kojim je okončan četverogodišnji rat, Federacija Bosne i Hercegovine definirana je kao jedan od dva entiteta u Bosni i Hercegovini, a zauzima 51% površine BIH. Dana 8. marta 2000. godine, Brčko distrikt je formiran kao autonomna okrug unutar Bosne i Hercegovine, a nastao je iz dijela teritorija oba bosanskohercegovačka entiteta. U periodu 2001-2002, Visoki predstavnik Wolfgang Petritsch iskoristio je Bonske ovlasti i donio je amandmane na ustav Federacije BIH i njegovog izbornog zakona. Nezadovoljni hrvatski političari postavljaju zasebnu hrvatsku Nacionalnu skupštinu, gdje je održan referendum paralelno s izborima i proglašena hrvatska federalna jedinica u većinski hrvatskim područjima u Federaciji. Njihovi pokušaji u neuspješno završili ubrzo nakon intervencije SFOR-a i sudskih postupaka.
Nezadovoljne zastupljenošću Hrvata u Federaciji, hrvatske političke stranke insistirali su na stvaranju federalne jedinice s hrvatskom većinom umjesto nekoliko kantona. SDA i druge stranke se tome oštro protive. U septembru 2010. Međunarodna krizna grupa upozorila je da su "sporovi između bošnjačkih i hrvatskih lidera i nefunkcionalni administrativni sistem paralizirali donošenje odluka, doveli entitet na rub bankrota i pokrenuli društvene nemire".[11][mrtav link] U januaru 2017. godine Hrvatski narodni sabor BiH je izjavio da "ako Bosna i Hercegovina želi postati samoodrživa, onda je neophodna administrativno-teritorijalna reorganizacija, koja bi uključivala federalnu jedinicu s hrvatskom većinom. To ostaje trajna težnja hrvatskog naroda Bosne i Hercegovine."[12]
U periodu 2010–2014. Vladu Federacije formirao je SDP BiH bez saglasnosti glavnih hrvatskih političkih stranaka, što je dovelo do političke krize.
Paralelno s razgovorima o pitanju Sejdić-Finci na državnom nivou uz posredovanje EU, u februaru 2013. američka ambasada je podržala stručnu radnu grupu koja je 2013. predstavila svojih 188 preporuka Zastupničkom domu Parlamenta FBiH[13] s ciljem rješavanja skupih problema i složene strukture upravljanja sa preklapajućim nadležnostima između Federacije, kantona i općina kako je trenutno predviđeno Ustavom Federacije.[14] Inicijativa na kraju nije usvojena u Parlamentu.
Nakon apelacije člana HDZ BiH Bože Ljubića, Ustavni sud Bosne i Hercegovine je u decembru 2016. godine ukinuo izbornu formulu za indirektan izbor Doma naroda Parlamenta FBiH, navodeći da ona ne garantuje legitimno predstavljanje konstitutivnih naroda.[15] Treba napomenuti da se odluka nije slagala sa mišljenjem amicus curiae Venecijanske komisije o istom pitanju. U nedostatku zakonskih amandmana za reviziju Izbornog zakona, u ljeto 2018. Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine privremeno je donijela novu formulu za sastav Doma naroda, zasnovanu na formuli minimalne zastupljenosti (po jedan poslanik iz svakog konstitutivnog naroda po kantonu) uzimajući podatke iz popisa stanovništva u BiH 2013.
Visoki predstavnik Christian Schmidt je 2022. iskoristio Bonske ovlasti i donio amandmane na Ustav i Izborni zakon, provodeći presudu Ljubiću. Izmjenama je također rekonstruisan prvobitni odnos snaga između Hrvata i Bošnjaka u Federaciji, kako je predviđeno Vašingtonskim sporazumom.
Godinu dana kasnije, ponovno koristi svoje Bonske ovlasti i privremeno suspendira Ustav Federacije BiH na jedan dan kako bi se formirala nova vlada.[16] To je stvorilo veliku političku krizu gdje su građani izlazili na proteste ispred zgrade OHR-a. Također, neki su tu odluku vidjeli kao čin "izdaje".[17]
Federacija BiH se administrativno sastoji od deset kantona. Glavni grad je Sarajevo, dok je u Mostar sjedište pet federalnih ministarstva. Podjelom BiH međuentitetskom linijom promijenjene su granice nekih prijeratnih općina, odnosno stvorene su neke manje općine u Federaciji BiH i Republici Srpskoj. U Federaciji BiH izmjenjene su granice općina Bosanska Krupa, Sanski Most, Ključ, Bosanski Petrovac, Tešanj, Drvar, Kupres (FBiH), Jajce, Gračanica, Kalesija, Gradačac, Lukavac, Tuzla, Orašje, Odžak, Stari Grad, Novo Sarajevo, Ilidža, Goražde, Mostar, Stolac, Maglaj, Travnik i Donji Vakuf, a novouspostavljene općine su Dobretići, Doboj Jug, Doboj Istok, Domaljevac-Šamac, Čelić, Teočak, Sapna, Trnovo (FBiH), Pale (FBiH), Foča (FBiH) i Ravno. Federacija ima ukupno 79 općina i ima 3.329 naselja.
| Br. | Kanton | Sjedište | Br. | Kanton | Sjedište |
|---|---|---|---|---|---|
| I. |  Unsko-sanski kanton | Bihać | VI. |  Srednjobosanski kanton | Travnik |
| II. |  Posavski kanton | Orašje | VII. |  Hercegovačko-neretvanski kanton | Mostar |
| III. |  Tuzlanski kanton | Tuzla | VIII. |  Zapadnohercegovački kanton | Široki Brijeg |
| IV. |  Zeničko-dobojski kanton | Zenica | IX. |  Kanton Sarajevo | Sarajevo |
| V. |  Bosansko-podrinjski kanton Goražde | Goražde | X. | Kanton 10 | Livno |
Po procjeni Federalnog zavoda za statistiku 30. juna 2012. godine, broj ukupnog broja stanovnika je 2.866.543, od čega su 528.266 izbjeglice u inostranstvu.[18] Prema konačnim rezultatima Popisa stanovništva iz 2013. godine broj stanovnika je 2.219.220.[2] Procjena za 2018. godinu je 2.196.233 stanovnika.
| Kanton | Procjena 1991. | 2013. (konačni popis)[2] | Procjena 2017 | Procjena 2018 | Procjena 2019 | Procjena 2020 | Procjena
2021 |
Procjena 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Unsko-sanski kanton |
343.317 | 273.261 | 270.299 | 269.280 | 267.874 | 266.535 | 264.248 | 262.277 |
 Posavski kanton |
59.478 | 43.453 | 42.044 | 41.721 | 41.346 | 40.959 | 40.422 | 40.018 |
 Tuzlanski kanton |
493.887 | 445.028 | 441.902 | 440.351 | 438.811 | 437.607 | 434.424 | 431.938 |
 Zeničko-dobojski kanton |
477.868 | 364.433 | 360.093 | 359.350 | 358.292 | 357.275 | 354.285 | 352.114 |
 Bosansko-podrinjski kanton Goražde |
40.205 | 23.734 | 23.360 | 23.290 | 23.041 | 22.778 | 22.382 | 22.011 |
 Srednjobosanski kanton |
340.072 | 254.686 | 251.434 | 250.825 | 249.879 | 249.062 | 247.100 | 245.633 |
 Hercegovačko-neretvanski kanton |
267.590 | 222.007 | 218.473 | 217.765 | 216.970 | 216.248 | 214.523 | 213.127 |
 Zapadnohercegovački kanton |
88.992 | 94.898 | 93.696 | 93.529 | 93.385 | 93.213 | 92.704 | 92.390 |
 Kanton Sarajevo |
492.983 | 413.593 | 418.542 | 419.414 | 420.496 | 421.555 | 419.918 | 419.543 |
| Kanton 10 |
115.682 | 84.127 | 81.350 | 80.708 | 80.004 | 79.448 | 78.596 | 77.795 |
| Ukupno | 2.720.074 | 2.219.220 | 2.201.193 | 2.196.233 | 2.190.098 | 2.184.680 | 2.168.602 | 2.156.846 |
Iako je velik dio stanovništva svih nacionalnosti bilo protjerano ili raseljeno iz FBiH u vrijeme rata, bilježi se i velik broj povratnika. Od 1996. do 2006. broj izbjeglica koji su se vratili u FBiH je 387.654, od toga 256.915 Bošnjaka, 75.038 Hrvata, 51.252 Srba i 4.449 ostalih. Također od 1996. do 2006. vratio se i velik broj raseljenih osoba, njih 573.884, od toga 349.557 Bošnjaka, 44.804 Hrvata, 176.736 Srba i 2.787 ostalih. Dakle, ukupan broj povratnika (izbjeglica i raseljenih) u FBiH od 1996. do 2006. bio je 1.017.433 osoba.
Etnička struktura
Tokom rata najviše je bilo Bošnjaka, te je njihov broj u 2013. porastao dok se broj Hrvata i Srba smanjio. Broj ostalih se povećao, a ukupna populacija se smanjila.
| Sastav stanovništva u Federaciji BIH | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013. | 1991. | ||||||
| Osoba | 2 219 220 (100,0%) | 2 720 074 (100,0%) | |||||
| Bošnjaci | 1 562 372 (70,40%) | 1 423 593 (52,34%)1 | |||||
| Hrvati | 497 883 (22,44%) | 594 362 (21,85%) | |||||
| Srbi | 56 550 (2,548%) | 478 122 (17,58%) | |||||
| Bosanci | 35 687 (1,608%) | – | |||||
| Nisu se izjasnili | 18 344 (0,827%) | – | |||||
| Bosanci i Hercegovci | 11 160 (0,503%) | – | |||||
| Muslimani | 10 222 (0,461%) | – | |||||
| Romi | 10 036 (0,452%) | – | |||||
| Ostali | 6 687 (0,301%) | 62 059 (2,282%) | |||||
| Nepoznato | 4 233 (0,191%) | – | |||||
| Albanci | 2 404 (0,108%) | – | |||||
| Turci | 1 097 (0,049%) | – | |||||
| Jugoslaveni | 881 (0,040%) | 161 938 (5,953%) | |||||
| Crnogorci | 696 (0,031%) | – | |||||
| Slovenci | 398 (0,018%) | – | |||||
| Makedonci | 301 (0,014%) | – | |||||
| Pravoslavci | 191 (0,009%) | – | |||||
| Ukrajinci | 78 (0,004%) | – | |||||
U 2018. godini broj rođenih se smanjio tako da je u FBIH rođeno 18.889 novorođenčadi. Broj umrlih se smanjio od 2017. godine (21.442). Prirodni priraštaj je negativan. Prosječna starost je 73 godine. U 2018 godini broj brakova je iznosio 13.061 a razvelo se 1.823. Doseljenih je 20.014 što je više u odnosu na 2017. godinu. Odseljenih je 23.075 što je više u odnosu na 2017. godinu. U FBIH je 2018. godine bilo zaposleno 519.800 osoba, a prosječna plaća je 889 KM, međutim u Federalnom zavodu za statistiku prosječna plaća za mjesec (august 2019) je bila 932 KM.
| 2022. | 2021. | 2020. | 2019. | 2018. | |
|---|---|---|---|---|---|
| Stanovništvo | 2.157.000 |
2.168.602 |
2.184.680 |
2.190.098 |
2.196.233 |
| Rođeni | 16.070 | 16.390 |
17.211 |
18.019 |
18.889 |
| Umrli | 22.431 | 28.177 |
26.026 |
22.024 |
21.442 |
| Prirodni rast | -6.361 | -11.787 |
-8.815 |
-4.005 |
-2.543 |
| Zaključeni brakovi | 10.819 | 11.367 |
10.224 |
12.190 |
13.061 |
| Razvedeni brakovi | 1.224 | 1.235 |
1.460 |
1.673 |
1.823 |
| Doseljeni | 20.486 | 18.978 | 17.065 |
19.734 |
20.014 |
| Odseljeni | 22.748 | 21.434 | 20.033 |
22.451 |
23.075 |
| Saldo migracija | -2.262 | -2.456 | -2.968 |
-2.717 |
 -3.061 |
| Zaposleni | 535.665 | 525.397 |
520.162 |
531.483 |
519.800 |
| Plaće | 1.114 | 996 |
956 |
928 |
889 |
Vitalna statistika
| Godina | Populacija | Živorođeni | Umrli | Prirodni priraštaj | Zaključeni brakovi | Razvedeni brakovi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2003. | 23.168 |
18.259 |
4.909 |
|||
| 2004. | 22.250 |
18.350 |
3.900 |
|||
| 2005. | 2.233.167 | 21.934 |
19.293 |
2.641 |
||
| 2006. | 2.232.376 |
21.602 |
18.678 |
2.924 |
||
| 2007. | 2.231.548 |
21.715 |
19.428 |
2.287 |
||
| 2008. | 2.229.787 |
22.920 |
19.480 |
3.440 |
14.909 | 938 |
| 2009. | 2.229.072 |
22.913 |
20.022 |
2.891 |
13.670 |
805 |
| 2010. | 2.228.027 |
22.382 |
20.482 |
1.900 |
12.750 |
994 |
| 2011. | 2.226.011 |
21.228 |
20.208 |
1.020 |
12.589 |
1.221 |
| 2012. | 2.222.587 |
21.472 |
20.859 |
613 |
12.060 |
1.176 |
| 2013. | 2.219.131 |
20.145 |
20.465 |
-320 |
11.381 |
1.364 |
| 2014. | 2.215.997 |
19.880 |
20.283 |
-403 |
- | - |
| 2015. | 2.210.994 |
19.358 |
21.703 |
-2.345 |
12.828 | 1.097 |
| 2016. | 2.206.231 |
19.655 |
21.105 |
-1.450 |
12.790 |
1.445 |
| 2017. | 2.201.193 |
19.824 |
21.689 |
-1.865 |
12.994 |
1.725 |
| 2018. | 2.196.233 |
18.899 |
21.442 |
-2.543 |
13.061 |
1.823 |
| 2019. | 2.190.098 |
18.019 |
22.024 |
-4.005 |
12.266 |
1.673 |
| 2020. | 2.184.680 |
17.211 |
26.026 |
-8.815 |
10.224 |
1.460 |
| 2021. | 2.168.602 |
16.390 |
28.177 |
-11.787 |
11.367 |
1.235 |
| 2022. | 2.157.000 |
16.070 |
22.431 |
-6.361 |
10.819 |
1.224 |
| 2023. | 15.670 |
19.750 |
-4.080 |
10.639 |
1.447 |
Izvor[19]
.png)
Bruto domaći proizvodu u Federaciji Bosne i Hercegovine u 2018. porastao je za 3,3% čime je BDP u 2018. godini iznosio 21.983.507.000 KM. Nepoznat je BDP po stanovniku. Od 2013 godine BDP u FBIH je u porastu.
| 2022. | 2021. | 2020. | 2019. | 2018. | |
|---|---|---|---|---|---|
| Bruto domaći proizvod u 1000 KM | 29.354.955 |
25.229.765 |
22.255.014 |
23.179.128 |
21.983.507 |
| Bruto domaći proizvod po stanovniku, KM | 13.660 |
11.634 |
10.187 |
10.584 |
10.010 |
BDP u FBIH (2010-2018)
BDP po stanovniku (2010-2018)
Rast BDP-a u FBIH (2010-2018)
| Starosna piramida u Federaciji BiH po Procjeni broja stanovništva 2012. godine.[18] | ||||
|---|---|---|---|---|
| muškarci | žene | |||
| 65 + | 141.752 | 189.753 | ||
| 15-64 | 813.353 | 793.221 | ||
| 0-14 | 205.546 | 194.652 | ||
| prosjek | ||||
| Starosna piramida u Federaciji BiH po Procjeni broja stanovništva 2022. godine. | ||||
|---|---|---|---|---|
| muškarci | žene | |||
| 65 + | 158.628 | 210.548 | ||
| 15-64 | 744.966 | 741.867 | ||
| 0-14 | 154.647 | 146.190 | ||
| prosjek | ||||
Federacija Bosne i Hercegovine, u odnosu na 1991. bilježi značajan porast starijeg i pad mlađeg stanovništva. Prema popisu stanovništva Bosne i Hercegovine iz 1991., prosječna starost bila je 30,6 godina, a godine 2004. prosječna starnost u Federaciji BiH bila je 36,4 godine. Dok je u BiH 1991. bilo svega 6,5%, a u Federaciji BiH 6% stanovništva starijeg od 65 godina, u poslijeratnom razdoblju FBiH ima 13,7% stanovništva startijeg od 65 godina. Prema popisu iz 1991. u BiH je bilo 23,5% djece do 14 godina, u FBiH 24,3%, a danas u Federaciji ima oko 18,5% stanovništva do 14 godina
SN: 1
BNS: 1
LS BiH: 1
NP: 1
SNS FBiH: 1
SNP FBiH: 1
Na nivou Federacije BiH postoje tri ogranka vlasti. Zakonodavnu vlast čini Parlament, koji se sastoji od Predstavničkog doma i Doma naroda. Izvršnu vlast predstavljaju Predsjednik, Potpredsjednici i Vlada. Treći ogranak se sastoji od raznih sudova i tužilaštava. Posebni ogranak čine Ombudsmeni Federacije Bosne i Hercegovine.
Izbori
Izbori u Federaciji BiH odvijaju se u sklopu Općih i lokalnih izbora u Bosni i Hercegovini, na općim se biraju članove Predsjedništva BiH, predstavnici za Zastupnički dom Bosne i Hercegovine, Zastupnički dom Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine, Predsjednik Republike Srpske, Potpredsjednik Republike Srpske i predstavnici za Narodnu skupštinu Republike Srpske, kao i predstavnici za Skupštine kantona u Federaciji Bosne i Hercegovine[20]. Na lokalnim izborima se biraju gradonačelnici gradova u Bosni i Hercegovini, odnosno u Federaciji Bosne i Hercegovine. Izbori se odvijaju svakih četiri godina.
Parlament
Parlament Federacije Bosne i Hercegovine, prema Ustavu FBiH, je najviše zakonodavno tijelo Federacije Bosne i Hercegovine ima dvodomnu strukturu i sastavljen je od Predstavničkog doma i Doma naroda.
Zastupnički dom
Zastupnički dom se sastoji od 98 poslanika, koji se biraju demokratskim putem na neposrednim izborima, tajnim glasanjem, na teritoriji cijele Federacije, u skladu sa Ustavom Federacije i Izbornim zakonom Bosne i Hercegovine.
Dom naroda
Dom naroda se sastoji od 80 delegata, od kojih po 23 iz reda svakog od konstitutivnih naroda i 11 iz reda ostalih, koje biraju (delegiraju) kantonalne skupštine, u skladu sa Ustavom Federacije i Izbornim zakonom Bosne i Hercegovine. Ustavni sud BiH je u decembru 2016. dio izbornih pravila za Dom naroda Federacije proglasio neustavnim (kao razlog je navedena nelegitimnost tako izabranih delegata unutar naroda kojeg predstavljaju) i izbrisao ih iz Izbornog zakona (Presuda u predmetu Ljubić).
Dana 2. oktobra 2022. godine visoki predstavnik Christian Schmidt iskoristio je Bonske ovlasti i donio je izmjene Izbornog zakona BiH, te time je implementirao raniju presudu. Paket sadrži amandmane na Izborni zakon i Ustav Federacije BiH i isključivo se odnosi na postizborno konstituiranje indirektno izabranih tijela.[21]
Predsjednik
Predsjednik Federacije Bosne i Hercegovine je po Ustavu Federacije Bosne i Hercegovine najviši organ Federacije Bosne i Hercegovine.[10] Predsjednik Federacije između ostalih dužnosti utvrđenih Ustavom, imenuje Vlada Federacije, šefove diplomatskih misija, oficira u armiji, sudija federalnih sudova, potpisuje odluke Parlamenta, potpisuje i ratificira međunarodne sporazume u ime Federacije, prima i akreditira ambasadora i daje pomilovanja za djela utvrđena federalnim zakonima, osim za ratne zločine, zločine protiv čovječnosti i genocida.[10]
Prema Ustavu Federacije BiH, predsjednik je nadležan za:[1]
- imenovanje Vlade i sudaca Ustavnog suda Federacije;
- vođenje konzultacija u svezi s imenovanjem ombudsmena i sudaca;
- potpisivanje odluka Parlamenta FBiH nakon njihovih donošenja;
- potpisivanje i ratificiranje međunarodnih sporazuma u ime Federacije;
- davanje pomilovanja za djela utvrđena federalnim zakonom, osim za ratne zločine, zločine protiv čovječnosti i zločine genocida
Sadašnja predsjednica je Lidija Bradara (HDZ BiH) od 28. februara 2023.
Vlada
Vlada Federacije Bosne i Hercegovine[22] je izvršni organ Federacije BIH i ima sve izvršne nadležnosti osim onih predviđenih za Predsjednika Federacije Bosne i Hercegovine i Potpredjednik Federacije. Sjedište vlade je u Sarajevu, a ministarstva su razmještena još i u Mostaru.
Predsjednik vlade FBIH je Nermin Nikšić (SDP BiH), zamjenik predsjednika Vlade FBIH je Toni Kraljević (HDZ BIH), zamjenik predsjednika Vlade FBIH je Vojin Mijatović (SDP BiH). Vladu Federacije čine predsjednik Vlade (premijer) i šesnaest ministara. Osam ministara su Bošnjaci, pet ministara Hrvati i tri ministra Srbi. Jednog ministra iz reda ostalih može imenovati premijer iz kvote najbrojnijeg konstitutivnog naroda.[nedostaje referenca] Iz reda ministara imenuju se dva zamjenika premijera iz različitih konstitutivnih naroda u odnosu na predsjednika.
Predsjednik Federacije Bosne i Hercegovine, uz saglasnost oba potpredsjednika, imenuje Vladu nakon konzultacija s premijerom ili kandidatom za premijera. Vlada je izabrana ako njeno imenovanje većinom glasova potvrdi Zastupnički dom Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine.
Vlada se može smijeniti odlukom predsjednika Federacije uz suglasnost potpredsjednika (na prijedlog premijera) ili izglasavanjem nepovjerenja u svakom od domova Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine. [1]
Premijer
Premijer Federacija Bosne i Hercegovine, zastupa Vladu Federacije. Bira se na četiri godine u Parlamentu Federacije BiH. Osim njega biraju se još dva zamjenika, koji se biraju iz reda druga dva konstitutivnih naroda Federacije. Sadašnji premijer Federacije BIH je Nermin Nikšić.
Ovlasti premijera su:
- Provođenje politike i izvršavanje zakona federalne vlasti, uključujući i osiguranje izvršavanja odluka sudova Federacije;
- Predlaganje smjenjivanja predsjednika Federacije, u skladu sa članom IV B.3. (2) Ustava Federacije BiH;
- Predlaganje i davanje preporuka iz oblasti zakonodavstva;
- Priprema prijedlog budžeta Parlamentu Federacije BiH;[23]
Predsjednik Vlade s najdužim mandatom bio je Fadil Novalić i to 2948 dana u periodu od 2015. do 2023. Najkraći mandat imao je Izudin Kapetanović, 325 dana 1996, dok je vršilac dužnosti Vjekoslav Bevanda na toj dužnosti bio 29 dana.
| # | Grad | Kanton | Stanovništvo | # | Grad | Kanton | Stanovništvo | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Sarajevo | Kanton Sarajevo | 275.524 | 11. | Sanski Most | Unsko-sanski kanton | 47,359 | |
| 2. | Tuzla | Tuzlanski kanton | 120,441 | 12. | Lukavac | Tuzlanski kanton | 46,731 | |
| 3. | Zenica | Zeničko-dobojski kanton | 115,134 | 13. | Tešanj | Zeničko-dobojski kanton | 46,135 | |
| 4. | Mostar | Hercegovačko-neretvanski kanton | 113,169 | 14. | Velika Kladuša | Unsko-sanski kanton | 44,770 | |
| 5. | Ilidža | Kanton Sarajevo | 71,892 | 15. | Srebrenik | Tuzlanski kanton | 42,762 | |
| 6. | Cazin | Unsko-sanski kanton | 69,411 | 16. | Gradačac | Tuzlanski kanton | 41.836 | |
| 7. | Živinice | Tuzlanski kanton | 61,201 | 17. | Visoko | Zeničko-dobojski kanton | 41,352 | |
| 8. | Bihać | Unsko-sanski kanton | 61,186 | 18. | Zavidovići | Zeničko-dobojski kanton | 40,272 | |
| 9. | Travnik | Srednjobosanski kanton | 57 543 | 19. | Kakanj | Zeničko-dobojski kanton | 38,937 | |
| 10. | Gračanica | Tuzlanski kanton | 48,395 | 20. | Livno | Kanton 10 | 37,487 |
Federacija BiH nema zastavu. Nekadašnja zastava Federacije Bosne i Hercegovine bila je kompromisni dizajn bošnjačkih i hrvatskih simbola. Crvena i zelena pruga simboliziraju dva naroda, kao i dva mala štita u grbu. Grb se nalazi u sredini zastave. Plavo polje grba s deset bijelih šestokrakih zvijezda predstavlja federaciju sastavljenu od deset kantona. Bijelo polje zastave trostruko je šire od crvenog i zelenog, tako da je zapravo kvadratnog oblika.
Odlukom Ustavnog suda BiH 28. januara 2007, grb i zastava Federacije BiH stavljeni su izvan snage jer ne predstavljaju sva tri konstitutivna naroda u BiH. Od 14. juna 2007. grb i zastava Federacije su ukinuti i nisu u službenoj upotrebi. Kantoni imaju svoje vlastite zastave i grbove.
Zastava Federacije Bosne i Hercegovine (nije u upotrebi)
Grb Federacije Bosne i Hercegovine (nije u upotrebi)
.svg)
.svg)
Vojska Federacije BiH (VFBiH) je bila zvanična oružana sila bosanskohercegovačkog entiteta Federacija Bosne i Hercegovine po okončanju rata u BiH pa do 2005. godine. Osnovana je nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma udruživanjem Armije Republike Bosne i Hercegovine (ARBiH) i Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) u vojnu strukturu sa dvije nacionalne komponente, bošnjačkom i hrvatskom pod zajedničkom komandom. 2005. je integrisana u Oružane snage BiH pod nadležnošću Ministarstva odbrane Bosne i Hercegovine.
Cestovni saobraćaj
Cestovni saobraćaj u Federaciji Bosni i Hercegovini odvija se na mreži autocesta, magistralnih i regionalih cesta. Ukupna dužina magistralnih cesta u Federaciji Bosne i Hercegovine je 2.357,487 km. Od 15. novembra 2014. godine, odlukom Vlade Federacije Bosne i Hercegovine, magistralne ceste na području Federacije Bosne i Hercegovine će se preimenovati po novoj kategorizaciji.[24][25]
Do promjene oznaka na snazi su važeće oznake bosanskohercegovačkih magistralnih cesta donešene 1987. godineu SFRJ.[26]
Ceste Federacije Bosne i Hercegovine
Ceste u FBIH[27] su u nadležnosti javne kompanije Ceste Federacije Bosne i Hercegovine. Sjedište se nalazi u Sarajevu. Ceste Federacije Bosne i Hercegovine upravljaju sa 4.728 km cesta.Ceste Federacije BIH imaju 2.065,344 km cestovnih pravaca, 77.671 odvojaka, rampi i dionica u suprotnom smjeru.
Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine
Autoceste u FBIH[28] su u nadležnosti javne kompanjie Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine. Federacija BIH raspolaže sa 102 kilometra autoputa. Sjedište se nalazi u Mostaru. Vlasnik je Vlada Federacije Bosne i Hercegovine. Autoceste Federacije Bosne i Hercegovne planir završetak izgradnje autoputa A1 do 2021. godine, autoput A2 od Orašja do Tuzle, autoput A3 od Žepča do Tuzle, brza cesta B1 od GP-a Izačić kod Bihaća do priključka na autoput A1 kod Lašve, brza cesta B2 od Donjeg Vakufa do GP Kamensko kod Livna, brza cesta B3 od GP Osoje kod Posušja do priključka na autoput A1 kod Mostara i brza cesta B4 od Sarajeva do Goražda. Krajem 2020. godine FBIH je imala 110 funkcionalnih km autoputa.
Željeznički saobraćaj
Željeznički saobraćaj u FBiH[29] je u nadležnosti javne kompanije Željeznice Federacije Bosne i Hercegovine. Saobraćaj se odvija na dijelu transportnog koridora 5C u FBiH i do Tuzle, a postoji i međunarodni promet sa Hrvatskom do Zagreba preko Banje Luke, a nakon rekonstrukcije dionice Sarajevo - Bradina, bit će ponovljeno uspostavljen i do Ploča u Hrvatskoj. Osim međunarodnog, također se i obavlja međuentitetski promet. Osim toga, u planu je i ponovo uspostavljanje putničkog saobraćaja na Unskoj pruzi, koji je obustavljen 2012. godine. Prema navodima Željeznica FBiH, putnički saobraćaj bi mogao već ponovo početi 2017. godine, nakon rekonstrukcije kontaktne mreže između Blatne i Bosanske Krupe. Željeznice Federacije Bosne i Hercegovine raspolažu sa 608,495 km željezničkih pruga.
Zračni saobraćaj
Aerodromi
U Federaciji Bosne i Hercegovine nalaze se tri međunarodna aerodroma:
| Ime | Lokacija | Broj putnika |
|---|---|---|
| Međunarodni aerodrom Sarajevo[30]
|
Sarajevo (Butmir) | 957.971 (2017)[nedostaje referenca] |
| Međunarodni aerodrom Tuzla[31]
|
Tuzla (Dubrave Gornje) | 535.834 (2017)[nedostaje referenca] |
| Međunarodni aerodrom Mostar[32]
|
Mostar | 43.118 (2017)[nedostaje referenca] |
| Hidroelektrana | Mjesto | Rijeka | Koordinate | Instalisana
snaga (MW) |
Početak
rada |
|---|---|---|---|---|---|
| Hidroelektrana Čapljina | Čapljina | Trebišnjica | 430 | 1979. | |
| Hidroelektrana Grabovica | Grabovica | Neretva | 114 | 1982. | |
| Hidroelektrana Jablanica | Jablanica | Neretva | 43.692406°N 17.732577°E | 180 | 1955. |
| Hidroelektrana Jajce I | Jajce | Vrbas | 44.339333°N 17.606722°E | 60 | 1957. |
| Hidroelektrana Jajce II | Jajce | Vrbas | 30 | 1954. | |
| Hidroelektrana Mostar | Mostar | Neretva | 72 | 1987. | |
| Hidroelektrana Mostarsko blato | Mostar | Mostarsko blato | 60 | 2010. | |
| Hidroelektrana Peć Mlini | Grude | Tihaljina (rijeka) | 15 | 2004. | |
| Hidroelektrana Rama | Ravnica | Neretva | 43.747041°N 17.675838°E | 160 | 1968. |
| Hidroelektrana Salakovac | Potoci | Neretva | 43.447752°N 17.836906°E | 210 | 1981. |
| Hidroelektrana Slapovi na Uni | Kostela kod Bihaća | Una | 44.883684°N 15.900670°E | 10,14 | 1954. |
| Termoelektrana | Mjesto | Koordinate | Instalisana snaga (MW) | Početak rada |
|---|---|---|---|---|
| Termoelektrana Kakanj | Ćatići, Kakanj | 44°5′22.4″N 18°6′49.4″E | 450 | 1956. |
| Termoelektrana Tuzla | Tuzla | 45°31′12″N 18°36′22″E | 715 | 1963. |
Federacija Bosne i Hercegovine održava brojne kulturne manifestacije čiji se značaj proteže i izvan granica zemlje.[nedostaje referenca] U Sarajevu se svake godine u organizaciji MESS-Međunarodni teatarski festival (od 1960), Festival Sarajevski dani poezije (od 1962), Sarajevo Film Festival (od 1995), muzički festival Baščaršijske noći (od 1996), Mostar Blues & Rock Festival (od 2003), Mostar Summer Fest (od 2013), Zenički festival drame Bosne i Hercegovine (od 2002), Tuzlanski književni susret s Cum grano salis (od 2001.) i Tuzla Film Festival (od 2012).
| Institucije kulture | 2017. | 2018. | 2019. |
|---|---|---|---|
| Biblioteke | 783 | 783 | 666 |
| Kino | 16 | 15 | 14 |
| Galerije | 18 | 17 | 12 |
| Pozorišta | 23 | 24 | 22 |
| Centri za kulturu | 55 | 57 | 49 |
Mediji
U Federaciji Bosne i Hercegovine uspostavljen je javni radio-televizijski sistem. Neke radio televizije su: Radio-televizija Bosne i Hercegovine (BHTV 1 i BH Radio 1), te entitetske emitere RTVFBiH (FTV i Radio FBiH). Medijsku sliku u zemlji upotpunjuje i nekoliko privatnih televizija: OBN, NTV Hayat i Nova BH, čiji zemaljski signal pokriva najveći dio teritorije BiH kao i nekoliko regionalnih radio-televizija čiji je program namijenjen stanovništvu određenih regija ili kantona.
| 2017 | 2018 | 2019 | |
|---|---|---|---|
| Radio stanice | 74 |
77 |
63 |
| Televizijske stanice | 34 |
35 |
28 |
Filatelija
U Federaciji Bosne i Hercegovine postoje dva nezavisna poštanska operatera sa samostalnim poštanskim izdanjima:
- BH pošta[33] sa sjedištem u Sarajevu
- Hrvatska pošta Mostar sa sjedištem u Mostaru
U Federaciji Bosne i Hercegovine postoje dvije elektroprivrede:
U Federaciji Bosne i Hercegovine postoje dva telekoma:
Tokom 2018 godine broj se ležaja, dolasci turista, noćenja turista povećao
| 2018 | 2019 | 2020 | |
|---|---|---|---|
| Broj ležaja | 32.675 |
34.433 |
24.004 |
| Dolasci turista - ukupno | 1.068.702 |
1.226.975 |
305.890 |
| Noćenja turista - ukupno | 2.088.946 |
2.379.701 |
703.652 |
| - domaćih turista | 408.667 |
478.496 |
413.130 |
| - stranih turista | 1.680.279 |
1.901.205 |
290.522 |
U nastavnoj godini (2018/2019) broj vrtića i osnovnih škola smanjio dok se broj srednjih škola povećao
| 2018/2019 | 2019/2020 | 2020/2021 | 2021/2022. | 2022/2023 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Dječiji vrtići | 195 |
208 |
214 | 229 | 255 |
| Osnovne škole | 1.058 |
1.063 |
1.031 | 1.043 | 1.036 |
| Srednje škole | 214 |
216 |
215 | 214 | 212 |
U nastavnoj godini (2018/2019) broj djece u vrtićima se povećao a broj učenika u osnovnim i srednjim školama smanjio.
| 2018/2019 | 2019/2020 | 2020/2021 | |
|---|---|---|---|
| Dječiji vrtići | 15.722 |
16.756 |
15.675 |
| Osnovne škole | 182.986 |
179.542 | 174.938 |
| Srednje škole | 76.986 |
73.029 | 71.458 |
Segregacija
U nekim osnovnim školama prisutna je segregacija djece, nazvana Dvije škole pod jednim krovom, gdje hrvatska i bošnjačka djeca u istoj zgradi pohađaju nastavu, ali s odvojenim ulazima i drugim nastavnim planom i programom. Segregacija djelomično postoji i u srednjim školama.
Nogometni savez Federacije Bosne i Hercegovine[38], skraćeno NSFBIH, je najviše nogometno tijelo na prostoru Federacije Bosne i Hercegovine. Zajedno s Fudbalskim savezom Republike Srpske (FSRS) tvori Nogometni/fudbalski savez Bosne i Hercegovine[39] (NFSBIH). Nakon što je Evropska nogometna asocijacija (UEFA) donijela odluku da se nogomet mora igrati na području cijele države, odlučeno je da se osnuje nogometni savez na području Federacije BIH. To se i dogodilo 20. januara 2002. godine u Sarajevu, kada je odlučeno da se deset kantonalnih saveza svede pod upravu jednog.[40]
FBIH ima jedan nacionalni park (Una), 4 spomenika prirode (Skakavac, Prokoško jezero, Vrelo Bosne i Tajan), 2 parka prirode (Hutovo blato i Blidinje) i 2 zaštićena krajolika (Bijambare i Konjuh)
| Nacionalni park | Una |
| Spomenik prirode | Skakavac |
| Prokoško jezero | |
| Vrelo Bosne | |
| Tajan | |
| Park prirode | Hutovo blato |
| Blidinje | |
| Zaštićeni pejzaž-krajolik | Bijambare |
| Konjuh |
| 1 i 2. januar | Nova godina | neradni dani |
| 6. i 7. januar | Badnji dan i Božić (za pravoslavce) | neradni dani |
| 1. mart | Dan nezavisnosti Bosne i Hercegovine | neradni dan |
| promjenljivo | Veliki petak i Uskrs (za rimokatolike) | neradni dani |
| promjenljivo | Veliki petak i Vaskrs (za pravoslavce) | neradni dani |
| 1. i 2. maj | Međunarodni praznik rada | neradni dani |
| 9. maj | Dan pobjede nad fašizmom | praznuje se radno |
| promjenljivo | Ramazanski bajram (za muslimane) | neradni dani |
| promjenljivo | Kurban-bajram (za muslimane) | neradni dani |
| 25. novembar | Dan državnosti Bosne i Hercegovine | neradni dan |
| 24. i 25. decembar | Badnji dan i Božić (za katolike) | neradni dani |
.jpg)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
