Жабінка

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Жабінка (значэнні).

Жа́бінка^[2] (трансліт.: Žabinka) — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Жабінкаўскага раёна, пры ўпадзенні р. Жабінка^[3] ў р. Мухавец. За 30 км на паўночны ўсход ад Брэста. Чыгуначны вузел (напрамкі на Брэст, Бярозу і Кобрын). Аўтадарогі на Брэст, Кобрын, Каменец. Насельніцтва 13 299 чал. (2017)^[1].

Горад Жабінка Чыгуначная станцыя Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Жабінкаўскі Каардынаты 52°12′02″ пн. ш. 24°01′24″ у. д.HGЯO Першая згадка 1816 Горад з 1970 Вышыня цэнтра 140 м Насельніцтва 13 299 чалавек[1] (2017) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1641 Паштовы індэкс 225101, 225102, 225110 Аўтамабільны код 1 СААТА 1225501000 Афіцыйны сайт zhabinka.brest-region.by Жабінка на карце Беларусі ±

Жабінка на Вікісховішчы

Назва

Сярод двухасноўных балцка-літоўскіх імёнаў вядомыя асновы Ža-, Bin-. Першая ў імёнах тыпу Ža-galas, Ža-liudas. Другая як у імені Ga-binas, ад якога шчучынскае прозвішча Габіновіч. Бліжэй да Пружанаў таксама тапонім Жабін. Падобным чынам ад імя Tu-minas у гэтым жа рэгіёне тапонім Тумін.

Герб

На гербе горада стылізаваныя выява двух рэчак — Жабінкі і Мухаўца ў месцы іх зліцця, а таксама жабнік звычайны — тыповая для наваколля водная расліна.

Гісторыя

«Абразанне Гасподняе» з Пакроўскай царквы. 1-ая палова 17 ст. МСБК НАН

На працягу 16—20 ст. на тэрыторыі сучаснага горада існавалі паселішчы Абрамавічы, Галінова, Купіна, Малая Жабінка, Мышчыцы Пакроўскія. Жабінка заснаваная ў кан. 18 ст. і з’яўлялася мызай (хутарам) фальварка Плошча. У 1816 г. належала Галецкім, складалася з 3 двароў, дзе жылі 10 сялян. У 1830-я — 1939 Жабінкай валодалі Трэмбіцкія.

З 1871 Жабінка — станцыя Маскоўска-Брэсцкай чыгункі. Першыя жыхары — сяляне навакольных вёсак. Пасля будаўніцтва Жабінка-Пінскай веткі Палескіх чыгунак Жабінка чыгуначны вузел. У 1892 — 30 двароў, 282 жыхары, 6 крамаў, гасцініца, пошта, 3 карчмы, 2 саматужныя майстэрні, царква ў суседніх Мышчыцах (з 1885). У 1902 уключана ў межы яўрэйскай аселасці, паколькі звыш 40 % жыхароў Жабінкі паводле веравызнання з’яўляліся іудзеямі. У 1897 — 45 дамоў, насельніцтва ўзрасло да 332 чалавек. У 1901 пабудаваны нафтавы склад для продажу газы, у 1902 — паравы млын, а ў хуткасці — сукнавальня і лесапільня. У 1888—1905 была пракладзена шаша Федзькавічы—Жабінка—Камянец. З 1907 пачало дзейнічаць Жабінкаўскае пазыкова-ашчаднае таварыства, якое ўтварылі 47 найбольш заможных жыхароў Жабінкаўшчыны. Кожнае 15 чысло месяца (згодна дазволу гродзенскага губернатара ад 9.10.1908 г.) у пасёлку адбываліся кірмашы. Існавала народнае вучылішча.

У часы Першай сусветнай вайны Жабінка была акупавана нямецкімі войскамі (1915—1918), паселішча згарэла, многія жыхары перасяліліся ў іншыя месцы. З 1919 ў складзе Польшчы ў Брэсцкай акрузе. Паводле Рыжскага мірнага дагавора Жабінка адышла да Польшчы, з 4.2.1921 далучана да Збірожскай гміны Кобрынскага павета Палескага ваяводства. 23.3.1928 утварылася асобная Жабінкаўская гміна. Быў адкрыты касцёл. У 1933 пад кіраўніцтвам групы КПЗБ адбылася забастоўка рабочых лесапільнага завода. Жабінка стала мястэчкам, у якім жылі 368 чалавек (у сучасных межах горада, гэтая лічба склала 801 чал.), існавала 7-гадовая школа, пошта 5-й катэгорыі (1935).

У верасні 1939 увайшла ў склад БССР. З 15.1.1940 вёска Жабінка — цэнтр Жабінкаўскага раёна і сельсавета (с/с праіснаваў да 1952 і адноўлены ў 1998). У час Вялікай Айчыннай вайны, з 23.6.1941 па 21.7.1944 г. акупавана нямецкімі захопнікамі. Дзейнічалі падпольныя міжрайком КП(б)Б Брэсцкага і Жабінкаўскага раёнаў, райком камсамола. У ліпені—жніўні 1943-га актывізавалася партызанская дзейнасць на чыгунцы, участак, блізкі да станцыі Жабінка ўзрываўся 10 разоў. У 1941—1945 загінула 249 жыхароў Жабінкі. З 16.4.1952 — пасёлак гарадскога тыпу. У жніўні 1959 г. Жабінкаўскі раён скасаваны. З 1959 Жабінка ў Камянецкім, у 1962—1966 у Кобрынскім раёнах. У 1962 у склад Жабінкі ўключаны пасёлак цукровага завода^[4]. З 30.7.1966 Жабінкаўскі раён адноўлены, ён налічваў (у 1969) 24,2 тыс. жыхароў (у т.л. 6,7 тыс. жылі ў пасёлку). Пасля пабудовы Жабінкаўскага цукровага завода (1963) Жабінка пачала хутка разрастацца, у яе межы сталі далучацца суседнія вёскі (19 верасня 1967 года ў склад Жабінкі ўключаны вёскі Абрамавічы, Малая Жабінка, Мышчыцы і пасёлак цукровага завода, якія знаходзіліся ў адміністрацыйным падпарадкаванні Жабінкаўскага пассавета^[5]), што дазволіла рэзка павялічыць колькасць насельніцтва і атрымаць 23.12.1970 статус горада.

У 2017 годзе да горада былі далучаны суседнія вёскі Здзітава, Курпічы, Сцяброва, Шчэглікі^[6].

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1816 — 10 чал.; 1892 — 282 чал.; 1897 — 332 чал.; 1935 — 368 чал.
• XX стагоддзе: 1959 — 2,9 тыс. чал.; 1969 — 6,7 тыс. чал.; 1989 — 11,5 тыс. чал. (перапіс); 1992 — 12,2 тыс. чал.^[7]; 1998 — 12,5 тыс. чал.
• XXI стагоддзе: 2006 — 12,8 тыс. чал.; 2008 — 13,0 тыс. чал.; 2016 — 13 357 чал.^[8]; 2017 — 13 299 чал.^[1]

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай прамысловасці (Жабінкаўскі цукровы завод), камбікормавы завод, асфальта-бітумны завод і завод будаўнічых матэрыялаў. Гасцініца.

Культура

Школа

Раённы Дом культуры, кінатэатр, 3 сярэднія агульнаадукацыйныя і музычная школы, школа-інтэрнат для дзяцей з пашкоджаным зрокам, цэнтр выхаваўчай работы, 5 дашкольных устаноў, 3 бібліятэкі, аддзяленне сувязі, бальніца, паліклініка.

Планіроўка

Горад развіваецца ўздоўж чыгункі, якая падзяляе яго на дзве часткі: паўднёвую (жылую) і паўночную (прамысловую). Архітэктурна-планіровачную структуру, вызначаюць вуліцы Кірава (з захаду да яе прымыкае мікрараён), Свабоды, Шашэйная, Піянерская, Камсамольская.

У цэнтральнай частцы вуліцы Кірава размешчаны будынкі райвыканкома, Дома культуры, кінатэатра, камбіната бытавога абслугоўвання, рэстарана і іншыя.

Самая старая вуліца Жабінкі — Леніна Касцюшкі (да 1939 — Т. Касцюшкі) забудавана ў асноўным прыватнымі драўлянымі дамамі і магазінамі. У паўночна-заходняй частцы горада за чыгункай размешчаны пасёлак цукровага завода. У цэнтральнай частцы Жабінкі — парк.

Славутасці

• Свята-Пакроўская царква (1885), вул. Камсамольская —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000230шыфр 113Г000230
• Касцёл Святога Іосіфа
• Пратэстанцкі храм
• Чыгуначная станцыя
• Магіла С. Ф. Чубук (1942), вул. Міру —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000226шыфр 113Д000226
• Магіла А. Д. Дзмітрука (1942), вул. Міру —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000227шыфр 113Д000227
• Магіла ахвяр фашызму (1942), вул. Міру —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000228шыфр 113Д000228
• Брацкая магіла (1941—1944), вул. Кірава —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000229шыфр 113Д000229

• 
  Свята-Пакроўская царква
• 
  Гета
• 
  Бюст Леніна

Вядомыя асобы

• Вячаслаў Андрэевіч Мацура (нар. 1950) — беларускі архітэктар.

Гл. таксама

• Гарады Брэсцкай вобласці
• Гарады Беларусі

Зноскі

1. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
2. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
3. Рака Жабінка ўпершыню ў пісьмовых крыніцах згадваецца ў 18 ст.
4. Рашэнні выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 2 кастрычніка, 27 лістапада, 27 снежня 1962 г. і Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).
5. Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 19 верасня 1967 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1967, № 33 (1191).
6. Решение Брестского областного Совета депутатов от 22 сентября 2017 г. № 278 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Жабинковского района Брестской области
7. Беларусь 1995.
8. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

Літаратура

• Бензярук А. Р. Жабінка // Памяць: Жабінкаўскі раён / рэд. Р. Я. Смірноў. — Мінск : Ураджай, 1998. — 510 с. : каляр. іл. — (Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі). — ISBN 985-04-0272-5 : Б. ц.
• Жабінка // Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991. — 303 с.: фота. — ISBN 5-341-00240-7.
• Жабинка // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. — ISBN 978-985-11-0384-9.
• Жабінка // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 304. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Жабінка
• Геаграфічныя звесткі па тэме Жабінка на OpenStreetMap
• Жабінка: агульныя звесткі, гісторыя, герб
• Жабінка на сайце Глобус Беларусі (руск.)