Жыгімонт II Аўгуст

Жыгімонт Аўгуст (1 жніўня 1520 — 7 ліпеня 1572, Кнышын) — вялікі князь літоўскі (1544—1572), кароль польскі (1548—1572). Сын Жыгімонта Старога і Боны Сфорца.

Жыгімонт II Аўгуст
літ.: Žygimantas Augustas
кароль польскі[d] 20 лютага 1530 — 7 ліпеня 1572
Нараджэнне	1 жніўня 1520[1] Кракаў, Польскае Каралеўства
Смерць	7 ліпеня 1572 (51 год) Кнышын, Польшча
Месца пахавання	Кафедральны сабор Святых Станіслава і Вацлава
Род	Ягелоны
Бацька	Жыгімонт I Стары
Маці	Бона Сфорца
Жонка	Елізавета Аўстрыйская[2], Барбара Радзівіл[2][3] і Кацярына Аўстрыйская[d][2]
Дзеці	Barbara Woroniecka[d]
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Прыжыццёвая гравюра-партрэт Жыгімонта Аўгуста (1554)

Жыгімонт Аўгуст. Малюнак Яна Матэйкі

Біяграфія

У 1522 сойм ВКЛ даў гарантыю Жыгімонту Старому, што пасля яго смерці Жыгімонт Аўгуст будзе абраны вялікім князем. У 1526 пасля смерці апошніх мазавецкіх князёў Бона Сфорца намагалася перадаць Мазавецкае княства Жыгімонту Аўгусту, але яно было далучана проста да Польшчы. На сойме ВКЛ у кастрычніку 1529 года Жыгімонт Аўгуст абраны вялікім князем пры жыцці бацькі, а 18 снежня на польскім сойме Жыгімонт Стары дамогся абрання сына польскім каралём. Каранаваны ў Кракаве 20 лютага 1530, але рэальная ўлада ў Польшчы і ВКЛ засталася ў Жыгімонта Старога.

У 1543 годзе быў арганізаваны шлюб Жыгімонта Аўгуста з дачкой спадчынніка Свяшчэннай Рымскай імперыі Фердынанда — эрцгерцагіняй Елізаветай.

У 1544 Жыгімонт Аўгуст атрымаў рэальную ўладу ў ВКЛ, але Жыгімонт Стары захоўваў правы кантролю над выдаткамі велікакняжацкага скарбу.

Смерць Барбары Радзівіл. Карціна Юзафа Зімлера, 1860

У 1547 Жыгімонт Аўгуст пабраўся шлюбам з Барбарай Радзівіл. У выніку гэтага шлюбу браты Барбары Мікалай Радзівіл Руды і Мікалай Радзівіл Чорны занялі пануючае становішча ў ВКЛ, і пэўны час Жыгімонт Аўгуст быў пад іх уплывам. Жыгімонт Стары і Бона Сфорца былі супраць гэтага шлюбу, як і значная частка польскіх магнатаў.

Пасля смерці бацькі (1548) Жыгімонт Аўгуст стаў поўнаўладным каралём і вялікім князем. Заключыў тайны дагавор аб узаемнай дапамозе з каралём Чэхіі і Венгрыі Фердынандам I Габсбургам. Гэты саюз быў замацаваны, калі пасля смерці Барбары Радзівіл (1551) Жыгімонт Аўгуст пабраўся шлюбам з эрцгерцагіняй Екацярынай, сястрой сваёй першай жонкі. Пазней адмовіўся ад саюзу з Габсбургамі.

Знешняя палітыка

Знешняя палітыка Жыгімонта Аўгуста была накіравана на захаванне мірных стасункаў з суседнімі дзяржавамі. Герцагства Прусія заставалася васалам Польшчы. Стасункі з Швецыяй палепшыліся, калі ў 1568 сталец там заняў Юхан III, швагер Жыгімонта Аўгуста. Але адносіны з Маскоўскай дзяржавай былі кепскія, Іван IV пачаў Лівонскую вайну (1558—1582), якая падштурхнула ВКЛ да заключэння Люблінскай уніі (1569).

Унутраная палітыка

Унутраная палітыка Жыгімонта Аўгуста была накіравана на паляпшэнне становішча і павелічэнне ўплыву сярэдняй шляхты. На сойме 1562—1563 гг. падтрымаў рэформу скарбу, судоў і войска. Вяртаў сабе землі, раздадзеныя магнатам з 1504. У выніку рэформ былі павялічаны прыбыткі дзяржаўнага скарбу. Садзейнічаў правядзенню Валочнай памеры ў ВКЛ. Пачаў стварэнне ваенна-марскога флоту Польшчы, стварыў Марскую камісію. Падчас яго праўлення пашырылася рэфармацыя розных плыняў. Праводзіў палітыку талерантнасці ў адносінах да ўсіх канфесій. Віленскім прывілеем (1563) пацвердзіў роўнасць правоў праваслаўнага і каталіцкага баярства ВКЛ. Зацвердзіў Статут Вялікага Княства Літоўскага (1566). У апошнія гады свайго ўладарання пад ціскам каталіцкай царквы дазволіў дзейнасць езуітаў у Польшчы (з 1564) і ў ВКЛ (з 1569), што стала пачаткам контррэфармацыі. Быў мецэнатам, падтрымліваў мастакоў, архітэктараў, музыкантаў, акцёраў. Яго ўладарства было перыядам росквіту Адраджэння ў ВКЛ.

Смерць

Памёр, не пакінуўшы нашчадкаў, на ім скончылася мужчынская галіна дынастыі Ягелонаў. У сваім палітычным тастаменце раіў шляхце прытрымлівацца саюзу з Францыяй і абраць на прастол караля і вялікага князя французскага прынца. Гэта была ажыццёўлена на элекцыйным сойме (1573) — быў абраны Генрык Валезы.

Галерэя

• Іканаграфія вялікага князя Жыгімонта Аўгуста
• 
  Л. Кранах малодшы, каля 1553
• 
  Невядомы мастак, 1550-я
• 
  П. Данцкерс, каля 1643
• 
  Невядомы мастак, каля 1645

Гл. таксама

• Навела пра ажэнства караля Жыгімонта Аўгуста з Барбарай Радзівіл

Зноскі

1. RKDartists Праверана 23 жніўня 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517'></a>
2. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
3. Radziwiłłowie herbu Trąby — Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q270'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7209884'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q9379197'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q121885404'></a>

Літаратура

• Асветнікі зямлі беларускай: Х — пачатак ХХ ст. : энцыкл. давед. — Мн., 2001. — С. 168.
• Беларусь: энцыкл. давед. — Мн., 1995. — С. 312.
• Жыгімонт II // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 461. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
• Ягелоны // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. — С. 230. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0295-4 (т. 18. Кн. 1).
• Мысліцелі і асветнікі Беларусі: энцыкл. давед. — Мн., 1995. — С. 78.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Žyhimont II Aŭhust // Zaprudnik J. Historical dictionary of Belarus. — Lamham. — London: Scarecrow Press, 1998.— 338 p. ISBN 0-8108-3449-9.