Мікалай Радзівіл Руды

Мікалай Радзівіл Руды, Мікалай Радзівіл Шосты (1512 — 1584) — ваенны, палітычны, рэгілійны і грамадскі дзеяч Вялікага княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай, вялікі канцлер і гетман літоўскі, князь Свяшчэннай Рымскай Імперыі (1574).

Мікалай Радзівіл Руды
Герб «Трубы»
13-ы ваявода віленскі люты 1566 — 27 красавіка 1584
Папярэднік	Мікалай Радзівіл Чорны
Пераемнік	Крыштаф Радзівіл Пярун
7-ы гетман вялікі літоўскі 1553 — люты 1566
Папярэднік	Юрый Радзівіл Геркулес
Пераемнік	Рыгор Аляксандравіч Хадкевіч
ваявода троцкі снежань 1550 — люты 1566
Папярэднік	Януш Юр’евіч Гальшанскі-Дубровіцкі
Пераемнік	Стэфан Андрэевіч Збаражскі
староста лідскі 1547 — 1579
Папярэднік	Станіслаў Скоп[d]
Пераемнік	Ян Абрамовіч
канцлер вялікі літоўскі люты 1566 — кастрычнік 1579
Папярэднік	Мікалай Радзівіл Чорны
Пераемнік	Астафій Багданавіч Валовіч
падчашы вялікі літоўскі 1544 — май 1551
Папярэднік	Геранім Аляксандравіч Хадкевіч
Пераемнік	Станіслаў Мікалаевіч Кезгайла[d]
9-ы гетман вялікі літоўскі 1576 — 27 красавіка 1584
Папярэднік	Рыгор Аляксандравіч Хадкевіч
Пераемнік	Крыштаф Радзівіл Пярун
Нараджэнне	1512 Кіеў, Кіеўскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Смерць	27 красавіка 1584(1584-04-27)[1][2][…] Вільня, Віленскі павет, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая
Месца пахавання	Дубінгей
Род	Радзівілы
Бацька	Юрый Радзівіл Геркулес[3]
Маці	Барбара з Колаў[d]
Жонка	Катажына з Таміцкіх[3]
Дзеці	Крыштаф Радзівіл Пярун[3], Мікалай Радзівіл[3] і Барбара з Радзівілаў[d][3]
Веравызнанне	кальвінізм
Званне	генерал
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з падобнымі імёнамі, гл. Радзівіл і Мікалай Радзівіл.

Паходзіў з роду Радзівілаў. Сын Юрыя Радзівіла і брат каралевы Польшчы Барбары Радзівіл, стрыечны брат Мікалая Радзівіла Чорнага. Адным з першых сярод уплывовых магнатаў прыняў кальвінізм, аказаў значны ўплыў на распаўсюджванне і прапаганду рэфармацыйных ідэй. Быў вядомым вайскаводам.

Удзельнічаў у вайне Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ 1534—1537 гадоў, у т.л. у аблозе Старадуба ў 1535. Падчашы ВКЛ у 1544-51, лоўчы ВКЛ у 1546-54. Асаблівы рост уплыву М. Радзівіла на дзяржаўныя справы звязаны са шлюбам яго сястры Барбары з вялікім князем ВКЛ Жыгімонтам Аўгустам (1547). У 1549 атрымаў ад яго правы велікакняжацкага намесніка з рэзідэнцыяй у Вільні. Дзейнічаў разам са сваім стрыечным братам Мікалаем Чорным, які адыгрываў галоўную ролю ў гэтым саюзе. Ваявода троцкі ў 1550—1566 і віленскі ў 1566—1579, вялікі гетман ВКЛ у 1553—1566 і з 1577, канцлер ВКЛ у 1566—1579.

У 1556—1557 і з 1560 камандаваў войскам ВКЛ, якое знаходзілася на мяжы з Інфлянтамі. У пачатку Лівонскай вайны 1558—1583 гадоў войска ў 1561 уступіла на тэрыторыю Інфлянтаў. Конніца Радзівіла (5 тыс. чал.) на чале з Ю. Тышкевічам і Радзівілам Трызнам дайшла да Дэрпта (Тарту). Галоўныя сілы на чале з самім Мікалаем Радзівілам аблажылі расійскі гарнізон у замку Таўрус (Тарваст). Праз 3 тыдні 31 жніўня 1561 года гарнізон капітуляваў. У час аблогі Полацка войскам Івана IV у лютым 1563 М. Радзівіл з войскам у 5 тыс. чал. не здолеў дапамагчы полацкаму гарнізону, а пасля ўзяцця Полацка рас. войскам адышоў да Мінска. Камандаваў войскам ВКЛ у пераможнай Ульскай бітве 1564. Улетку 1564 М. Радзівіл заблакіраваў расійскі гарнізон у Полацку.

Рашуча выступаў супраць заключэння ўніі з Польшчай. У 1569 ён не паехаў на Люблінскі сойм і не падпісаў акт Люблінскай уніі. У сярэдзіне 1576 перайшоў на бок Стафана Баторыя. Каб забяспечыць падтрымку М. Радзівіла, кароль зноў даў яму пасаду гетмана ВКЛ. У час полацкай кампаніі 1579 Мікалай Радзівіл Руды разам з сынамі выставіў у войска 1000 коннікаў і 100 пехацінцаў. Удзельнічаў у аблозе і ўзяцці Полацка. У кампаніі 1580 войска Радзівіла (6 тыс. наёмных жаўнераў, 3 тыс. магнацкіх вайскоўцаў і 20 тыс. шляхецкага апалчэння) узяло замкі Усвяты і Езярышча. У 1581 удзельнічаў у паходзе на Пскоў.

Мікалай Радзівіл Руды вызнаваў кальвінізм і пасля смерці Мікалая Радзівіла Чорнага (1565) узначаліў пратэстантаў у ВКЛ. У Біржах ён стварыў цэнтр Рэфармацыі ў Літве і адкрыў там кальвінісцкую школу.

Галоўныя маёнткі М. Радзівіла знаходзіліся ў Літве: Біржы, Дубінкі, Шырвінты, Раканцішкі, Салечнікі, меў таксама Свір, Міхалішкі, Мядзел, Жупраны, Баруны ў Ашмянскім павеце, Індуру і Котру ў Гродзенскім пав., Жырмуны, Сялец, Збляны, Дакудава ў Лідскім павеце, Уселюб і Ліпск у Новагародскім павеце, Койданава і Вязынь у Мінскім пав. Трымаў шматлікія староствы і дзяржавы (Барысаў, Ліда, Мерач, Мазыр, Ашмяны, Васілішкі і інш.).

У шлюбе з Кацярынай Івінскай меў дачку і сыноў Мікалая і Крыштофа.

Мікалай Руды памёр у Вільні ў 1584 годзе, а пазней быў пахаваны ў Дубінках у кальвінскім зборы.

Шмат вядомых палітычных і рэлігійных дзеячаў прысвяцілі яму свае творы. Нават пісьменнікі-католікі славілі яго за перамогу пад Улай.

Літаратура

• Шышыгіна-Патоцкая К. Я. Нясвіж і Радзівілы. — Мн.: Беларусь, 2007. — 240 с.: іл.

Зноскі

1. Mikołaj (Nikolaus) Radziwiłł // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
2. Mikołaj Radziwiłł zwany Rudym h. Trąby // Internetowy Polski Słownik Biograficzny

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q96022943'></a>
3. Radziwiłłowie herbu Trąby — Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q270'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7209884'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q9379197'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q121885404'></a>

Спасылкі

• Біяграфія Мікалая Радзівіла Рудога