Паўліна Мядзёлка

Паўлі́на Вінцэ́нтаўна Мядзё́лка (24 верасьня [ст. ст. 12 верасьня] 1893, мястэчка Будслаў Вялейскага павету Віленскай губэрні (цяпер Мядзельскі раён Менскай вобласьці) — 13 лютага 1974, Будслаў) — беларуская артыстка, пэдагог, мэмуарыстка. Псэўданім: Паўлінка; крыптанім: М..

Паўліна Мядзёлка
Род дзейнасьці	акторка, пэдагог, мэмуарыстка
Дата нараджэньня	12 (24) верасьня 1893
Месца нараджэньня	Будслаў, Вялейскі павет, Віленская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	13 лютага 1974(1974-02-13) (80 гадоў)
Месца сьмерці	Будслаў, Мядзельскі раён, Менская вобласьць, БССР, СССР
Месца пахаваньня	Каталіцкія могілкі[d]
Месца вучобы	Пецярбурскі інстытут вышэйшых камэрцыйных ведаў[d] (1914)
Занятак	пісьменьніца, тэатральная акторка, пэдагог
Месца працы	Дзьвінская дзяржаўная беларуская гімназія Беларускія настаўніцкія курсы Інстытут беларускай культуры Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія
Псэўданімы	Паўлінка
Узнагароды
Паўліна Мядзёлка ў Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзілася Паўліна Мядзёлка 24 верасьня [ст. ст. 12 верасьня] 1893 у мястэчку Будслаў Віленскага павета. Бацька Вінцэнт Мядзёлка касьцёльны арганіст. У 1898 сям’я пераехала ў Глыбокае. Тут Паўліна Мядзёлка скончыла Глыбоцкую царкоўнапрыходскую вучэльню. З 1907 у Рызе, вучылася на вечаровых курсах для дарослых. З 1909 у Вільні, займалася ў прыватнай жаночай гімназіі Нязьдзюравай і Райсьмілер. Пазнаёмілася зь Янкам Купалам, А. Бурбісам, Ядвігіным Ш., Цёткай, З. Бядулем, К. Каганцом, стала ўдзельніцай сацыялістычных гурткоў. Увосень 1912, пасьля сканчэньня гімназіі, накіравалася ў Пецярбург на Вышэйшыя камэрцыйныя курсы, якія скончыла ў 1914.

У 1913 выканала ролю Паўлінкі ў пецярбурскай прэм’еры п’есы Я. Купалы.

Падчас 1-ай сусьветнай вайны ў эвакуацыі ў Царыцыне. З восені 1916 у Петраградзе, сакратар Беларускага камітэта дапамогі ахвярам вайны. У 1917 працавала ў Кіеве ў «Саюзе гарадоў», у аддзеле дапамогі ахвярам вайны па арганізацыі дзіцячых прытулкаў. У кастрычніку 1917 па дамоўленасьці з княгіняй Магдаленай Радзівіл арганізавала беларускую школу ў вёсцы Жорнаўка Ігуменскага павету. Пасьля таго, як у сакавіку 1918 школа была закрытая, перабралася ў Менск.

Працавала настаўніцай, удзельнічала ў пастаноўках Першага таварыства беларускай драмы і камэдыі. Наведвала Вільню і Гародню. З 1918 выступала ў друку зь вершамі. Зь вясны 1919 інспэктар беларускіх школ, кіраўнік Грамады беларускай моладзі і драматычнага гуртку ў Гародні. 20 ліпеня 1919 арыштаваная польскімі ўладамі за ўдзел у выданьні газэты «Родны край» (Гародня), дзе, дарэчы, і друкавалася.

З пачатку 1920 у Менску, кіравала беларускай жаночай школай. Зноў арыштавана разам з мужам Т. Грыбам польскімі ўладамі ў траўні 1920. Перад наступленьнем Чырвонай Арміі вывезена ў Варшаву, сядзела ў турме Вронкі на Пазнаншчыне. Пасьля вызваленьня накіравана на жыхарства ў Лодзь з забаронай пераяжджаць на «ўсходнія крэсы». Па падробных дакумэнтах выехала ў Вільню, потым (у лютым 1921) трапіла ў Летуву.

У Коўне займалася выданьнем агітацыйнай літаратуры, накіраванай супраць польскай акупацыі Заходняй Беларусі. Друкавалася ў газэце «Сялянская доля». З восені 1921 па прапанове Ц. Гартнага працавала ў выдавецкім аддзеле пры савецкім пасольстве ў Бэрліне. У 1922 пераехала ў Латвію, выкладала ў беларускай гімназіі ў Дзьвінску (цяпер Даўгаўпілс). У траўні 1924 арыштаваная латыскімі ўладамі разам зь іншымі выкладчыкамі. Апраўданая судом у красавіку 1925.

22 траўня 1925 разам з братам Зыгмусем прыехала ў БССР. Працавала ў сэктары мастацтва Інбелкульту. У 1927—1930 выкладала беларускую мову ў Горацкай сельскагаспадарчай акадэміі.

Арыштаваная ГПУ БССР 18 ліпеня 1930 па справе «Саюзу вызваленьня Беларусі»; высланая ў Казань. З восені 1932 выкладала расейскую мову і літаратуру ў адной з маскоўскіх школ.

Улетку 1947 пераехала ў Будслаў. Да 1958 працавала настаўніцай. У Будславе напісала свой найбольш значны твор — мэмуары «Сьцежкамі жыцьця», якія ў фрагмэнтах пачалі друкавацца з 1958 (асобным выданьнем выйшлі ў 1974; ч. 2 надрукавана ў 1993).

Заслужаны дзеяч культуры Беларусі (1966). Мэдаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»

Творы

П. Беларускі тэатр. // Беларускі шлях : газэта. — 1918, 31 траўня. — № 55. — С. 1—2. Паўлінка. Сялянская доля. // Сялянская доля : газэта. — 1921. — № 1. — С. 13—18. Паўлінка. Растуць сілы. (1-шы акт са сцэнічнага твору «За волю Бацькаўшчыны»). // Сялянская доля : газэта. — 1921. — № 2. — С. 17—23. Паўлінка. Песьня змаганьня. (Пад гоман вясёлы). // Сялянская доля : газэта. — 1921. — № 3. — С. 27. Паўліна Мядзёлка. Сцежкамі жыцця. // Полымя : часопіс. — 1959. — № № 5—7. Паўліна Мядзёлка. Сцежкамі жыцця / пад рэдакцыяй А. С. Ліса. — Менск: Мастацкая літаратура, 1974. — 230 с. — 5000 ас. Паўліна Мядзёлка. Сцежкамі жыцця. (2-я частка). // Полымя : часопіс. — 1993. — № 2. — С. 202—212. — ISSN 0130—8068. Паўліна Мядзёлка. Сцежкамі жыцця. (2-я частка). // Полымя : часопіс. — 1993. — № 3. — С. 201—240. — ISSN 0130—8068. Паўліна Мядзёлка. Сцежкамі жыцця. (2-я частка). // Полымя : часопіс. — 1993. — № 4. — С. 184—209. — ISSN 0130—8068.

Паўліна Мядзёлка. Сцежкамі жыцця. (2-я частка). // Полымя : часопіс. — 1993. — № 5. — С. 182—209. — ISSN 0130—8068. Паўліна Мядзёлка. «Пад гоман вясёлы». (Песьня змаганьня). Сцежкамі жыцця. (Урывак) / укладаньне, прадмова, камэнтар Сяргея Панізьніка // Крывіцкія руны : зборнік. — Менск: Кнігазбор, 2003. — В. Выпуск 1: Беларускія пісьменнікі Латвіі. — С. 180, 181—198. — ISBN 985-6730-29-5. Паўліна Мядзёлка. Сцежкамі жыцця / укладаньне, прадмова, камэнтары: Ганна Запартыка; навукова-рэдакцыйная рада: Валянцін Голубеў, Аляксей Каўка, Вітаўт Кіпель, Адам Мальдзіс, Мікалай Нікалаеў, Генадзь Сагановіч, Аляксандар Смалянчук і Лявон Юрэвіч. — Менск: Лімарыус, 2018. — 610+4 с. — (Беларуская мемуарная бібліятэка). — 300 ас. — ISBN 978-985-6968-69-6 Паўліна Мядзёлка. «Пад гоман вясёлы». (Песьня змаганьня). / укладальнікі: Галіна Казіміроўская, Сяргей Доўгушаў ; набор, рэдакцыя нотных тэкстаў Канстанцін Яськоў, Галіна Казіміроўская, Ліза Леўчык ; рэдактар Эла Кулеш // Годныя песні : творы беларускіх аўтараў у апрацоўках для зьмешанага хору a cappella. — Менск: Медыял, 2020. — В. 1. — ISBN 978-985-7229-38-3.

Літаратура

Дзьячкоў А. У. Дакументы Дзяржаўнага архіва Магілёўскай вобласці аб жыцці і дзейнасці артысткі і педагога Паўліны Мядзёлкі. / рэдкал.: В. І. Кураш (старшыня) і інш. // Беларускія архівы на мяжы тысячагоддзяў: здабыткі і страты : матэрыялы навукова-практычнай канферэнцыі, прысвечанай 80-годдзю Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі (Мінск, 28 чэрвеня 2018 г.). — Менск: БелНДІДАС, 2019. — С. 143—147. — ISBN 978-985-7131-29-7. Ермаловіч М. Першая выканаўца // Настаўніцкая газэта. — 1973. Калесьнік У. Галгофа адроджаных // Полымя. — 1993. — № 2. — С. 171—201. — ISSN 0130—8068. Ліўшыц Уладзімір. "Была адарана шчодра..." // Раскопкі вакол горацкага "Парнаса. Літаратуразнаўчыя нарысы — Горкі: адзел культуры Горацкага райвыканкама, 2001. — С.119-124. ил. ISBN 985-6120-44-6 Уладзімер Ліўшыц. Гoрaцкая студыя «Аршанскага Маладняка» (1926 –1928 гг.). Кароткi нарыс аб гiсторыi стварэння i дзейнасцi. — Горкі: Горацкі раённы гісторыка-этнаграфічны музэй, 2013. — С. 58—67. — 96 с. — 100 ас.

Мядзёлка Паўліна. / біяграфічныя зьвесткі Г. В. Кісялёў; бібліяграфія М. П. Барташэвіч // пад рэдакцыяй А. В. Мальдзіса. Беларускія пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік: у 6 т.. — Менск: Беларуская энцыклапедыя імя ПетрусяБроўкі, 1994. — Т. 4, Лазарук—Перкін. — С. 350—351. — ISBN 5-85700-153-6. Мядзёлка Паўліна Вінцэнтаўна // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9. Марціновіч А. Паўліна, Паўлінка, Журавінка // ЛіМ. — 1993. Міхнюк У. Невінаватым ад нас не выйдзеш… // Беларуская мінуўшчына. — 1995. — № 6. Надзея Саевіч. Сцежкі жыцця Паўліны Мядзёлкі: Да 120-годдзя з дня нараджэння. // Роднае слова : штомесячны навуковы й метадычны часопіс. — 2013. — № 9 (309). — С. 88—90. Янушкевіч Я. Невядомыя старонкі жыцця Паўліны Мядзёлкі // Голас Радзімы. — 1993.

Вонкавыя спасылкі

• Паўліна Мядзёлка: адораная талентамі
• МЯДЗЁЛКА Паўліна Вінцэнтаўна
• Алесь Высоцкі. Паўлінка з Будслава: успамінае сваячка // «Рэгіянальная газета»
• Людмила СЕЛИЦКАЯ (9 сьнежня 2010) В кого был влюблен песняр Купала (рас.). Комсомольская правда.