Аляксандар Бурбіс

Алякса́ндар (Але́сь) Ляўрэ́навіч Бу́рбіс (псэўданімы і крыптанім: Стары Піліп, А. Алексенка, А. В.; 20 кастрычніка [ст. ст. 8 кастрычніка] 1885, Вільня — 20 сакавіка 1922, Менск) — беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст, актор і рэжысэр. Адзін са стваральнікаў беларускага прафэсійнага тэатру, аўтар дасьледаваньняў па эканамічнай геаграфіі, гісторыі, этнаграфіі, сельскай гаспадарцы, банкаўскай справе.

Аляксандар Бурбіс лац. Alaksandar Burbis
Бурбіс у 1922 годзе
Консул Беларускае Народнае Рэспублікі ў Маскве
1918 — 1918
Намесьнік народнага камісара замежных справаў БССР
1921 — 1922
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	8 (20) кастрычніка 1885 Вільня, Расейская імпэрыя
Памёр	20 сакавіка 1922(1922-03-20) (36 гадоў) Менск, БССР
Партыя	Беларуская сацыялістычная грамада, Камуністычная партыя Беларусі
Адукацыя	Віленская гімназія[d]

Біяграфія

Нарадзіўся 20 кастрычніка 1885 году ў Вільні. Вучыўся ў Віленскай гімназіі. Адзін з заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ), сябра яе ЦК. У студзені 1906 году ў Мейшагольскай воласьці Віленскага павету аб’явіў Беларускую Рэспубліку^[1].

У 1906 годзе Грамада арганізавала масавыя страйкі ў аграрнай сфэры. Асабіста Алесь Бурбіс арганізоўваў забастоўкі ў Наваградзкім павеце і ў Менску, дзе акрамя гэтага вёў працу па стварэньні прафсаюзаў. У жніўні 1906 году ля Шчорсаў на Наваградчыне Бурбіса арыштавалі. У зьняволеньні ён заставаўся да сярэдзіны 1909 году, дзе захварэў на сухоты. Пасьля вызваленьня працаваў у Віленскім таварыстве сельскай гаспадаркі.

У 1915 Бурбіс перабіраецца ў Маскву, дзе пачынае працаваць у Народным банку. Пасьля, адзін раз у 1917 годзе і потым яшчэ ў 1918 годзе, яго арыштоўвалі органы Савецкай улады. З 1918 году Бурбіс консул Беларускай Народнай Рэспублікі ў Маскве. Зь сярэдзіны 1919 ён — у Народным камісарыяце земляробства Літоўска-Беларускай ССР, зь сярэдзіны 1921 — намесьнік народнага камісара замежных справаў БССР, адзін з арганізатараў таварыства Чырвонага Крыжа БССР. Сябра ЦВК БССР у 1921—1922 гадох. Удзельнічаў у распрацоўцы дамовы паміж БССР і РСФСР. З 1921 году сябра Камуністычнай партыі^[1].

Памёр ад сухотаў 20 сакавіка 1922 году ў Менску. Пахаваны на Старажоўскіх могілках, яго труну несьлі пад жалобную музыку духавога аркестру з плошчы Свабоды^[2][3]. Старажоўскія могілкі ў 1950-х гадох былі выраўненыя бульдозэрам^[4]. Ёсьць зьвесткі, што рэшткі Бурбіса былі перанесеныя на Вайсковыя могілкі, аднак літаратуразнаўца Рыгор Семашкевіч ня змог знайсьці ягонай магілы. Выказваецца думка, што магіла магла быць зьнішчаная ў часе пашырэньня вуліцы Даўгабродзкай, альбо рэшткі ўвогуле не пераносіліся на Вайсковыя могілкі^[2].

Грамадзка-культурніцкая дзейнасьць

Удзельнік Першай беларускай трупы Ігната Буйніцкага^[5], Беларускага музычна-драматычнага гуртка^[5]. Кіраўнік, рэжысэр, актор і чытальнік на першых беларускіх тэатральных вечарынах у Вільні. Шмат увагі надаваў арганізацыі драматычных гурткоў^[5]. Паставіў «Па рэвізіі» Марка Крапіўніцкага на хутары Пятроўшчына пад Менскам у 1906 годзе, «Сватаўство» Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча ў 1915 годзе ў Вільні^[5].

Друкаваўся пад рознымі псэўданімамі ў «Нашай Ніве». У 1920 удзельнічаў у выданьні беларускамоўнай газэты ЦК Кампартыі Летувы й Беларусі — «Савецкая Беларусь». Уваходзіў у яе рэдкалегію. Аўтар шэрагу артыкулаў па нацыянальна-вызваленчым пытаньні (пасьля лютага 1917), працаў па гісторыі, этнаграфіі і эканоміцы Беларусі^[5].

Бібліяграфія

• Кароткі агляд беларускага нацыянальна-рэвалюцыйнага руху // Вести народного комиссариата просвещения ССРБ. 1921, № 1—2
• Кароткі нарыс па эканамічнай геаграфіі Беларусі // Народное хозяйство Белоруссии. 1922, № 4
• Беларуская сацыялістычная грамада ў першым пэрыядзе яе працы (1903—1907) // Беларусь. Мн., 1924.