Мәсетле районы

Мәсетле районы Башҡортостандың төньяҡ-көнсығышында, Әй йылғаһының түбәнге ағымында урынлашҡан. Төньяҡтан Свердловск өлкәһенең Красноуфимск һәм Әртә ҡала округтары, көнсығыштан Башҡортостандың Балаҡатай, көньяҡтан Ҡыйғы, көнбайыштан Дыуан райондары менән сиктәш.

Мәсетле районы
рус. Мечетлинский район

Герб Флаг (аңлатма)
Ил	Рәсәй Федерацияһы
Статус	муниципаль район
Урынлашҡан урыны	Башҡортостан Республикаһы
Берләштерә	12 ауыл Советы
Административ үҙәк	Оло Ыҡтамаҡ
Барлыҡҡа килеүе	1930 йылдың 20 авгусында
Муниципаль район башлығы	Әсәҙуллин Әнис Ҡасим улы
Муниципаль район Советы рәйесе	Латыпов Юрис Хәйҙәр улы
Халҡы (2010)	25 032
Тығыҙлығы	16,07 кеше/км²
Милли состав	Башҡорттар, Рустар, Татарҙар
Майҙаны	1 557 км² (50 урын)
Ваҡыт бүлкәте	MSK+2 (UTC+6)
Автомобиль номерҙары коды	02, 102
Рәсми сайты
ОКАТО коды	80242000000

Ҡыҫҡаса мәғлүмәт

Район Әй буйы убалы тигеҙлегенең бер өлөшен биләй. Климаты уртаса йылы, етерлек дымлы. Район аша Әй, уның ҡушылдыҡтары Оло Ыйыҡ, Ыйыҡ, Ләмәҙ, Аҡа йылғалары аға. Ере ҡара-һоро урман һәм көлһыуланған ҡара тупраҡлы. Урмандар имән, ҡарағай, ҡайын ағастарынан тора һәм райондың 1/5 өлөшен тәшкил итә. Газ (Оло Ыҡтамаҡ), ҡомло балсыҡ (Ҡыҙылбай, Кесе Ыҡтамаҡ), балсыҡҡа ҡушыла торған ҡом (Ҡыҙылбай), төҙөлөш ташы (Оло Ыҡтамаҡ), төҙөлөш ҡомо (Салйоғот), эзбизташ (Яңы Мөслим), агрономик руда (Әжекәй, Буртаковка, Оло Ыҡтамаҡ) һәм эзбизташ туфы (Мәләкәҫ) ятҡылыҡтары бар.

Район аша Мәсәғүт — Әчет, Оло Ыҡтамаҡ — Яңы Балаҡатай, Оло Ыҡтамаҡ — Үрге Ҡыйғы автомобиль юлдары үтә.

Төп етештереү тармағы булған ауыл хужалығы малсылыҡ-игенселек йүнәлешендә махсуслашҡан. Шәхси хужалыҡтар картуф үҫтереү, ҡымыҙ етештереү, умартасылыҡ менән дә шөғөлләнәләр. Ауыл хужалығы ерҙәре 106,7 мең га, шул иҫәптән һөрөнтө ерҙәр — 83,7 мең, көтөүлектәр — 19,2 мең, сабынлыҡтар — 3,8 мең гектар майҙанды биләй.

Районда йыл әйләнәһенә эшләүсе республика балалар шифаханаһы, «Ҡарағай» шифаханаһы урынлашҡан.

40 дөйөм белем биреү , шул иҫәптән 13 урта мәктәбе бар. Оло Ыҡтамаҡта музыка мәктәбе, 123 — се профессионал белем биреү училищеһы эшләп килә. 25 дөйөм китапхана, 42 мәҙәниәт клубы, үҙәк район һәм 3 участка дауаханаһы бар.

Башҡорт телендә һәм рус телендә «Мәсетле тормошо» — «Мечетлинская жизнь» гәзите сыға.

Район тарихы

1930 йылдың 20 авгусында Дыуан-Мәсетле исемендә ойошторолған. Ойоштороу документтарында райондың исеме ике төрлө осрай: ВЦИК РСФСР ҡарарында — «ДЫУАН — МӘСЕТЛЕ», ЦИК и СНК БАССР ҡарарында— «МӘСЕТЛЕ». 1932 йылда ВЦИК РСФСР ҡарары менән «МӘСЕТЛЕ» исеме беркетелә. XX быуаттың 30-сы йылдарында район етәкселеге тарафынан районға «ӘЙ» исемен биреү тураһында тәҡдим индерелә, әммә ләкин тормошҡа ашмай. 1963 йылдың 1 февраленән Балаҡатай һәм Мәсетле райондары берләштерелә. Яңы райондың исеме «БАЛАҠАТАЙ», район үҙәге Оло Ыҡтамаҡта була. 1965 йылдың 14 ғинуарынан Мәсетле районы яңынан тергеҙелә. Райондың сиктәре һәм биләмәһе шул ваҡыттан үҙгәрмәгән.

Тарихи ваҡиғалар

2014 йылда Мәсетле районының иҫтәлекле ваҡиғалары

Район үҙәге

• 1930—1932 йылдарҙа — Дыуан-Мәсетле
• 1932—1935 йылдарҙа — Ләмәҙтамаҡ
• 1935 йылдан — Оло Ыҡтамаҡ ауылы.

Район үҙәге Оло Ыҡтамаҡтан Өфө ҡалаһына 283 км. Яҡындағы тимер юл станциялары Красноуфим (Свердловск өлкәһе) — 76 км, Сулея (Силәбе өлкәһе) — 126 км алыҫлыҡта.

Биләмәһе, ауыл советтары һәм ауылдары

Район яңынан тергеҙелгәндә (14 ғинуар 1965 йыл) түбәндәге ауыл советтарынан торған: Әләгәҙ, Оло Аҡа, Оло Ыҡтамаҡ, Дыуан-Мәсетле, Ләмәҙтамаҡ, Кесе Ыҡтамаҡ, Мишәр, Ростов. Шул уҡ йылда Яңы Мөслим ауыл Советы тергеҙелә, яңы Йонос ауыл Советы төҙөлә. 1985 йылда Кесе Ыҡтамаҡ ауыл Советын бүлеп, Әжекәй ауыл Советы булдырыла. 1987 йылда Ҡорғат ауыл Советы тергеҙелә, ул Ростов ауыл Советынан бүленеп сыға. 1989 йылда Мишәр ауыл Советын бүлеп, Яңы Яуыш ауыл Советы төҙөлә. 1996 йылда Абдулла ауыл Советы тергеҙелә, ул Оло Аҡа ауыл Советынан бүленеп сыға. 2003 йылдың 14 ғинуарында (Рәсәй хөкүмәте ҡарары № 14) Мишәр ауыл Советың исеме Яңы Мишәр итеп үҙгәртелә. Башҡортостан Республикаһы ҡанунына ярашлы 2008 йылда Оло Ыҡтамаҡ, Әжекәй, Яңы Мөслим ауыл советтары берләштерелә. Берләштерелгән ауыл Советының исеме Оло Ыҡтамаҡ итеп ҡалдырыла. Үҙәге Оло Ыҡтамаҡ ауылы. 2008 йылдан районда муниципаль ауыл берәмеге кимәлендәге 12 ауыл Советы бар.

Төрлө йылдарҙа район биләмәһе майҙаны, ауыл советтары һәм ауылдар һаны

Теркәү ваҡыты	Майҙаны (кв.км.)	Ауыл Советы/Ҡасаба Советы	Ауылдар
1 июнь 1940 йыл	1717	15/1	125
1 июнь 1952 йыл	1556	13/1	91
1 ғинуар 1961 йыл	1543	8	65
1 ғинуар 1969 йыл	1557	10	54
1 июль 1972 йыл	1557	10	52
1 сентябрь 1981 йыл	1557	10	51
1 ғинуар 1999 йыл	1557	14	50
18 ноябрь 2008 йыл	1557	12	49

Республиканың административ-территориаль ҡоролошо исемле мәғлүмәт йынтыҡтары буйынса төрлө йылдарҙа ауыл советтары

№п/п	Ауыл Советы исеме	1935	1940	1952	1961	1969	1972	1981	1999	2008
Текст	Текст	Текст	Текст	Текст	Текст	Текст	Текст	Текст	Текст	Текст
1	Әбдрәхим	+	+	+	-	-	-	-	-	-
2	Абдулла	+	+	+	-	-	-	-	+	+
3	Әжекәй	-	-	-	-	-	-	-	+	-
4	Әләгәҙ	-	-	-	+	+	+	+	+	+
5	Арый	+	+	-	-	-	-	-	-	-
6	Оло Ҡыҙылбай	+	+	+	-	-	-	-	-	-
7	Оло Аҡа	+	+	+	+	+	+	+	+	+
8	Оло Ыҡтамаҡ	+	+	+	+	+	+	+	+	+
9	Дыуан-Мәсетле	+	+	+	+	+	+	+	+	+
10	Ҡорғат	+	+	+	-	-	-	-	+	+
11	Ләмәҙ-Тамаҡ	+	+	+	+	+	+	+	+	+
12	Кесе Ыҡтамаҡ	+	+	+	+	+	+	+	+	+
13	Мелекәҫ	+	+	+	-	-	-	-	-	-
14	Мишәр	-	+	+	+	+	+	+	+	-
15	Яңы Мишәр	-	-	-	-	-	-	-	-	+
16	Яңы-Мищәгәр[1]	+	-	-	-	-	-	-	-	-
17	Яңы Мөслим	+	+	+	-	+	+	+	+	-
18	Яңы Яуыш	-	-	-	-	-	-	-	+	+
19	Ростов	+	+	+	+	+	+	+	+	+
20	Иҫке Хәлил	+	+	-	-	-	-	-	-	-
21	Йонос	-	-	-	-	+	+	+	+	+
22	Яңыбай	+	-	-	-	-	-	-	-	-
23	Мәсәғүт ҡ/с	-	+	+	-	-	-	-	-	-

Ғәмәлдәге биләмәләр ҡоролошо

ОКАТО коды	Мәсетле районы ауыл биләмәләре һәм ауылдары	'
80 242 801 000	Абдулла ауыл Советы
80 242 801 001	Абдулла
80 242 801 002	Жвакин
80 242 801 003	Ключевой
80 242 805 000	Әләгәҙ ауыл Советы
80 242 805 001	Әләгәҙ
80 242 805 002	Әй
80 242 805 003	Борғатъя
80 242 805 004	Буртаковка
80 242 805 005	Оло Ҡыҙылбай
80 242 805 006	Кесе Ҡыҙылбай
80 242 805 007	Мәләкәҫ
80 242 805 008	Октябрьск
80 242 805 009	Сосновка
80 242 810 000	Оло Аҡа ауыл Советы
80 242 810 001	Оло Аҡа
80 242 810 003	Степной
80 242 810 004	Урта Аҡа
80 242 815 000	Оло Ыҡтамаҡ ауыл Советы
80 242 815 001	Оло Ыҡтамаҡ
80 242 815 002	Салйоғот
80 242 815 003	Әжекәй
80 242 815 004	Яңы Мөслим
80 242 820 000	Дыуан-Мәсетле ауыл Советы
80 242 820 001	Дыуан-Мәсетле
80 242 820 002	Бурансы
80 242 820 003	Ғүмәр
80 242 820 004	Йыланыш
80 242 820 005	Ҡаранай
80 242 820 006	Түбәнге Туҡбай
80 242 823 000	Ҡорғат ауыл Советы
80 242 823 001	Ҡорғат
80 242 823 002	Тимербай
80 242 823 003	Юлай
80 242 825 000	Ләмәҙтамаҡ ауыл Советы
80 242 825 001	Ләмәҙтамаҡ
80 242 825 002	Ҡотош
80 242 825 003	Һабанаҡ
80 242 825 004	Һөләймән
80 242 830 000	Кесе Ыҡтамаҡ ауыл Советы
80 242 830 001	Кесе Ыҡтамаҡ
80 242 830 002	Үрге Бобин
80 242 830 003	Түбәнге Бобин
80 242 835 000	Яңы Мишәр ауыл Советы
80 242 835 001	Яңы Мишәр
80 242 835 002	Аҙанғол
80 242 835 003	Көршәле
80 242 835 007	Ясин
80 242 842 000	Яңы Яуыш ауыл Советы
80 242 842 001	Яңы Яуыш
80 242 842 002	Иҫке Мишәр
80 242 845 000	Ростов ауыл Советы
80 242 845 001	Теләш
80 242 845 002	Ишәле
80 242 845 003	Тәкә
80 242 850 000	Йонос ауыл Советы
80 242 850 001	Йонос
80 242 850 002	Айып
80 242 850 003	Әбдрәхим
80 242 850 004	Тайыш
80 242 850 005	Тимерәк

Халыҡ һаны

1939 йылдан башлап халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса районда даими йәшәгән халыҡ һаны (кеше):

Йыл Халыҡ һаны 1939 29 111 [2][3] 1941 26 592 [4] 1959 26 300 [5][3] 1970 28 069 [6][3] 1979 25 406 [7][3] Йыл Халыҡ һаны 1989 23 408 [8][3] 2002 25 604 [9][3] 2008 26 312 [10] 2009 26 426 [11] 2010 25 032 [12] Йыл Халыҡ һаны 2012 24 671 [13] 2013 24 440 [14] 2014 24 160 [15] 2015 23 726 [16] 2016 23 409 [17] Йыл Халыҡ һаны 2017 22 983 [18] 2018 22 706 [19] 2019 22 368 [20] 2021 22 633 [21]

2002 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса 25,6 мең кеше йәшәй. Күпселеген башҡорттар (58,4 %), татарҙар (23,6 %), рустар (16,6 %) тәшкил итә. Уртаса тығыҙлыҡ — 1 км² 16 кеше тура килә. Халыҡ иҫәбен алыу ваҡытында район исемлегендә 50 ауыл бар. Төрөпкилде ауылында кеше йәшәмәй һәм 2005 йылда ауыл рәсми исемлектән алына. Ҙур ауылдар (500 кешенән күберәк) — Оло Ыҡтамаҡ (7557 кеше), Әләгәҙ (1323 кеше), Оло Аҡа (1201 кеше), Яңы Мөслим (1072 кеше), Әжекәй (750 кеше), Дыуан-Мәсетле (669 кеше), Октябрьск (580 кеше), Кесе Ыҡтамаҡ (570 кеше), Абдулла (553 кеше), Теләш (538 кеше), Яңы Яуыш (531 кеше), Ләмәҙ-Тамаҡ (522 кеше), Оло Ҡыҙылбай (508 кеше).

2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу

Йылдар	Бөтәһе (район)	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Бөтәһе (район үҙәге)	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар
1939	29111	-	-	2915	-	-
1941	26592	11832	14760	2616	1213	1403
1959	26300	11386	14914	3696	1625	2071
1970	28069	12677	15392	4452	2067	2387
1979	25406	11882	13524	5761	2967	2794
1989	23408	10901	12507	6347	2979	3368
2002	25604	12261	13343	7557	3562	3995
2010	25032	11982	13050	7839	3671	4168

Милли состав, (кеше (бөтә халыҡ һанынан өлөшө))^[22]

Йылдар	Бөтәһе	башҡорттар	татарҙар	рустар	Башҡалар
1939	29111	14392(49,44 %)	7988(27,44 %)	6484(22,27 %)	247(0,85 %)
1959	26409	12536(48,12 %)	7654(29,38 %)	5711(21,92 %)	148(0,57 %)
1970	28012	13739(49,05 %)	8702(31,07 %)	5296(18,91 %)	275(0,98 %)
1979	25406	12866(50,64 %)	7372(29,02 %)	4900(19,29 %)	268(1,05 %)
1989	23406	12042(51,45 %)	6983(29,83 %)	4180(17,86 %)	201(0,86 %)
2002	25604	14961(58,43 %)	6052(23,64 %)	4252(16,61 %)	339(1,32 %)
2010	25032/24979[23]	14926(59,8 %)	5886(23,6 %)	3845(15,4 %)	322(1,28 %)

Күренекле шәхестәр

СССР-ҙың иң юғары наградаһы Ленин орденының кавалерҙары

• Вәлиев Вәдит Вәли улы,(1930,Айып),СССР-ҙың иң юғары наградаһы Ленин орденының кавалеры

Советтар Союзы Геройы, Социлистик Хеҙмәт Геройы

• Аллаяров Ричард Хәйрулла улы (5 июнь 1927, Дыуан-Мәсетле — 5 ноябрь 1988, Нефтеюганск) — СССР-ҙың почётлы нефтсеһе, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1959). КПСС-тың XXII съезы делегаты.
• Латипов Ҡотдос Ҡәниф улы (14 июль 1923), Иҫке Мишәр — 23 декабрь 2016, Мәскәү) — хәрби осоусы, Советтар Союзы Геройы (1946), авиация полковнигы (1967), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1945 йылдан КПСС ағзаһы.

Мәсетле районының хөрмәтле граждандары

Мәсетле районының хөрмәтле гражданы тигән рәсми исем Мәсетле районы муниципаль район Советы ҡарары менән 2005 йылдың 28 сентябрендә булдырыла. Төрлө йылдарҙа был исемгә лайыҡ булыусылар^[24]:

1. Әмиров Нәҡи Сәбиғйәр улы — 2005
2. Ҡорбанова Ғәфифә Мәғәфүр ҡыҙы — 2005
3. Саҙретдинов Абрар Мәсәлим улы — 2005
4. Томилов Михаил Иванович — 2005
5. Фуфаев Анатолий Федорович — 2005
6. Дилмөхәмәтова Зөһрә Ҡолмөхәмәт ҡыҙы — 2006
7. Латыпов Ҡотдос Ҡәниф улы — 2007
8. Мөхәмәтйәрова Зилә Сәмей ҡыҙы — 2008
9. Сәфиулиин Ғабулхаҡ Ҡашап улы — 2009
10. Максимов Семен Ефимович — 2010
11. Исрафилов Рифҡәт Вәкил улы — 2011
12. Нәжипов Алмас Исмәғил улы — 2012
13. Фомина Елизавета Владимировна — 2012
14. Яҡупов Ирек Йыһанур улы — 2015
15. Ҡаев Фәрит Ғалихан улы — 2017^[25]
16. Ватолин Павел Леонидович — 2021^[26]

Дәүләт бүләктәре һәм маҡтаулы исемдәргә лайыҡ булғандар

Төп мәҡәлә Дәүләт бүләктәре һәм маҡтаулы исемдәр бирелгән мәсетлеләр

• «Герой әсә» исеме һәм ордены менән бүләкләнгән мәсетлеләр

Район ғалимдары

Төп мәҡәлә Мәсетле районы ғалимдары.

Академиктар

1. Абдрахманов Рәфил Фазыл улы — геология-минералдар фәндәре докторы (1993)
2. Байрамғолов Юлай Ейәнғәле улы — техних фәндәре докторы (1993)
3. Вәлиев Ильяс Иштуған улы — педагогия фәндәре докторы (1999)
4. Исрафилов Рифҡәт Вәкил улы — театр режиссеры, педагог
5. Кәлимуллин Барый Ғибәт улы — сәнғәт фәндәре докторы (1976)
6. Мирсаев Рафаил Нурый улы — философия фәндәре кандидаты (1990)
7. Саҙретдинов Абрар Мәсәлим улы — иҡтисад фәндәре кандидаты (1974)
8. Садиҡов Фәһим Бинйәмин улы — философия фәндәре докторы (1973)
9. Хәсәнова Зилара Муллаян ҡыҙы — биология фәндәре докторы (1992)

Мәсетле районынан бик күп ғалимдар сыҡҡан. Башҡорт теле белгесе Мәҡсүтова Нәжибә Хәйерзаман ҡыҙы Мәсетле районы Һөләймән ауылында тыуған.

Мәсетле районы буйынса Башҡорт АССР-ы Юғары Советы депутаттары

• Вәлшин Мөхит Ғариф улы, 1-се саҡырылыш депутаты, Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумы Сәркәтибе (1938—1942).
• Ғәликәйев Тимерғәлей Хөснириал улы, 2-се саҡырылыш депутаты
• Ғилманов Суфиян Ғилман улы, 3-сө саҡырылыш депутаты, 206-сы Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Фәхретдинов Йосоп Фәхретдин улы, 3-сө саҡырылыш депутаты, 205-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Вәхитов Ғәфүр Шәкүр улы, 4-се саҡырылыш депутаты, 206-сы Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Цепилова Евдокия Александровна, 4-се саҡырылыш депутаты, 205-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Әбүбәкерова Фәүзиә Әхмәтсәғит ҡыҙы, 5-се саҡырылыш депутаты, 206-сы Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Мөбәрәков Арыҫлан Ҡотлоәхмәт улы, 5-се саҡырылыш депутаты, 205-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Худяков Петр Александрович, 6-сы саҡырылыш депутаты, 111-се Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Бородин Леонид Александрович, 6-сы саҡырылыш депутаты, 112-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Ураев Петр Васильевич, 6-сы саҡырылыш депутаты, 112-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Кетова Александра Андреевна, 7-се саҡырылыш депутаты, 202-се Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Саҙретдинов Абрар Мәсәлим улы, 7-се саҡырылыш депутаты, 203-сө Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Ташкинова Валентина Ивановна, 8-се саҡырылыш депутаты, 211-се Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Саҙретдинов Абрар Мәсәлим улы, 8-се саҡырылыш депутаты, 212-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Басырова Зөлфирә Хәбиб ҡыҙы, 9-сы саҡырылыш депутаты, 213-сө Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Фуфаев Анатолий Федорович, 9-сы саҡырылыш депутаты, 214-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Кадиков Зәки Нурихан улы, 10-сы саҡырылыш депутаты, 236-сы Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Хисамова Венера Бикмөхәмәт ҡыҙы, 10-сы саҡырылыш депутаты, 237-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Ғиниәтуллин Владислав Әхмәҙулла улы, 11-се саҡырылыш депутаты, 237-се Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Ярушин Борис Ильич, 11-се саҡырылыш депутаты, 238-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса
• Крючков Анатолий Иванович, 12-се саҡырылыш депутаты, 238-се Оло Ыҡтамаҡ һайлау округы буйынса
• Камалов Атлас Закир улы, 12-се саҡырылыш депутаты, 239-се Ләмәҙтамаҡ һайлау округы буйынса

Мәсетле районы буйынса Башҡортостан Республикаһы Дәүләт йыйылышы — Ҡоролтай депутаттары

• Мөхөтдинов Илдар Хәким улы, 1-се саҡырылыш депутаты, 60-сы Мәсетле һайлау округы буйынса
• Сәйфуллин Франис Әсҡәрйән улы, 1-се саҡырылыш депутаты, 60-сы Мәсетле һайлау округы буйынса
• Мөхөтдинов Илдар Хәким улы, 2-се саҡырылыш депутаты, 58-сы Мәсетле һайлау округы буйынса
• Ниғмәтуллин Юлай Мөғин улы, 2-се саҡырылыш депутаты, 58-сы Мәсетле һайлау округы буйынса
• Сәлихов Азат Әхсән улы, 2-се саҡырылыш депутаты, 58-сы Мәсетле һайлау округы буйынса
• Мирсаев Рафаил Нурый улы, 3-сө саҡырылыш депутаты, 106-сы Әй һайлау округы буйынса
• Ганцев Виктор Александрович, 4-се саҡырылыш депутаты, 42-се Дыуан һайлау округы буйынса
• Ғәтиәтуллин Рәшит Фиҙәил улы, 5-се саҡырылыш депутаты, Республика дөйөм һайлау округы буйынса, «Берҙәм Рәсәй» Бөтәрәсәй сәйәси фирҡә фракцияһы
• Павлов Сергей Владимирович, 5-се саҡырылыш депутаты, 39-сы Төньяҡ Көнсығыш һайлыу округы буйынса

Билдәле кешеләре

• • Шәйхисламов Фәнүр Рәфис улы (14 ноябрь 1980) — юрист, дәүләт эшмәкәре. Тәтешле районы хакимиәт башлығы.
  • Мөхәмәтйәнов Искәндәр Илгиз улы (05 май 2009) — Башҡорт балалар йәмғиәт ойошмаһы ның авторы, актер, «Тамыр» ансамбле йондоҙо(2018—2022).Рәсәй,Башҡортсотандың күп балалар формударының,съездарының ҡатанашыусыһы,делегаты.

Яҙыусылар, шағирҙар

1. Алтынбаева Зөһрә Нариман ҡыҙы (3 ғинуар 1951 йыл) — башҡорт журналисы, шағир. СССР Журналистар (1986) һәм Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар (2006) союздары ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2000).
2. Даянова Тәскирә Байрам ҡыҙы (10 ғинуар 1948 йыл) — башҡорт балалар яҙыусыһы, уҡытыусы, 2008 йылдан Башҡортостандың һәм Рәсәйҙең Яҙыусылар союздары ағзаһы. Мәсетле районының Рәшит Әхтәри исемендәге премия лауреаты (1989), Мәхмүт Ҡашғари исемендәге халыҡ-ара хикәйәләр конкурсының Башҡортостан төбәк этабы еңеүсеһе (2014).
3. Камалов Ринат Әлтәф улы (Ринат Камал) (28 июнь 1954 йыл) — яҙыусы. 1992 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998) һәм Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (2010). Мәсетле районының Рәшит Әхтәри исемендәге премияһы лауреаты (2002).
4. Хажиев Ризван Закирхан улы (30 сентябрь 1939 йыл — 27 октябрь 2013 йыл) — дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, ғалим, журналист һәм яҙыусы. Филология фәндәре кандидаты (1987), доцент. 1969 йылдан СССР Журналистар союзы ағзаһы. Рәсәй Федерацияһы (1992) һәм Башҡортостан Республикаһы (1991) Яҙыусылар союздары ағзаһы. Башҡорт АССР-ының XII саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1990—1995). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1993). Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге (1999) һәм Мәсетле районының Рәшит Әхтәри исемендәге (2004) премиялар лауреаты.
5. Шафиҡова Гөлсирә Мазһар ҡыҙы (16 май 1955 йыл) — шағир, яҙыусы. Башҡортостан Республикаһы (1997) һәм Рәсәй Федерацияһы (2006) Яҙыусылар союзы ағзаһы. Мәсетле районының Рәшит Әхтәри исемендәге (2002) һәм Учалы районының Рәмзилә Хисаметдинова исемендәге (2005) премиялары лауреаты.
6. Әхтәров Әхрәр Минһаж улы (Рәшит Әхтәри) (6 ғинуар 1931 йыл — 26 март 1996 йыл) — педагог, журналист, шағир. Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы ағзаһы.
7. Садыҡова Лена Бинйәмин ҡыҙы (1930—14.06.2020), (Иҙелбикә) — Татарстан Республикаһы Яҙыусылар союзы ағзаһы(2001). Татарстандың Сажиҙә Сөләймәнова исемендәге, Ульяновск өлкәһенең Ғәбделжаббар Кандалый һәм Сәхәп Урайский исемендәге әҙәби премиялары лауреаты.
8. Ҡәрипов Низам Ҡәрип улы (Низам Ҡәрип)-(25 июль 1905 йыл — 26 октябрь 1942 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған башҡорт яҙыусыһы, журналист һәм йәмәғәт эшмәкәре. Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы һәм рәйесе (1939—1941).
9. Латыпов Ҡотдос Ҡәниф улы (14 июль 1923 йыл — 23 декабрь 2016 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, осоусы, авиация полковнигы (1967). 1945 йылдан КПСС ағзаһы. Советтар Союзы Геройы (1946).
10. Әхмәтйәнова Мәүлиҙә Сафарғәле ҡыҙы
11. Ғилметдинова Зәлифә Нариман ҡыҙы
12. Латыпова Хәмдиә Ғабдрахман ҡыҙы
13. Хажиев Фират Әмерхан улы
14. Ғәлимов Раушан Рәмил улы

Тәбиғәт

Һыу сығанаҡтары

• Мәсетле районы йылғалары
• Әй ҡушылдыҡтарының тулы исемлеге

Иҫкәрмәләр

1. Был мәғлүмәт асыҡлауҙы талап итә, 1940 йылғы китапта хата булыуы ихтимал
2. перепись населения СССР 1939 года
3. Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — Б. 448.
4. Население Башкортостана: XIX—XXI века: статистический сборник/ Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан.- Уфа:Китап, 2008.- 448 с.:ил.
5. перепись населения СССР 1959 года
6. перепись населения СССР 1970 года
7. перепись населения СССР 1979 года
8. перепись населения СССР 1989 года
9. Всероссийская перепись населения 2002 года
10. 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
11. Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (урыҫ)
12. Всероссийская перепись населения 2010 года
13. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (урыҫ)
14. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов (урыҫ) — Росстат, 2013. — 528 с.
15. Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (урыҫ)
16. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (урыҫ)
17. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (урыҫ) — 2018.
18. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2017.
19. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Рәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
20. Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019. — Б. 62.
21. Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
22. Население Башкортостана: XIX—XXI века: статистический сборник/ Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан.- Уфа: Китап, 2008.- 448 с.:ил.
23. икенсеһе — милләтен билдәләүселәр һаны, милләттәр проценты һандан иҫәпләнгән
24. Мәсетле районының рәсми сайтында хөрмәтле граждандары исемлеге 2019 йыл 1 сентябрь архивланған.
25. Каев Фарит Галиханович на сайте «Замечательные люди Башкортостана» 2019 йыл 12 февраль архивланған.  (рус.)
26. ПАВЛУ ВАТОЛИНУ ПРИСВОЕНО ЗВАНИЕ «ПОЧЕТНЫЙ ГРАЖДАНИН» 2021 йыл 9 октябрь архивланған.

Сығанаҡтар

1. Башҡортостан: Ҡыҫҡаса энциклопедия. Руссанан тулыландырылған һәм төҙәтелгән тәржемәһе / Баш мөхәррир Р. З.Шәкүров. Өфө: Башҡорт энциклопедияһы дәүләт ғилми нәшриәте, 1997. 696 бит, һүрәттәре менән.
2. БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года — Уфа: Государственное издательство, 1941. — 387 с.(недоступная ссылка)
3. Башкирская АССР. Административно-территориальное деление на 1 июля 1952 года. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1953. — 495 с.
4. Башкирской АССР. Административно-территориальное деление на 1 января 1961 года./Изд. 4-е . — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1961. — 428 с.
5. Башкирской АССР. Административно-территориальное деление 1 января 1969 года./Изд. 5-е. — Уфа: Башкнигоиздат, 1969. — 432 с.
6. Башкирской АССР. Административно-территориальное деление на 1 июля 1972 года./Изд. 6-е. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1973. — 388 с.
7. Башкирской АССР. Административно-территориальное деление на 1 сентября 1981 года. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1981. — 384 стр.
8. Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан на 1 января 1999 года. -Уфа: «Башбланкиздат», 1999. — 416 с, 55 картосхем.
9. Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан на 1 января 2007 года. — Уфа: ГУП РБ "Издательство «Белая река», 207. — 416 с.: илл.
10. Мечетлинский район Республики Башкортостан. Краткая энциклопедия. — Уфа, 2000. — 166 c.
11. Мечетлинский район Республики Башкортостан: энциклопедия / Редкол.: Ю. Ю. Султанов (гл.ред.), Н. Ф. Ахкамова (сост.), Г. К. Бикташева (отв.ред.) и др. — Уфа: Мир печати, 2010. — 284 с.:илл. ISBN 978-5-9613-0148-9
12. Населенные пункты Республики Башкортостан. Статистический сборник. Комитет государственной статистики Республики Башкортостан. Уфа. 2004. стр. 110—111
13. Гатауллин Р. Ш. Села и деревни Кущинского рода. — Уфа: Башкортостанстат, 2007. — 136 с.
14. Гафаров М. Ф. Мой край родимый Мечетлинский. — Уфа: Мир печати, 2010. — 269 с.
15. Гафаров М. Ф. Мечетлинская земля богата историей. — Большеустьикинское, 2012. — 104 с.
16. Давлетбаев Б. С. Твое шежере. ч.1. — Большеустьикинское, 1996. — 80 с.
17. Давлетбаев Б. С. Твое шежере. ч.2. — Большеустьикинское, 1997. — 102 c.
18. Давлетбаев Б. С. Твое шежере. ч.3. — Большеустьикинское, 1997. — 65 с.
19. Давлетбаев Б. С. Твое шежере. ч.4. — Большеустьикинское, 1997. — 107 с.
20. Давлетбаев Б. С. Твое шежере. ч.5. — Большеустьикинское, 1997. — 177 с.
21. Садретдинов А. М. Взгляд из провинции на минувшее, настоящее, будущее. — Уфа: «Диалог», 2003. — 220 с. ISBN 5-94524-017-6
22. Хажиев Р. З. Есть такая земля — мечетлинская. 75 лет Мечетлинскому району. — Уфа: «Диалог»,2005 — 37 с.

Һылтанмалар

Мәсетле районы һәм Мәсетлеләр тураһында

Интернет селтәрендә

• Мәсетле районы хакимиәте рәсми сайты (рус.) 2019 йыл 3 октябрь архивланған.
• Уфаген сайтында Мәсетле районы ауылдары (рус.)
• Ижади оҫтахана «Мәсетле районы Энциклопедияһы» (рус), (башҡ.), (тат.)
• Беҙ Мәсетле! Яҡташтарым менән ғорурланам! — «Бәйләнештә» социаль селтәрендә төркөм

Киң мәғлүмәт сараларында

• Беҙ йәмле Әй буйынан… / Ризван ХАЖИЕВ. Башҡортостан гәзите. 8 октябрь 2010 йыл 2021 йыл 14 апрель архивланған.
• Йәшәү мәғәнәһе — игелек ҡылыуҙа. Рөстәм Нурыев. Ағиҙел журналы. Июль 2012 йыл.
• «Беҙ Мәсетле!» йырының тарихы. Рөстәм Нурыев. «Башҡортостан» гәзите. Башы, 11 март 2014 йыл 2017 йыл 26 август архивланған., Аҙағы, 12 март 2014 йыл 2017 йыл 26 август архивланған.
• Эдуард Байков. Генератор идей (Ильяс Валеев). Журнал «Ватандаш» 2016 йыл 4 март архивланған.  (рус.)

Шулай уҡ ҡарағыҙ