Orania
Suid-Afrikaanse Afrikaner-dorp From Wikipedia, the free encyclopedia
Orania is 'n Suid-Afrikaanse dorp geleë langs die Oranjerivier in die dorre Bo-Karoo van die Noord-Kaap.[5] Die dorp word in twee helftes verdeel deur die R369-streeksroete en lê halfpad tussen Kaapstad en Pretoria.[6][7]
Orania | |
|---|---|
 Uitsig oor Orania-Wes (onder), Orania-Oos (middel), die nywerheidsgebied (links) en die Oranjerivier (bo) | |
 Vlag  Wapen | |
| Leuse(s): Die Afrikanertuiste | |
  Orania Orania se ligging in Noord-Kaap | |
| Koördinate: 29°48′51″S 24°24′36″O | |
| Land |  Suid-Afrika |
| Provinsie | Noord-Kaap |
| Distrik | Pixley ka Seme |
| Munisipaliteit | Orania |
| Stigting | 1963 (as Waterwese-dorp) 1991 (as Afrikaner-dorp) |
| Regering | |
| • Tipe | Verteenwoordigende Raad |
| • Voorsitter van die Orania Verteenwoordigende Raad (OVR) | Carel Boshoff IV |
| • Voorsitter van die Orania Aandeleblok (OAB) | Hanri Maritz |
| • Voorsitter van die Raad van die Orania Beweging | Dr John Strydom |
| Oppervlak | |
| • Totaal | 8,95 km2 (3,46 vk. myl) |
| Hoogte | 1 180 m (3 870 ft) |
| Bevolking | |
| • Totaal | 892 |
| • Skatting (2020) | 2 066[2] |
| • Digtheid | 99,7/km2 (258/vk. myl) |
| Demoniem(e) | Oraniër(s) |
| Rasverdeling (2011) | |
| • Wit mense | 97,2% |
| • Bruin mense | 1,9% |
| • Swart mense | 0,9% |
| Taal (2011) | |
| • Afrikaans | 98,4% |
| • Engels | 1,6% |
| Skakelkode | 053 |
| Webwerf | www |
Die doel van die dorp is om 'n tuiste te skep vir Afrikaans en die Afrikaner-identiteit deur dié taal en kultuur in lewe te hou. Enigiemand wat homself definieer as 'n Afrikaner en identifiseer met Afrikaner-etnisiteit is welkom in Orania.[8][9]
Kritici beskuldig die Orania plaaslike owerheid daarvan dat hulle die integrasie van Afrikaners in die reënboognasiekonsep afwys[10] en dat hulle probeer om die Suid-Afrika van voor 1991 binne 'n enklawe te herskep.[11] Die inwoners beweer egter dat hulle hul taalkundige en kulturele erfenis wil bewaar en hulself wil beskerm teen die misdaadgolf in die res van die land.[12][13] Die inwoners sê ook dat hulle vervulling probeer gee aan die reg op selfbeskikking soos vervat in die Grondwet van Suid-Afrika.[5] Die dorp se verhoudings met die Suid-Afrikaanse regering is rustig en ondanks die strewe van die gemeenskap na (meer) selfbestuur[14] het die regering reeds Orania as wettig erken.[15]
Orania het tydens die sensus in 2011 ongeveer 892 inwoners gehad, maar het sedertdien verder gegroei tot meer as 2 000 inwoners in 2020. Meer as 120 besighede was in 2015 in Orania gevestig,[16] waaronder een van die grootste pekanneutplantasies van Suid-Afrika[17] en die grootste koöperatiewe bank van die land.[18] Die dorp het sy eie geldeenheid, die Ora,[19][20] en sy eie munisipale bestuur, die Orania Verteenwoordigende Raad. As gevolg van sy ongewone aard word die dorp dikwels besoek deur joernaliste en dokumentêremakers.[20]
Volgens sy stigters is die doel van Orania om 'n dorp te skep waar die bewaring van Afrikaners se kulturele erfenis plaasvind en Afrikaner-selfwerksaamheid 'n werklike praktyk is, nie net 'n idee nie.[21] Alle werk, van bestuur tot handearbeid, word deur Afrikaners uitgevoer; nie-Afrikaner-werkers word nie toegelaat nie, tensy hulle vaardighede het wat geen inwoner het nie. Inwoners van Orania wil nie bestuur word deur mense wat nie Afrikaners is nie. Volgens inwoners van Orania word hul kultuur in die res van die land onderdruk en hul kinders gebreinspoel om Engels te praat.[22]
Die dorp se doel is om bestuur oor hulself te hê deur 'n meerderheid van Afrikaners in die Noordwes-Kaap te vestig. Dit sou gedoen moes word deur die vestiging van ander vergelykbare dorpe in die omstreke van Orania. As die uiteindelike doel van 'n Afrikaner-meerderheid in die gebied bereik is, kan 'n onafhanklike Afrikanerstaat tussen Orania en die weskus, ook bekend as 'n volkstaat, gestig word.[23][24]
Carel Boshoff III, die stigter van Orania, het oorspronklik gedink dat na 15 jaar 60 000 Afrikaners in die beoogde gebied gevestig sou wees.[25] Later het hy toegegee dat die meeste Afrikaners besluit het om nié na die volkstaat te skuif nie. Nietemin het hy gedink dit is noodsaaklik vir Afrikaners om hierdie opsie te behou, aangesien dit hulle veiliger in die res van Suid-Afrika sou laat voel, en sodoende die spanning in die res van Suid-Afrika kan laat verminder. Boshoff het Orania dikwels met Israel vergelyk, wat dien as 'n toevlugsoord vir Jode vanoor die hele wêreld.[26]
Nuwelinge sê dikwels hul besluit om te skuif na Orania is gemotiveer deur die begeerte om te ontsnap van die gewelddadige misdaad wat in die res van die land voorkom.[27] Baie inwoners was, voor hul verhuising na Orania, slagoffers van misdaad.[5] Inwoners van Orania beweer die dorp is 'n veilige omgewing waar dit byvoorbeeld nie nodig is om die deure van huise en karre te sluit nie.[28]
Die idee dat wit Suid-Afrikaners in 'n klein deel van Suid-Afrika moes konsentreer is in 1966 deur die Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede (SABRA) ontwikkel.[30][31] In die 1970's het SABRA die idee bepleit om Suid-Afrika in 'n statebond te transformeer, waarin bevolkingsgroepe parallel sou kon ontwikkel.[31] So sou die verskillende etniese groepe hulself met 'n groot mate van outonomie kon bestuur, sonder dat dit ten koste van ander etniese groepe sou geskied. Dat die verskillende swart bevolkings 'n federale bedeling verwerp het, het volgens SABRA nie die einde van die Afrikaners se reg op selfbestuur beteken nie.[30]
SABRA het vervolgens 'n model ontwikkel waarin Afrikaners volledige selfbeskikking kry, onafhanklik van Suid-Afrika. SABRA-voorsitter Carel Boshoff het die destydse planne van die wit minderheidsregering om hul mag deur middel van klein hervormings te handhaaf, beskou as gedoem tot mislukking.[32] Boshoff het geglo dat swart meerderheidsregering onvermydelik was en daarom het hy die skepping van 'n nuwe, kleiner staat vir die Afrikanernasie ondersteun.[32]
In 1988 het Boshoff die Afrikanervryheidstigting gestig, wat ook bekend staan as die Avstig.[31] Die basiese beginsels van Avstig is gebaseer op die gedagtes dat 'n swart meerderheidsregering onvermydelik was en dat die wit minderheidsregering nie moreel geregverdig kon word nie. Afrikaners sou dus hul eie nasie, of volkstaat, in 'n kleiner deel van Suid-Afrika moes vorm.[33]
Om Afrikaners die meerderheid in 'n bepaalde gebied te maak, het SABRA die beginsel van eie arbeid aanbeveel, wat vereis dat al die werk in die volkstaat deur sy eie burgers gedoen word, insluitend die ploeg van lande, vullisverwydering en tuinmaak: werk wat in die res van Suid-Afrika gewoonlik nié deur Afrikaners gedoen word nie.[34] Volgens SABRA kan Afrikaners net die meerderheid in 'n gebied wees as Afrikaners hul eie arbeid sou doen (en dus die uitbuiting van swart Suid-Afrikaners as goedkoop arbeiders beëindig).[35] Met so 'n meerderheid sou Afrikaners op demokratiese wyse in staat wees om beheer oor hul eie instellings te hê, en de facto 'n mate van selfbestuur verkry.
Orania as volkstaatgroeipunt
Dit was die bedoeling dat Orania die beginpunt sou wees van die volkstaat, wat kon ontstaan as 'n groot groep Afrikaners na Orania sou trek en nuwe "groeipunte" (dorpe) gestig sou word.[33] Hierdie volkstaat sou uiteindelik dorpe soos Prieska, Britstown, Carnarvon, Williston en Calvinia moes insluit en so tot die weskus strek.[36]
Die plan van Boshoff het enige grondgebiede van die oorspronklike Boererepublieke, die Zuid-Afrikaansche Republiek en die Oranje-Vrystaat, uitgesluit. In hierdie gebiede is die huidige ekonomiese hartland van Suid-Afrika met baie natuurlike hulpbronne geleë. In plaas daarvan het Boshoff gefokus op 'n ekonomies onderontwikkelde gebied in die Noordwes-Kaap met 'n halfwoestyn-klimaat.[33] Hierdie woestynstaat, Orandeë genoem, sou weens sy onherbergsaamheid nie deur die Suid-Afrikaanse regering gevrees of verlang word nie.[37] Selfs voorstanders van die idee het erken dat hierdie model beduidende ekonomiese opofferings sou vereis van die Afrikaners wat na die volkstaat wou skuif.[33]
Orania as vrystad
Vanaf 2014 fokus Orania minder op die ontwikkeling van 'n volkstaat. In die twintig jaar na die stigting van die dorp is daar geen ander Afrikanernedersettings in die nabyheid van Orania of in die beoogde volkstaatgebied gevestig nie (die Afrikaner-dorp Kleinfontein is in Gauteng). Ook wil baie stedelike Afrikaners nie in 'n landelike gebied met minder dienste en geleenthede woon nie. Desondanks verloor Afrikaners in die res van Suid-Afrika deur voortgesette transformasie en demografiese veranderinge meer en meer beheer oor kulturele, sosiale, en burgerlike instellings: so is byvoorbeeld vyf van die ses Afrikaanse universiteite na 2004 ten volle verengels.[38] Hierdie omstandighede het Orania genoop om minder te fokus op die ontwikkeling van 'n volkstaat en meer te fokus op die ontwikkeling van Orania self.[39]
Om belangrike dienste te akkommodeer en verstedelikte Afrikaners na Orania te laat trek, sou Orania verder moes groei om oor die drumpel van sekere fasiliteite te kom. 'n Konsep van 'n landelike volkstaat het nie gewerk nie.[39] Die doel is nou om Afrikaners in en rondom Orania te vestig, sodat Orania bepaalde sentrumdienste vir Afrikaners vanoor Suid-Afrika kan ontwikkel en akkomodeer. Om hierdie sentrumdienste, soos 'n universiteit, te kan akkomodeer, sal Orania 'n stad moet word. Hierdie nuwe visie is in 2016 amptelik aangekondig tydens die Orania Stadskonferensie in Pretoria.[40] Orania sou 'n vrystad moes wees, wat tydens sy groei de facto en de jure meer en meer beheer oor eie sake kry.[41]
Nog 'n rede vir Orania om minder te fokus op die ontwikkeling van 'n volkstaat, is omrede die term besoedel is deur misbruik deur verregse groepe.[42][43] Vir die fokus op die ontwikkeling van die gebied rondom Orania is die Hartlandstigting in 2014 gestig.[44]
Die gebied van Orania word sedert ongeveer 30 000 jaar gelede bewoon deur jagter-versamelaars uit die steentydperk wat 'n nomadiese leefstyl gehad het.[45] 'n Aantal laatsteentydperk gravures dui op die aanwesigheid van die San, wat die belangrikste kulturele groep gebly het tot die tweede helfte van die agtiende eeu, met die aankoms van die wit jagters, trekboere en Griekwas.[45] Die vroegste aanduiding van die aanwesigheid van wit mense by Orania dateer van 1762 en in die vroeë negentiende eeu het baie boere seisoenaal heen en weer oor die Oranjerivier getrek op soek na beter weiding vir hul vee.[45] Die Rawstonekaart van 1842 toon die plaas Vluytjeskraal,[45] waarop Orania later gebou sou word. Die eerste bekende inwoner van wat vandag Orania is, was Stephanus Ockert Vermeulen, wat die plaas Vluytjeskraal in 1882 gekoop het.[46][47]
Die dorp is in 1963 gestig as Vluytjeskraal deur die Departement van Waterwese om die werkers te huisves wat besproeiingskanale van die Oranjerivierprojek verbind het met die Vanderkloofdam.[48] Die Oranjerivierprojek was 'n skema om water te voorsien aan die semi-woestyn in die sentrale dele van Suid-Afrika. Ander soortgelyke konstruksiedorpe soos Vanderkloof en Oviston is ook gestig.[49] Na 'n kompetisie is die naam van die dorp verander na Orania,[50] wat 'n variasie van die Afrikaanse woord "oranje" is en verwys na die aangrensende rivier.[51] In 1965 het Orania 56 families gehuisves.[50] Bruin werkers wat deelgeneem het aan die konstruksieprojek het in 'n aparte area genaam Grootgewaagd gewoon.[52] Die eerste fase van die projek is voltooi in 1976.[52] Nadat die dam voltooi is, het die meeste van die werkers verhuis en het die dorp in verval geraak.[49] Die Departement van Waterwese het Orania heeltemal verlaat in 1989.[53] Na die departement se vertrek het slegs 'n groep bruin mense in Grootgewaagd agtergebly.[52]
In Desember 1990 het ongeveer 40 Afrikanergesinne, onder leiding van Carel Boshoff, die skoonseun van die voormalige Eerste Minister van Suid-Afrika, Hendrik Verwoerd, die vervalle dorp vir R1,5 miljoen (R13,6 miljoen se waarde in 2017) gekoop namens die Orania Bestuursdienste (OBD).[54][55] Die eerste 13 inwoners het in April 1991 na Orania verhuis.[56] Dieselfde maand is die mense wat nog in Grootgewaagd gewoon het deur die Departement van Waterwese alternatiewe akkommodasie in die nabygeleë dorpe gegee. Grootgewaagd is vervolgens as Kleingeluk herdoop.[57] Destyds het die dorp bestaan uit 90 huise in Orania en 60 in Kleingeluk, almal in 'n verregaande staat van verval.[57] In Augustus 1991 is die 2 300 hektaar plaas Vluytjeskraal 272 deur Orania gekoop.[58][59] In Februarie 1992 is die dorp se aandeleblok en uitvoerende raad, tewens Dorpsraad, gestig.[60] Orania het sy eie verteenwoordigende oorgangsraad, 'n tydelike vorm van plaaslike regering na die einde van apartheid, in 1995 verkies.[61] Die konstruksie van 'n 400 hektaar-besproeiingskema het in 1995 begin en is in Oktober 1996 voltooi.[62]
In 'n versoenende gebaar het President Nelson Mandela die dorp in 1995 besoek. Hy het gaan tee drink by Betsie Verwoerd, weduwee van die voormalige Eerste Minister, Hendrik Verwoerd.[63] Orania het die mylpaal van 200 permanente inwoners in 1996 bereik,[56] terwyl die sensus van 2001 toon dat Orania 519 inwoners het.[64] Teen 1998 is R15 miljoen belê in die dorp insluitend die opgradering van water, elektrisiteit, paaie en besighede.[65] 'n Gewelddadige voorval het in April 2000 net buite Orania plaasgevind, toe 'n wit man op 'n 17-jarige swart meisie geskiet het. Sy is aan haar been gewond. Inwoners van Orania het hulself gedistansieer van die voorval.[66]
In Desember 2000 het die provinsiale regering beveel dat Orania Verteenwoordigende Oorgangsraad ontbind word en dat die dorp opgeneem word in die nuwe Thembelihle Plaaslike Munisipaliteit saam met die naburige dorpe Hopetown en Strydenburg.[67][68][69] Inwoners van Orania het die provinsiale regering vervolgens voor die Noord-Kaapse Hooggeregshof gedaag, wat bevind het daar onderhandelinge tussen die inwoners van Orania en die regering oor Orania se munisipale status moet plaasvind;[70] tot so 'n ooreenkoms bereik kan word, sal Orania sy status quo behou.[71] In 2003 is 'n vakansie-oord op die Oranjerivier ontwikkel, sowel as 'n aftreeoord, twee skole, 'n kliniek en 'n groeiende landbousektor.[26]
In Mei 2005 het 'n geskil ontstaan toe 'n deel van die inwoners beweer het dat die dorp bestuur word soos 'n "mafiastaat", met 'n aantal hofsake as deel van die geskil.[72] Die sluiting van die dorp se radiostasie in November 2005 deur die Suid-Afrikaanse owerhede is gekoppel aan 'n wenk van dié interne afvalliges.[73] Die afvalliges het uiteindelik die gemeenskap verlaat.[74] In November 2005 het sowat 60 bruin gesinne, wat voor 1991 in Kleingeluk geleef het, 'n grondeis ingedien by die regering vir ongeveer 483 hektaar grond in Orania.[75] Die grondeis is in Desember 2006 afgehandel toe die Suid-Afrikaanse regering 'n vergoeding van R2,9 miljoen aan die eisers betaal het.[76]
In 2006 is die Saamstaan-winkelsentrum van R5 miljoen ingewy.[77] In 2011 is die plaas Vluytjeskraal-Noord gekoop deur die inwoners van Orania. Die plaas is 'n afsonderlike regspersoon en bedoel vir residensiële ontwikkeling, eerder as vir landbou.[78] Orania is in die 1960's juis van hierdie plaas afgeskei. Verskeie kommersiële ontwikkelings is sedert 2012 voltooi en in 2014 is die Stokkiesdraai Avontuurpark & Winkelsentrum geopen. In 2015 is Die Ou Karooplaas Winkelsentrum met ondermeer 'n fliekteater geopen.[79]
In 2016 het die Orania Dorpsraad 'n ontwikkelingsplan van R183 miljoen aangekondig. Hierdie ontwikkelingsplan moet in vyf jaar se tyd die oprigting van klein stedelike dienste, soos hoër onderwys, stimuleer.[80] Die projekte word uitgevoer met behulp van eksterne befondsing.[43]
Die gebied rondom die dorp is droë steppe of halfwoestyn.[81] Orania is deel van die Nama-Karoobioom en ontvang 200 tot 250 mm reën per jaar.[82] Sedert 1991 is meer as 30 000 bome in Orania en op die omliggende landerye aangeplant.[24] Voornemende inwoners word gewaarsku teen onstabiele en ongenaakbare weerstoestande met uiterste temperatuurverskille tussen somer en winter.[83]
| Weergegewens vir Orania | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Maand | Jan | Feb | Mar | Apr | Mei | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Des | |
| Gemiddelde maksimum (°C) | 34,3 | 34,1 | 30,6 | 26,2 | 22,7 | 17,7 | 18,9 | 23 | 28,2 | 27,2 | 30,1 | 31,7 | |
| Gemiddelde minimum (°C) | 17,9 | 16,7 | 14,4 | 12,5 | 3,8 | 3,4 | 1,5 | 4,2 | 9,9 | 12,1 | 13,4 | 17,1 | |
| Neerslag (mm) | 65 | 5 | 30 | 26 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 129 | |
| Bron: Hagen, 2013, p. 43.[82] | |||||||||||||
.png)
'n Plaaslike sensus uitgevoer in 2020 het bevind dat Orania 2 066 inwoners gehad het, versprei oor 831 huishoudings. Dit beteken dat daar 'n gemiddeld van 2,5 mense per huishouding was.[4] Kinders was in 2007 'n kwart van die bevolking.[84] Volgens die dorpsowerhede het die bevolking tussen 2012 en 2015 met 10% per jaar gegroei.[85] In 2011 het meer mans as vrouens in die dorp gewoon, met 'n verhouding van 60% mans tot 40% vrouens.[1][86]
Wit Suid-Afrikaners was die grootste bevolkingsgroep tydens die nasionale sensus van 2011: 97,2% van die totaal.[1] Afrikaans is die enigste taal wat gebruik word in alle domeine van die plaaslike lewe.[87] Volgens 'n amptelike sensus uitgevoer deur die dorpsowerhede in 2014, is Afrikaans die belangrikste huistaal van 95% van die inwoners, gevolg deur Engels met 2%. Drie persent van die inwoners gebruik Afrikaans sowel Engels as huistaal.[2]
Godsdiens
Orania is 'n godsdienstige gemeenskap, met verskeie plaaslike kerke, insluitend die Nederduitse Gereformeerde Kerk, die Apostoliese Geloofsending, die Afrikaanse Protestantse Kerk, die Evangelies-Gereformeerde Kerk, Gereformeerde Kerk, Nederduitsch Hervormde Kerk, die Israel-visie en die Maranata Kerk.[88][89] Al die kerke is Protestantse kerke, met die uitsondering van Maranata Kerk wat deel is van die charismatiese beweging.[90] Die oorsprong van die inwoners van Orania uit verskillende dele van Suid-Afrika het 'n relatief groot verskeidenheid van denominasies in die nuwe dorp tot stand gebring.[90] Op die belangrikste vakansiedae soos Geloftedag word interkerklike dienste is gehou.[91][90] Op Sondae word gewoonlik nie gewerk nie, behalwe vir dienste wat noodsaaklik geag word.[92][28] Volgens die plaaslike sensus van 2014 is die Afrikaanse Protestantse Kerk die mees gewilde denominasie met 21,9% van die huishoudings wat die kerk besoek. Die APK word gevolg deur nie-geaffilieerde huishoudings met 15,6%, die Nederduitse Gereformeerde Kerk en die Maranata Kerk (albei 14,8%) en die Gereformeerde Kerk (7,4%). In totaal is 84,4% van die huishoudings verbonde aan 'n kerk.[2]
Die Afrikaanse Protestantse Kerk is as die eerste kerk in Orania gestig in 1991.[93][94] Die kerk is 'n voorafvervaardigde gebou en die enigste kerk in Orania met 'n kerktoring.[95][96]
Die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Orania is gestig in 1999, toe dit afgestig het van die NG gemeente Hopetown.[94] Die kerk is deel van die ring van Hopetown en die sinode van die Noord-Kaap.[97] In Maart 2015 het die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Orania teen verandering van die NGK Kerkorde gestem om die Belydenis van Belhar te aanvaar, nes 'n meerderheid van die kerke in die Noord-Kaapse sinode.[98]
Orania het drie residensiële buurte: Kleingeluk, Orania-Oos en Orania-Wes.[22] Kleingeluk lê ongeveer 1,5 km ten suide van Orania-Oos en is 'n bietjie armer as die res van die dorp, hoewel vordering gemaak word om dié gaping te verklein.[99] Tussen Orania-Oos en Kleingeluk is die CVO-skool se kampus en die nywerheidsgebied.
In 2015 is 'n begin gemaak met die bou van die nuwe woonbuurt Karoosig, wat tussen Orania-Oos en Kleingeluk geleë is.[100] In 2016 is ook 'n begin gemaak met die uitbreiding van Kleingeluk, waar in vyf jaar ongeveer 250 nuwe huise gebou sal word, waarvan ongeveer 200 subekonomiese eenhede.[101][102]
Baie van die nuwe huise is gebou in die Kaaps-Hollandse styl.[5] Baie van die oorspronklike huise uit die era van die Departement van Waterwese is voorafvervaardigde huise. Hoewel sommige van hierdie huise opgeknap is, toon ander spore van verval, omdat hierdie voorafvervaardigde huise gebou is vir 'n lewensduur tot 20 jaar.[103]
Die dorp het ook 'n klein vliegveld met twee aanloopbane, een van 1 200 meter met 'n rigting van 03/21 en een van 1 500 meter met 'n rigting van 12/30.[104] By die vliegveld word 'n klein vliegpark ontwikkel.[105]
- Sien ook: Orania Verteenwoordigende Raad
Die Orania Verteenwoordigende Raad (OVR) is die belangrikste amptelike demokratiese munisipale instelling in Orania en Carel Boshoff IV is die voorsitter van die OVR. Die OVR is die enigste munisipale raad wat nie ontbind is tydens die herstrukturering van die munisipale stelsel in 2000 nie.
Die Orania Aandeleblok (OAB), tot 2021 Vluytjieskraal Aandeleblok (VAB) genoem, is die eienaar van die dorp en verantwoordelik vir die bestuur van die daaglikse sake. Inwoners verkies jaarliks 'n uitvoerende bestuur, en bestaan uit vyf lede en 'n voorsitter.[106][107] Die uitvoerende bestuur staan bekend as die Orania Dorpsraad.[108] Die Dorpsraad se begroting vir die fiskale jaar 2006/2007 was R2,4 miljoen,[109] maar het gegroei na R15,3 miljoen in 2017.[3] Die Orania Beweging is 'n aparte politieke en kulturele organisasie wat die Afrikaner se geskiedenis en kultuur bevorder.[107] In 2013 het die Orania Beweging ongeveer 3 800 geregistreerde ondersteuners van buite die dorp gehad.[110] In 2017 het die aantal lede gegroei tot 5 000.[111]
Orania ontvang geen finansiële bydraes van die nasionale of provinsiale regering nie.[112] Die Helpsaamfonds, 'n nie-winsgewende instelling, samel geld in vir projekte soos gesubsidieerde behuising, sodat arm inwoners behoorlike behuising kan bekom.[56][113] Die Elim-sentrum huisves jong manne wat na Orania kom op soek na werk.[114] By aankoms is die meeste brandarm.[115] Hulle word vervolgens gehelp met werk by die Dorpsraad, nabye plase of in die konstruksiebedryf. Dit gaan tesame met verdere opleiding by die dorp se opleidingsentrums.[116] Nerina, die ekwivalente residensiële kompleks vir vroue, is in Julie 2012 voltooi en Soetdoring, die residensiële kompleks vir gesinne, is in 2015 geopen.[117][118]
Die dorp het nie 'n polisiestasie van die SAPD of 'n gevangenis nie.[119] In Oktober 2014 is Orania Veiligheidsdienste (OVD) gestig, wat bestaan uit twee afdelings: veiligheid en regspraak. Die afdeling veiligheid is verantwoordelik vir mediese nooddienste, brandweer, verkeer, klagte- en insidentondersoeke en alarmmonitering.[120][121][106] Die afdeling is ook verantwoordelik vir die AfriForum-buurtwagpatrollies, wat uitgevoer word deur vrywilligers.[120] Verdagtes wat aangekeer is, word na die polisiestasie in die naburige Hopetown geneem.[122] Die afdeling regspraak is verantwoordelik vir die interne bemiddeling van konflikte. Inwoners word gestimuleer om hierdie bemiddeling- en arbitrasieprosedures te gebruik, in pleks van om Suid-Afrikaanse howe te nader.[56]
Orania het 'n klein kliniek en 'n verpleegsuster besoek die dorp twee keer per week.[112] Daar is ongeveer 30 maatskaplike en semi-publieke organisasies in Orania aktief.
Wetlike raamwerk
Hoewel Orania binne die grense van die Thembelihle Plaaslike Munisipaliteit se gebied lê, is Orania in administratiewe opsig geen deel van die Thembelihle Munisipaliteit nie. Orania het sy eie munisipale struktuur in die vorm van die Orania Verteenwoordigende Raad, wat gebaseer is op die Oorgangswet op Plaaslike Regering van 1993, terwyl al die ander munisipaliteite gebaseer is op die Wet op Munisipale Strukture van 1998. Orania het so beheer oor sy eie munisipale administrasie. Thembelihle lewer geen dienste (soos riool, paaie en vullisverwydering) in Orania nie.[123] Ook hef Thembelihle geen belasting in Orania nie (ander staatsbelastings word gewoon gehef).[116][124] Hierdie wetlike raamwerk is in 2000 neergelê toe 'n ooreenkoms tussen die Kabinet van Suid-Afrika, die Noord-Kaapse regering en die Orania Verteenwoordigende Raad bereik is oor 'n voorlopige status vir Orania. Hierdie ooreenkoms is bevestig deur 'n uitspraak van die Noord-Kaapse Hooggeregshof.[125]
Die dorpsgebied is in private besit en word deur Orania Aandeleblok Bpk (OAB) besit. Eienaarskap van erwe en huise is in die vorm van aandele in die maatskappy.[56] Wanneer mense 'n huis of erf in Orania koop, koop 'n mens die aandele in die OAB wat eksklusiewe gebruiksregte gee tot dié erf of huis. Hierdie eienaarskap staan in die Suid-Afrikaanse reg bekend as "aandeleblokskema" en is soortgelyk aan die appartementsrecht, strata title of condominium in ander lande.[106][55] Geen titelaktes vir die dorpsgebied word uitgereik nie. Eienaarskap oor Orania se landbougronde word gewoonlik in deeltitel of voltitelaktes uitgereik.[126]
Die Orania Aandeleblok funksioneer soos 'n munisipale administrasie, wat befonds word met heffings vir die lewering van dienste soos water, elektrisiteit en vullisverwydering.[127][56] Nutsmaatskappye soos Eskom en Telkom verskaf dienste aan die OAB, wat dan die koste verdeel en hef van die eindgebruikers.[123]
Verblyfreg
Aangesien die dorp in privaatbesit is, is dit verpligtend om toestemming te kry om in die dorp te kan woon (of vir langdurige verblyf). Voornemende inwoners moet verpligte onderhoude voer met die verblyfregkomitee, wat verblyfreg kan ontsê aan mense wat byvoorbeeld kriminele rekords het.[128][119] Nadat toestemming verleen is, word die nuwe inwoners lede van die gemeenskap, hetsy as aandeelhouers as hulle eiendom koop, hetsy as huurders.[119]
Die belangrikste maatstaf vir toelating is om 'n Afrikaner te wees.[5] Ten spyte daarvan dat die meeste mediabronne berig dat swart- of bruinmense nie toegelaat word om in Orania te woon nie,[22] is ras geen kriterium waarop voornemende inwoners beoordeel word nie. In 1990 het Orania se stigters Afrikanerskap in kulturele terme gedefinieer en nie volgens ras nie.[129] Daar is geen reëls dat byvoorbeeld bruin of swart Afrikaanssprekendes nie in Orania mag woon nie.[110][130][131][132]
Sommige mense wat in Orania 'n beter toekoms probeer opbou het, het die dorp verlaat as gevolg van beperkte werksgeleenthede of die onvervulde verwagting om in te pas by die plaaslike sosiale norme.[133][53] Die plattelandse lewe en die verskil in lewenstyl in vergelyking met 'n stedelike omgewing is ook faktore wat die aanpassing vir nuwelinge moeilik maak.[134][135]
Volhoubaarheid
Die dorpsowerhede het 'n sterk fokus op volhoubare praktyke, insluitend die herwinning van vullis en bewaring van die area.[136][12] Vullisskeiding en herwinning is verpligtend vir alle huishoudings en die inwoners versamel hul vullis in vyf verskillende vullisdromme. Songeisers is 'n vereiste vir alle nuwe huise wat in Orania gebou word. Voorbeelde van volhoubare argitektuur kan gesien word in die hele dorp, insluitend huise wat gebou is met materiale soos klip, hout en hooi.[24]
Tussen 2013 en 2017 is 'n aardskip in Orania gebou.[137] Dit is ontwerp deur Christiaan van Zyl, een van Suid-Afrika se belangrikste argitekte op die gebied van volhoubare argitektuur.[138] Dit is glo een van die grootste sandsak-aardskepe in die wêreld.[138] In 2013 tydens mid-winter is gedemonstreer hoe ver die son inskyn in die Sonskip / Aardskip-lewende-museum, [139] Die gebou is oop vir die publiek as 'n lewende-museum. Daar is nog drie erwe beskikbaar in Orania vir aardskepe.[140]
In 2014 Orania het sy fietsdeelstelsel bekend gestel. Die Orania Openbare Fietsprojek is glo die heel eerste van sy soort in Afrika.[141][142]
Eksterne betrekkings
Die bestaan van Orania as kultuurdorp is toegestaan deur die Grondwet van Suid-Afrika, wat onder artikel 235 die reg op selfbeskikking erken.[5] Orania het 'n nie-konfronterende houding teenoor Suid-Afrikaanse owerhede aangeneem, wat eweneens beleid van afsydigheid teenoor Orania aangeneem het.[143] Die ANC-regering ontwyk meestal die kwessie rondom Orania en sy status. Die ANC ag Orania minder belangrik as baie ander politieke kwessies in die land.[144]
Op 5 Junie 1998 het Valli Moosa, destydse Minister van Staatkundige Ontwikkeling in die ANC-regering, in 'n parlementêre begrotingsdebat verklaar dat
Die strewe van die Vryheidsfront en ander Afrikaners om 'n bepaalde streek in die land (die Noordwes-Kaapse korridor) as 'n tuiste vir die Afrikaner se taal en kultuur — binne die raamwerk van die Grondwet en die Handves van Menseregte — te ontwikkel, word inderdaad deur die regering as 'n legitieme strewe gesien.
“
”
In Julie 2004 het Dipuo Peters, destyds Premier van die Noord-Kaap, die dorp besoek. Peters het gesê sy was beïndruk met hoe ontwikkeling plaasvind in die gemeenskap.[146] Op 4 Julie 2007 het Orania en die Noord-Kaapse regering ooreengekom dat die kwessie van Orania se selfbestuur op alle regeringsvlakke bespreek sal word.[147]
In Junie 2007 is die Afrikaner-enklave besoek deur die bruin gemeenskap van Eersterust, buite Pretoria.[148] Orania en Eersterust het ontmoet om te gesels oor gemeenskapsontwikkeling en metodes van selfbestuur te bespreek. Volgens besoekers was die ontvangs goed en het hulle verseker dinge geleer en geen rassespanning tydens die besoek ervaar nie. Orania het 'n skenking aan die gemeenskap van Eersterus gedoen om 'n kleuterskool in Eersterust te ondersteun.[148]
In 2009 het 'n afvaardiging van die ANC-Jeugliga die dorp besoek. Die leier Julius Malema was vol lof oor die samewerking tussen die inwoners: "hulle werk saam in plaas van teen mekaar".[149] Dieselfde jaar het 'n afvaardiging van Orania president Jacob Zuma besoek en vir 'n besoek aan Orania genooi. Die Kommissie vir die bevordering en beskerming van die regte van kulturele, godsdienstige en taalgemeenskappe het Orania ook besoek.
Op 14 September 2010 het President Zuma die toegesegde besoek aan Orania afgelê en 'n vergadering met stigter Carel Boshoff, sy seun, Orania burgemeester Carel Boshoff IV en ander gemeenskapsleiers gehou. Na afloop van die vergadering het Zuma behuisingsprojekte en verskeie landbouprojekte in Orania besoek.[150]
Op 11 Desember 2012 het Orania en die Xhosa-gemeenskap van Mnyameni 'n samewerkingsooreenkoms onderteken.[151] Die doel van die ooreenkoms is om mekaar te help by die ontwikkeling van eie instellings. Ook wil die twee gemeenskappe kennis tussen die gemeenskappe oordra om hul afhanklikheid van die regeringsinisiatiewe vir hul ontwikkeling te verminder.[152][153]
In 2013 het lede van die Orania Beweging, insluitende die president Carel Boshoff IV, op 'n Europese toer vergader met parlementslede van die Partij voor de Vrijheid in Nederland, die Vlaams Belang in België en die Südtiroler Volkspartei in Italië se Suid-Tirol-provinsie.[154][155][156] Tydens 'n tweede Europese toer in 2014 het lede van die Orania Beweging ook ontmoet met parlementslede van die Staatkundig Gereformeerde Party en die Christen-Democratisch Appèl in Nederland en die Christen-Democratisch & Vlaams in België.[157]
In 2015 het die oud-goewerneur van Suid-Tirol, Louis Durnwalder (SVP), Orania besoek.[158]
Voor die Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016 het die Thembelihle-tak van die Economic Freedom Fighters 'n veldtog teen Orania se bestaan geloods insluitend die belofte om die outonome status van Orania te beëindig as die EFF verkiesings in die munisipaliteit sou wen.[123] Na 'n besoek aan Orania het die destydse Thembelihle-burgemeester en tewens EFF-kandidaat Danny Jonas gesê hy wou die status quo behou, terwyl hy met Orania wou saamwerk tot voordeel van Thembelihle.[159] Die party het uiteindelik 11,6% van die stemme in die Thembelihle-munisipaliteit gekry.[160]
In 2017 het die Departement van Kuns en Kultuur Orania besoek.[161] Die vakverbond COSATU het ook 'n veldtog teen Orania se bestaan geloods, omdat Orania skynbaar die "demokratiese orde in Suid-Afrika ondermyn".[162] Op uitnodiging van Orania het COSATU later 'n besoek aan die dorp gebring.[163]
Afrikaner-organisasies
Die grootste Suid-Afrikaanse verregse party tydens apartheid, die Konserwatiewe Party, het tot 1993 nooit die volkstaatkonsep ondersteun nie. Slegs toe hulle met ander regse organisasies in die Afrikaner Volksfront begin saamwerk het, het die Konserwatiewe Party die volkstaatkonsep ondersteun.[164] Hul plan het egter nie Orania ingesluit nie, maar het tot doel gehad om dele van Transvaal, met inbegrip van Pretoria, af te skei en om te vorm tot 'n volkstaat waar die baie swart inwoners slegs beperkte stemreg sou hê.[164] Onderhandelinge vir hierdie plan is gevoer met die African National Congress, maar die Konserwatiewe Party het geweier om die akkoord te teken.[165] Die laaste wit minderheidsregering, gelei deur F.W. de Klerk was ook gekant teen die skepping van 'n Afrikaner-staat en die bestaan van Orania, maar het geen aksie teen Orania onderneem nie. Die regering van De Klerk het gedink die projek van Orania sou misluk weens tekortkomings in die plan.[166]
In Januarie 2010 het die Afrikaanse dagblad Beeld 'n artikel van Frans de Klerk, uitvoerende hoof van die Orania Dorpsraad, gepubliseer, waarin hy die suksesse van Orania beskryf het.[167] De Klerk het hom ook namens die hele gemeenskap gedistansieer van rassistiese organisasies wat Orania se suksesse "misbruik vir hul eie doeleindes".[167] Die debat rondom 'n volkstaat het in April 2010 in die hoofstroommedia teruggekeer na die moord op Eugene Terre'Blanche, die destydse leier van die Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB). Carel Boshoff het gesê dat dié moord 'n simbool was van die plaasmoorde wat as "niks anders as 'n staat van oorlog" beskryf kon word nie. Nietemin het Boshoff die uitnodiging om na Terre'Blanche se begrafnis te gaan, geweier: "Ek hou nie van hom nie. Hy het 'n pad van konfrontasie en konflik verkies. Ons wou dit op 'n ander manier doen."[168] Boshoff IV het ook opgemerk dat die Orania-konsep (van eie arbeid) in stryd is met die baasskapstelsel uit die apartheidsera, wat die AWB voorgestaan het.[36] Weens die anti-rassismestandpunte van die Orania Beweging is Orania nie baie populêr onder verregse Afrikaner-organisasies nie.[169]
Lede van die burgerregteorganisasie AfriForum het Orania in 2015 besoek en het positiewe verslag oor die dorp aan die Solidariteit Beweging uitgebring.[141] Die lede van die Solidariteit Beweging het toe tydens die Krisisberaad besluit om Orania formeel te ondersteun.[170]
Verkiesingsuitslae
Algemene verkiesings
Sedert 1994 het die inwoners van Orania in alle algemene verkiesings gestem. Tydens die laaste drie verkiesings het Orania 'n gemiddelde opkoms van 65% gehad, gebaseer op geregistreerde kiesers. Tydens die Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009 het die gemeenskap 'n duidelike stem vir die Vryheidsfront Plus uitgebring.[171] Toe die uitslag van die algemene verkiesings van 2014 bekend gestel is, het die vier stemme vir die Economic Freedom Fighters 'n aantal kommentare in die Suid-Afrikaanse media ontlok.[172]
| Party | Stemme (2004)[173] | % (2004) | Stemme (2009)[171] | % (2009) | Stemme (2014)[174] | % (2014) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Vryheidsfront Plus | 158 | 84.95% | 242 | 86.73% | 224 | 76,89% |
| Demokratiese Alliansie | 16 | 8.60% | 26 | 9.31% | 44 | 15,12% |
| Afrika Christen Demokratiese Party | 3 | 1.61% | 3 | 1.07% | 7 | 2,41% |
| African National Congress | 3 | 1.61% | 3 | 1.07% | 5 | 1,72% |
| Congress of the Peoplea | - | - | 3 | 1.07% | 1 | 0,34% |
| Nasionale Aksieb | 3 | 1.61% | - | - | - | - |
| Onafhanklike Demokratec | 2 | 1.08% | 0 | 0% | - | - |
| Nuwe Nasionale Partyd | 1 | 0.54% | - | - | - | - |
| Economic Freedom Fighterse | - | - | - | - | 4 | 1,37% |
| Front Nasionaale | - | - | - | - | 4 | 1,37% |
| Ubuntu Partye | - | - | - | - | 2 | 0,69% |
| Ongeldige stemme | 2 | 1.08% | 2 | 0.71% | 0 | 0,00% |
| Totaal | 188 | 100.00% | 279 | 100.00% | 291 | 100% |
Opmerkings by tabel:
a: Party het nie deelgeneem aan verkiesings voor 2009 nie
b: Party het net deelgeneem aan die verkiesing in 2004 en het later saamgesmelt met die Vryheidsfront, waardeur dit Vryheidsfront Plus geword het.
c: Party het saamgesmelt met die Demokratiese Alliansie
d: Party het saamgesmelt met die African National Congress
e: Party het nie deelgeneem aan verkiesings voor 2014 nie
Plaaslike verkiesings
- Sien ook: Orania Verteenwoordigende Raad
Inwoners van Orania stem vir hul verteenwoordigende raad op dieselfde dag as die landwye plaaslike verkiesings.[175] In 1995 is die eerste verkiesings vir die Orania Verteenwoordigende Oorgangsraad gehou.[176] In 2000, 2006, 2011 en 2016 het inwoners van Orania gestem vir die Orania Verteenwoordigende Raad sowel as die raad van die Pixley ka Seme-distriksmunisipaliteit, maar nie vir die raad van die Thembelihle Plaaslike Munisipaliteit nie.[177]
Landbou is baie belangrike vir Orania se ekonomie met een van die grootste pekanneutplantasies in Suid-Afrika in plek.[81][178][17] Verskeie pekanneutplantasies het Orania 'n aansienlike ekonomiese hupstoot gegee.[179] Die meeste pekanneute word uitgevoer na China.[180] Sedert die aankoop van die dorp van 430 hektaar, het die gemeenskap nog ongeveer 8,000 hektaar landbougrond by die dorp gevoeg.[181] 'n Pompstasie op die Oranjerivieroewer, wat gefinansier en gebou is deur die dorp se inwoners, word vir die voorsiening van water vir landbou gebruik.[146] Die stasie is gekoppel aan 'n stelsel wat oor 9 km strek.[45]
In 2014 was daar meer as 120 besighede in Orania gevestig.[16] Ekonomiese dienste in die dorp sluit in 'n belsentrum, aandelemakelaars en 'n argitekteburo in.[119] In 2011 was die gemeenskap se jaarlikse omset ongeveer R48 miljoen.[182] Eiendomspryse in 2010 het gewissel van minstens R250 000 tot R900 000 vir nuwe eiendomme aan die rivierfront.[183] Die pryse van huise in Orania het tussen 1992 en 2006 met 'n gemiddelde van 13,9% per jaar gegroei.[184]
Orania se toerisme-industrie toon vinnige ontwikkeling sedert die voltooiing van 'n luukse rivierspa en 'n boetiekhotel in 2009.[185] Orania Toere, Orania se eerste geregistreerde toeroperateur is ook van stapel gestuur in 2009. In 2010 het op die dorp dertien onafhanklike aanbieders van oornagverblyf getel.[186] Dit sluit in twee karavaanparke, selfsorgwoonstelle, kamers, 'n hotel en gastehuise.[12] Tussen Oktober 2012 tot Februarie 2013 het meer as 2 000 vakansiegangers die dorp besoek.[187]
In Orania voer mense uit dele van die samelewing hul eie handearbeid uit.[22] Plaaslike Afrikaners doen ook ongeskoolde werk soos tuinmaak en vullisverwydering.[85] Die vinnige groei tussen 2010 en 2014 het gelei tot die konstruksie van nuwe kommersiële ontwikkelings en 'n stygende aantal jongvolwasse nuwe inwoners. Dit het egter ook veroorsaak dat die inkomsteverskille tussen die inwoners toeneem.[188] Die gemiddelde loon in Orania was in 2007 ongeveer R4 000 per maand, wat relatief laag is vir wit Suid-Afrikaanse standaarde.[189] Die gebrek aan goedkoop swart arbeid beteken dat lewenskoste in Orania twee keer so hoog is as in die res van Suid-Afrika;[110] en ook dat ongeskoolde werkers skaars is.[115] In 2009 het 14% van die bevolking hul eie besighede gehad.[190]
In April 2004 het Orania sy eie monetêre stelsel, die Ora, bekend gestel. Die stelsel is gebaseer op die idee van geskenkbewyse.[19][14] Orania se plaaslike bank, die OSK Koöperatiewe Bank (OSK soos in Orania Spaar en Krediet) is in beheer van hierdie inisiatief. Die OSK Koöperatiewe Bank is die grootste gemeenskapsbank van Suid-Afrika.[18] Orania het sy eie tjekboek sedert 2007.[191] Die gebruik van die Ora as betaalmetode het ook die effek dat diefstal ontmoedig word aangesien die Ora slegs binne Orania gebruik kan word.[192] In 2011 was Oras ter waarde van ongeveer R580 000 in sirkulasie.[31] In 2017 was dit R3,8 miljoen.[193] Nuwe note word elke drie jaar gedruk om die ou note te vervang vanweë gebruikskade. Die F-reeks is in April 2017 bekend gestel.[193] In 2017 word die digitale variant van die Ora, die e-Ora, as kripto-geldeenheid bekendgestel.[194]
Van 1998 tot 2002 het Orania 'n groot melkplaas bedryf. Hoewel die plaas as een van die mees mees moderne melkerye in Suid-Afrika gesien is,[53] het toenemende koste van ingevoerde masjinerie, wat veroorsaak is deur 'n afname in die waarde van die rand, gekombineer met 'n styging in die prys van koring, wat gebruik is om beeste te voer, gelei tot sy likwidasie.[195][196] Nog 'n ambisieuse projek, 'n meul om verskeie koringprodukte te verwerk, is in 2005 voltooi,[197] maar was net so onsuksesvol en is gesluit.[198] Die owerhede van Orania het sedertdien afgesien van grootskaalse projekte en fokus eerder op die ontwikkeling van klein- en mikro-ondernemings om die plaaslike ekonomie aan die gang te hou.[198]
Kulturele instellings in Orania sluit die Orania Kunsteraad met orkes en koor (OKeR) en die Orania Kultuurhistoriese museum in.[109] Uitstallings in die museum toon onder meer Felix Lategan se geweerversameling en die Vierkleur van Jopie Fourie.[199] 'n Versameling van borsbeelde van Afrikaner-leiers, afkomstig van instellings wat dié borsbeelde na die einde van apartheid nie meer wou hê nie, staan op die Monumentkoppie in die dorp.[81] Daar is ook die Verwoerdmuseum, waar items en foto's van Hendrik Verwoerd tentoongestel word. Dié museum is gehuisves in Betsie Verwoerd se huis waar sy van 1992 tot en met haar dood op die ouderdom van 98 in 2000 gewoon het.[81][200]
Die Koeksistermonument, opgerig in 2003, vereer die vroue wat koeksisters gebak en verkoop het om geld in te samel vir liefdadigheid. Die Koeksistermonument is een van die dorp se toerisme-aantreklikhede.[201] Orania huisves ook die Ierse Vrywilligersmonument. Die Ierse Vrywilligersmonument is gewy aan die Ierse soldate wat tydens die Tweede Vryheidsoorlog aan die Boere se kant geveg het.[81] Die monument is ontwerp deur Jan van Wijk, wat ook die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl ontwerp het. Die Ierse Vrywilligersmomunument is in 2002 vanaf Brixton (Johannesburg) deur 'n groep Afrikaners, wat bekommerd was oor sy naderende sloping, na Orania geskuif.[81]
Orania het 'n gelukbringer met die naam van Klein Reus, 'n klein seuntjie wat sy moue oprol.[81] Dit is die simbool wat gebruik word vir die dorp se vlag, sy geldeenheid, merktekens en goedere.[117] Tradisionele kulturele aktiwiteite soos volkspele en speletjies soos jukskei word bevorder binne die gemeenskap.[202] Tipiese Karoo-kos soos skaapkop is deel van die plaaslike kulinêre erfenis.[202] Die dorp het ook 'n rugbyspan, die Orania Rebelle, wat sy wedstryde in die Griekwaland-Wesrugbyunie speel.[203]
Die Orania Karnaval (voorheen Volkstaatskou) is die belangrikste kulturele gebeurtenis in die dorp.[204] Dit word sedert 2000 jaarliks in April gehou en die karnaval sluit uitstallings, kompetisies, kosstalletjies en konserte van plaaslike en nasionale Afrikaner-kunstenaars in.[205][206] Die reekse van die Ora as ook die Kleinreus-vlag is tydens die karnaval bekendgestel.[207][208]
Jonger inwoners kla soms oor 'n gebrek van ontspanningsaktiwiteite, wat dikwels voorkom in klein gemeenskappe in die Karoo.[209] Orania, veral 'n landboudorp, bied beperkte vermaak vir tieners en jong volwassenes, wat die stedelike vermaak moet mis.[210] Quad-wedrenne is 'n gewilde tydverdryf, maar is verbode deur die Dorpsraad vanweë veiligheidsredes.[211] Die Bistro was 'n gewilde uithangplek vir die jeug van Orania, maar het gesluit nadat die eienaar in 2009 oorlede is.[212] Twee noemenswaardige besighede is Die Wynhuis ('n drankwinkel) en Die Vaatjie ('n kroeg). Die Wynhuis word nie net besoek deur die plaaslike bevolking nie, maar ook deur bruin mense van naburige plase. Die Vaatjie was 'n omstrede plek onder lede van die gemeenskap, omdat dit gesien is as 'n plek van losse sedes, waar gevegte soms tussen klante uitbreek. Die Vaatjie het afgebrand in 2009 en is heropen in 2011, maar is tans gesluit.[213] Dinge het in 2014 aansienlik verbeter met die opening van Die Ou Karooplaas Winkelsentrum, wat ook 'n fliekteater en pizza- en DVD-winkels huisves, en die opening van die Stokkiesdraai Avontuurpark, wat ook 'n kroeg en koffiewinkel huisves.
Onderwys
In Orania is verskeie onderwysinstellings. Daar is twee gekombineerde skole vir primêre en sekondêre onderwys.[214] Albei skole is gekombineerde skole wat onderwys van graad 0 tot graad 12 bied. Daar is ook drie naskoolse onderwysinstellings. Dié naskoolse onderwysinstellings vorm gesamentlik die Orania Kampus.[215]
Alle opvoedkundige aktiwiteite in Orania vind onder toesig van die Orania Koördinerende Onderwysraad plaas.[216]
Basiese onderwys
Daar is twee skole in Orania, die Orania CVO-skool (Christelik-Volkseie Onderwys) en die Volkskool Orania.[214] Albei skole is Afrikaanse skole, terwyl Engels slegs as tweede taal geleer word.[217] Albei skole volg die IEB-kurrikulum, wat deur die meeste privaatskole in Suid-Afrika gebruik word.[218] Die skole ontvang geen staatsbefondsing nie en benadruk die Afrikanergeskiedenis en die Christelike etos. Die CVO-skool en die Volkskool gebruik egter verskillende onderrigmetodes.[219]
Die CVO-skool, gestig in Januarie 1993,[60] gebruik konvensionele onderrigmetodes.[220] In 2014 was daar 225 leerlinge ingeskryf, waarvan enkeles uit naburige dorpe.[221] Sedert 2014 is daar gebou aan 'n gesamentlike tegniese sentrum vir die CVO-skool en die nuutgestigte Bo-Karoo Opleidingsentrum. Die Bo-Karoo Opleidingsentrum het ongeveer R8 miljoen gekos en is befonds deur Solidariteit Helpende Hand.[222] Die tegniese sentrum is in 2016 geopen. Die Volkskool gebruik egter onkonvensionele onderrigmetodes in die vorm van 'n selfgedrewe onderrigstelsel, waar leerlinge self hul eie weekrooster kan bepaal.[223] Die Volkskool is gestig in Junie 1991, met Julian Visser as eerste skoolhoof.[60] Die Volkskool bied ook afstandsleer aan.[223]
Daar is 'n mate van wedywering tussen die twee skole, wat oor die algemeen vriendelik is.[224] Nie alle plaaslike kinders gaan hier skool nie: sommige ouers kies tuisonderwys of stuur hul kinders na skole in stede soos Bloemfontein.[89]
Orania se skole het sedert 1991 konsekwent 'n 100% matriekslaagsyfer behaal.[225]
Naskoolse onderwys
In 2016 is die privaat tegniese kollege Bo-Karoo Opleiding geopen.[226][227] Bo-Karoo Opleiding gebruik 'n stelsel van "werk en leer". Weens die groot vraag na bouers in Orania rig die kursusse veral op bou- en konstruksiepraktyke. Uitbreiding van die kursusaanbod word oorweeg.[228]
Ander naskoolse onderwysinstellings is die Technik Akademie en die Exellencia Haarakademie.[215]
Daar word tans met die Afrikaanse privaatuniversiteit Akademia onderhandel oor die vestiging van 'n studiesentrum in Orania.[222] Ook word 'n kampus met koshuise in Orania ontwikkel.[229][230]
Media
Die eerste plaaslike gemeenskapsradiostasie, Radio Club 100, is in November 2005 deur die Onafhanklike Kommunikasie-owerheid van Suid-Afrika gesluit, omdat die stasie sonder 'n lisensie sou uitsaai en 'n "rassistiese inhoud" sou hê.[231] Die bestuur van die radiostasie het aangevoer dat hulle herhaaldelik aansoek gedoen het om 'n lisensie en dat hulle bloot besig was met die uitvoering van toetsuitsendings. Die uitsendings sou oor skadelose nuus soos verjaarsdae en sosiale geleenthede gegaan het.[231] In Desember 2007 het OKOSA 'n lisensie aan die nuwe Radio Orania toegestaan,[232] en die stasie het op 13 April 2008 op 95.5 MHz begin uitsaai.[233] Die gemeenskapsradiostasie word deur vrywilligers bestuur en tel meer as 50 bydraers.[234] Programme sluit onder meer voorlesings van Afrikaanse letterkunde in, soos Mikro se Ruiter in die nag.[235]
Die Orania Stadskoerant (voorheen: Dorpsnuus) word sedert November 2005 uitgegee deur die Orania Dorpsraad en berig oor plaaslike gebeure en vergaderings van die Dorpsraad.[236] Voorgrond is 'n twee-maandelikse tydskrif van die Orania Beweging, wat hoofsaaklik gemik is op die nie-inwoners wat die beweging ondersteun.[237] Rede is 'n kwartaalpublikasie van EPOG en is veronderstel om 'n filosofiese tydskrif te wees.[238]
Ditsem Nuus is 'n onafhanklike plaaslike, maandelikse koerant wat in Orania se omgewing, insluitend dele van Kimberley en Bloemfontein, gratis versprei word.[239] Op 'n stadium het 'n verslaggewer van Volksblad in Orania gewoon.[240] Flitslig is 'n maandelikse advertensieblad waar besighede hul dienste of afslag aanbied.[241]
In September 2012 is 'n Duitse dokumentêr, getiteld Orania, bekend gestel op Londen se Raindance Film Festival. Die film is 'n sosiologiese studie van die dorp.[242] Die dorp is ook te sien in 'n Franse dokumentêr uit 2009, genaam Orania, citadel blanche en Afrique.[243][244]
Kulturele vakansiedae
Die belangrikste vakansiedag in die dorp is Geloftedag wat jaarliks op 16 Desember herdenk word. Tradisionele klere word gedra en die goddelike bystand met die oorwinning van 470 voortrekkers oor 'n weermag van 15 000 Zoeloe-krygers in 1838 word in herinnering geroep.[245]
'n Lys van kulturele vakansiedae in Orania:[246]
| Datum | Vakansiedag |
|---|---|
| 27 Februarie | Majubadag |
| 6 April | Stigtingsdag |
| 31 Mei | Bittereinderdag |
| 14 Augustus | Taaldag |
| 10 Oktober | Heldedag |
| 16 Desember | Geloftedag |
Die gemeenskap ontvang baie besoeke van plaaslike en internasionale media-organisasies,[73] sodanig dat inwoners van Orania voortdurend met joernaliste in aanraking kom.[247] Die bestaan van Orania as 'n homogene Afrikanerdorp is volgens sommige media omstrede en nuusbronne beeld Orania dikwels as kultureel agterlik en onverdraagsaam uit.[51] Oor Orania word oor die algemeen gepraat as 'n toevlugsoord vir rassiste en separatiste.[248] In 1994 het die Los Angeles Times dit beskryf as "een van die vreemdste dorpe [in Suid-Afrika]" en "'n bastion van onverdraagsaamheid".[249] 'n Jaar later het die Chicago Tribune Orania omskryf as "die laaste patetiese vastrapplek van die voormalige regerende klasse van Suid-Afrika" en verder geskryf dat "die Afrikaners wat swart mense vroeër gedwing het om in afsondering van die res van die samelewing te leef, nou in hul eie tronk leef".[250] Die Mail & Guardian skryf oor Orania dat die "dorp wyd bespot word" en dat die dorp "in die media 'n sinoniem is vir rassisme en separatisme".[251] 'n Artikel in The Independent wys daarop dat die inwoners van Orania 'n reputasie het dat hulle rassiste is en dat die dorp baie negatiewe media-aandag kry.[252]
Een kommentator merk die uiteenlopende persepsies van die dorp tussen wit liberale en swart mense op: die eersgenoemdes sien die dorp as 'n "patetiese buitepos van verbitterde rassiste", wat weier om in gelykheid met swart Suid-Afrikaners te leef; die laasgenoemdes sien die dorp as 'n fantasie uit die 1950's, waar inwoners die afnemende wit voorregte probeer beskerm.[253] Daar bestaan egter ook die opvatting dat dit die inwoners van Orania ontbreek aan wit voorregte, omdat die inwoners geen toegang het tot goedkoop swart werkers nie en bra min luukshede het. Wit voorstede in die res van Suid-Afrika, met hul hoë vlakke van rasse-segregasie en intensiewe gebruik van huishoudelike hulp, sou meer na die apartheid-era voel as Orania.[253] Ook sou Orania "een van die min plekke in Suid-Afrika [wees], waar die [sosiale] klasse nie bepaal word deur velkleur nie".[254] Nog 'n joernalis het gedink vergelykings van Orania met apartheid is onvanpas, omdat Orania swart mense nie wil uitbuit of onderwerp nie, maar slegs afsondering voorstaan.[217] In die nekrologie van Orania se stigter Carel Boshoff het die tydksrif Foreign Policy met Boshoff se stelling saamgestem dat die posisie van wit Suid-Afrikaners as 'n bevoorregte klas, met 'n afhanklikheid van goedkoop swart arbeid onvolhoubaar is.[255]
In Oktober 2015 is die 30ste Suid-Afrikaanse Libertynse Lente-Seminaar in Orania gehou. Een van die deelnemers van die konferensie, Andrew Kenny, 'n rubriekskrywer van The Citizen het 'n oorwegend positiewe artikel oor die dorp geskryf. Die redakteur van The Citizen het vervolgens geweier om die artikel te publiseer met die rede dat dit "hoogs aanstootlik vir die slagoffers van apartheid" kan wees. Kenny het die artikel tesame met 'n betoog teen sensuur aanlyn gepubliseer.[256] Die uitvoerende direkteur van die Suid-Afrikaanse Vryemarkstigting, Leon Louw, het ook 'n artikel geskryf, waarin hy die persepsie dat die dorp 'n toevlugsoord vir rassistiese idiote is, bevraagteken het.[257]
Orania word ook genoem in Amerikaanse diplomatieke korrespondensie wat in 2010 uitgelek het. Een van die korrespondensiestukke meld dat die Amerikaanse diplomatieke diens in 2004 'n incognito-besoek aan die dorp gebring het. Orania word beskryf as 'n "rustige plattelandse dorp met min tekens van groei of vitaliteit".[258]
Afrikanerpersepsie
Die meeste Afrikaners ondersteun nie die vestiging van 'n Afrikanerstaat nie[217] en sien dit as niks anders as 'n onpraktiese droom nie.[259] Kort na die eerste inwoners in 1991 na Orania getrek het, is die projek deur baie Afrikaners bespot as onrealisties[260] en verwerp vir sy ligging in die dorre Karoo, ver van die tradisionele Boererepublieke.[261] Orania en sy leierskap word deur verregse organisasies as swak beskou, omdat die anti-rassismestandpunt van Orania deur verregse organisasies as te liberaal beskou word.[169]
'n Peiling van Beeld in 2010 het uitgewys dat 56% van die respondente sou oorweeg om na 'n volkstaat te skuif.[262] In dieselfde jaar het Marida Fitzpatrick, 'n joernalis vir die Afrikaanse koerant Die Burger, vol lof oor die dorp se veiligheid en omgewingsvriendelike benadering geskryf, maar sy het ook geskryf dat sommige inwoners van Orania openlike rassistiese idees en ideologie koester.[263] In 2014 het Gert Coetzee, redakteur van Volksblad, geskryf dat die "Skotse onafhanklikheidsdroom ook Orania se droom is" en dat die idees van Orania se leierskap opreg is.[264] Lede van AfriForum het Orania in Februarie 2015 besoek en met veral positiewe indrukke van die dorp teruggekeer. Hulle het Orania vergelyk met 'n Clarens of Dullstroom in die Karoo.[141] In reaksie daarop het die Sondagkoerant Rapport 'n peiling gehou, waarin 93% van die respondente Afrikaner-selfbeskikking ondersteun het.[265]
Die Afrikaanse sanger Steyn Fourie is 'n ondersteuner van Orania[266] en het onlangs 'n liedjie oor die dorp geskryf.[267]
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Orania. |
- (af) Amptelike webwerf van Orania
- (af) Uitgawes van Voorgrond
- (af) (en) Inligtingsvideo oor Orania in Afrikaans en Engels (YouTube) (April 2012)
- (en) Ripping the rainbow – eNCA, Uitsending van CheckPoint (YouTube) (Desember 2014)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
