Remove ads
Die Burger is die grootste Afrikaanse dagblad ter wêreld,[1] en word uitgegee deur Media24. Die eerste uitgawe het op 26 Julie 1915 verskyn.
In 2008 het dit 'n sirkulasiesyfer van 104 808 in die Wes- en Oos-Kaap gehad, maar teen 2012 het dit teruggesak tot sowat 60 000 en in die tweede kwartaal van 2013 tot 59 704 vir albei uitgawes. Die Saterdag-uitgawe se sirkulasie was toe 74 256 ('n jaar tevore was dit 77 668), vergeleke met Naweek-Beeld se 59 944 ('n jaar tevore 72 124).
Middel 2017 was die gesamentlik weekdagsirkulasie 47 673. Op 20 Julie 2018 is die frekwensie van die gedrukte uitgawe in die Oos-Kaap verander van ses dae per week tot net Vrydae, terwyl die volle koerant op al die ander dae van die week waarop dit voorheen verskyn het, steeds met advertensies en al as 'n e-koerant beskikbaar sou wees. Die Burger (Wes-Kaap) is nie deur dié verandering geraak nie. Dié koerant se sirkulasie vir weekdae was in die eerste kwartaal van 2020 35 349. In die eerste kwartaal van 2022 was Die Burger se sirkulasie 29 120, wat dit die derde grootste dagblad in Suid-Afrika gemaak het naas Daily Sun en Isolezwe. In dieselfde tydperk het die Wes-Kaap se twee Engelse dagblaaie, Cape Argus en Cape Times, saam 15 072 eksemplare per dag verkoop en 7 691 eksemplare gratis versprei.
Remove ads
Op 18 Desember 1914 het sestien voorste Afrikaners in die Victoriaanse woning Heemstede in Van Riebeeckstraat, Stellenbosch, vergader om die stigting van 'n nasionale nuusblad te bespreek. Nadat die twee weldoeners Jannie en Christiaan Marais van Stellenbosch groot bedrae voorgeskiet en geskenk het om die projek te begin, het die stigters hulle tot die volk gewend om aandele in die Nasionale Pers op te neem. Hulle het dr. D.F. Malan, leraar van die NG gemeente Graaff-Reinet, op 15 April 1915 versoek om die eerste redakteur van De Burger, soos die koerant eers bekend gestaan het, te word. Hy het dit op 27 Mei aanvaar. Sy afskeidspreek was op 13 Junie. Op 23 Junie is hy in die Hofmeyrsaal in Kaapstad as redakteur van De Burger en leier van die Kaapse Nasionaliste verwelkom.
Jannie Marais het die motivering vir die stigting van die koerant soos volg uitgedruk: "Dit is die vrug van 'n diep gevoelde behoefte van baie mense aan 'n eie koerant wat voorsiening sal maak vir 'n vrye uiting van die volksmening rakende alle vername landsvraagstukke. Dit moet in die eerste plek omsien na die belange en die regte van ons eie land en volk en nie na die wense en bevele wat van Johannesburg of elders afkomstig is nie. Die doel van De Burger is ook geensins om haat en nyd en misverstand te kweek nie, maar juis om dit te voorkom deur vrye, rondborstige besprekings. Tewens sal dit die opbou van die volkskarakter beoog deur die troue handhawing van taal en geskiedenis en deur aan die vergetelheid te ontruk sake en persone wat ministers nou liewer prysgee."
Dit is tragies dat Marais nooit die vrug van sy arbeid sou smaak nie. Hy is plotseling op 30 Mei 1915 by Montagu se warmbron oorlede. Die stigters van Die Burger het dus 'n noue ontkoming gehad. Het Marais enkele weke tevore gesterf, sou hulle waarskynlik nie die kontant betyds gevind het om die Leaderpers van die Cape Times te koop nie.
Die verkryging van die South African News se gebou in Keeromstraat 30 was net so 'n haas ongelooflike toevalligheid. Die koerant se sluiting en die besluit om Die Burger te stig het saamgeval. Die gebou is aanvanklik in die geheim gehuur om te voorkom dat die vyande van die Afrikaners die totstandkoming van die nuwe koerant in die wiele ry.
Die Cape Times se eienaars was salig onbewus wie die ware kopers van hul vyftien jaar oue Hoe drukpers was. Die transaksie was deur middel van die tussengangers, W.E. Hortor & Co. Ltd. en J.H. Marais, en die betaling, ook deur 'n omweg, was deur Bisset & Hofmeyr aan hul prokureurskorrespondente in Johannesburg, Steytler, Grimmer en Murray, met 'n Standard Bank-tjek, gewaarborg deur Bergh van die Stellenbosse Distriksbank. Die koopkontrak is deur Bruckner de Villiers namens Marais onderteken.
Saam met die drukpers is die reg op 'n voorraad koerantpapier verkry totdat die Nasionale Pers self vir sy voorraad kon sorg. Aangesien dit oorlogstyd was, was papier baie skaars en selfs vir koerantuitgewers moeilik verkrygbaar.
Op Maandagmôre, 26 Julie 1915, het De Burger die eerste keer op straat verskyn met tien bladsye, onder meer 'n volblad met talle verwelkomingswoorde, van Kaapstad tot in Rhodesië. Dit was oorwegend in Nederlands geskryf en het met baie advertensies gepronk.
Op 1 Mei 1993 is die Oos-Kaapse dagblad Oosterlig as Oos-Kaapse uitgawe by Die Burger ingelyf.
Remove ads
Daar is aanvanklik besluit "dat het wenselik is een Hollands nieuwsblad uit te geven", en wel twee keer per week. Maar ná druk besprekings is besluit dat die nuwe koerant 'n dagblad moes wees. Teen 1916 is die eerste artikels in die jong taal Afrikaans in die koerant gepubliseer. Algaande het die gebruik van Afrikaans al hoe meer geword, tot Die Burger vandag geheel en al Afrikaans is, en hom nog al die jare beywer vir die bevordering van Afrikaans. Die naam De Burger is in 1921 verafrikaans tot Die Burger.
Remove ads
Die Burger (en sy susterskoerante) was van die begin af as vennoot vir die Nasionale Party bedoel (verwys na die geskiedenis van Naspers). Een van die min uitsonderings was toe die derde redakteur, Piet Cillié, verskeie kere tromp-op met dr. H.F. Verwoerd gebots het, onder meer omdat hy (teen partybeleid) regstreekse verteenwoordiging vir die bruin mense in die parlement verkondig het.
Hierdie houding sou eers in die jare negentig verander: In 1990 het die Kaaplandse NP op versoek van die destydse redakteur, Ebbe Dommisse, besluit om Die Burger nie meer as amptelike spreekbuis van die party aan te wys nie. In die daaropvolgende verkiesing van 1994 het die koerant sy lesers weliswaar nog aangeraai om vir die NP te stem, maar die onafhanklikheid is in 1999 voortgesit deurdat die koerant mense bloot gevra het om vir demokratiese opposisiepartye te stem.
In 2004 het die koerant sy lesers aangemoedig om hul demokratiese reg uit te oefen, deur vir 'n party te stem wat na hulle oordeel die beste na hul belange sal omsien – geen voorskrifte oor enige party is gegee nie.
Remove ads
- Die Burger, 26 Julie 1990
- Die Burger, 5 Augustus 2000
- Die Burger, 26 Julie 2005
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads