2013 ел - Wikiwand

2013 (ике мең унөченче) ел — кәбисә булмаган ел, милади тәкъвим буенча сишәмбе көнне башлана. Бу безнең эраның 2013 елы, III меңьеллыкның 13 елы, XXI гасырның 13 елы, XXI гасырның 2 унъеллыгының 3 елы, 2010 елларның 4 елы. 2013 елдан бирле 12 ел үтте.

2013 ел Корея Халык Демократик Җөмһүриятенең Чучхе тәкъвимендәге 102 елга туры килә.
TIME журналы 2013 елның «Ел кешесе» дип Франциск Рим Папасын атады.

Кыска фактлар Еллар, Унъеллык ...

Еллар
2009 · 2010 · 2011 · 2012 — 2013 — 2014 · 2015 · 2016 · 2017
Унъеллык
1990-еллар · 2000-еллар — 2010-еллар — 2020-еллар · 2030-еллар
Гасырлар
XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр

Ябу

Подробнее 1990-еллар, 2000-еллар ...

3 меңьеллык

XIX гасыр — XX гасыр — XXI гасыр — XXII гасыр — XXIII гасыр

1990-еллар	1990	1991	1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999

2000-еллар	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
2010-еллар	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
2020-еллар	2020	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	2029
2030-еллар	2030	2031	2032	2033	2034	2035	2036	2037	2038	2039
2040-еллар	2040	2041	2042	2043	2044	2045	2046	2047	2048	2049
2050-еллар	2050	2051	2052	2053	2054	2055	2056	2057	2058	2059
2060-еллар	2060	2061	2062	2063	2064	2065	2066	2067	2068	2069
2070-еллар	2070	2071	2072	2073	2074	2075	2076	2077	2078	2079
2080-еллар	2080	2081	2082	2083	2084	2085	2086	2087	2088	2089
2090-еллар	2090	2091	2092	2093	2094	2095	2096	2097	2098	2099

2100-еллар	2100	2101	2102	2103	2104	2105	2106	2107	2108	2109

Хронологик таблица

Ябу

**2013 ел башка тәкъвимнәрдә**
Милади тәкъвим	2013 MMXIII
Юлиан тәкъвим	2012—2013 (14 гыйнвардан)
Юлиан тәкъвим византия эрасы белән	7521—7522 (14 сентябрьдән)
Римны нигезләгәннән башлап	2765—2766 (4 майдан)
Яһүдләр тәкъвиме	5773—5774 ה'תשע"ג — ה'תשע"ד
Һиҗри тәкъвим	1434—1435 (5 ноябрьдан)
Борынгы әрмәннәр тәкъвиме	4505—4506 (11 августтан)
Әрмәннәрнең чиркәү тәкъвиме	1462 ԹՎ ՌՆԿԲ
Кытай тәкъвиме	4709—4710 (10 февральдан) 壬辰 — 癸巳 кара аждаһа — кара елан
Хәбәш тәкъвим	2005 — 2006
Борынгы һинд тәкъвиме
- Викрам-самват	2069—2070
- Шака самват	1935—1936
Шәмси тәкъвим	1391—1392
Буддачылык тәкъвиме	2556
Япон ел исәбе	25 ел Хэйсэй

Вакыйгалар

Гыйнвар

1 гыйнвар — Украина ОБСЕ оешмасында җитәкчелек итә башлый^[1].
1 гыйнвар — Россиядә барлык документларны диярлек берләштергән универсаль электрон карта кертелә башлый^[2].
9 гыйнвар — Ливия парламенты илнең исемен «Ливия дәүләте»нә үзгәртә^[3].
11 гыйнвар — Малида гадәттән тыш чара игълан ителә, хөкүмәт соравы буенча илгә француз гаскәрләре кертелә^[4].
20 гыйнвар — АКШ президенты Барак Обама вазифасына керешә^[5].
21 гыйнвар — Татарстан Фәннәр академиясендә Роальд Сәгъдиевкә 80 яшь тулу уңаеннан тантана чарасы үтә^[6].
23 гыйнвар — Каталония парламенты төбәкнең дәүләт суверенитеты һәм милләтнең үзбилгеләнү хокукы турында декларация кабул итә^[7].
23 гыйнвар — Казанда Салих Сәйдәшев исемендәге Зур концерт залында Татарстан композиторлары иҗатыннан торган антология тәкъдим итү кичәсе уза^[8].
23—27 гыйнвар — Халыкара икътисад форумы (Давос, Швейцария)^[9].

Февраль

2 февраль — Швециядә Туплы хоккей буенча дөнья чемпионаты 2013 тәмамланды.
15 февраль — Чиләбе тирәсендә һавада 10 мең тонна авырлыктагы метеорит шартлаган (Чиләбе метеориты).
21 февраль — Татарстан парламенты Татарстан Республикасы Дәүләт гимны сүзләрен кабул итте.

Март

Апрель

17 апрель — Камил Сәмигуллин Татарстан мөселманнары Диния Нәзарәте рәисе итеп сайланды.

Май

9 май — Казанда берьюлы 3 яңа метрополитен станциясе пассажирлар өчен ачылды.
18 май — Швециядә чираттагы Евровидение бәйгесе тәмам булды. Татарстанлы Динә Гарипова бәйгедә катнашып, 5-нче урынга калды.

Июнь

24 июнь — Icann халыкара оешмасы .tatar доменын теркәргә рөхсәт итте.

Июль

6 июль — Казан-Арена стадионы ачылды^[10] (2019 елдан «Ак Барс Банк Арена»)^[11].
6—17 июль — Казанда Җәйге Универсиада узган.
19 июль — Казанда Ярдәм мәчете ачылды.

Август

10 август — Амур елгасы бассейнында су басу башланды, Россия ягында меңләгән кеше йортсыз-җирсез калды.
23 август — Казандагы Иске татар бистәсенең үзәк Насыйри урамы һәм Күнче тыкрыгы җәяүлеләр өчен йөрү урыны итеп калдырылды.

Сентябрь

Октябрь

21 октябрь — Волгоградта автобус шартлау.

Ноябрь

17 ноябрь — Казан аэропортында (Лаеш районы) Boeing 737 авиаһәлакәте.

Декабрь

20 декабрь — Татарстан президенты 12 ел буе эшләп, Рубин футбол клубы тарихында иң зур нәтиҗәләргә ирештергән тренер Корбан Бердыевны эшеннән азат итте.

Вафатлар

Төп мәкалә: 2013 елда вафатлар исемлеге

16 гыйнвар — Адлер Тимергалин, татар язучысы, тәрҗемәче.
3 февраль — Марис Нәзиров, татар шагыйре, журналист.
9 февраль — Илдар Ханов, татар рәссамы, сынчы, архитектор.
10 февраль — Заһид Фәйзи, татар язучысы.
2 март — Әкъдәс Бикколов, химик.
5 март — Уго Чавес, Венесуэла президенты.
12 март — Әгъзам Фәттахов, татар композиторы, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе.
21 март — Борис Березовский, Россия эшкуары, сәясәт эшлеклесе.
28 март — Нәҗип Асанбаев, татар язучысы, драматург.
8 апрель — Маргарет Тэтчер, Бөекбритания премьер-министры.
9 апрель — Еркегали Рәхмәдиев, казакъ композиторы.
10 апрель — Роберт Эдвардс, британ галиме, физиолог.
10 май — Әхсән Баян, татар әдибе, шагыйрь, драматург.
27 май — Юнона Карева, Казан Зур театры актрисасы, педагог.
30 май — Шамил Тимербулатов, композитор, Тукай премиясе (2013).
14 июль — Хәләф Низамов, Татарстанның дәүләт эшлеклесе.
8 август — Рафис Могыйнов, хәрби журналист.
13 сентябрь — Равил Сәлихмәт, инженер, эмиграциядәге татар җәмәгать эшлеклесе.
15 октябрь — Данияр Мөштәри, математик, физика-математика фәннәре докторы.
25 ноябрь — Таһир Ахунҗанов, журналист, драматург, язучы, Башкортстанның дәүләт һәм СБКФ эшлеклесе.
5 декабрь — Нельсон Мандела, КАР негрларының милли-азатлык хәрәкәте юлбашчысы.
5 декабрь — Казбек Гыйззәт, фәлсәфәче.
23 декабрь — Михаил Калашников, үз исемендәге ату коралы уйлап табучы.
24 декабрь — Абрек Абзгилдин, рәссам.

Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары[12]

Ильяс Айдаров, рәссам — 2005—2012 елларда Габдулла Тукайга багышланган сәнгать әсәрләре һәм Уральск белән Казандагы Тукай музейларында үткән тематик күргәзмәләре өчен.
Нәбирә Гыйматдинова, язучы — «Мәхәббәттә гөнаһ бар», «Синдә минем хакым бар» китаплары, «Хатыннар сагышы» әсәре өчен.
Алсу Гайнуллина, актриса — Осетин драматургы Геор Хугаевның «Кара чикмән» әсәрен сәхнәләштергәндә Биртәтә образын, Гаяз Исхакыйның «Курчак туе» әсәрен Мансур Гыйләҗев һәм Ризван Хәмид инсценировкасында сәхнәләштергәндә Наташа образын, Зәки Зәйнуллинның «Арбалы хатыннар» әсәрен сәхнәләштергәндә Сөяксез Гайшә образын тудырган өчен.
Софья Кузьминых, рәссам — Тукайга багышлап күн мозаикасы белән башкарылган әсәрләре өчен.
Шамил Тимербулатов, композитор — «Җиңүнең хатын-кыз йөзе» исемле бишенче симфония өчен.

Нобель премиясе лауреатлары[13]

Медицина һәм физиология өлкәсендә Нобель премиясе — Рэнди Шекман, Джэймс Ротман, һәм Томас Зюдһоф — күзәнәкләрдәге молекулаларның хәрәкәтен һәм аларны кирәк урынга юнәлдерү юлларын өйрәнү өчен.
Физика өлкәсендә Нобель премиясе — Питер Һиггз һәм Франсуа Энглер — вак кисәкчәләрнең авырлыгы табигатен ачыклау һәм кисәкчәләрнең калганнарының нигезен тәшкил иткәнен исбатлау өчен.
Химия өлкәсендә Нобель премиясе — Мартин Карплюс, Майкл Левитт һәм Ари Уоршел — катлаулы химия системнарын өйрәнү өчен.
Әдәбият өлкәсендә Нобель премиясе — Канада язучысы Элис Мунро — хатын-кызлар язмышына багышланган кечкенә хикәяләре өчен.
Икътисад өлкәсендә Нобель премиясе — Ларс Һансен, Юджин Фама һәм Роберт Шиллер — финанс базарында кыйммәтле кәгазьләрнең бәясен фаразларга мөмкинлек бирү өчен.
Тынычлык өчен Нобель премиясе — Химик коралны тыю оешмасы — химик коралны юк итү тырышлыклары өчен.