1 сентябрь

1 сентябрь — Милади тәкъвимендә тугызынчы айның беренче көне. Ел ахырына кадәр 121 көн кала.

← сентябрь →
Дш	Сш	Чш	Пҗ	Җм	Шм	Як
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30
2025 ел

	Тарих порталы
	Вакыт порталы
	Бәйрәмнәр порталы

Дөнья тарихында бу көн:

Дөньяви бәйрәмнәр һәм истәлекле вакыйгалар

Халыкара

• Бөтендөнья тынычлык көне (Икенче Бөтендөнья сугышы башланган көн).

Милли

• Әрмәнстан, Беларусия, Казакъстан, Молдавия, Россия, Төрекмәнстан, Украина — Белем көне.
• Ливия — инкыйлаб көне.
• Словакия — Конституция көне.
• Үзбәкстан — бәйсезлек көне.
• Сингапур — укытучы көне.

Һөнәри, җәмгыяви һәм өлкә бәйрәмнәре

Вакыйгалар

• 1482 — Татар армиясе Русь башкаласы Киевны ала.
• 1581 — Рус гаскәрләре Себер ханлыгына һөҗүм итәләр.
• 1923 — Япониядә Канто җир тетрәве нәтиҗәсендә берничә йөз мең кеше вафат була.
• 1939 — Алмания җирләрендә оештырылган / Өченче рейх дәүләте Польшага гаскәрләрен кертеп, Икенче бөтендөнья сугышын башлый.
• 1969 — Түбән Кама музыка көллияте беренче укучыларын кабул итә.
• 1969 — Ливиядә хәрби бәрелеш нәтиҗәсендә хәкимияткә Мөаммәр Каддафи килә.
• 1971 — Мисыр, Ливия, Сүрия илләрендә узган референдумларда Гарәп Җөмһүриятләре Федерациясе конституциясе раслана.
• 1971 — Катар үз бәйсезлеген игълан итә.
• 2004 — Төньяк Осетиянең Беслан шәһәренен 1 нче мәктәптәбендәге Белем көне чарасында катнашкан 1128 кеше тоткын алына.

Симән көне

Керәшен татарларында бу көн Симән (Семен) көне дип йөртелә: “арышны Симән көнне төшкә тикле чәч, төштән соң чәчмә”, “симән көн үткәч, биш-алты көннән бәрәңге казырга ярый”. Симән көнендә умартадан бал алу һәм өйдән чебен куу йоласы яшәп килгән. Чебеннәрне куганда: «Чыгыгыз, чык, Симән бабай килгән, бал ашарга чакыра», — дип әйтә торган булганнар.

Сынамышлар

• Беренче сентябрьдә җылы булса, бөтен көз җылы булыр.
• Беренче сентябрьдә күк күкрәсә, киләсе ел ашлык уңар, ләкин көз озак киләр.
• Симән көнне яңгыр яуса, көз пычрак килә.
• Беренче сентябрь көнне җил булса, киләсе ел ашлык начар булыр.

Туулар

Шулай ук карагыз: Төркем:1 сентябрь көнне туганнар

• 1867 — Авраамий,
• 1905 — Тамара Абакелия, гөрҗи совет сынчысы, график, театр рәссамы.
• 1922 — Ташхуҗа Хуҗаев, үзбәк режиссёры, театр һәм кино актёры, мөгаллим, тәрҗемәче.
• 1924 — Әхмәт Әминев, Социалистик Хезмәт Каһарманы.
• 1926 — Фәния Чанышева, шагыйрә.
• 1928 — Алмазия Нуриева, Казан дәүләт университетының татар теле кафедрасы доценты, татар теле дәреслекләре авторы.
• 1941 — Кадим Аралбай, башкорт язучысы.
• 1946 — Рәис Мөхәммәдиев, татар язучысы, фантаст.
• 1948 — Альберт Әсәдуллин, татар җырчысы.
• 1948 — Шамил Зарифов, татар хакимият-хуҗалык эшлеклесе.
• 1960 — Нурулла Гариф, татар язучысы, тарихчы-галим, тарих фәннәре кандидаты.
• 1961 — Сергей Говорухин, кино режиссеры, сценарий язучы, прозаик.
• 1976 — Алсу Кормаш, Азатлык радиосы журналисты.

Вафатлар

Шулай ук карагыз: Төркем:1 сентябрь көнне вафатлар

• 1715 — Людовик XIV, француз патшасы, Француз империясе башлыгы.
• 1910 — Александр Зайцев, химия галиме, профессор.
• 1941 — Габдулла Галиев, татар шагыйре.
• 1970 — Франсуа Мориак, француз язучысы, шагыйрь.
• 1984 — Наум Урхи, чуаш тел галиме, тәрҗемәче.
• 1991 — Иван Аношин, совет фирка‑дәүләт эшлеклесе, генерал‑лейтенант.
• 1993 — Хәсән Габдуллаев, азәрбайҗан физика галиме, академик.
• 2022 — Равил Маганов, «Лукойл» АҖ беренче башкарма вице-президенты (фаҗигале төстә).
• 2023 — Рашат Низами, язучы.
• 2023 — Раббани Шәрипов, милли көрәш буенча РСФСР чемпионы.

Чыганаклар

• Без бер тамырдан: Керәшен татарларының этногенезын һәм этнографиясен өйрәнү буенча урта гомуми белем мәктәпләре өчен уку ярдәмлеге/Төзүчесе Н.В. Максимов. – Казан: Мәгариф, 2002. – 223б. ISBN 5-7761-1255-9

Дини бәйрәмнәр һәм истәлекле даталар

Исем бәйрәмнәре

Шулай ук карагыз

Commons

Викиҗыентыкта бу тема буенча

медиафайллар тупланмасы